UVOD

MALA GRAMATIKA ITALIJANSKOG JEZIKA

Svi se slaemo da je italijanski jezik veoma lep i melodian. To je jezik koji pripada romanskoj
grupi kao i francuski, panski, portugalski i rumunski, a razvio se iz latinskog jezika, tako da
mnoge rei u jezicima koji ne pripadaju pomenutoj grupi mogu da budu prepoznatlive po svojoj
osnovi preuzetoj iz latinskog jezika.
Melodinost italijanskog jezika potie i od toga to svaka re praktino zavrava vokalom i to
  jezik ne poznaje slogove sa po nekoliko konzonanata bez vokala ( kao na pr. nae rei prst  ili
vrst ,  grm, trn , vrh ili  spr emanje «). Italijanske rei se lako izgovaraju i nadovezuju, i u
izgovoru se ne oseti nikakva prepreka (N.pr. Io studio l¶ italiano «.) , tako da reenice imaju tu
 posebnu melodiku i ritam.
Italijanska gramatika, ipak, nije tako jednostavna i nije u potpunosti preuzela latinske
konstrukcije, a osim toga, ima i dosta izuzetaka od pravila, i mada se konstrukcija reenice ne
razlikuje mnogo od nae, nije uvek mogue da se prevede kontekst kao u naem jeziku.

Postoje veoma dobri udbenici i gramatike koje detaljno obrauju italijanski jezik a ova ³mala
gramatika´ namenjena je studentima ±poetnicima, kao mala pomo uz udbenik ³ Un giorno
in Italia´.

Olgica Kapetani,
Prof. Italijanskog jezika

SADRAJ

Uvod

ITALIJANSKI JEZIK 
Abeceda
Glasovi i znaci

Samoglasnici (vokali) i suglasnici (konsonanti)

Izgovor samoglasnika i suglasnika

Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici

Izgovor slova Q,H,Z

i kombinacije slova

Kombinacija slova c, g sa vokalima E, i I - palatalizacija

Izgovor: Ca, co, cu , che, chi - cia, cio, ciu, ce, ci
Ga, go, gu, ghe, ghi - gia, gio, giu, ge, gi

Kombinacija slova za dobijanje glasa ³´

Sc+i/e
1
 

MORFOSINTAKSA

LAN
Odreeni lan - Oblici odreenog lana
Primeri
 Neodreeni lan - Oblici neodreenog lana
Primeri
Upotreba odreenog lana
Primeri
Upotreba partitivnog lana
Primeri

IMENICE

PREDLOZI I PREDLOZI SA LANOVIMA

PRIDEVI
PRISVOJNI PRIDEVI
KOMPARACIJA PRIDEVA

GLAGOLI

Konjugacije
 Nain
Vremena

PREZENT
Pravilni glagoli
 Nepravilni glagoli
Inkoativni glagoli
Pomoni glagoli
Prezent pomonih glagola ESSERE ± AVERE

IMPERATIV
 primeri

PROLO SLOENO VREME PASSATO PROSSIMO

Graenje participa
Primeri
 Nepravilni participi
Primeri

2
 

 ABECEDA
GLASOVI I ZNACI 

ABECEDA, glasovi i znaci, izgovor

Italijanska abeceda ima 21 slovni znak, iako u izgovoru ima vie glasova tako da se koriste
zdruena slova za dobijanje tih glasova koji odgovaraju i glasovima u naem jeziku.

ABECEDA

A a H akka Q ku
B bi I I R erre
C i L elle S esse
D di M emme T ti
E e N enne U u
F effe O o V vu
G di P pi Z dzeta

 SAMOGLASNICI (VOKALI) i SUGLASNICI (KONSONANTI)

Italijanski jezik ima 5 vokala (samoglasnika) i 16 konsonanata (suglasnika).
Vokali ± a, e, i, o, u izgovaraju se kao i u srpskom jeziku, s tim to postoje neznatne razlike u
izgovoru zatvorenih vokala e, o kao i u izgovoru diftonga (dvoglasnik) i triftonga (troglasnik),
tj. po dva ili tri vokala u kombinaciji i-a i-e, i-o, i-u (kada ³i´ dobija znaenje poluvokala pa se
izgovara kao nae J), ili prividnih dvoglasnika , kada se svaki vokal izgovara pojedinano.

Diftonzi, polusamoglasnici i prividni dvoglasnici

Primeri:
Diftong : piacere, piede, piove, piuma ( izgovor je najblii naem pj ±    pjaere, pjede, pjove,
 pjuma - zadovoljstvo, stopalo, pada kia, pero )
Triftong: aiuola, piuolo, miei , tuoi ( izgovor: ajuola, pijuolo, mjei, tuoij ± leja, koi, moji, tvoji)
Prividni dvoglasnik: violino, trionfo, patria, riunione, paura, aereo (violina, trijumf, domovina,
sastanak, strah, avion ).

Izgovor slova Q, H, Z
i kombinacija slova

3
 

U italijanskom jeziku postoje u pisanju i izgovoru neka slova koja mi nemamo u naoj abecedi,
kao slovo n.pr. Q ( koje izgovara se kao ³ku´ ali iza ³q´ uvek mora da sledi vokal ³u´, posle
koga mogu da slede svi ostali vokali, - a, e, i ,o - osim ³u´) .

 N.pr. questo, quello quanto, quadro, quota, obliquo, quinto, requisito,

Izgovara se kratko, kao kue, kua, kuo, kui bez obzira da li se slog nalazi na poetku rei, u
sredini ili na kraju.

Italijanko slovo ³Z´ izgovara se kao nae slovo ³c´ i kao ³dz´.

 N.pr.  zio, zia, zucchero, zanzara, zelo, zoccolo

( stric, strina, eer, komarac, polet, cokula )
(na poetku rei uglavnom se izgovara kao ³dz´)
U reima  grazie, delizioso, ragazzo, pietanza, lezione, Venezia
(hvala, izvrstan, mladi, namirnica, as, Venecija )
izgovara se kao ³C´ .

U reima gde je slovo ³z´ udvojeno i nalazi se izmeu vokala, izgovara veinom se kao ³c´.
 N.pr.  palazzo, ragazza, disprezzo (palata, devojka, prezir)
iako u rei azzeccare (=potrefiti) izgovara se kao ³dz´.

Takoe, postoji slovo H koje se nikada ne izgovara, pa se zato i naziva ³nemo ili muklo H´ ili
³acca muto´, ali je znaajno u pisanju kao pomono slovo, pogotovo u grupama kod zdruenih
slova, radi dobijanja odreenih glasova (n.pr. chi ± ki =ko). Kod rei stranog porekla, slovo ³H´
se koristi u pisanju ali se uglavnom ne izgovara.

 N. pr. Hotel (ita se otel )

Drugi znaci tj. slova koja ne pripadaju italijanskoj abecedi (j ± i lunga, k - cappa,w-vu doppia,
x- ics, y-ipsilon) mogu da se upotrebljavaju jedino u stranim reima, reima stranog porekla i u
nekim prezimenima. Retki su italijanski nazivi u kojima se koristi slovo ³j´ . Npr. - Jesolo
(mesto blizu Venecije) ili Jovanotti ( prezime).

Kombinacija slova c,g sa vokalima e, i i palatalizacija

/ ± D/

  Neto sloeniji za pisanje su glasovi kao to su nai -, d-, , lj i nj za koje se koriste
zdruena slova. U italijanskom izgovoru ne postoji razlika u izgovoru izmeu  i , D i , ve
 je to - u odnosu na na jezik ± neto izmeu, kao to je i izgovor za  neto meki u odnosu na
na.
Za glasove / i /d ne postoji odreeni samostalni znak , ve se ti glasovi dobijaju tako to se
koriste vokali I i E koji dovode do takozvane palataliazacije slova ³C´ i ³G´. Kada ne elimo
 palatalizaciju, izmeu slova C ili G i vokala e , i ubacujemo nemo H.

