EEE501 - Doğrusal Sistem Teorisi I 2021-2022, Güz (Karma Eğitim)

EEE501 – Doğrusal Sistem Teorisi I
2021-2022, Güz
(Karma Eğitim)

1. Sistemlerin matematiksel tasviri: Nedensellik, Doğrusal olan ve olmayan sistemler,
zamandan bağımsız ve zamana bağımlı sistemler, durum-uzay denklemleri, doğrusallaştırma,
doğrusal sistemlerin durum uzay denklemleri ve transfer fonksiyonu, sıfır giriş cevabı ve sıfır
durum cevabı kavramları, sürekli ve ayrık sistemler, doğrusal sürekli sistemlerin ayrık
sistemlere dönüştürülmesi, problem çözümleri ve Matlab uygulamaları. (Chen, Bölüm 1, Giriş
& Bölüm 2)
2. Doğrusal (lineer) cebir: Taban, temsil ve ortonormalleştirme, doğrusal denklem sistemleri ve

çözümleri, doğrusal bağımsızlık. Benzerlik dönüşümleri, döndürme matrisleri ve uygulamaları.
Özdeğerler ve özvektörler, köşegen form ve Jordan formları. Kare matris fonksiyonları, Cayley-
Hamilton teoremi, Lyapunov eşitliği. Kuadratik formlar ve pozitif tanımlılık, tekil değer
ayrıştırması, matrislerin normları, problem çözüm ve uygulamaları. (Chen, Bölüm 3)
ARA SINAV
3. Durum-uzay denklemleri ve realizasyon: Doğrusal & Zamanla Değişmeyen (DZD) sürekli
sistemler ve çözümleri, DZD sürekli sistemlerin ayrıklaştırılmış durum-uzay denklemleri ve
çözümleri. DZD eşdeğer sistemler, DZD sistemlerin eş değer durum-uzay denklemleri ve
eşdeğerlik dönüşümü. DZD sistemlerde kanonik formlar, Op-amp devrelerinin genlik
ölçeklendirmesi, realizasyonlar. Doğrusal & Zamanla Değişen sürekli ve kesikli lineer sistemler
ve çözümleri, eşdeğer Doğrusal & Zamanla Değişen sistemler ve dönüşümleri, zamana bağımlı
realizasyonlar. (Chen, Bölüm 4)
4. Kararlılık: DZD sürekli ve kesikli sistemlerin giriş-çıkış kararlıkları, Sistemlere uygulamalar

ve problem çözümleri Doğrusal & Zamanla Değişen sistemlerde kararlılık. (Chen, Bölüm 5)
5. Kontrol edilebilirlik ve gözlemlenebilirlik: Kontrol edilebilirlik matrisi, gözlemlenebilirlik

matrisi, kanonik ayrıştırmalar, Lineer sistemlere uygulamalar ve problem çözümleri. (Chen,
Bölüm 6) EEE501 – Doğrusal Sistem Teorisi I
Sistem nedir?
Belirli bir işlevi yerine getirmek üzere biraraya getirilmiş elemanlar

topluluğuna SİSTEM denir.

Sistem nedir?
Belirli bir işlevi yerine getirmek üzere biraraya getirilmiş elemanlar

topluluğuna SİSTEM denir.
• Fiziksel sistemlerin çalışması ve tasarımı deneysel yöntemler kullanılarak

gerçekleştirilebilir.
• Fiziksel bir sisteme çeşitli sinyaller uygulayabilir ve tepkilerini ölçebiliriz.

Performans tatmin edici değilse, bazı parametrelerini ayarlayabilir veya
performansını iyileştirmek için ona bir kompansatör bağlayabiliriz.
• Bu yaklaşım, büyük ölçüde geçmiş deneyime dayanır ve deneme yanılma

yoluyla gerçekleştirilir ve birçok fiziksel sistemi tasarlamayı başarabilir.

• Fiziksel sistemlerin çalışması ve tasarımı deneysel yöntemler kullanılarak
gerçekleştirilebilir. !!!!! HER ZAMAN MÜMKÜN MÜ?
• Fiziksel sistemler karmaşık veya çok pahalı veya üzerinde deney

yapılamayacak kadar tehlikeli ise, deneysel yöntemler işe yaramaz hale
gelebilir.
• Bu durumlarda analitik yöntemler vazgeçilmez hale gelir.

