KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA

I. CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA:

1. ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN :
 Soâng Meâkoâng ôû Campuchia baét nguoàn töø Taây Taïng chaûy qua
Thaùi Lan,Laøo,Campuchia,Vieät Nam.
 Coù nhieàu röøng.
2. LÒCH SÖÛ XAÕ HOÄI :
a/ Töø ñaàu theá kyû I ñeán theá kyû VII:
 Thôøi kyø cuûa vöông quoác Phuø Nam.
 Cuoái theá kyû 6 – ñaáu theá kyû 7 Phuø Nam tan raõ.
b/ Töø theá kyû VII ñeán theá kyû VIII:
 Chaân Laïp ra ñôøi, hình thaønh nhöõng ñònh höôùng cho neàn kieán truùc
Khôme.
 Cuoái theá kyû 8,nhaø nöôùc phong kieán ñaàu tieân tan raõ.
c/ Töø theá kyû IX ñeán theá kyû XIII:
Vaên minh AÊngco chia laøm 3 giai ñoaïn:
 Theá kyû 9 ñeán theá kyû 10: thôøi kyø tieàn Aêngco.
 Theá kyû 10 ñeán theá kyû 12: Thôøi kyø coå ñieån.
 Theá kyû 12 ñeán theá kyû 13: Thôøi kyø suy taøn.
3. VAÊN HOAÙ:
 Ngöôøi Khôme xöa ñaõ coù phong tuïc thôø cuùng thaàn linh.
 Ñaàu Coâng nguyeân, Phaät giaùo vaø AÁn Ñoä giaùo phaùt trieån trôû thaønh
quoác giaùo.
 Ngheä thuaät Khôme laø neàn ngheä thuaät tuyeät vôøi.
II. KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA:
1. TÖØ THEÁ KYÛ I – VII:
 Di tích kieán truùc thôøi kyø naøy haàu nhö khoâng coøn.
2. KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA THEÁ KYÛ VII –VIII:
Ngheä thuaät Khôme Chaân Laïp thôøi kyø naøy hình thaønh.
a/ Ñaëc ñieåm kieán truùc:
 Caùc ñieän thôø laø dinh thöï cuûa thaàn linh.
 YÙ nieäm Ñeàn – Nuùi vaø höôùng taâm .
 Kyõ thuaät xaây döng: vieäc duøng giaûi phaùp kyõ thuaät cuûa goã vaø ñaù
b/ Coâng trình tieâu bieåu: SAMBOR PREI – KUK:
 Coâng trình goàm 3 nhoùm chính.
 Haàu heát caùc thaùp gaïch thôøi kyø naøy ñeàu theo kieåu chung cuûa
Sambor
 Boá cuïc loái Nguõ ñieåm.
3. KIEÁN TRUÙC CAMPUCHIA TÖØ THEÁ KYÛ IX – XIII:
a/ Giai ñoaïn 1: thôøi kyø tieàn Aêngco ( theá kyû IX – X):
 Thieát laäp cô sôû toân thôø vöông trieàu cuûa ngöôøi Khôme laø thôø thaàn
cuõng nhö thôø vua tín ngöôõng thaàn – vua.
 Ñeàn nuùi theå hieän nuùi vuõ truï Meru.
Coâng trình tieâu bieåu:
 ÑEÀN BAKONG:
 Xaây döïng naêm 881 taïi trung taâm thuû ñoâ Hariharalaia
 PHNOM BAKHENG:
 Xaây döïng vaøo cuoái theá kyû IX ôû trung taâm thuû ñoâ môùi laø
Yasoharapura.
 YÙ nghóa töôïng tröng cuûa coâng trình:
 AÊNGCO PRERUP:
 Xaây döïng naêm 961 bôûi vua Rajendravarman II taïi Aêngco.
 ÑEÀN BANTAY SREI:
 Xaây döïng vaøo cuoái theá kyû X – vaøo khoaûng naêm 968.
b/ Giai ñoaïn 2: thôøi kyø Coå ñieån – Thôøi kyø Aêngco (töø theá kyû X-XII):
 Ñaëc ñieåm vaên hoaù – Xaõ hoäi: Nhaø nöôùc Aêngco cöïc thònh.
 Ñaëc ñieån kieán truùc:Kieán truùc ngoâi ñeàn nuùi Khôme ñaõ hoaøn chænh
Coâng trình tieâu bieåu:
 ÑEÀN TAKEO: (xaây döïng vaøo ñaàu theá kyû XI):
 ÑEÀN AÊNGCO VAÙT:
 Cuoái theá kyû XI ñeán ñaàu XII laø thôøi kyø phaùt trieån cao nhaát, huy
hoaøng nhaát cuûa kieán truùc Khôme vôùi kieät taùc Aêngco Vaùt,
naèm ôû Ñoâng Nam Yasodharapura do vua Suryavarman II xaây
döïng.
 Coâng trình laø söï keát hôïp höõu cô giöõa ñieâu khaéc, trang trí vaø
kieán truùc.
c/ Giai ñoaïn 3: thôøi kyø suy taøn (cuoái theá kyû XII- ñaàu theá kyû XIII):
 Ñaëc ñieåm vaên hoaù xaõ hoäi:
 Ñaïo Phaät phaùi Tieåu thöøa phaùt trieån.
 Thuû ñoâ môùi laø Aêngco Thom laø moät thaønh phoá lôùn do vua
Jayavarman VII saùng laäp.
 Ñaëc ñieåm kieán truùc:ñoäc ñaùo veà maët bieåu töôïng
Coâng trình tieâu bieåu:
 AÊNGCO THOM – ÑEÀN BAYON:
→ Bayon laø moät kieán truùc kì dò vaø huyeàn aûo nhaát cuûa AÙ Ñoâng.
III. KEÁT LUAÄN:
Kieán truùc Khôme coå trung ñaïi coù nhöõng ñaëc ñieåm noåi baät sau:
 Boá cuïc hình khoái khoâng gian khaù chaët cheõ, tuaân thuû theo moät
quy luaät thoáng nhaát.
 Coâng trình coù söï keát hôïp haøi hoaø giöõa ñieâu khaéc vaø kieán truùc.
 Kieán truùc theå hieän ñaëc saéc caùc trieát lyù toân giaùo qua caùc hình
töôïng: Thaàn – Vua, ñeàn nuùi, caùc truyeàn thuyeát …
 