Ca,co,cu izgovara se kao ka, ko, ku

Prim.: carta, costa, cultura (papir, obala, kultura)

Ce, ci izgovara se kao e, i

Prim. : cemento, cinema (cement, bioskop)

4
 

Ga, go, gu izgovara se kao ga, go, gu

Prim.: ra gazzo,  governo, au guri (mladi, vlada, estitke)

Ge, gi izgovara se kao e, i

Prim. : Genova, gente, E gitto, girasole (enova, ljudi, Egipat,
suncokret)
Cia, cio, ciu izgovara se kao a,o,u
Prim. Camicia, bacio, fanciullo (koulja, poljubac, dete)

Gia, gio, giu izgovara se kao a, o, u

Prim. Man giare, giovani, giudice (jesti, mladi, sudija)

Cie, gie izgovara se kao e ,e

Prim. Camicie, cilie gie (koulje, trenje)
( u ovom sluaju slovo ³i´ se praktino ne uje ± pa se rei
izgovaraju kao kamie, iliee, ali u rei cielo ± nebo ± u
izgovoru se uje i nenaglaeno ³i´ ± ielo; takoe, i u reima koje
u jednini zavravaju na -cia, -gia, u mnoini - cie, -gie u
izgovoru se uju ova vokala: n. pr. farmacia - farmacie , bu gia ± 
 bu gie - farmaia, farmaie ± apoteka/e , buia , buie ± la,lai ) 

Da bi dobili zvuk K ili G uz vokale ³e´ i ³i´ moramo da koristimo nemo H, koje se pie ali se
ne izgovara, pa se shodno tome ni ne uje.

Che, chi izgovara se kao ke, ki

Prim. Stanche, elenchi, (umorne, spiskovi)
Ghe, ghi izgovara se kao ge, gi
Prim. Botte ghe, ghirlanda (prodavnice, venac)

U sluaju gde imamo iza ³i´ jo neki vokal, ³I´ se izgovora kao ³j´

Chia, chie,chio, chiu izgovara se kao kja, kje, kjo, kju

Prim. Chiamare, chiedere, inchiostro, chiuso ( kjamare, kjedere, inkjostro, kjuzo ± 
zvati, pitati, mastilo, zatvoreno)

Ghia, ghie, ghio, ghiu* izgovara se kao gja, gje, gjo, gju
Prim. Ghiaccio,  ghiera,  ghiotto (gjao, gjera, gjotto ± led, prstenasti okov, alav - *
teoretski postoji kombinacija ghiu ± ali nema rei sa takvom kombinacijom slogova)

Kombinacija slova za dobijanje glasa ³´ Sc+i/e

  Nae slovo ³´ dobija se kombinacijom nekoliko slova. Za dobijanje glasa ³´ treba da se
koriste zdruena slova sc+ vokal i ili e koji dovode do palatalizacije. Kod izgovora slogova ³a,
o, u ´ vokal ³i´ ili ³e´ se jedva primetno uju i praktino se ne naglaavaju u izgovoru.

Scia, scio, sciu izgovara se a, o, u

Prim. Scia bola, sciocco, a sciugamano ( sablja, glup, pekir)
Sce, sci izgovara se e, i
Prim. Scena, u scire (scena, izlaziti)
Ponekada se u rei sa glasom ³´ koriste oba vokala: i i e:
5
 

Prim. Scienze, scientifico, scienziato (nauka, nauni, naunik) i tada se u izgovoru

uje, ali nenaglaeno, i slovo ³i´.

Jedino slovo i zvuk koji ne postoji u italijanskom jeziku, u odnosu na na, je , iako, koristei
n.pr. stranu re ³ garage´(garaa) i oni e izgovoriti ³gara´.

MORFOSINTAKSA

   LAN (L'ARTICOLO)

U italijanskom jeziku, za razliku od naeg, postoji lan koji slui za oznaavanje imenice po
rodu i broju. Tako razlikujemo dve vrste lana, odreeni i neodreeni.

Oblici odreenog lana

1)  ODREENI LAN (articolo determinativo) oznaava blie predmet ili bie, kao ve
 poznate ili tano odreene, i slae se u rodu i broju sa imenicom.

Jednina primer: Mnoina primer:

Il il ragazzo I i ragazzi 
Lo / l¶ lo studente, l¶amico Gli ± gli  gli studenti , gli amici 
La/ l¶ la ragazza, l¶amica Le - le le ragazze, le amiche 

Primeri:

Il ragazzo che vedi è mio fratello.  Mladi kojeg vidi je moj brat (ovaj ovde).
Il libro di Umberto Eco è molto interessante.  Knjiga Umberta Eka je veoma interesantna. (ova
knjiga, o kojoj smo priali)
Lo studente ha dimenticato il libro. Student je zaboravio knjigu (malo pre pomenutu).
L¶amico vero è un vero tesoro. Pravi prijatelj je pravo blago (jedan jedini je pravi)
La mamma di Maria è molto gentile.  Marijina mama je veoma ljubazna (poznajemo mamu)
L¶isola di Capri è bellissima. Ostrvo Kapri je prelepo (poznato svima)

I test sono difficili. Testovi su teki ( - testovi pred nama).

Gli studenti al terzo anno sono molto bravi. Studenti na treoj godni su veoma dobri. ( nai
studenti, poznati studenti)

Le amiche mi scrivono spesso.   Prijateljice mi piu esto (moje prijateljice, o kojima smo
govorili).

Oblici neodreenog lana

2)    NEODREENI LAN (articolo indeterminativo) oznaava imenicu koja se blie

odreuje sa znaenjem jedan, jedna, jedno» ili imenicu sa neodreenim znaenjem
neki, neka, neko». Neodreeni lan se takoe slae u rodu sa imenicom , ali se koristi

6
 

samo za jedninu, u mnoini kao oblik ne postoji, pa moe da se izostavi, ili da se koristi
 partitivni lan - predlog di» spojen sa odreenim oblicima lana.

Jednina primer: Mnoina primer:

un un ragazzo, un anno Dei dei ragazzi 
uno uno studente ali un amico degli degli studenti, degli amici 
Una , un¶ una ragazza, un¶amica delle delle ragazze,delle amiche 

Primeri:

Ho incontrato un ragazzo. Srela sam jednog (nekog ) mladia.

Ho visto un uomo sconosciuto. Videla sam jednog (nekog) nepoznatog oveka.
Ho uno zio molto simpatico. Imam (jednog) veoma simpatinog strica.
Ho trovato una matita. Nala sam jednu (neku) olovku.
Ho incontrato un¶amica. Sreo sam jednu (neku) prijateljicu.

Upotreba partitivnog lana

U mnoini moemo da izostavimo lan, ili da koristimo partitivni lan na sledei nain:

Ho incontrato dei ragazzi. Srela sam (neke) mladie.

Ho visto degli uomini sconosciuti. Videla sam (neke) nepoznate ljude.
Ho degli zii molto simpatici. Imam (neke) veoma simpatine strieve.
Ho trovato delle matite. Nala sam (neke) olovke.
Ho incontrato delle amiche. Sreo sam (neke) prijateljice.

U reenici, kada prvi put pominjemo neto tada koristimo neodreeni lan a kada o tome ponovo
govorimo onda koristimo odreeni lan.

Primeri:

Ho comprato una borsa. La borsa è di pelle. Kupila sam (jednu) tanu. (Ta) tana je od koe.
Ho conosciuto uno studente straniero. Lo studente è italiano. Upoznala sam nekog stranog 
 studenta. (Taj) Student je italijan.

Ho trovato un ombrello. L¶ombrello è di colore rosso. Nala sam (neki) kiobran. (Taj) Kiobran
 je crvene boje.

Ho preso un gelato di fragola. Il gelato mi piace molto. Uzela sam sladoled od jagode. (Taj)
Sladoled mi se veoma dopada.

Vedo delle belle ragazze. Le ragazze sono le sorelle di Marco. Vidim neke lepe devojke. (Te)
devojke su Markove sestre .

Abbiamo incontrato degli studenti. Gli studenti vanno a lezione. Sreli smo (neke) studente. (Ti)
Studenti idu na predavanja.

7
 

Hanno portato dei libri nuovi. I libri sono in italiano. Doneli su (neke) nove knjige. (Te) knjige su
na italijanskom.

UPOTREBA ODREENOG   LANA
Odreeni lan se redovno koristi ispred imenica, ali se u nekim sluajevima izostavlja.

 Najvanija pravila o upotrebi lanova:

1.  Ispred linih imena lan se ne koristi

 N. pr. Io mi chiamo Maria. Marco è tuo fratello.
/ Ja se zovem Marija. Marko je tvoj brat. /
Ako ispred linog imena stoji atribut, lan se upotrebljava:
 N.pr. Il buon Giovanni, la brava Maria /dobri ovani, vredna Marija/

lan ispred linog imena moe da se koristi ako se ime koristi u prenesenom smislu ili kada
 pominjeno izuzetno poznatu linost, ili nekoga ko nam je blizak i svima poznat.