• Fiziksel sistemlerin analitik çalışması dört bölümden oluşur:
• Modelleme,
• Matematiksel tanımların geliştirilmesi,
• Analiz,
• Tasarım.

• Fiziksel sistemler ve modeller arasındaki ayrım mühendislikte temeldir.
Örneğin, herhangi bir ders kitabında incelenen devreler veya kontrol
sistemleri, fiziksel sistemlerin modelleridir. Sabit dirençli bir direnç bir
modeldir; uygulanan voltaj bir limitin üzerindeyse yanacaktır.
• Bu güç sınırlaması, analitik çalışmada genellikle göz ardı edilmektedir.

Sabit endüktansa sahip bir indüktör yine bir modeldir; gerçekte, endüktans
içinden geçen akım miktarına göre değişebilir. Modelleme çok önemli bir
sorundur, çünkü tasarımın başarısı fiziksel sistemin doğru şekilde
modellenip modellenmediğine bağlıdır.
• Fiziksel bir sistemin sorulan sorulara bağlı olarak farklı modelleri olabilir.
Ayrıca farklı çalışma aralıklarında farklı şekilde modellenebilir. Örneğin, bir
elektronik amplifikatör, yüksek ve düşük frekanslarda farklı şekilde
modellenir.
• Fiziksel bir sistem için uygun bir model geliştirmede, fiziksel sistemin ve
çalışma şartlarının tam olarak anlaşılması gereklidir. Bu ders kapsamında,
fiziksel bir sistemin bir modelini basitçe bir sistem olarak adlandıracağız.
Dolayısıyla fiziksel bir sistem, gerçek dünyada var olan bir aygıt veya
aygıtlar topluluğudur; bir sistem, fiziksel bir sistemin bir modelidir.
• Fiziksel bir sistem için bir sistem (veya model) seçildikten sonraki adım,
sistemi tanımlamak için matematiksel denklemler geliştirmek için çeşitli
fiziksel yasaları uygulamaktır. Örneğin, Kirchhoff’un voltaj ve akım
kanunları elektrik sistemlerine ve Newton kanununu mekanik sistemlere
uygulanır. Sistemleri tanımlayan denklemler; doğrusal denklemler,
doğrusal olmayan denklemler, integral denklemler, fark denklemleri,
diferansiyel denklemler veya diğerleri olabilir.
• İncelenen probleme bağlı olarak, aynı sistemi açıklarken bir denklem

formu diğerine tercih edilebilir. Fiziksel bir sistemin birçok farklı modeli
olması gibi, bir sistemin de farklı matematiksel denklem tanımları olabilir.
• Matematiksel bir açıklama elde edildikten sonra, nicel ve/veya nitel

analizler yapılabilir. Nicel analizde, belirli girdilerin harekete geçirdiği
sistemlerin tepkileri ile ilgilenilir.
• Nitel analizde, kararlılık, kontrol edilebilirlik ve gözlemlenebilirlik gibi

sistemlerin genel özellikleriyle ilgileniyoruz.

• Niteliksel analiz çok önemlidir, çünkü tasarım teknikleri bu çalışmadan
sıklıkla gelişebilir.
• Bir sistemin tepkisi tatmin edici değilse, sistem değiştirilmelidir. Bazı

durumlarda, sistemin bazı parametrelerinin ayarlanmasıyla bu sağlanabilir;
diğer durumlarda, kompansatörler tanımalanmalıdır.
• Tasarımın fiziksel sistemin modeline göre yapılır. Model uygun şekilde

seçilirse, fiziksel sistemin performansı gerekli ayarlamalar veya
kompansatörler eklenerek iyileştirilebilir. Model zayıfsa, fiziksel sistemin
performansı geliştirilemeyebilir ve tasarım işe yaramayabilir.
• Fiziksel bir sisteme yeterince yakın ve yine de analitik olarak çalışılacak

kadar basit bir model seçmek, sistem tasarımındaki en zor ve önemli
sorundur.

• Eğer bir sistemin o andaki çıkışı bir elemanın o andaki değerine bağlı ise
bu elemana statik eleman denir.
• Örnek: Direnç
• Ancak hiç bir fiziksel eleman hemen cevap vermez. Bu nedenle statik
eleman kavramı bir yaklaşımdır.
• Modellemede kolaylık sağladığından ve sonuçları kabul edilebilir

olduğundan kullanılır.
• Eğer bir sistemin o andaki çıkışı bir

elemanın geçmiş değerlerine bağlı ise bu
elemana dinamik eleman denir.
• Örnek: Bir bisikletin o andaki pozisyonu

bisikletin başlangıçtan o ana kadar olan hız
değişimine bağlıdır.

