Т2.

Почеток и тек на Втора светска војна

Причини за Втора Светска војна:

- Париските мировни договори со нивните решенија
- Версајскиот Мировен договор (со појава на фашизам и национализам)
- Политиката помеѓу Франција и Велика Британија кон нацистичка
Германија, која кулминирала со Минхенската спогодба во 1938 година кога
Германија ја доби Судетската област од Чехословачка.
- СССР не бил задоволен од решенијата и територијалните прашања меѓу нив
и Полска и нив и Романија и барала ревизија на сите тие договори како и
анкетирање на источни делови на Полска, Бесарабија и Буковина.
- САД се повлекла во изолациона политика поради недоразбирање со
европските партнери на ПМД.

Почеток и тек на војната

Нацистичка Германија барала анектирање на полскиот коридор Данциг
(Гдањск) што ја разделувал Германија и источна Прусија, во меѓувреме беше
склучен пактот со СССР за десетгодишно ненапаѓање.
По добиените гаранции од Велика Британија и Франција, Полска ги одбива
барањата на Германија.
На 1 септември 1939, нацистичка Германија ја напаѓа Полска и со тоа
започнува Втора светска војна. На 3 септември, ВБ и Франција и
објавуваат војна на Германија. На 17 септември, Полска е нападната од
страна на СССР и била поразена. Полска исчезнува како држава и е
поделена помеѓу СССР и Германија. СССР и објавува војна на Финска и
територијално се проширува.

Воени операции за време на Втора светска војна

Западен фронт – Во април 1940, Германија ги напаѓа Данска и Норвешка, а

во Норвешка добива помош од петтата колона предводена од Видкун
Квислинг кој станува симбол за веле предавство.

Мај 1940 – Германија ги напаѓа Белгија, Холандија и Франција каде

француските и ВБ војски се поразени. Сојузничките војски биле окупирани
во Денкерк.
Јуни 1940 – Италија и објавува војна на Франција и Франција е поразена.
Новата Француска влада на чело со маршалот Петен, на 22.6.1940 го
потпишува примирјето со Германија. Франција е поделена на два дела,
северниот под германска окупација, а јужниот со центар во Виши бил дел од
Слободна Франција. На 18.6.1940 Генералот Шарл де Гол преку Радио
Лондон го повикува францускиот народ да пружи отпор на фашистичка
Германија.

Воздушната битка за Англија - започнува во 1940 година. Германската

авијација ја бомбардира Англија непрекинато, но користејќи ги радарите и
авијацијата, Англија ја добива воздушната битка. Таа војна продолжила и на
море и Англија е нападната од Германија на Атлантикот. САД ја помага
Англија морално, материјално и воено.

Југоисточен фронт – Во Европа настануваат територијални промени во 1940

година . Романија и отстапува територија на СССР, Бесарабија и Буковина, ја
отстапува Северна Трансилванија на Унгарија со Виенската Арбитража, а на
Бугарија и ја отстапува Јужна Добруџа.

На 28.10.1940 – Италија со ултиматум бара од Грција да и отстапи воени

бази, по одбивањето Италија ја напаѓа Грција и започнува грчко – италијанска
војна.
На 6.4.1941 – Германија ги напаѓа Југославија и Грција и тие капитулираат.

Нападот на СССР - Планот за напад на СССР бил наречен БАРБАРОСА и

бил подготвен на 22.6.1941 година без објавување на војна. Германските
војски се помогнати од страна на италијански, унгарски, романски и фински
сили. Многу градови како Киев и Минск биле окупирани, а Ленинград бил
опколен и блокиран.
Германското напредување било запрено пред Москва. Во декември 1941
година, Црвената Армија организирала силна контраофанзива и германските
војски биле принудени да се повлечат, тоа била прва победа на Црвената
Армија и се ставил крајот на германската блитцкриг војска.

Војната на Пацификот
Присуството на САД на Пацификот и пречело на Јапонија и таа се решава да
ги отстрани САД од Далечниот Исток. На 7.12.1941 Јапонија ја напаѓа
воената база Перл Харбор на Хаваите и за кратко време е уништена
американската пацифичка флота. САД и објавиле војна на Јапонија после овај
напад и со тоа започнале воените операции на Пацификот. Јапонија брзо
напредувала и ги окупирала Борнео, Тајланд,Бурма, Филипините и островот
Гуам.

Формирање на Антихитлерова коалиција

Настанување на пресвртница во војната

Причини:
Коалиции – По нападот на СССР во 1941 година, ВБ и СССР потпишуваат
договор за заемна соработка и економска помош. САД како сојузник на ВБ ги
подржува и СССР.
Атлантската повелба – била потпишана на 14.8.1941 година од страна на
потпредседателот на САД Франклин Д. Рузвелт и премиерот на ВБ Винстон
Черчил. Со неа биле декларирани политичките цели на војната и тоа пораз на
фашизмот и право на народите за избирање на државно уредување.

Со Атлантската повелба се декларира:

- откажување од било какви територијални проширувања и нивно забранување доколку не се
во согласност со волјата на народот.
- почитување на право на народот да одбира облик на владеење во државата
- враќање на право на народите да управуваат самите со себе
- пристап до трговија и суровини во светот на големите и малите народи и воспоставување на
безбедно живеење на народите.

Антифашистичката коалиција била формирана на 1.1.1942 кога 26

држави со различно уредување во Вашингтон ја потпишаа
Декларацијата на Обединетите Нации.