  N. pr. Ho comprato un  Dante , un Raffaello ( = un libro di Dante / Divina Commedia/, un

quadro di Raffaello) Kupio sam jednog Dantea, jednog Rafaela ( = kupio sam Danteovu knjigu
Boanstvena komedija, jednu Rafaelovu sliku) .
  Il Caravaggio ha lasciato molti dipinti. Karavao je ostavio mnogo slika. Ho ascoltato la
 Madonna. Ho incontrato la Maria. Sluala sam (poznatu pevaicu) Madonu. Srela sam (nau)
Mariju.

2)  Kod prezimena upotreba lana je promenljiva. Najee se izostavlja, a ako se koristi
lan ispred prezimena to onda oznaava da je linost poznata, ili da je mi poznajemo;
takoe kada pominjemo porodice po prezimenu moemo da koristimo lan u mnoini.
Kod enskih lica, kada se pominje samo prezime a izostavlja ime, ispred prezimena se
koristi lan ³la´ .

Primeri:

Verdi è un celebre compositore italiano. Verdi je poznati italijanski kompozitor.

Mi ha chiamato il Morandi. Nazvao me Morandi ( na poznanik).

 La  Deledda e la  Duse hanno pubblicato molti romazi. (Spisateljice) Deledda i Duse objavile su
mnoge romane.

 I Medici, gli Sforza e i Borgia sono famose famiglie medievali.

Medii, Sforza e Bordija su poznate srednjevekovne porodice.

3)  Ispred imena gradova lan se ne koristi, osim kada je to sastavni deo njihovog imena.
lan se koristi ako ispred imena grada stoji jedan ili vie atributa.

 N.pr.  Milano è una grande città industriale. Milano je veliki industrijski

8
 

grad.
Ho visitato  Londra e Parigi. Posetila sam London i Pariz.
 Roma è la capitale dell¶Italia. Rim je glavni grad Italije.
La bella, famosa e romantica città di Venezia. Lep, poznat i
romantian grad Venecija.
 La Spezia si trova in Liguria, mentre Il Cairo è la capitale dell¶Egitto.
La Specija se nalazi u Liguriji, dok je Kairo glavni grad Egipta.

4)  Ispred imena planina, reka, velikih ostrva, kontinenata, zemalja i pokrajina stoje lanovi:

Primeri:
L¶Etna ± Etna (vulkan)
Il Monte Bianco ± Monblan (planina)
Gli Appennini ± Apenini (planinski lanac)
Il Tevere, il Po, l¶Arno ± Tibar, Po, Arno (reke)
La Sicilia, la Corsica ± Sicilija, Korzika (ostrva)
L¶Europa, l¶Africa ± Evropa, Afrika
Il Canadà, L'Italia, la Serbia ± Kanada, Italija, Srbija
Il Piemonte , la Toscana, l'Umbria ± Pjemonte, Toskana, Umbrija

Kada su u pitanju imena kontinenata, zemalja i pokrajina enskog roda uz predlog in» i di» ne
korsite se lanovi.

Primeri:

Vado in Africa, in America. Idem u Afriku, Ameriku.

Vado in Italia, in Francia, in Svizzera. Idem u Italiju, u Francusku, vajcarsku.
Sono stata in Toscana e in Umbria. Bila sam u Toskani i u Umbriji.

Ali:
Sono stata nel Belgio e nel Canadà. Bila sam u Belgiji i u Kanadi.
Vado nel Piemonte. Idem u Pjemonte.

I vini di Toscana e i formaggi d¶Italia sono molto buoni.

Vina iz Toskane i sirevi iz Italije su veoma dobri.

5)  Kada imenica stoji kao predikat, po pravilu nema lana

Primeri:

Essi sono amici dall¶Italia. Oni su prijatelji iz Italije.

Egli è insegnate di scuola media. On je nastavnik u srednjoj koli.

 Napomena: upotreba lana u odgovorima

Chi è quel ragazzo ? Ko je onaj mladi?

E¶ il figlio del dottore. To je doktorov sin.
9
 

Che cos¶è quel giovane? ta je onaj mladi?

E¶ studente di medicina. On je student medicine.

Ako je predikat blie odreen atributom, u jednini obino stoji neodreeni lan, dok se u mnoini
lan izostavlja.
Primeri:

Tu sei un bravo ragazzo. Ti si dobar deko.

Esse sono brave ragazze . One su dobre devojke.
Voi siete studenti universitari. Vi ste studenti.

6)  Ispred imenice u funkciji apozicije ne stoji lan.

Primeri: Roma, capitale dell¶Italia. Rim, prestonica Italije.

Foscolo, autore dei Sepolcri. Foskolo, autor ³Grobova´.
³Divina commedia´, opera di Dante. ³Boanstvena komedija´,
Danteovo delo.

7)  Kada nabrajamo neodreeni broj lica ili navodimo neodreene koliine predmeta, ispred
imenice se lan se izostavlja:

Primeri:
In questo ristorante vengono spesso attori, scrittori, pittori e musicisti.
U ovaj restoran esto dolaze glumci, pisci , slikari i muziari.

In questo negozio ci sono bellissimi abiti, camicie, gonne e magliette.

U ovoj radnji ima prelepih haljina, bluza, sukanja e majica.

Mangio volentieri la frutta: mele, arancie, ciliege, albicocche e uva.

Rado jedem voe: jabuke, narande, trenje, breskve i groe.

8)  U nazivima dela i raznim natpisima lan se ne koristi

Primeri:

Dizionario della lingua italiana ± Renik italijanskog jezika

Prefazione, Capitolo Primo - Predgovor, Prvo poglavlje
Entrata ± Uscita - Ulaz ± izlaz
Via Garibaldi ± Ulica Garibaldi

9)  Ispred imena dana i meseca lan se ne koristi, osim u sluaju kada prethodi atribut (
esto i kada sledi)

Primeri:

Oggi è martedì, 18 maggio. Danas je utorak, 18. maj.

Marco arriva giovedì prossimo. Marko dolazi sledeeg etvrtka.
Domenica partiamo al mare. U nedelju polazimo na more.
In agosto andremo in Italia. U avgustu emo ii u Italiju.
10
 

Ali:

Il primo sabato del mese si lavora. Prve subote u mesecu se radi

 Nel prossimo settembre vado in Fracia. Idueg septembra idem u Francusku
Era il triste novembre. Bio je tuan novembar.
E' arrivato nel marzo del 2000. Doao je u martu 2000.

10) Ispred pokaznih prideva QUESTO/A, QUELLO/A ( i u mnoini) nikada ne stoji lan, ni

 predlog sa lanom :

Primeri:
Questo libro è molto interessante. Ova knjiga je veoma interesantna.
In quella via abita Giovanna. U onoj ulici stanuje Jovana.
Ho dato le borse a queste ragazze. Dala sam torbe ovim devojkama.
Ti ho parlato di questi ragazzi. Govorio sam ti o ovim mladiima.
Ho preso il biglietto da quello studente. Uzeo sam kartu od onog studenta.
Quegli studenti sono italiani. Oni studenti su Italijani.

 Napomena: Treba imati na umu da je u osnovi i odreeni lan (il,lo,lo ...) pokazni pridev.

11) lan se ne koristi ispred imenice u odreenim predlonim izrazima kao to su na primer:

-  andare a casa, restare a casa ± ii kui, ostati kod kue

-  andare in giardino ± ii u batu
-  tornare in albergo ± vratiti se u hotel
-  stare in casa - biti kod kue
-  venire in macchina (in treno) ± doi kolima (doi vozom)

12) lan se izostavlja ispred atributa koji oznaava materiju, sastav, sredstvo

Primeri:
Una casa di pietra. Kua od kamena (kamena kua)
Un braccialetto d'argento. Narukvica od srebra (srebrna narukvica).
Il vaso di vetro. Vaza od stakla . (Staklena vaza).
Un uomo d'ingegno . Pametan ovek.
Il mulino a vento. Vetrenjaa.
Andare in bicicletta. Voziti se biciklom.

13) lan se izostavlja ispred atributa koji oznaava svrhu.

Primeri:

Carte da giuoco ± karte za igranje.

Camera da letto ± spavaa soba
Sala da pranzo ± trpezarija
Abito da sera ± veernje odelo
Scarpe da tennis ± sportske patike (doslovno: cipele za tenis)

14) lan se esto izostavlja u poslovicama i izrekama:

11
 

Primeri:
Chi pecora si fa lupo lo mangia. Ne budi med da se svet ne polie.
(dosl. Ko se ponaa kao ovca, vuk ga pojede)

Sanità e libertà valgon pi d¶una città. Zdravlje i sloboda vrede vie od itavog grada.