Statik ve Dinamik Sistemler:
• Statik sistemlerin tüm elemanları statiktir.
• Dinamik bir sistemde bir tane dinamik eleman bulunması o sistemi

dinamik sistem yapar.

• Fiziksel sistemlerin analitik olarak incelenmesi dört bölümden oluşur:
• Modelleme,
• Matematiksel tanımların geliştirilmesi,
• Analiz,
• Tasarım.
• Bu ders kapsamında, modelin (sistemin) bize verildiğini kabul edilecektir.

• Bu derste kapsamında incelenecek sistemler (genelde) doğrusal (lineer)
sistemlerdir. Doğrusallık kavramını kullanarak, her doğrusal sistemin
aşağıdaki şekilde tanımlanabilir:
• Bu denklem, u girişi ve y çıkışı arasındaki ilişkiyi ifade eder. Doğrusal bir

sistem aynı zamanda toplu (lumped) ise, o zaman şu şekilde de
tanımlanabilir:

• İlkdenklem birinci dereceden diferansiyel denklemler kümesidir. İkinci
denklemler ise bir cebirsel denklemler kümesidir.
• Doğrusal sistemlerin iç tanımı olarak adlandırılırlar. Burada x vektörüne

durum (state) adı verildiğinden, iki denklem kümesi durum uzayı (state
space) veya basitçe durum denklemi (state eqn.) olarak adlandırılır.
• Doğrusal bir sistem, ek olarak, zamanla değişmezlik özelliğine sahipse,

Yukarıdaki denklemler şu şekle dönüşür;
Laplace !
Sistem nedir?
• İnceleyeceğimiz sistemlerin bazı giriş terminallerine ve çıkış terminallerine

sahip olduğu varsayılmaktadır. Giriş terminallerine bir uyarım/giriş
uygulanırsa, çıkış terminallerinde benzersiz bir yanıt/çıkış sinyalinin
ölçülebileceğini varsayıyoruz.
• Uyarım-yanıt, girdi-çıktı veya neden-sonuç arasındaki bu benzersiz ilişki,

bir sistemin tanımlanmasında esastır. Yalnızca bir giriş terminali ve
yalnızca bir çıkış terminali olan bir sistem, tek değişkenli sistem veya tek
girişli tek çıkışlı (SISO) sistem olarak adlandırılır.
• İki veya daha fazla giriş terminaline ve/veya iki veya daha fazla çıkış
terminaline sahip bir sistem, çok değişkenli sistem olarak adlandırılır.
Daha spesifik olarak, iki veya daha fazla giriş terminali ve çıkış terminali
varsa bir sistemi çoklu giriş-çoklu çıkış (MIMO) sistemi, bir giriş terminali
ve iki giriş terminali varsa tek girişli çoklu çıkış (SIMO) sistemi olarak
adlandırabiliriz.
Bu kavramlar özellikle kablosuz haberleşmede de yaygın olarak kullanılır.

(Figure & definition from ‘Linear System Theory and Design’, Chen C.T., 3rd Ed. )
• Sürekli zamanlı sistemler (Continuous-time, CT)

• Ayrık zamanlı sistemler (Discrete-time, DT)

 Hafıza (Memory): Bir sistemin 𝑡0 anındaki çıktısı (𝑦(𝑡0 )) sadece o anda (𝑡0 )
uygulanan girişe bağlıysa (u(𝑡0 )), bu sistem hafızasız (memoryless) sistem
olarak adlandırılır. Örneğin sadece dirençlerden oluşan bir devre (sistem),
hafızasız bir sistemdir.
 Nedensellik (Causality): Bir sistemin çıkışı sadece geçmiş ve/veya mevcut

girişlere bağlıysa nedensel (causal) veya öngörücü olmayan (nonanticipatory)
sistem olarak adlandırılır.
 Bir sistem nedensel değilse, mevcut çıktısı gelecekteki girdiye bağlı

olacaktır. Başka bir deyişle, nedensel olmayan bir sistem gelecekte ne
uygulanacağını tahmin edebilir veya öngörebilir.
 Gerçek dünyada hiçbir fiziksel sistemin böyle bir yeteneği yoktur. Bu

nedenle her fiziksel sistem nedenseldir ve nedensellik, gerçek dünyada bir
sistemin kurulması veya uygulanması için gerekli bir koşuldur.
 Geçmişteki girdi mevcut çıktıyı zamanda ne kadar etkileyecek?