Источен фронт - Во 1942 година продолжиле ввоените операции на овој

фронт. По поразот пред Москва, Германија ги напаѓа јужните делови на
СССР кај Кавказ и Сталинград и целта била да се освојат големите резерви на
нафта на Кавказ и да биде ставен под контрола регионот кај Волга. За
освојување на Сталинград, германската воена команда ја упати 7тата
германска армија на чело со фелдмаршалот Фон Паулус.

Сталинградската битка – представува пресвртница во втора светска

војна - била една од најголемите и најкрвавите битки во текот на Втората
Светска војна каде Црвената армија успеа да ги опколи германските војски и
да ги принуди на капитулација. Од вк 500.000 германски војници преживеале
само 90.000 а голем број заедно со фелдмаршалот биле заробени.
Во 1943 година во Курск се одиграла најголемата тенковска битка во
историјата каде германската војска била поразена.
Борбите во Африка – Италија ги напаѓа англиските војски во Египет и нејзе
и пружил помош германско африканскиот корпус на чело со Ромел
(Пустинска Лисица). Тој корпус бил поразен кај Ел-Аламејн од страна на
англиската војска на чело со генаралот Бернард Монтгомери во октомври
1942 година.
ВБ била подржана од страна на САД и француските воени сили на чело со
Шарл де Гол.
Десантот на Сицилија – во 1943 година, англоамериканските сили ја
освоиле Сицилија и ја ослободиле Јужна Италија. На 3.9.1943, Бенито
Мусолини е уапсен и Италија го потпишува примирјето со англо
американците. Овај пораз бил удар за Германија и таа ги окупира северниот
дел на Италија, а по ослободувањето на Мусолини од страна на германски
командос, формира и квислиншка влада на чело со него.

Пацификот - По битката кај Мидвеј во јули 1942 Американците ја презедоа

стратегиската иницијатива и полека се доближуваа до Јапонија.
Техеранска конференција – се одржала на 28.11.1943 година во присуство
на трите големи водачи Ф.Д Рузвелт, Сталин и Черчил и се разговарало за
затворање на Западниот фронт против фашистичка Германија и се донесе
одлука за помош на партизаните во Југославија.

Завршни операции и односи меѓу големите сили

Втор фронт – Во 1943 година, по упорното барање од страна на СССР, САД и

ВБ се решија за отворање на Вториот западниот фронт против Германија.
Операцијата за истоварување во Франција е позната како Операција Оверлоpд
и била организирана во летото 1944. На 6.7.1944 од ВБ започнало
истоварувањето на англоамериканските војски во Нормандија. (Плажи: Јута,
Омаха, Џуно, Голд, Sword). Покрај англоамериканските војски учествувале и
воените сили на генералот Шарл де Гол. Паралелно со воените операции,
сојузничките сили ја бомбардираа Германија особено во Дрезден и Берлин.

Воени операции на Источниот фронт – Со отворањето на вториот фронт,

како и во прва светска војна, Германија е принудена да војува на два фронта.
Западниот фронт го ослабнал отпорот на германската војска на источниот
фронт. Црвената армија успева да ги ослободи Украина и Белорусија и да го
скрши обрачот околу Ленинград. Потоа беа ослободени Полска, Романија,
Унгарија и Бугарија и фронтот се доближувал се повеќе кон Германија.
Поранешните сојузници на Германија, Бугарија и Романија се повлекуваат од
Хитлеровската коалиција и се приклучуваат кон Антихитлеровската
коалиција.

Во 1944 година во Варшава започнало Варшавското антигерманско

востание, и по еден месец Германците успеваат да го задушат тоа востание, и
востаниците не добиле помош од Црвената армија.

Кримската конференција (Јалта) – Во јануари 1945 тројцата водачи се

сретнале во Јалта(Крим) за да ја решат судбината на Германија после
војната. Решенијата предвидуваат:
- Германија да е поделена на 4 окупациони зони (американска, англиска,
француска и советска)
- обезоружување на Германија
- воена оштета и судење на воени злосторници

Во Јалта Европа била поделена на зони на влијанија меѓу големите сили

САД, ВБ и СССР.

Капитулацијата н Германија – Притисокот од Исток и Запад ја принудија

Германија да капитулира. Црвената армија го освоила Берлин и црвеното
знаме се веело над германскиот Рајхстаг. На 8.5.1945 година пред
представниците на Антифашистичката коалиција, Германија го потпишала
актот за безусловна капитуалција. На 30.4.1945 Хитлер и Ева Браун се
самоубија.

Капитулација на Јапонија – По поразот на германија, Јапонија ја

продолжила војната на Исток. Во борбата против Американците, Јапонија
користела камикази што нанесувале голема штета. На 9.8 по барање на
сојузниците, СССР и објавила војна на Јапонија.
Под налог на претседателот на САД, Хари Труман, на 6.8.1945 над
Хирошима и на 9.8.1945 над Нагасаки биле фрлени првите атомски
бомби.
На 2.9.1945 на бродот Мисури Јапонија ја потпишала безусловната
капитулација и со тоа се става крај на Втората светска војна.

Постдамската конференција – на 2.8.1945 во Постдам била одржана оваа

конференција на која големите сили решаваја за начинот како ќе се
организира повоената Европа, за поделбата на Германија на окупациони зони,
за формирањето на меѓународен трибунал во Нирнберг , за судењето на
воените злосторници итн.
ХОЛОКАУСТОТ

Холокауст – систематско и државно спонзорирано прогонување и убивање на

Евреите од нацистичкиот режим на Германија. За време на Холокаустот биле
убиени околу 6 милиони Евреи. Зборот Холокауст доаѓа од грчко потекло и
значи жртвување во оган. На хебрејски е наречен Шоа (Голема несреќа).