Chi si pasce di speranza muore di fame. Ko se nadom hrani, umire od gladi

UPOTREBA PARTITIVNOG   LANA
Kada se gramatikim subjektom ili objektom oznaava neodreena koliina, moe da se koristi
 partitivni lan: del, dello, della, dei, degli, delle 

Primeri:

Ho comprato del formaggio e della frutta. Kupila sam sir i voe.

Ho incontrato delle amiche. Srela sam (neke) drugarice.
Ci sono degli sbagli. Ima (nekoliko) greaka.
Prendo del vino. Popiu malo vina.
Mi porti dei dolci? Hoe li mi doneti (malo) kolaa?
Ci vuole del tempo. Potrebno je neko (izvesno) vreme.

Upotreba partitivnog lana nije obavezna, pa prema tome ispravno je i kada se kae:

Ho comprato formaggio e frutta. Kupila sam sir i voe.

Ci sono sbagli. Ima greaka.
Ci vuole tempo . Potrebno je vreme (Treba vremena).
Vedo campi e boschi. Vidim polja i ume.

Ako ispred imenice koristimo odreeni lan, to znai da pominjemo stvari ili lica o kojima jeve
 bilo govora.

Primeri:

Ho comprato il pane e la frutta. Kupila sam hleb i voe ( n.pr. hleb koji obino kupujemo i
 jabuke).
Sono venute le ragazze. Dole su i devojke (n.pr. Ana i Marija).

 Napomena:

Upotreba italijanskog lana moe da se odrazi na glagolski vid u srpskom jeziku.

 N. pr.

Paolo ha scritto (delle) lettere. Pavle je pisao pisma.

Paolo ha scritto le lettere. Pavle je napisao pisma.

Partitivni lan ne sme da se koristi:

a)  u odrenim reenicama

12
 

Primeri:

 Non ho comprato frutta. Nisam kupila voe.

 Non bevo vino. Ne pijem vino.
 Non ci sono errori. Nema greaka.
 Non ho bisogno di consigli. Nisu mi potrebni saveti.

 b)  kada se ispred imenice nalazi pridev za koliinu:

Primeri:
Mangio molta frutta e poco pane. Jedem mnogo voa i malo hleba
Voi bevete troppo vino e troppa birra. Vi pijete previe vina i previe piva.

c)  kada su koliina broj i mera odreeni, korsiti se samo predlog DI:
Primeri:

Compra un chilo di zucchero. Kupi kilogram eera.

Oggi abbiamo due lezioni di italiano. Danas imamo dva asa italijanskog.
Prendi tre metri di seta bianca. Uzmi tri metra bele svile.

d)  u nekim ustaljenim frazama, kao to su n. pr.

Ho fretta - urim (uri mi se)

 Non ho tempo - nemam vremena
Ho fame e sete ± gladan sam i edan sam
Ho sonno ± spava mi se
Abbiamo paura - bojimo se
Hanno bisogno di pace ± potreban im je mir 
Hai ragione ± ima pravo

 NAPOMENA:

Ako se u tim frazama uz imenicu nalazi atribut, moe da se koristi neodreeni lan:

Primeri:
Ho una gran fretta ± veoma mi se uri
Ho una fame da lupo ± gladan sam kao vuk 
In un secondo tempo ± kasnije, u neko drugo vreme
Abbiamo urgente bisogno di medicinali ± hitno nam trebaju lekovi

 IMENICE 
(I nomi sostantivi)

Imenica (il nome sostantivo) je re koja oznaava iva bia (ljude i ivotinje), stvari (predmete)
i pojmove ( ukljuujui stanja , radnje, itd.). Imenice se mogu razvrstati na :

1. k onk retne ili stvarne imenice (i nomi concreti) 

13
 

oznaavaju bia i predmete u njihovoj individualnosti i dele se na:

a)  vlastite imenice ( i nomi propri) koje odreuju pojedinano bia ili stvari i
  predmete, geografske lokacije , koji pripadaju istoj vrsti: N. pr. Aldo, Marco,
Catarina, Elena, Paola (lina imena ljudi); Fido, Fifi, Rea (imena pasa); il Monte
Bianco, il Vesuvio (imena planina, vulkana). Takoe odnose se i na grupe ljudi
ili stvari, porodina imena tj. prezimena, planinske vence, imena naroda.
Primeri: I Medici, i Malavoglia (porodice); le Alpi, gli
Appennini (planinski venci), i Francesi, i Serbi, gli Italiani
(narodi);
 b)  opte imenice (I nomi comuni): bia ili stvari u optem smislu,
tj. one imenice koje pripadaju istoj vrsti ili kategoriji:
l¶uomo (ovek), il cane (pas), la sedia ( stolica); il fiume (reka);
la montagna (planina), il libro (knjiga); u ovu kategoriju spadaju
i tzv. apstrak tne imenice (nomi astratti): l¶idea, il concetto, il
sogno;
c)  imena materija (I nomi di materie), tj. imenice koje se odnose na stvari deljive,
tako da se ne menja njihova priroda: l¶acqua (voda) il ferro (gvoe); l¶argento
(srebro), l¶aria (vazduh);
d)  zbirne imenice ( I nomi collettivi) koje oznaavaju celokupnost ± grupu bia ili
stvari iste vrste : il gregge (stado), una dozzina (tuce), la costellazione (sazvee),
la moltitudine (mnotvo).

2.  apstrak tne ili mislene imenice (nomi astratti):

to su pojmovi, tj. stvari koje realno ne postoje: il lavoro (rad), la
grandezza (veliina), l¶odore (miris) , la felicità (srea), il
cambiamento (promena), il numero (broj), la parola (re), il
 pensiero (misao).
Granica izmeu stvarnih i apstraktnih imenica nije uvek jasno
razgraniena , pa apstraktni pojam moe da bude personifikovan.
 N. Pr. La dirigenza (rukovodstvo) = I dirigenti (rukovodioci)

3.  Imenice koje oznaavaju kompleksne (sloene) pojmove

L'autunno (jesen), la linguistica (lingvistika), la musica (muzika)
la letteratura (knjievnosti, literatura).

 ROD IMENICA (GENERE)

U italijanskom jeziku postoje dve vrste roda: prirodni rod ( il genere naturale) i gramatiki
rod (il genere grammatikale o formale). U italijanskom jeziku postoje dva gramatika roda,
MUKI i ENSKI, koji po prirodi stvari oznaavaju muka ili enska iva bia. Za predmete
ili stvari tee je odrediti rod, pa se ti pojmovi mogu prepoznati po karakteristinim
nastavcima.

A) Imenice MUKOG RODA u jednini obino zavravaju na slovo - o:

Primeri:

Il libr o - knjiga il ragazzo - mladi

L'alber o- drvo il tavolo - sto
L'uomo ± ovek il telefono ± telefon

14
 

Postoje izuzeci od ovog pravila, tj. one rei koje se zavravaju na o» a nisu mukog roda, kao :
La mano (ruka), la radio (radio aparat) , la foto (fotografija), l'auto (automobil), la dinamo
(dinamo ± motor), la moto (motor).
(La foto, l'auto i la moto su skraeni oblici od rei   fotografia, automobile i motocicletta - a
to su imenice enskog roda).

Takoe ima i nekoliko jednoslonih imenica koje zavravaju na suglasnik, koje su mukog roda
. To su po pravilu rei stranog porekla, i ne menjaju oblik u mnoini, ve se za mnoinu samo
menja lan.

Primeri:
Il bar - kafe-bar il film - film
Il tram - tramvaj lo sport ± sport

Imenice koje se zavravaju na ±e mogu da budu mukog ili enskog roda.

Primeri imenica mukog roda:

Il latte ± mleko l'animale - ivotinja
Il fiore ± cvet il giornale - novine
Il motore ± motor il televisore - televizor 
Il valore - vrednost il grembiule - kecelja
Il portone ± kapija il segnale ± signal, znak 

B) Imenice ENSKOG RODA u jednini obino zavravaju na slovo -a:

Primeri:
La casa - kua
La ragazza ± devojka
La porta ± vrata
La borsa ± tana
la barca ± barka, amac
la domanda - pitanje
la visita - poseta
la mattina ± jutro

I ovde postoje izuzeci, tj. rei koje se zavravaju na ±a, a mukog su roda. To su uglavnom neke
imenice grkog porekla, ili su nauni izrazi:

Primeri:
Il tema - tema
Il problema ± problem
Il programma ± program
Il dilemma - dilema
Il telegramma ± telegram
il monarca - monarh
il sistema - sistem
il diaframma - dijafragma
il diagramma - dijagram

Mukog roda su takoe i sledee imenice koje zavravaju na ±a:

Il poeta - pesnik ; Il profeta ± prorok; Il pilota ± pilot

Imenice koje zavravaju na ± i ( to su obino rei stranog porekla ili rei nastale iz latinskih
sloenica ) mogu da budu enskog ili mukog roda:

Primeri:
15
 

(enski rod) (Muki rod)

La tesi ± teza il lunedì - ponedeljak 
La crisi ± kriza il martedì - utorak 
La metropoli ± metropola il venerdì ± petal
La sintassi ± sintaksa il cavatappi - vadiep
La prassi - praksa il paraurti ± branik (na autu)

 Neke od imenica koje zavravaju na -e a enskog su roda:

Primeri:
La capitale ± prestonica la vocale - vokal
La luce ± svetlost la parete - zid
La fine ± kraj la neve - sneg
La cenere ± pepeo la pace- mir 

Imenice koje se zavravaju na - gione, - zione, -udine su enskog roda.