 Dolayısıyla durum (state), geçmiş girişin
gelecekteki çıkış üzerindeki etkisini
özetler.
 Şekil 2.2'de gösterilen devre için, iki

kapasitör boyunca 𝑥1 (𝑡0 ) ve 𝑥2 (𝑡0 )
gerilimlerini ve bobinden 𝑥3 (𝑡0 ) akımını
biliyorsak, 𝑡0 anında ve sonrasında
uygulanan herhangi bir giriş için, 𝑡 ≥ 𝑡0
için çıktıyı benzersiz şekilde
belirleyebiliriz.
 Böylece 𝑡0 anında ağın durumu şöyledir;
x’in elemanlarına durum değişkenleri denir.

Başlangıç durumunu basitçe bir dizi
başlangıç koşulları olarak düşünebiliriz.
 𝑡0 anındaki durumu kullanarak, bir sistemin giriş ve çıkışını şu şekilde ifade
edebiliriz:
 Sistemin 𝑡 ≥ 𝑡0 için çıkışının y(t) , 𝑡0 anındaki durumuna x(𝑡0 ) ve bu andan

sonra uygulanacak girişlere u(t) bağlı olduğu açıkça görülmektedir.
 Bu tür bir sistem için girişin anından önceki değerlerini bilmeye gerek
yoktur. Bu sebeple izlenmesi daha kolaydır ve bir durum-giriş-çıkış çifti
olarak adlandırılır.
 Durum değişkenlerinin sayısı sonluysa veya durumu sonlu bir vektörse, bir
sistemin toplanmış/toplu (lumped) olduğu söylenir.
 Önceki örnekte verilen ağ açıkça toplu bir sistemdir; durumu üç sayıdan

oluşur.
 Bir sistem, durumu sonsuz sayıda durum değişkenine sahipse, dağıtılmış
(distributed) sistem olarak adlandırılır. İletim hattı en iyi bilinen dağıtılmış
sistemdir.

Örnek:

 Doğrusallık (Linearity): Eğer herhangi iki durum-giriş-çıkış çifti
ve her 𝑡0 ve 𝑖 = 1, 2 için aşağıdaki iki şart sağlanıyorsa, sistem doğrusal sistem

olarak adlandırılır.

 Doğrusal Sistemler:

 Doğrusal Sistemler:
 Böylelikle her doğrusal sistemin yanıtı, sıfır durum yanıtı ve sıfır giriş yanıtı
olarak ayrıştırılabilir. Ayrıca, iki yanıt ayrı ayrı incelenebilir ve bunların
toplamı tam yanıtı verir.
 Doğrusal olmayan sistemler için, tam yanıt, sıfır giriş yanıtı ve sıfır durum
yanıtının toplamından çok farklı olabilir. Bu nedenle, doğrusal olmayan
sistemleri incelerken sıfır girişli ve sıfır durumlu yanıtları ayıramayız.
 Bir sistem doğrusal ise, toplamsallık ve homojenlik özellikleri sıfır durum

tepkileri için geçerlidir.
 Eğer x 𝑡0 = 0 ise, o zaman çıkış sadece giriş tarafından uyarılacaktır ve

durum-giriş-çıkış denklemi 𝒖𝑖 → 𝒚𝑖 olarak basitleştirilebilir.
 Eğer sistem doğrusal ise, tüm α ve tüm 𝒖𝑖 'ler için 𝒖1 + 𝒖2 → 𝒚1 +𝒚2 ve

𝛼𝒖𝑖 → 𝜶𝒚𝑖 olacaktır. Benzer bir açıklama, herhangi bir doğrusal sistemin
sıfır girişli yanıtları için de geçerlidir.