Антисемитизам – предрасуди против Евреите што се движат од антипатија

до насилна омраза.

Првите концентрациони логори се формираат набргу по доаѓањето на Хитлер

на власт во јануари 1933. Постепено, нацистите ги затварале овие логори и ги
заменувале со централно организирани концентрациони логори под управа на
СС. Во 1939 година постоеле 6 концентрациони логори покрај Дахау.

Помеѓу 1942/44 година, на Конечното решение, нацистите ги депортирале

Евреите во кампови за истребување каде имало масовно убивање. Во овие
логори се убиени преку 3 милиони лица во гасни комори и со стрелање.
Првиот логор за истребување Челмно е формиран во Вартегау во декември
1941 година во анектираниот дел на Полска каде што егзекутацијата е вршена
во гасни комори со јаглероден моноксид. Во 1942 година биле отворени
логорите Белзец, Собрибор и Треблинка кои биле дел од операцијата
Реинахрд во кој се погубени повеќе од 1,7 милиони евреи.
Најголем логор за истребување бил Аушвиц во Полска, кој во 1943 имал 4
гасни комори и дневен капацитет од 8000 лица. Друг камп е Мајданек, каде
последните 18000 еврејски затвореници се стрелани во отворени јами на
3.11.1943 во операцијата Жетва, додека е емитувана гласна музика преку
разгласите.
Нацистите овие логори ги сметале за врвна тајна, и подоцна телата биле
кремирани а теренот преуредуван и камуфлиран.

Т3. Балканот во Втора светска војна

Фашистичката агресија врз Албанија и Грција – Во јануари 1939 Италија

решава да ја окупира Албанија и албанскиот крал Ахмет Зогу објавува
мобилизација на војската. Мусолини му предлага на Зогу проект за
зачувување на независноста на Албанија. Кога народот дознава за уцената во
април 1939 започнува масовни демонстрации за одбрана на земјата.

На 7.4.1939 година Италија ја нападнала Албанија и кралот ја напуштил

земјата.
На 12.4.1939 италијанската војска и ставила крај на независноста на
Албанија. Марионетската влада и Парламентот прогласиле обединување на
Албанија и Италија и го признале Виктор Емануел II за крал на Албанија.

Пристапување на Бугарија кон Тројниот пакт – Во март 1941 Бугарија

пристапила кон тројниот пакт. По поразот на Југославија и Грција во 1941,
Бугарија окупирала територии од Југославија (вардарски дел на Македонија,
Босилеград, Цариброд и дел од Косово) и од Грција (Егејски дел на
Македонија и западна тракија) а царот Борис 3 го добил името Цар
обединител.

Напад и поделба на Југославија – На 25.3.1941 година, југословенската

влада на чело со Драгиша Цветковиќ во Виена го потпиша договорот за
пристапување на Југославија кон тројниот пакт и тоа предизвикало
демонстрации.
На 27.3.1941 година проанглиски настроени српски политички сили во
Белград извршиле државен удар и се формирала влада на чело со Душан
Симовиќ.
Хитлер донесол одлука за напад на Југославија и на 6.4.1941 година
Југославија е нападната а на 17.4 југословенската армија капитулира.

По капитулацијата на Југославија таа била поделена помеѓу Италија,

Германија, Унгарија, Бугарија. Хрватска формирала квислиншка Независна
држава Хрватска (НДХ) на чело со Анте Павелиќ, а иста таква влада била
формирана и во Србија на чело со Милан Недиќ. Во Хрватска и Босна
започнала граѓанска војна меѓу Хрватите, Србите и Бошњаците, додека
Вардарска Македонија била окупирана од Бугарија и Италија (со албанска
административна управа.

КПЈ на чело со ЈОСИП БРОЗ ТИТО по нападот на СССР на 22.6.1941 година

го започнува антифашистичкиот отпор. Основна цел на тоа движење била
воспоставување на интегритет на Југославија, но со федеративно државно
уредување и рамноправност на сите југословенски народи и малцинства.
Дража Михајловиќ – по капитулацијата на војската на Југославија, со група
офицери се повлекол на Рамна Гора и го формирале Рамногорскиот четнички
штаб. Тој го предводувал српското националистичко движење и се борел за
воспоставување на старото централизирано Кралство Југославија со стариот
хегемонистички српски режим каде Македонија не била признаена како
национално политички субјект. Во текот на војната соработувал со
Германците и Италијанците и од 9.1941 до 12.1943 бил помаган од страна на
ВБ и САД,

Антифашистичко движење – започнало во Србија на 7.7.1941, а потоа во

Словенија, Босна и Херцеговина, Хрватска, Македонија. Во 1942/43 бројот на
партизански единици се зголемил.
На 26.11.1942 година во Бихаќ се одржало и првото заседание на АВНОЈ на
кое беа донесени значајни одлуки и решенија за иднината на Југославија без
спомнување на Македонија.

Бугарија – по нападот на СССР, во Бугарија започнало Антифашистичкиот

отпор во Разлошко и Дупничко, во Пиринскиот дел на Македонија.
Албанија – се појавува комунистичко движење на чело со Енвер Хоџа, а
паралелно со него во ноември 1942 се формира и националистичко движење
т.е националистичката албанска организација Бали Комбетар што се борела за
зачувување на Голема Албанија и била на чело со Митхат Фрашери.
Бали Комбетар – објавува своја програма од 10 точки Деколог. Основната
разлика меѓу КПА и Бали Комбетер била тоа што КПА поставила прашање за
ослободување на Албанија само во рамките на политичките граници од
Лондонскиот мировен договор во 1913 година, а Бали Комбетер барале
ослободување на сите територии што влегувале во границите на
окупаторската Голема Албанија.