Primeri:

La stagione - sezona l'azione ± akcija l'abitudine - navika

La ragione - razum l'introduzione ± uvod la similitudine - slinost
La regione - regija la prestazione ± usluga la solitudine - samoa
La carnagione ± put, ten la situazione ± situacija la moltitudine ± mnotvo

C. PREMA ZNAENJU: za neke imenice rod se utvruje na sledei nain:

a) nazivi drvea i grmlja su mukog roda (a plodovi su enskog roda)

Primeri:

L'abete ± jela il ciliegio ± trenja (stablo)

Il pino - bor il prugno ± ljiva (stablo)
Il melo - jabuka (stablo) l'arancio ± naranda (stablo)
Il pero - kruka (stablo) il faggio ± bukva
Il noce - orah (stablo) il tiglio ± lipa

Izuzeci su sledei:

La palma (palma), la quercia (hrast), la betulla (breza)

 b) Imena reka, jezera i planina su mukog roda

Primeri:

Il Piave ± Pjave (reka) il Garda ± Garda (jezero)

Il Danubio ± Dunav il Tricorno - Triglav
Il Volga ± Volga i Pirenei ± Pirineji
Il Tevere - Tibar i Dolomiti ± Dolomiti

Izuzeci od ovog pravila su: la Sava (Sava), la Drava (Drava) la Senna (Sena); le Alpi (Alpi), le
Ande (Ande)
16
 

c) Imena dana i meseca su mukog roda:

Primeri:

(il) gennaio - januar il lunedì - ponedeljak 

(il) febbraio . februar il martedì - utorak 
(l') aprile - april il venerdì - petak 
(il) dicembre - decembar il sabato ± subota

Izuzetak je: la domenica (nedelja)

d) Imena plodova (voa) su enskog roda

La mela ± jabuka l'arancia - naranda

La pera ± kruka la castagna - kesten
La prugna ± ljiva la noce - orah
La ciliegia ± trenja l'albicocca ± kajsija
La mandorla ± badem la fragola ± jagoda

Izuzeci su:

Il limone ± limun (plod i stablo); il fico ± smokva (plod i stablo) ; il dattero ± urma (plod,
stablo); il cedro ± kedar (plod i stablo)

e) Apstraktne imenice su enskog roda

la bontà ± dobrota la capacità - sposobnost

la virt ± vrlina la tenacia ± upornost
la facoltà ± sposobnost l¶audacia ± odvanost

f) Imena gradova, pokrajina, ostrva, drava su enskog roda

Milano ± Milano l¶Italia - Italija

  Napoli - Napulj la Sicilia - Sicilija
Serbia - Srbija la Lombardia - Lombardija
Parigi ± Pariz l¶Olanda ± Holandija

Izuzeci su: Il Cairo (Kairo); il Brasile (Brazil); il Belgio (Belgija), il Per (Peru), il Canadà
(Kanada), il Piemonte (Pijemont).

D. Imenice sa dva oblika (muki i enski)

Mnoge imenice u italijanskom jeziku, kao i u naem, koje oznaavaju iva bia ( ljude ± lina
imena, zanimanja itd. ili ivotinje) imaju esto dva oblika, za muki i za enski rod.

a) Imenice na - o ( muki rod) menjaju nastavak u ±a (enski rod)

Primeri:
17
 

Emilio ± Emilia  Emilio (Milo) - Emilija  

Maestro ± maestra
Figlio ± figlia
Bambino ± bambina
Ragazzo ± ragazza
Zio ± zia  
 Nonno ± nonna
uitelj - uiteljica 
 sin - ker  
deak - devojica 
mladi - devojka 
stric (tea, ujak) ± strina (tetka, ujna) 
deda ± baka 

 b) Neke imenice koje u mukom rodu imaju nastavak ±e, u enskom rodu su
na -a
Primeri :
Signore - signora  gospodin - gospoa 
Padrone ± padrona  gazda - gazdarica 
Cameriere - cameriera konobar (sobar) ± konobarica (sobarica)
Portiere ± portiera  portir ± portirka 
c) Neke imenice koje u mukom rodu zavravaju na -e ili ±a, imaju oblik u enkom rodu sa
sufiksom (nastavkom) - essa, i to se mahom odnosi na zanimanja ili titute.

Primeri:

Studente - studentessa student ± studentkinja

Dottore - dottoressa lekar ± lekarka
Professore ± professoressa profesor ± profesorka
Principe ± principessa princ ± princeza
Barone ± baronessa baron ± baronica
Poeta ± poetessa pesnik ± pesnikinja

 PREDLOZI I PREDLOZI SA   LANOVIMA (PADENI 

 PREDLOZI)
Italijanski jezik nema padee kao na jezik, tako da se koriste predlozi i predlozi sa lanovima
(padeni predlozi) ispred imenice koja ostaje nepromenjena, sem to moe da bude u jednini ili
mnoini.

Menjanje imenice po padeima, u naem smislu, je sledee:

Jednina
1.  kua la casa
2.  kue (iz kue) della casa (dalla casa)
3.  kui alla casa
4.  kuu la casa
5.  kuo (oh) casa
6.  u kui nella casa
7.  sa kuom con la casa

Mnoina
1.  kue le case
2.  kua (iz kua) delle case (dalle case)
3.  kuama alle case
18
 

4.  kue le case

5.  kue case!
6.  u kuama nelle case
7.  sa kuama con le case

Isto pravilo vai i za imenice mukog roda ( uz lan il - lo, i - gli)

Jednina

1.  knjiga il libro

2.  knjige (iz knjige) del libro (dal libro)
3.  knjizi al libro
4.  knjigu il libro
5.  knjigo libro!
6.  u knjizi nel libro
7.  sa knjigom con il libro

Mnoina

1.  knjige i libri

2.  knjiga (iz knjiga) dei libri (dai libri)
3.  knjigama ai libri
4.  knjige i libri
5.  knjige libri!
6.  u knjigama nei libri
7.  sa knjigama con i (coi) libri

Jednina

2.  student lo studente

3.  studenta (od studenta) dello studente (dallo studente)
4.  studentu allo studente
5.  studenta lo studente
6.  studentu studente !
7.  u studentu nello studente
8.  sa studentom con lo studente

Mnoina

1.  studenti gli studenti

2.  studenata (od studenata) degli studenti (dagli studenti)
3.  studentima agli studenti
4.  studente gli studenti
5.  studenti (oh) studenti
6.  u studentima negli studenti
7.  sa studentima con gli studenti

Za imenice enskog i mukog roda koje poinju vokalom vai pravilo kao i za upotrebu obinog
lana: n. pr. dell¶amica, all¶amico, dell¶uomo, all¶interno, nell¶armadio, con l¶aereo itd.

