Chào mừng các bạn đã quay trở lại với chuỗi video về Kinh tế chính trị.

Các bạn biết rằng, công nghiệp hóa được coi là xu hướng phát triển tất yếu
của tất cả các quốc gia. Hay nói cách khác, để cải biến tình trạng lạc hậu và tăng
năng suất lao động, thì nhất định phải Công nghiệp hóa. Vậy công nghiệp hóa là
gì? Công nghiệp hóa có những mô hình nào? Trong video này, chúng sẽ cùng giải
quyết những vấn đề cơ bản về Khái niệm Công nghiệp hóa và các mô hình công
nghiệp tiêu biểu trên thế giới nhé!.
1. Công nghiệp hóa là gì ?
Sự tồn tại của loài người luôn gắn liền với nhiều cuộc cách mạng. Công
nghiệp hóa chính là một trong những cuộc cách mạng về kinh tế về kỹ thuật vĩ đại
mà loài người đã và đang trải qua.
Về nghĩa từ ‘Công nghiệp hóa », công nghiệp là một ngành kinh tế cơ bản
trong cơ cấu kinh tế, hóa có nghĩa là chuyển đổi, chuyển hóa, biến đổi… Hiểu một
cách đơn giản, Công nghiệp hóa là quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng
phát triển công nghiệp.
Tuy nhiên, công nghiệp hóa có thể định nghĩa khái quát hơn lại là : Công
nghiệp hóa đó là quá trình chuyển đổi nền sản xuất xã hội từ dựa trên lao động
thủ công là chính sang nền sản xuất xã hội dựa chủ yếu trên lao động bằng máy
móc nhằm tạo ra năng suất lao động xã hội cao.
Có cách hiểu khác, đó là sự chuyển biến một kinh tế nông nghiệp sang nền
kinh tế công nghiệp, cũng có thể hiểu đó là sự tăng dần tỷ trọng công nghiệp trong
cơ cấu kinh tế quốc dân…
Song, các bạn lưu ý rằng khái niệm công nghiệp hóa này luôn mang tính lịch
sử, có nghĩa ở từng giai đoạn, từng điều kiện kinh tế xã hội khác nhau thì nội dung
khái niệm công nghiệp hóa có sự khác nhau.
Ví dụ:
 Quan niệm công nghiệp hóa khác ở giai đoạn CM Công nghiệp 1.0 (thế kỷ
XVIII) khác với công nghiệp hóa ở giai đoạn 4.0 (như hiện nay)… Công nghiệp
hóa giai đoạn 1.0 (thế kỷ XVIII) thì đó đơn thuần chỉ là thay thế lao động thủ công
bằng lao động sử dụng máy móc. Còn giai đoạn Cách mạng CN 4.0 hiện nay, thì
công nghiệp hóa phải theo hướng hiện đại, tức là cũng áp dụng máy móc để thay
thế lao động thủ công, nhưng máy móc đó phải mang tính hiện đại, tự động hóa, tin
học hóa. Hay như nội dung nội dung công nghiệp hóa tư bản chủ nghĩa cổ điển ở
Anh khác với nội dung công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô; Công nghiệp
hóa ở Anh (thế kỷ XVIII thì tập trung vào ngành công nghiệp nhẹ) trong khi con
đường công nghiệp hóa ở Liên Xô (đầu thế kỷ XX thì lại tập trung vào ngành công
nghiệp nặng)
Bởi vậy, mặc dù đưa ra khái niệm chung về công nghiệp hóa như trên,
nhưng định nghĩa cụ thể về Công nghiệp hóa nhất thiết phải bám vào tình hình
thực tiễn, điều kiện phát triển Kinh tế xã hội, trình độ về kinh tế kỹ thuật cụ thể.
Và để hiểu rõ hơn về Công nghiệp hóa, ta sẽ tìm hiểu phần 2,
Các mô hình công nghiệp hóa tiêu biểu trên thế giới:
Cho đến nay, có 3 mô hình công nghiệp hóa tiêu biểu được nhân loại nhắc
tới.
Thứ nhất là , mô hình công nghiệp hóa cổ điển: Đây là mô hình công nghiệp
hóa đầu tiên trong lịch sử được gắn liền với cuộc cách mạng công nghiệp 1.0, tiêu
biểu ở nước Anh từ giữa thế kỷ XVIII. Đặc trưng cơ bản mô hình này là bắt đầu từ
sự phát triển của ngành công nghiệp nhẹ (ngành dệt), nông nghiệp, rồi cuối cùng là
ngành công nghiệp nặng (cơ khí chế tạo máy). Quá trình công nghiệp hóa diễn ra
tuần tự trong thời gian tương đối dài, trung bình từ 60 – 80 năm, sau khi khởi
nguồn ở Anh rồi lan rộng sang Pháp và các nước Đức, Nga, Mỹ…
Nguồn vốn để công nghiệp hóa do bóc lột lao động làm thuê, làm phá sản
người sản xuất nhỏ, xâm chiếm và cướp bóc thuộc địa. Vì thế, quá trình công
nghiệp hóa cổ điển dẫn đến mâu thuẫn gay gắt giữa tư bản và lao động, giữa các
nước tư bản với nhau, giữa các nước tư bản và các nước thuộc địa.
Mô hình công nghiệp hóa thứ hai là, mô hình công nghiệp hóa kiểu Liên Xô
(cũ) : Mô hình này được xây dựng đầu tiên ở Liên Xô năm 1930, sau lan ra các
nước XHCN và Đông Âu vào năm 1945, ở Việt Nam chúng ta cũng xây dựng mô
hình này từ năm 1960 đến năm 1986 thì xóa bỏ. Đặc trưng mô hình là ưu tiên phát