БАЛКАНСКИТЕ НАРОДИ ВО ВТОРАТА СВЕТСКА ВОЈНА

Југославија
На 29-30 ноември 1943 година во Јајце се одржа второт заседание на АВНОЈ
на кое беше проектирано идното државно уредување на Југославија да биде
врз федеративни принципи со Вардарскиот дел на МКД како рамноправна
единица.
Антифашистичката борба во Југославија во 1943 година била призната од
сојузничките сили и требало да се постигне спогодба помеѓу Националниот
комитет за ослободување на Југославија и Југословенската емирантска влада.
Во јуни 1944 година на островот Вис била потпишана спогодбата Тито –
Шубашиќ.
Со неа се признавало југословенското антифашистичко двиѓење од страна на
Југословенската емигрантска влада а проблемот за државното уредување се
предвидувал да се реши по ослободувањето на земјата.
Во 1945 година, единиците на Народно ослободителната војска и
партизанските одреди на Југославија добиле ново име и содржина –
Југословенска армија, која што ги спровела завршните операции за
ослободување на Југославија. Во борбите на Сремскиот фронт до 15.5.1945
учествуваше на ХV македонски корпус.

Бугарија
По 1943 година антифашистичкото движење во Бугарија зеде замав. Во
државата дејствувале партизани и властите превзеле строги репресивни
мерки против партизанското движење. Тогаш антифашистичките сили го
формираа Националниот комитет на Отечествениот фронт.
На 9.9.1944 година лидерот на организацијата Звено, Кимон Георгиев,
поддржан од националниот комитет на отечествениот фронт извршил
државен удар, после кој Бугарија се приклучила на Антифашистичката
коалиција. Во претходен договор со Тито, бугарските војски зеле учество во
ослободувањето на Унгарија и западните делови на Југославија.

Т4. Македонија во Втора светска војна

4.1 Фашистичка окупација и новата поделба на Македонија
Кралството Југославија капитулирало во Априлската војна која траела само
13 дена од 6-18 април 1941. Македонскиот народ кој бил дел од кралството не
бил мотивиран за одбрана од фашистите и затоа Македонија била лесен плен
кој бил поделен помеѓу Германија, Италија и Бугарија. Со оваа поделба
Бугарија добила поголем дел од Вардарска и Егејска Македонија.
- Фашистичка Италија
Италија го добила најголемиот дел од западна Македонија (Тетово, Гостивар,
Кичево, Дебар, Струга), најголемиот дел од преспанските села, Костурско,
Егејскиот дел од Македонија, но тоа окупационо подрачје и беше препуштено
на квислиншка Албанија.

4.2 Антифашистичка борба на македонскиот народ во вардарскиот дел

- Улога на ПК на КПЈ во подготовките и огранизирањето на НОВ на
Вардарскиот дел на Македонија
Комунистичката партија н Југославија зазема улога на организатор и
раководител против фашистичките окупатори. Македонскиот народ виде
сојузник во КП за своите стремежи кон социјално, национално и политичко
ослободување. Доаѓа до прекинување на врските меѓу КПЈ и ПК. Тогаш
секретарот на ПК Методија Шаторов Шарло, Покраинскиот комитет на КП го
поврзал со БКП и започнал да дејствува по директивите на Коминтерната. По
нападот на Нацистичка Германија на СССР и почетокот на вооружената борба
во Југославија, делегатите и инструкторите на КПЈ во Мкд, донесле одлука
активноста на Шаторов да биде осудена како политика што не била во
интерес на КПЈ и македонскиот народ. ПО барање на КПЈ, Коминтерната го
разреширал од функцијата секретар на ПК на КПЈ за Македонија и го
исклучила од членството во КП. Тој заминал во Бугарија и се приклучил на
БКП.
- На 11 октомври 1941 година во месноста Црвени Стени бил формиран
Прилепскиот народнослободителен партизански одред ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ во чиј
состав била и прилепската чета. Уште истиот ден одредот бил поделен на три
групи и извршил напад на бугарската полициска станица (участокот) , на
затворот, на поштата и ПТТ врските во Прилеп. Овој ден бил прогласен за
Ден на востанието на македонскиот народ.
- На 12 октомври 1941 година во месноста Студена вода во близина на
Куманово бил формиран Козјачкиот народноослободителен партизански
одред , а кај Менкова Колиба бил формиран Карадачкиот
народноослободителен партизански одред. Овие одреди претставувале
значајна политичка победа и го означиле почетокот на оруженото востание на
македонскиот народ.
- РАЗВОЈОТ НА НОВ ВО 1942 – Во почетокот на јуни 1942 година бил
формиран привремен ПК, а обновениот Покраински воен штаб бил
преименуван во Главен штаб на народноослободителните партизански
одреди на Македонија (ГШ на НОПОМ) на чело со Михајло Апостоловски.