19
 

OSNOVNI PREDLOZI SU:

DI - odgovara genitivu, oznaava pripadnost, ili odgovara na pitanje ije, koga ±ega .
 N.pr. il libro di Marco- Markova knjiga
A - odgovara dativu, ali ima i duge mogunosti uz glagole kretanja ± odgovara na pitanje kome-
emu, ili gde, do , na ;
 N. pr. Porto il libro a Maria ± nosim knjigu Mariji
Vado a Roma- Idem u Rim;
Da luglio a settembre sono al mare ± Od jula do septembra sam
na moru
Sono a lezione ± Na asu sam
DA - odgovara predlozima kod, iz, od, za
 N.pr. Vado da Marco ± Idem kod Marka.
Vengo da Roma ± Dolazim iz Rima
Da Milano a Roma ci sono cinque ore in treno - Od Milana do
Rima je (ide se) pet sati vozom
Costume da bagno ± kostim za kupanje (kupai kostim)
CON - odgovara predlogu sa nekim ili neim
 N. pr. Vengo con te a Napoli ± Idem sa tobom u Napulj.
Vado a Roma con l¶aereo (con il treno, con la macchina)
Idem u Rim avionom (vozom, autom)
SU - odgovora predlogu na, u ili o neemu (uglavnom ide spojeno sa
lanom)
 N.pr. Il libro è sul tavolo. Sulle montagne c¶è molta neve.
Ho letto un articolo sulla crisi monetaria. ± Knjiga je na
stolu. Na planinama ima mnogo snega. Proitao sam
lanak o monetarnoj krizi.
PER  - odgovara predlogu za , da (namensko)
 N. pr. Questo libro è per te. Ova knjiga je za tebe.
Vado in Italia per studiare l¶italiano ± Idem u Italiju da
uim italijanski.
IN - odgovara predlogu u , a koristi se i uz glagole kretanja
 N. pr. Sono in ufficio - U kancelariji sam.
Vado in Italia ± Idem u Italiju.

TABELA PREDLOGA SPOJENIH SA LANOVIMA

(PADENI PREDLOZI ± PREPOSIZIONI ARTICOLATE)

PREDLOZI + IL LO LA I GLI LE

DI DEL DELLO DELLA DEI DEGLI DELLE

A AL ALLO ALLA AI AGLI ALLE
DA DAL DALLO DALLA DAI DAGLI DALLE
SU SUL SULLO SULLA SUI SUGLI SULLE
CON* COL / / COI / /
PER* / / / / / /
IN NEL NELLO NELLA NEI NEGLI NELLE
20
 

Predlozi CON i PER najee se ne spajaju sa lanom, osim sa il ± i, tako da ostaju odvojeno.
Retko, u arhainim ili pesnikim oblicima, moe da se naie na ³Pel´ = per il N.pr. con il
ragazzo, con le amiche itd.
Per gli studenti, per le sorelle itd.

 PRIDEVI 
Gli aggettivi

Pridevi su rei koje poblie oznaavaju ili odreuju imenicu i koji se u rodu i broju uvek slau
sa iemnicom.

U italijanskom jeziku pridevi se mogu razvrstati u tri kategorije:

1.  Kvalifikativni ili opisni pridevi (aggettivi quaificativi) koji odreuju neku osobinu (n.pr.
buono, bello, grande, cattivo, brutto, alto, gentile, rosso, itd.).
To je najbrojnija kategorija prideva.

2.  Zajedniki pridevi ili pridevske zamenice (aggettivi indicativi o pronominali) ± to su

 pridevi koji oznaavaju pripadnost, poloaj, upitni odnos ili neodreenu koliinu i slini
su zamenicama, n.pr. mio, tuo, vostro,questo, quello, parecchio, quale , quanto ,
qualunque). Ova kategorija prideva deli se na nekoliko podvrsta: a) prisvojne zamenice i
 pridevi; b) povratno-prisvojne zamenice i pridevi; c) pokazne zamenice i pridevi; d)
upitne zamenice i pridevi, e) neodreene zamenice i pridevi

3.  Brojni pridevi (aggettivi numerali) . Oni pripadaju poglavlju o brojevima.

 PRISVOJNI PRIDEVI 
Prisvoji pridevi slau se u rodu i briju sa imenicom.
Ispred prisvojne zamenice stoji odreeni lan, koji se slae u rodu i broju sa imenicom.

Jednina Mnoina

Mio, mia miei, mie

Tuo, tua tuoi, tue
Suo, sua suoi , sue
  Nostro, nostra nostri, nostre
Vostro,vostra vostri, vostre
Loro loro

Primeri:

Il mio amico è italiano. La mia amica è italiana.

Il tuo ragazzo è simpatico. La tua ragazza è simpatica.
Il suo lavoro è interessante. Ho visto la sua fotografia.
Il nostro paese è molto bello. La nostra casa è grande.
Il vostro pranzo è pronto. La vostra collega è assente.
Il loro appartamento è piccolo. La loro stanza è ordinata.
21
 

I miei genitori vivono a Belgrado. Le mie amiche sono belle.

I tuoi libri sono interessanti. Le tue idee sono creative.
E¶ venuto con i suoi amici. Ha portato le sue poesie.
Potete venire con i vostri ragazzi. Siete invitati con le vostre fidanzate.
Hanno dimenticato i loro libri. Sono venute con le loro macchine.

Kada pominjemo najblie roake, ispred prisvojne zamenice u jednini, ne koristi se lan. To se
odnosi na roake kao to su : majka, otac, brat,sestra, sin, ker, suprug, supruga, tetka (ujna,
strina), tea (ujna, stric), baka, deda.

Primeri:

Mia madre e mio padre sono usciti, e mio nonno dorme.

Lucia e Paolo sono tua sorella e tuo fratello.
Mia nonna e mia zia sono molto gentili.
Suo zio va con mio nonno alla partita di calcio.
Stasera vado a cena con mio marito e con sua sorella.
Tuo figlio studia ingegneria, mentre mia figlia studia lettere .

  KOMPARACIJA (POREENJE) PRIDEVA

Pridevi u italijanskom jeziku prate u rodu i broju imenicu. Pridevi, kao i imenice, mogu da se
zavravaju na O, A u jednini, i na I, E u mnoini (za muki i enski rod).
Takoe postoji i kategorija prideva koji se i u mukom i u enskom rodu zavravaju na E, u
mnoini na I. N. pr. Bello, bella belli, belle
Gentile gentili

 KOMPARACIJA PRIDEVA

Pozitiv bello, bella

Komparativ pi ....... di, meno ...... di
Primer: Carlo è pi bello di Giovanni. Karlo je LEPI od G.
Giovanni è meno bello di C. G. Manje lep od C.

Marina è pi brava di Lucia. M. Je bolja, vrednija od L.

Lucia è meno btava di M. L. Je manje vredna od M.

Superlativ relativni: il/la (i/le) pi /meno ............ = naj......

Primer: Carlo è il pi bello. C. Je najlepi
Marina è la pi brava. M. Je najbolja.
G. è il meno bello. G. Je najmanje lep.
Silvia è la meno brava. S. Najmanje vredna.

Superlativ (apsolutni) Pridev ( oduzme se zadnje slovo) + nastavak issimo/a,

issimi /e
 bell+issimo = bellissimo (veoma lep)
Primer: Marco è simpaticissimo. M. je veoma simpatian.
22
 

Marina è elegantissima. M. je veoma elegantna.

Isto je i za prideve koji se zavravaju na -E.
Primeri: Marco è elegante.
Marco è pi elegante di Marina.
Marina è meno elegante di Marco.
Marco il pi elegante (di tutti).
Marco è elegantissimo.

I professori sono gentili.

I professori sono pi severi delle professoresse.
Le professoresse sono meno severe dei professori.
I professori sono severissimi.
Le professoresse sono gentilissime .
Questi professori sono i pi severi.
Quelle professoresse sono le meno severe.

 Neki pridevi pridevi imaju pravilnu i nepravilnu komparaciju, kao to su

BUONO, CATTIVO, GRANDE , PICCOLO

BUONO/A
Pi/meno buono/a di migliore di
Il/la pi buono/a il/la migliore
Buonissimo/a ottimo/a
(veoma dobar) (odlian,izvrstan)

CATTIVO/A
Pi/meno cattivo/a di peggiore di
Il/la pi (meno) cattivo/a il/la peggiore
Cattivissimo/a il/la pessimo/a
(veoma los) (veona los)

GRANDE
  pi grande di maggiore di (strariji od, vei od)
il/la pi/meno grande il maggiore (najstariji, najvei)
grandissimo/a il/la massimo/a (maksimalan, najvei)
(veoma velik)

PICCOLO/A
Pi piccolo/a di minore di (mlai, manji)
Il/la pi /meno piccolo/a il minore (najmlai, najmanji)
Piccolissimo/a il/la minimo/a (minimalni)

 NAPOMENA : voditi rauna da se pridev kao i lan uvek slau u rodu i broju sa imenicom.

GLAGOLI
(I verbi)

23
 

Glagoli su rei koje oznaavaju radnju, zbivanje, stanje, svojstvo ili samo postojanje subjekta.
  Najvei deo glagola ima puno znaenje i to su takozvani predikativni glagoli, koji sami grade
 predikat u reenici ± i to je glagolski predikat.
 N. pr.
  Noi cantiamo. Mi pevamo.
I bambini dormono. Deca spavaju.
Il vento soffia. Vetar duva.
U ovim primerima glagoli cantiamo, dormono, soffia su glagolski predikati.