triển công nghiệp nặng như ngành cơ khí chế tạo máy, nhà nước có vai trò quyết
định, thực hiện cơ chế kế hoạch hóa tập trung, mệnh lệnh… Giai đoạn đầu, ở mô
hình này rất hiệu quả, sản lượng Công nghiệp của Liên Xô đứng đầu Châu Âu và
chỉ đứng thứ 2 trên thế giới sau Mỹ, đã giúp Liên Xô nhanh chóng hoàn thành
xong kế hoạch công nghiệp hóa sau 18 năm. Đây là thời gian hoàn thành công
nghiệp hóa ngắn nhất trên thế giới được ghi nhận ; bởi, trước đó, Anh phải mất
gần 200 năm và Mỹ phải mất gần 120 năm mới trở thành nước công nghiệp.
Tuy nhiên, ở giai đoạn sau, khi tiến bộ khoa học, kỹ thuật ngày càng phát
triển, hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật cùng với cơ chế kế hoạch hóa tập trung
mệnh lệnh ở Liên Xô tỏ ra lạc hậu, không còn thích ứng được, làm kìm hãm việc
ứng dụng những tiến bộ kỹ thuật mới. Mô hình công nghiệp hóa « ưu tiên phát
triển công nghiệp nặng » không còn đủ sức giúp Liên Xô vươn lên trong cuộc chạy
đua với Mỹ sau này. Mô hình Công nghiệp hóa này bị xụp đổ cuối thập kỷ 80 của
thế kỷ XX.
Chúng ta sang mô hình Công nghiệp hóa thứ ba, là Mô hình công nghiệp
hóa của Nhật Bản và các nước công nghiệp mới (NICs):
Xuất phát muộn khi Công nghiệp hóa, các nước như Nhật bản, NICs sử
dụng Chiến lược công nghiệp hóa rút ngắn. Họ tận dụng tốt cơ hội để « đi tắt »
thông qua tiếp nhận công nghệ và đi thẳng vào công nghệ hiện đại. Bằng việc nhập
khẩu công nghệ và từng bước sáng tạo công nghệ và đẩy mạnh xuất khẩu, phát
triển sản xuất hàng hóa trong nước thay thế nhập khẩu. Thông qua việc tận dụng
lợi thế về khoa học, công nghệ của các nước đi trước, cùng với việc phát huy
nguồn lực và lợi thế trong nước thu hút nguồn lực ngoài để tiến hành công nghiệp
hóa gắn với hiện đại hóa. Kết quả chỉ sau 20 – 30 năm đã thực hiện thành công quá
trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa.
Mô hình công nghiệp hóa của Nhật Bản và các nước công nghiệp mới cho
thấy, trong thời đại ngày nay các nước đi sau nếu biết khai thác tốt lợi thế trong
nước và tận dụng, tiếp thu những nguồn lực, đặc biệt là những thành tựu khoa học,
công nghệ mới, hiện đại của các nước đi trước, thì sẽ rút ngắn được quá trình phát
triển. Việc tiếp thu các thành tựu khoa học, công nghệ mới hiện đại có thể thực
hiện bằng các con đường cơ bản sau:
Một là, thông qua đầu tư nghiên cứu, chế tạo và hoàn thiện dần dần trình độ
công nghệ từ thấp đến cao . Con đường này đòi hỏi thời gian dài và nhiều tổn thất.
Hai là, tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ các nước phát triển hơn. Con
đường này đòi hỏi nhiều vốn và ngoại tệ, bị phụ thuộc vào nước ngoài.
Ba là, xây dựng chiến lược phát triển khoa học, công nghệ nhiều tầng, kết
hợp công nghệ truyền thống với công nghệ hiện đại. Kết hợp vừa nghiên cứu chế
tạo vừa tiếp nhận chuyển giao công nghệ từ các nước phát triển hơn, Con đường
này cơ bản, lâu dài, vững chắc, đi tắt và bám đuổi.
Tóm lại, cho đến nay, chúng ta đã trải qua 3 mô hình công nghiệp hóa : Mô
hình công nghiệp hóa cổ điển (ở Anh), mô hình công nghiệp hóa xã hội chủ nghĩa
ở Liên Xô, và Mô hình công nghiệp hóa rút ngắn ở Nhật bản và các nước công
nghiệp mới NICs. Ba mô hình này, có những đặc trưng riêng và chỉ phù hợp với
từng giai đoạn và điều kiện kinh tế xã hội tại thời điểm ở mỗi nước. Bởi vậy, chúng
ta mới khẳng định, nội dung công nghiệp hóa có tính lịch sử là ở chỗ đó.
Trong video tiếp theo, chúng ta sẽ tập trung nghiên cứu con đường công
nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam các bạn nhé !
Cám ơn các bạn đã theo dõi video và hẹn gặp lại các bạn ở video tiếp theo !
Key

Kinh te chinh tri mac le nin,

Kinh tế chính trị mác lênin,

Kinh tế chính trị,

Kinh te chinh tri,

Kinh tế chính trị chương 6,

Công nghiệp hóa là gì,

Cong nghiep hoa la gi,

Công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở việt nam,

Thế nào là công nghiệp hóa,

Các mô hình công nghiệp hóa,

Mô hình công nghiệp hóa cổ điển,

Mô hình công nghiệp hóa ở liên xô,

Mô hình công nghiệp hóa rút ngắn,

Khái niệm công nghiệp hóa,

Cnh,

Hdh,