4.2 НОВ и антифашистичка борба во Вардарскиот дел во Македонија

- Формирање на КПМ
Под притисок на членството и со ангажирање на делегатот на КПЈ Светозар
Вукмановиќ – Темпо, на 19 март 1943 во Тетово била формирана
Комунистичката партија на Македонија КПМ. На првиот состанок било
решено воените штабови со Главниот штаб да излезат на терен за раководење
на оружената борба. Биле формирани 5 обласни комитети на КПМ и пет
оперативни зони поврзани со отпорот во Албанија, Бугарија, Грција. До
летото 1943, осумте партизански одреди создале силни жаришта во Дебарца,
Тиквешко, Преспа, Гевгелиско, Кумановско. На 2 август 1943 година во
Отешево се одржало Преспанското советување на ЦК на КПМ на кое било
решено да почнат подготовките за првото заседание на АСНОМ , да се
формираат покрупни воени единици, команди на местата и подрачјата, селски
чети, и повисоки органи на народната власт како и народноослободителни
одбори (НОО).
- Формирање на македонската војска и улогата на Главниот штаб
На 18 август 1943 година на планината Славеј од борците на одборот Даме
Груев бил формиран првиот баталјон на Народноослоботилната војска на
Македонија (НОВМ), баталјон Миче Ацев. Главниот штаб на НОВ и ПОМ
станал главен организатор на командно тело на оружената борба на
македонскиот народ.
- Капитулацијата на Италија
- Капитулацијата на Италија се случила на 8 септември 1943 година.
- Во почетокот на октомври во 1943 во с. Црвена Вода бил објавен
Манифестот на Главниот штаб на НОВ и ПОМ како програмски документ за
целите на оружената борба. Членовите на Акциониот народноослободителен
комитет направиле сериозни белешки затоа што не било потенцирано
обединување на сите делови на Македонија. Истиот месец бројот на
баталјони нараснал на 9. На 11 ноември 1943 година во с. Сливово била
формирана Првата македонско – косовска бригада (800 борци, 4 борци, една
чета артилерија)
- Февруарски поход -Главниот штаб на НОВ и ПОМ го превзел
Февруарскиот поход (31.1 – 25.2 1944). Во него учествувале Првата
македонско – косовска нар. Бригада, Втората македонско нар.о бригада и
постојната група баталјони, од Меглен и Кожув во правец на Вардар кон
Источна и Централна Македонија. Учесниците на походот војувале со
бугарските сили во реонот на Богомила при преминот на Црна Река.
Главниот штаб и Групата баталјони пробиле до планината Козјак каде воделе
тешки борби со Вардарскиот четнички корпус. Походот бил значаен за
развојот на НОБ.
- Пролетна офанзива
Во почетокот на 1944 имало позначајни жаришта на ослободителната борба
во Македонија: Дебарца со струшка Малесија и Преспа во западна
Македонија, на југ Тиквеш, Кожув и Меглен и Кумановско на север. За
заштита на комуникациите окупаторските сили ја презедоа Пролетната
офанзива (25.4-19.6/1944) во која биле ангажирани главно бугарски воени
единици.
- Завршни операции за ослободување на Македонија
* На 9.9.1944 – Бугарија капитулира.
* Се формирале воени единици на НОВ и ПОМ дивизии и корпуси и во
октомври 1944 започнале завршните операции за ослободување на
Македонија.
* На 9.9 1944 ослободен е Кавадарци, на 2.11 Прилеп, 4.11 Битола, 5.11
Струмица, 6.11 Ресен и Радовиш, 0.11 Велес, 11.11 Куманово, 13.11 Скопје,
16.11 Кичево, 18.11 Гостивар, 19.11 Тетово.

4.3 Конституирање на Македонската држава

Во втората половина на ноември 1943 година бил формиран Иницијативен
одбор на чело со претседателот Методија Андонов Ченто , и тој одбор броел 9
члена, а во април 1944 година бил проширен на 22 члена. Одборот како
највисок орган на народната власт ги подготвил рефератите за Првото
заседание на АСНОМ, изборот и испраќањето на делегатите на слободната
територија.
- АСНОМ
Се одржало на 2 август 1944 во манастирот Св, Прохор Пчињски
(Кумановско). Присуствувале поголемиот број од 166 избрани делегати, а
најстариот од нив Панко Брашнаров го отворил заседанието и изразил
воодушевување. Методија Андонов Ченто поднел извештај за работата на
Иницјативниот одбор за АСНОМ. Биле прифатени решенијата на Второто
заседание на АВНОЈ и било прокламирано дека АСНОМ е врховен
претставител на македонскиот на род и држава. АСНОМ станува врховно
законодавно и извршно народно претставничко тело и највисок орган на
државната власт на Демократска Македонија. Со посебно решение биле
одобрени решенија, наредби и задолженија на Главниот штаб на НОВ и ПОМ
и на Иницијативниот одбор, а 2 август бил прогласен за народен државен
празник на македонската држава.