Postoje i glagoli bez potpunog znaenja koji trae imensku ili pridevsku dopunu da bi se izrazilo
 puno znaenje. To su takozvani kopulativni glagoli, koji sa dopunom grade imenski predikat.

 N. pr.

La lezione è interessante. Predavanje je interesantno.

L¶Europa è un continente. Evropa je kontinent.
Il film sembra interessante. Film deluje interesantno.
Sono rimasto sorpreso. Ostao sam iznanaen.

Kopulativni glagoli slue kao veza ± spona (kopula) izmeu subjekta i imenskog dela predikata.
 Najvaniji kopulativni glagol je essere (biti) . Moemo da pomenemo i sledee glagole: sembrare
(initi se, izgledati), diventare (postati), chiamarsi (zvati se), essere nominato ( biti postavljen,
 biti imenovan).

 N. pr.
E¶ stato nominato direttore. Postavljen je za direktora.
Sei diventata pallida. Prebledela si.
Sembri allegra. Izgleda veselo (izgleda da si vesela).

Postoje i brojni glagoski izrazi, kao spoj dve ili vie rei koje izraavaju jedinstveni glagolski
 pojam.

 N. pr.

Aver bisogno (di) - trebati neto

Andare a cavallo - jahati
Far sapere - obavestiti, javiti , poruiti
Far ridere - nasmejati, naterati na smeh

Glagolske odredbe (Determinazioni verbali)

Jednim nastavkom glagol moe da izrazi per odredbi:

1.  Lice: prvo, drugo, tree

2.  Broj : jednina , mnoina
3.   Nain :
a)  indikativ, konjunktiv, kondicional, imperativ (odreeni glagolski nain)
 b)  infinitiv, particip, gerundiv (neodreeni glagolski naini)
4.  Vreme:
24
 

a)   prezent, imperfekt, aorist, futur I (prosta vremena)

 b)    perfekt, pretprolo sloeno vreme I, pretprolo sloeno vreme II, futur egzaktni
(sloena vremena)
5.  Glagolsko stanje: aktiv i pasiv.

Aktiv se deli na : - direktno prelazne glagole

-  indirektno prelazne glagole
-  neprelazne glagole
-  i povratne

Direk tno prelazni glagoli (verbi transitivi diretti) su glagoli koji imaju direktan ili blii objekat
u akuzativu ili u partitivnom genitivu.
 N. pr.

Ho letto un libro interessante. Proitala sam interesantnu knjigu.

Abbiamo comprato dei libri. Kupili smo (neke) knjige.

Indirek tno prelazni glagoli (verbi transitivi indiretti) su oni glagoli koji uvode dalji ili
indirektni objekat:

 N.pr.

Il treno è passato per il ponte. Voz je preao preko mosta.

(Il treno ha attraversato il ponte). (Voz je preao most).

Hanno paura di lui. Plae ga se.

(Lo temono)

Ci siamo imbattuti in lui. Naleteli smo na njega. (Sreli smo ga).

(imbattersi ± sresti, naleteti na nekoga = incontrare qualcuno)
Abbiamo incontrato lui. Sreli smo njega.

Dalji objekat, po pravilu, moe da se zameni akuzativom.

  Neprelazni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli iza kojih ne stoji objekat , kao i glagoli
kretanja.

 N. pr.

Giovanna è arrivata poco fa. Jovana je stigla malo pre.

I prati verdeggiano. Livade se zelene.
Partiamo tra due ore. Polazimo za dva sata.
Egli è venuto ieri da me. On je doao jue kod mene.

 Neki glagoli mogu da se upotrebljavaju i kao prelazni i kao neprelazni.

 N.pr.
Abbiamo cantato una canzone - Pevali smo jednu pesmu
Hanno cantato a orecchio ± Otpevali su po sluhu
25
 

Povratni glagoli (verbi riflessivi) su oni glagoli koji u infinitivu imaju povratnu zamenicu ³si´ ( u
naem jeziku ³se´). Postoje apsolutno povratni glagoli (riflessivi assoluti) koji se upotrebljavaju
samo u povratnom obliku, ostali glagoli imaju uz redovan oblik (prelazni glagol) i mogunost
 povratne forme (gde subjekat izvrava radnju na sebi), s tim to se tada menja njihovo znaenje.

Primer : (apsolutno povratni glagoli)

accorgersi - opaziti, primetiti neto

vergognarsi - sramiti se
  pentirsi - pokajati se

Primer : (povratni glagoli)

Difendersi - braniti se Difendere - braniti

Lavarsi - umivati se Lavare ± prati
Alzarsi ± ustati Alzare - podii

U italijanskom postoje tri kategorije glagola ± tri konjugacije, koje se u infinitivu prepoznaju po
glagolskim nastavcima .

Tako je za prvu konjugaciju karakteristian nastavak -are

Za drugu konjugaciju je nastavak -ere
Za treu konjugaciju je nastavak - ire

Shodno tome, da bismo dobili glagolsku osnovu, na koju se dodaju lini nastavci, za graenje
raznih vremena, odbijemo karakteristine nastavke ±are, ere, ire.
U italijanskom jeziku ima dosta nepravilnih oblika kao i izuzetaka, pa tako i u ovom sluaju ima
odstupanja od pravila, u smislu da su neki glagoli u infinitivu, koji potiu direktno iz latinskog
oblika, u saetoj formi, te da njihovi glagolski nastavci ne odgovaraju onoj konjugaciji kojoj
nastavak pripada. Ti glagoli imaju glagolsku osnovu izvedenu iz latinskog oblika.

U kategoriju nepravilnih glagola spadaju i pomoni glagoli essere (biti) i avere (imati), koji su
izuzetno vani poto se koriste i za graenje sloenih vremena.

GLAGOLSKA VREMENA
PREZENT ± Sadanje vreme
Ovo vreme se koristi za iskazivanje radnje u sadanjem vremenu i uglavnom se slae sa
upotrebom u naem jeziku, ali moe da se koristi i za blisku budunost, to se u srpskom
iskazuje futurom .

 N. Pr.
Oggi parto per la Svizzera. Danas putujem za vajcarsku.
Io lavoro in una libreria. Ja radim u knjiari.
Che cosa facciamo stasera? ta emo da radimo veeras?
Domani vado in viaggio. Sutra idem na put ± Sutra u ii na put.

Gradi se tako to se na glagolsku osnovu dodaju lini nastavci.

26
 

Primeri:
- are -ere -ire
PARL-ARE VED-ERE PART-IRE

Io parl-o ved-o  part-o 

Tu parl-i ved-i  part-i
Lui/lei parl-a ved-e   part-e 
  Noi parl-
iamo ved-iamo  part-iamo 
Voi parl-ate  ved-ete   part-ite 
Essi/loro parl-ano ved-ono  part-ono

Prezent pomonih glagola ESSERE AVERE

(Io) sono ho
(tu) sei hai
(lui,lei, esso,essa) è ha
(noi) siamo abbiamo
(voi) siete avete
(essi, esse, loro) sono hanno

Lina zamenica ne mora da se koristi ispred glagolskog oblika, poto se po glagolskom nastavku
razume koje lice je u pitanju, ali se koristi kada elimo neto da naglasimo.

 N. pr. Sono a casa.  Kod kue sam.

Io sono a casa, mamma e papà sono usciti.
 Ja sam kod kue, a mama i tata su izali.

Avete un po' di tempo? Da li imate malo vremena ?

 Noi abbiamo fretta, ma essi possono restare.
 Mi urimo, ali oni mogu da ostanu.

Kod povratnih glagola prezent se gradi na isti nain, s tim to se ispred glagolskog oblika nalaze
nenaglaene line zamenice (koje odgovaraju naem ³se´). U italijanskom samo se u infinitivu
 povratna zamenica ³si´ spaja sa glagolom na kraju (lavarsi, sedersi, vestirsi) a kada se menja po
licima tada se nalazi ispred glagolskog oblika. U naem jeziku se u svim licima koristi povratna
zamenica ³se´ ± ja  se umivam, ti  se umiva .... oni  se umivaju, dok se u italijanskom taj oblik 
menja po licima, a prevodi se u naem jeziku kao ³SE´ ( iako bi doslovno znailo me, te se,
nas,vas, njih).
Takoe, treba napomenuti da italijanski povratni glagoli ne odgovaraju uvek povratnim
glagolima na srpskom (kao n.pr. sedersi = sesti).