Т5 Светот по Втора светска војна

5.1
- Европа го загубила својот примат, САД се прогласила како прва економска и
политичка сила во светот, Франција и В.Б тешко се опоравувале од војната, а
Германија, Италија и Јапонија како поразени биле во тешка економска
ситуација.
- САД и Маршаловиот план (1947)
помогнале за економска обнова на земјите од Западна Европа и го обнови
своето стопанство.
- СССР како економски ослабнат се афирмирал како светска сила и го
проширил своето влијание во цела Источна Европа. Земјите од Источна
Европа подпаднале под советско влијание и врз нив се наметнало
социјалистичкото државно уредување и се формирал Социјалистички блок на
чело со СССР.
- Јапонија – брзо се обновува и станува една од водечките економски сили во
светот.
- Трибунал во Нирнберг – работата на Меѓународниот суд во Нирнберг
запонала во 1945 година (20.11). Пред судот биле изведени 24 личности од
поранешниот нацистички режим од кои 12 биле осудени на смрт, а другите на
долгогодишен затвор, Сличен меѓународен суд имало во Токио каде биле
изведени 27 политички личности и генерали на јапонската армија од кои 7
биле осудени на смрт (6 генерали и еден цивил).
- Париската мировна конференција - Започнала да работи леотот 1946
година, и покрај големите сили учествувале и Италија, Бугарија, Романија,
Унгарија, Чехословакија, Полска и др. Мировниот договор со поразените од
Втора светска војна бил потпишан во 1947 година. Од територијално промени
единствено СССР се проширил за сметка на Полска која пак добила
територии од Германија. Романија и отстапила територии на СССР, а во негов
состав влегле и Балтичките земји и Источна Прусија. Со Германија не бил
потпишан мировен договор, и дипломатските односи на САД со неа биле
воспоставени во 1951, а со СССР во 1955. Во 1951 година и во Јапонија се
одржал мировен договор на кој СССР не присуствувал и на Јапонија и се
признала независноста.
- Формирање и улога на ООН
На 25 април 1945 година во Сан Франциско беше формирана Организацијата
на Обединетите Нации ООН. Главните органи на оваа организаија се
Генералното собрание, главна улога има Советот за безбедност каде
членуваат 15 земји членки од кои 5 се постојани и со право на вето (САД,
СССР, кина, В.Б и Франција)сите земји се со право на глас со мнозинство и
одлуките се советодавни, Генералниот секретар. ООН има свои специјални
организации како УНИЦЕФ, УНЕСКО, Меѓународен монетарен фонд,
Меѓународна здраствена организација итн. Седиштето на ООН е во Њујорк.
ООН донесува акти од посебно значење како Декларацијата на универзални
права на човекот. Сините шлемови на ООН учествуваат во решавање на
светски конфликти како во Сомалија, Кипар, Босна и Херцеговина, Косово,
Македонија).
- Антихитлеровската коалиција се распадна, и доаѓа до поделба на два
идеолошки блока , САД (капиталистички) и СССР (социјалистички).
Започнал период на т.н Студена војна чиј почеток го означил говорот на
Винстон Черчил во 1946 година во Фултон (Мисури), каде ги повикал
западните земји да се борат против комунизмот. Железната завеса го делела
истокот од западот.
Кризите во Европа стануваат се почести.
- Во 1949 година била формирана Сојузна Република Германија со
обединување на трите западни окупациони зони ( американска, англиска и
француска) а од советската зона била формирана Демократска Република
Германија. Во април истата година западните земји на чело со САД го
формирале Северноатланскиот пакт а подоцна се формирал и СЕАТО
(Југоисточна Азија) во која членувале 8 земји. Во 1949 година
социјалистичките земји го формираат Советот за заемна економска помош
СЕВ а во 1955 година осум социјалистички земји (СССР, Полска,
Чехословакија, ДРГ, Романија, Унгарија, Бугарија и Албанија) го формирале
Варшавскиот пакт.

5.2
1949 – СССР произведе атомска бомба
1950 – САД ја испроба хидрогенската бомба, исто така и СССР.
1957 – СССР праќа прв вештачки сателит во вселената
1961- Јуриј Гагарин прв човек во вселената
1969 – Нил Армстронг е првиот човек на Месечината
По војната доаѓа процес на деколонизација кој најмногу ги зафаќа Азија и
Африка. Од 1947 – 1962 многу земји колонии добиле независност ( Индија,
Пакистан, Шри Ланка, Виетнам, Лаос, Камбоџа, како и најголемата холандска
колонија Индонезија.
Во Африка се појавиле национално – револуционерни движења , Алжир,
Ангола, Мозамбик. Во 1961 година, 18 африкански држави ја прокламираа
својата независност и во 1963 се формира организацијата Обединета Африка.
До 1970 се појавиле 64 независни држави, а колониите на Англија, Франција
и Португалија престанале да постојат. Во Јужна Африка се развива движење
против апартхејдот(социјално политичка концепција) на чело со Нелсон
Мандела.
Земјите од Третиот свет иницирале движење. Иницијатори биле Џавахарлал
Нехру (Индија), Јосип Броз Тито (Југославија) и Гамал Абдел Насер
(Египет). Во 1964 година неврзаните и неразвиените земји ја формирале
групата на 77 држави која се залагала за развиток на неразвиените земји.

5.3
Првите антисоцијалистички движења се изразиле во ГДР (53`), Полска (56`) и
особено во Унгарија каде револуцијата била задушена со интервенција на
Црвената Армија.
По смртта на Сталин (1953) во СССР почнува процес на десталинизација.
Стремежите за создавње на социјализам со човечки лик најмногу се изразиле
во Чехословакија во периодот на Александар Дупчек. Во август 1968
членките на Варшавскиот пакт интервенирале во Чехословакија и ставиле
крај на Прашката пролет. Со доктрина Брежнев КПСС И СССР се стремеле
да спречат демократски реформи во источноевропските земји.
Процесот на демократизација започнува во СССР со политиката Перестројка
и Гласност водена од Михаил Горбачов, генерален секретар на КПСС. Во
1990 со СССР се дозволува повеќепартиски систем. Демократизацијата
зафатила и др социјалистички земји. Во Полска синдикалната организација
Солидарност на чело со Лех Валенса победи на парламентарни избори и се
формира првата некомунистичка власт во источните земји на 10.11.1989.
1949 – 10 западноевропски земји го формираат Советот на Европа со седиште
во Стразбур.
1951 – шест земји од Западна Европа ја формираат Европската заедница за
јаглен и челик.
1957 – во Рим е формирана Европска економска заедница ЕЕЗ за економска
интеграција на земјите со седиште во Брисел. Покрај шесте организатори, се
приклучува В.Б, Ирска и Данска 73`, Грција 80`,Шпанија и Португалија 86`.
1958 – Во Стразбур е формиран Европскиот парламент и Врховниот судски
совет.
1991 – 12 држави го потпишуваат договорот за формирање на ЕУ. Во 95` и
пристапуваат Шведска, Финска и Австрија. ПО средбата во Атина 03` се
примени и 10 членки. Бројот на членки е 25. Заедничка монета е еврото. ЕУ
има сопствено знаме, химна, а Денот на победа над фашизмот е прогласен за
Ден на Европа (9.5).

HRONOLOGIJA NA NASTANITE VO VTORATA SVETSKA VOJNA

1939-1945

1933 g. Adolf Hitler stanuva Kancelar na Germanija

1935 g. Nirnberski zakoni – diskriminacija na Evreite
1938 g. Kristalnata nok – pocetok na Holokaustot
Holokaust – sistematskoto unishtuvawe na Evreite vo Vtorata svetska vojna na
tloto na Evropa od strana na Germanija
1936 g. formiranjee na “Antikominterna paktot” megju Germanija, Italija i
Japonija, za borba protiv komunizmot odnosno SSSR. Istata godina e preimenuvan
vo Oskata Rim – Berlin – Tokio (Troen Pakt)
1936-1939 g. [panskata gra|anska vojna, me|u levicata predvodena od Narodniot
front i desnicata predvodena od vojskata na chie chelo zastanal komandantot na
[panskata vojska vo Maroko, Francisko Franko
1937 g. Napadot na Japonija vrz Kina, masakrot vo Nanking
1938 g. “Anslus” – nasilnoto obedinuvanje na Avstrija so Germanija
1938 g. Minhenskata spogodba megju Germanija, Francija, Velika Britanija i
Italija, so koja Sudetskata oblast od chehoslovachka, se prisoedinuva kon
Germanija.
1939 g. Pakt za nenapa|awe me|u SSSR i Germanija vo traenje od 10 godini,
potpishan vo Moskva, poznat i kako “Pakt Ribentrop – Molotov” spored
prezimiwata na ministrite za nadvoreshni raboti
01.09.1939 g. Pochetok na Vtorata svetska vojna, so napadot na Germanija vrz
Polska
Blitz Krieg (Blic Krig) – molskavichna vojna, voena taktika koja ja upotrebuva
Germanija vo tekot na vojnata
17.09.1939 g. SSSR ja napa|a Polska i vleguva vo vojnata na strana na Fashistichka
Germanija. Podelba na Polska
03.09.1939 g. Francija i Velika Britanija & objavija vojna na Germanija
Neutralni dr`avi vo Evropa vo Vtrorata svetska vojna: Turcija, Shvedska, Irska,
Portugalija, Shpanija
1939-1940 Rusko - Finska vojna, pobeda na SSSR, odzemeni teritorii na Finska
Septemvri 1939 – April 1940 godina – „^udna vojna” – nema voeni sudiri na
nieden front po osvojuvaweto na Polska
09.04.1940 napad na Danska, ednodnevna vojna osvoena Danska
09.04.1940 napad na Norveshka
Vatkun Kvisling – minister za odbrana na Norve{ka, zastanuva na stranata na
Germanija i e postaven za Premier, a negoviot chin na predavstvo na svojata
zemja }e stane simbol vo celiot svet za velepredavstvo na svojata zemja (Kvislinzi
– predavnici) – Petta kolona
10.05.1940 g. napad na neutralnite Belgija, Holandija i Luksemburg
10.05.1940 g. napad na Francija
Denkerk – francusko pristanishte kade se opkoleni britanskite i del od francuskite
vojski, no uspeale da se spasat i se prefrlat na britansko kopno
22.06.1940 g. kapitulacija na Francija
Edna tretina od Francija okupirana od Germanija, a od ostatokot bila sozdadena
“Slobodna Francija” so glaven grad Vishi, bawa na jugot od zemjata, na chelo so
Marshalot Filip Peten
Generalot Sharl De Gol, vodach na francuskiot otpor, ne ja priznava podelbata na
Francija, dejstvuva od London i povikuva na otpor protiv podelbata na Francija
06.1940 g. Italija & objavi vojna na Francija, so shto vleze vo II svetska vojna
Operacija “Morski lav”, bombardiranjee na Velika Britanija
28.10.1940 g. Italija ja napa|a Grcija, nema uspeh
Ungarija, Romanija, Bugarija, Jugoslavija pristapuvaat kon Trojniot pakt so shto
vleguvaat vo vojnata na stranata na Germanija
27.03.1941 g. Dr`aven udar vo Jugoslavija, smeneta Vladata shto ja prikluchi
Jugoslavija kon Trojniot pakt
06.04.1941 g. Jugoslavija napadnata od Germanija – “Aprilska vojna” operacija
“Plan 25”
06.04.1941 g. Grcija napadnata od Germanija
22.06.1941 g. Plan “Barbarosa” napad vrz SSSR
Leningrad opkolen 900 dena, najdolgo opsaden grad vo vojnata
Germanskoto napreduvawe zapreno vo bitkata za Moskva, noemvri 1941 g., a
glaven sojuznik na SSSR mu e ruskata zima
Komandant na Sovetskite vojski na Istochniot front e Marshalot Georgi
14.08.1941 g. tajno potpi{ana “Atlanskata povelba” pome|u Vinston Cherchil i
Franklin Ruzvelt, so {to se formira Antifashistichkata koalicija (Antihitlerovska
koalicija) i se opredeluvaat politichkite celi na vojnata
07.12.1941 g. Japonija go napa|a Perl Harbur, pristanishte na Pacifichkata flota na
vojskata na SAD, na Havajskite ostrovi
08.12.1941 g. Objava na vojna od strana na SAD kon Japonija
01.01.1942 g. za prv pat promovirana idejata za Obedinetite nacii
1940 g. otvoren Afrikanskiot front