Primer: lavarsi sedersi vestirsi

(umivati se) (sesti) (oblaiti se)

(Io) mi lavo mi siedo mi vesto

(tu) ti lavi ti siedi ti vesti
(lui,lei, esso,essa) si lava si siede si veste
(noi) ci laviamo ci sediamo ci vestiamo
(voi) vi lavate vi sedete vi vestite
27
 

(essi, esse, loro) si lavano si siedono si vestono

Postoji takoe i kategorija glagola koji se zovu inkoativni (incoativi) koje karakterie umetak ± 
isc izmeu glagolske osnove i glagolskog nastavka, koji su uglavnom glagoli po treoj
konjugaciji.

Primeri - Prezent:
Finire (zavriti), Capire (razumeti), Preferire (vie voleti, preferirati)
Tradire (izdati), Ribadire (ponoviti, potvrditi) i drugi.

Primer: FINIRE, CAPIRE

io finisco , capisco noi fniamo, capiamo

tu finisci, capisci voi finite, capite
Lui/lei finisce, capisce essi/esse finiscono , capiscono

 PRIMERI NEKIH NEPRAVILNIH GLAGOLA (PREZENT)

Fare ( od lat. facere) II konj. - initi, raditi

io faccio noi facciamo

tu fai voi fate
Lui/lei fa essi/esse fanno
Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od FARE.

. sopraffare - savladati
. disfare ± razloiti, rasturiti
. rifare ± ponovo uraditi, preraditi
. soddisfare ± ispuniti, zadovoljiti

Dare I konj. ± dati (Prezent)

io do noi diamo
tu dai voi date
Lui/lei da essi/esse danno

Bere (od lat. bevere) II konj. ± piti

io bevo noi beviamo

tu bevi voi bevete
lui/lei beve essi/esse bevono

Dire (od lat. dicere) II konj. ± rei, kazati

Io dico noi diciamo

Tu dici voi dite
lui/lei dice essi/esse dicono

28
 

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od DIRE, ali se to ne odnosi na glagole

TRADIRE ± izdati, izneveriti, ARDIRE ± smeti, koji spadaju u kategoriju inkoativnih glagola
(tradisco, tradisci, tradisce ......., ardisco, ardisci, ardire ....)
- predire ±predskazati - disdire ± otkazati
- indire ± zakazati - ribadire - ponoviti, ponovo rei
- contraddire ± suprotstaviti se

Porre (od lat. ponere) II konj. ± staviti

Io pongo Noi poniamo

Tu poni Voi ponete
Lui/lei pone Essi/esse pongono

Po istoj analogiji menjaju se i svi glagoli izvedeni od PORRE.

. proporre ± predloiti
. predisporre ± preraspodeliti, rasporediti
. disporre - rasporediti
. comporre - sastaviti, komponovati
. sottoporre ± podneti (na uvid), pokazati
. imporre ± nametnuti
. deporre ± odloiti, deponovati
. apporre ± poloiti, staviti
. indisporre - oneraspoloiti
. trasporre ± pomeriti, preneti, transponovati
. supporre ± pretpostaviti
. contrapporre ± suprotstaviti

Condurre (conducere od ducere ) ± voditi

Io conduco Noi conduciamo

Tu conduci Voi conducete
Lui/lei conduce Essi/esse conducono

Po istoj analogiji menjaju se i glagoli izvedeni od ± DUCERE (-DURRE).

. dedurre ± izvesti ( zakljuak)

. sedurre ± zavesti
. tradurre ± prevesti
. indurre ± navesti, nagovoriti, indukovati
. addurre ± izneti, navesti
. introdurre ± uvesti, upoznati
. ridurre - smanjiti
. riprodurre ± reprodukovati, preneti

Trarre (trahere) ± izvlaiti, izvui

Io traggo Noi traiamo

Tu trai Voi traete
Lui/lei trae Essi/esse traggono
29
 

Kao i drugi oblici izvedeni od latinskog glagola Trahere - trarre.

. contrarre ± sklopiti
. detrarre ± oduzeti
. ritrarre ± naslikati
. estrarre ± izvaditi, izvui
. distrarre ± odvui panju
. sottrarre ± oduzeti
. astrarre ± abstrahovati
. protrarre ± produiti, odugovlaiti

Postoji i kategorija takozvanih modalnih ili nainskih glagola ± to su POTERE, VOLERE,

DOVERE (moi, hteti ili eleti , morati) koji su nepravilni, iza kojih moe da stoji imenica kao
objekat (osim kod potere i dovere) ili se koristi drugi glagol u infinitivu, kojim se objanjava
radnja, poto ovi glagoli ne mogu samostalno da stoje u reenici jer njihovo znaenje nije
odreeno. Glagol SAPERE (znati) ne spada u modalne glagole, ali se koristi na slian nain.

POTERE VOLERE DOVERE SAPERE

Io posso voglio devo so

Tu puoi vuoi devi sai
Lui/lei può vuole deve sa
  Noi possiamo vogliamo dobbiamo sappiamo
Voi potete volete dovete sapete
Essi/loro possono vogliono devono sanno

Primeri:
Io posso restare. Voi potete andare. Noi possiamo guidare la macchina.
 Ja mogu da ostanem. Vi moete da idete. Mi moemo da vozimo auto.

Io voglio un caffè. Lei vuole partire. Essi vogliono guardare la televisione. Ja hou (elim) kafu.
Ona eli da krene (da otputuje). Oni ele da gledaju televiziju.

Tu devi studiare. Voi dovete andare a casa. Esse devono presentarsi al concorso. Ti mora da
ui. Vi morate da idete kui. One moraju da se pojave na konkursu. 

Io so l¶inglese. Io so suonare.  Ja znam engleski. Ja znam da sviram.

 IMPERATIV 
Vreme kojim se izraava neka naredba, elja ili neki podsticaj, a u negativnom obliku moe da
oznaava i zabranu.

30
 

Gradi se od glagolske osnove + nastavaka po licima, s tim to ne postoji oblik za 1. lice jednine.
 Nastavci se razlikuju po konjugacijama (-are, -ere, -ire)

PRIMERI:

STUDIARE SCRIVERE USCIRE

1.  Io ///// //// /////

2.  (tu) studia ! scrivi ! esci !
3. Lui/lei studi ! scriva ! esca !

1. (noi) studiamo ! scriviamo! Usciamo !

3.  (voi) studiate ! scrivete! Uscite !
4.  (loro) studino ! scrivano! Escano !

INKOATIVNI GLAGOLI SE PONAAJU SLINO KAO I U PREZENTU, POTO

GLAGOLSKA OSNOVA UKLJUUJE I UMETAK -ISC-
Primer: FINIRE
1. ///
2. (tu) finisci!
3. lui/lei finisca!
1. noi finiamo !
2. voi finite !
3. loro finiscano !

KADA SE RADI O ZABRANI, ISPRED GLAGOLSKOG OBLIKA STOJI NON, OSIM ZA

DRUGO LICE JEDNINE GDE SE KORISTI NON + infinitiv.

Primeri:

Giorgio (tu) prendi una mela !  ore, (ti) uzmi jabuku!

Giorgio (egli) prenda una mela ! Neka  ore uzme jabuku!
Maria (lei) porti il libro ! Neka Marija donese knjigu!
Ragazzi (noi), prendiamo un caffe! Hajde da popijemo (mi) kafu! 
Ragazzi (voi) prendete un panino! Deco (vi) uzmite sendvi! 
Le ragazze (esse) prendano i dolci! Neka se devojke (one) poslue kolaima.

Giorgio (tu) , NON PRENDERE i dolci ! ore, nemoj da uzima slatkie! (ZABRANA).
Paolo (egli) non prenda i libri.  Neka P. ne uzme knjige. 
Maria (lei) non scriva il compito. Neka M. (ona) ne pie zadatak. 
Ragazzi, (noi) non diciamo bugie ! (Hajde) da ne govorimo lai!
Ragazzi (voi) non dite bugie!  Deco, nemojte da govorite lai!
I ragazzi (essi) non dicano bugie ! Neka oni ne govore lai. 

Za utivo obraanje koristi se tree lice jednine u enskom rodu:

Lei signora, Lei signore

31
 

(Lei) Signora, venga, si accomodi ! Gospoo, doite, izvolite( raskomotite se)! 

Signore, prenda il caffe¶! Gospodine, uzmite kafu! 
Signora (Lei), non dica questo. Gospoo nemojte tako da govorite! 
Signore (Lei), non venga domani. Gospodine nemojte da doete sutra. 

U mnoini III lice:

Signori (essi), vadano a casa! Gospodo , idite kui!

Signore (esse), si siedano! Gospoe, sedite!

32