Ervin Romel – Pustinska lisica, komandant na Germanskata vojska vo Severna
Afrika
Bernard Montgomeri, komandant na Britanskata vojska vo Severna Afrika
Noemvri 1942 g. Bitkata kaj El Alamejn, vo blizina na Aleksandrija,
odluchuvachka bitka na frontot vo Severna Afrika, pobeda na Britanskite vojski
Noemvri 1942 g. Operacija “Torch” (Fakel) istovaruvawe na vojskata na SAD vo
Maroko i Alzhir, pomognati od silite na francuskiot otpor pod vodstvo na
Generalot Sharl de Gol
Dvajt Ajzenhauer, komandant na Amerikanskata vojska vo Severna Afrika
Maj 1943 g., pobeda na Sojuznicite vo bitkata za Tunis i istovaruvanjee na Sicilija
i Juzjna Italija
Juli 1943 g. smenet i zatvoren Benito Musolini
08.09.1943 g. kapitulacija na Italija, prvata zemja od Oskata
Noemvri 1942 – fevruari 1943 g., Stalingradska bitka, presvrtnica vo Vtorata
svetska vojna pobeda na Crvenata Armija, najdolga bitka vo tekot na vojnata
Marshal Fridrih Fon Paulus, komandant na Germanskata vojska kaj Stalingrad,
zaroben so ostatocite od germanskata vojska
Juli 1943 g., Kurska bitka, najgolema tenkovska bitka vo istorijata, pobeda na
Crvenata Armija
Juni 1942 g., Bitkata za ostrovot Midvej, presvrtnica vo vojnata na Pacifikot, posle
koja inicijativata ja prevzema SAD
Noemvri 1943 g., Teheranska konferencija, Cherchil, Stalin i Ruzvelt, prva sredba
na liderite na Antihitlerovata koalicija, donesena odluka za otvorawe na Vtor front
vo Evropa (pokraj istocniot koj postoel od pocetokot na vojnata) i pomosh na
partizanite vo Jugoslavija
29.11.1943 g. Vo Jajce odrzano Vtoroto zasedanie na AVNOJ, formirana
Federativna Jugoslavija, a Makedoniskiot narod priznat za ramnopraven narod vo
federacijata
06.06.1944 g., Operacija “Overlord”, otvorawe na Vtor Front, D-Day istovaruvanje
na zapadnite sojuznici vo Normandija, Severna Francija
Dvajt Ajzenhauer, komandant na zdruzheni vojski vo Normandija odnosno na
Vtoriot – Zapaden front
Leto 1944 g., kapitulacija na Romanija i Bugarija pred SSSR
Leto 1944 g. Varshavskoto vostanie vo Polska protiv Gemanija, krvavo
zadusheeno.
02.08.1944 g. Prvoto zasedanie na ASNOM, formirana Makedonskata drzava
Esen 1944 g. Oslobodena Makedonija i polovinata od Jugoslavija
04.11.1944 g. Oslobodena Bitola, na 13.11.1944 g. Osloboden gradot Skopje, a
posledni gradovi koi se oslobodeni vo Makedonija se Gostivar i Tetovo
Esen 1944 g. Oslobodeni Grcija i Albanija
27 Januari 1945 g., osloboden od Sovetskata vojska Aushvic, najgolemiot
koncentracionen logor vo Vtorata svetska vojna i denes toj den se slavi kako
megunaroden den za sekavanje na zrtvite na Holokaustot
Najgolemi koncentracioni logori vo Vtorata svetska vojna bile Aushvic, Dahau,
Treblinka, Majdanek, Mathauzen, Chelmno, Sobibor, Jasenovac ….
Januari 1945 g. vtora sredba Stalin, Ruzvelt i Cherchil, na konferencijata na Jalta,
na Krim vo SSSR, na koja e donesena odluka za bezuslovna kapitulacija i podelba
na Germanija po Vtorata svetska vojna
25.04.1945 g. Sovetskata i Amerikanskata vojska se srekavaat na rekata Elba vo
centralna Germanija
25.04.1945 g. umira Franklin Delano Ruzvelt, pretsedatel na SAD
30.04.1945 g. Adolf Hitler i negovata zena Eva Braun, izvrsuvaat samoubistvo vo
Rajhskancelarijata vo Berlin
02.05.1945 g. Sovetskoto zname nad Rajhstagot vo Berlin
08.05.1945 g. Kapitualacija na Germanija, kraj na vojnata vo Evropa
Juli 1945 g. Potsdam, vo blizina na Berlin, posledna sredba na Antihitlerovata
koalicija, Stalin, Hari Truman, pretsedatelot na SAD i Klement Atli, premier na
Velika Britanija, dogovorena e podelba na Germanija i na gradot Berlin na 4
okupacioni zoni, (Britanska, Sovetska, Francuska i Amerikanska) i da se kaznat
site onie koi napravile zlostorstva vo tekot na vojnata
Kamikazi, piloti samoubijci golema shteta za mornaricata na SAD
06.08.1945 g. atomska bomba vo Hiro{ima, 80.000 zrtvi
09.08.1945 g. atomska bomba vo Nagasaki, 40.000 zrtvi
09.08.1945 g. SSSR i objavi vojna na Japonija
02.09.1945 g. kapitulacija na Japonija i kraj na Vtorata svetska vojna
Nirnberg, Germanija 1946 g., Nirnberski proces, sudenjeto na voenite zlostornici
od Vtorata svetska vojna vo Evropa
Tokio, Japonija 1946 g., sudenjeto na voenite zlostornici od Japonija pred
megunaroden tribunal