 Doğrusal Sistemler: Giriş-Çıkış İlişkisi
 Doğrusal sistemlerin sıfır durum yanıtını tanımlamak için matematiksel bir

ifadeye ihtiyaç duyulur.
 Bunun için başlangıç durumunun dolaylı olarak sıfır olduğu varsayılır ve çıkış
yalnızca giriş tarafından uyarılır.
 Bu şartlar altında sistemin sıfır –durum cevabı şu şekilde tanımlanır;
(Not: İspatı için ders kitabına bakınız.)
 Bu denklemde y sistemin çıkışını, u girişini göstermektedir.
 𝑔 𝑡, 𝜏 fonksiyonunda ikinci değişken, dürtü girdisinin uygulandığı zamanı,

ilk değişken ise çıktının gözlemlendiği zamanı gösterir. 𝑔 𝑡, 𝜏 bir dürtü
tarafından uyarılan yanıt olduğundan, buna dürtü yanıtı (impulse response)
denir. (Neden? ders kitabına bakınız.)

 Doğrusal bir sistem, aynı zamanda nedensel ise;

 Yukarıdaki analiz SISO bir sistem için verilmiştir. (p giriş ve q çıkışlı) MIMO
bir sistem için yukarıdaki ifade şu şekilde genişletilebilir;
burada,
ve 𝑔𝑖𝑗 𝑡, 𝜏 ; j'inci giriş terminali ile i'inci çıkış terminali arasındaki dürtü
yanıtıdır. G ise sistemin dürtü yanıt matrisi olarak adlandırılır.

 Doğrusal Sistemler: Durum-Uzay Tanımı
 Her doğrusal topaklanmış sistemin aşağıdaki şekilde bir dizi denklemle
tanımlanabildiğini belirtmiştik.

 Doğrusal, Zamanla-Değişmeyen Sistemler (LTI):
 Başlangıç durumu ve giriş aynıysa, ne zaman uygulanırsa uygulansın, çıkış

dalga formu her zaman aynı olacaktır. Bu nedenle, zamanla değişmeyen
sistemler için, 𝑡0 = 0 olduğunu varsayabiliriz.
 Bir sistem zamanla değişmez değilse, zamanla değişendir (time-varying)

denir.
 Zaman değişmezliği sinyaller için değil sistemler için tanımlanır. Sinyaller

çoğunlukla zamana göre değişir. Zamanla değişmeyen sistemlerin özellikleri
zamandan bağımsız olmalıdır.

 Doğrusal, Zamanla-Değişmeyen Sistemler (LTI): Giriş-Çıkış İlişkisi
 Doğrusal bir sistemin sıfır durum tepkisi şu şekilde tanımlanmış idi;
 Sistem de zamanla değişmiyorsa;
şeklinde yazılabilir, bu durumda sistemin çıkışı aşağıdaki duruma indirgenir.
burada 𝑡0 = 0 dır. Buradaki integral işlemine konvolüsyon integrali denir.
𝑔 zamanla değişmeyen durumda tek bir değişkenin fonksiyonudur. Doğrusal

zamanla değişmeyen sistemin nedensel olması koşulu,
𝑔 𝑡 = 0; 𝑡 < 0 dır.
 Doğrusal, Zamanla-Değişmeyen Sistemler (LTI): Giriş-Çıkış İlişkisi
Örnek: Aşağıdaki örnek sistemi tekrar ele alalım.
Bu sistemin dürtü cevabı nedir?
𝑔 𝑡 = 𝛿(𝑡 − 1)

 Doğrusal, Zamanla-Değişmeyen Sistemler (LTI): Transfer Fonksiyonu
 Laplace dönüşümü, doğrusal zamanla değişmeyen (LTI) sistemlerin

incelenmesinde önemli bir araçtır.
 𝑦 𝑠 , 𝑦(𝑡)’nin Laplace dönüşümü olsun,

 Burada 𝑔 𝑠 , 𝑔(𝑡)’nin Laplace dönüşümüdür,
ve sistemin transfer fonksiyonu olarak isimlendirilir.

Örnek: Aynı sistemi tekrar ele alalım.
Bu sistemin transfer fonksiyonu nedir?
𝑔 𝑡 = 𝛿(𝑡 − 1)

Örnek: Aşağıdaki geribeslemeli sistemi ele alalım.
Bu sistemin transfer fonksiyonu nedir?

Çözüm: Bir önceki örnekte birim gecikme elemanının transfer fonksiyonu 𝑒 −𝑠
olarak bulunmuştu.
Geri beslemeli bir sistem için transfer fonksiyonunu biliyoruz
𝑎𝑒 −𝑠
𝑔𝑓 𝑠 =
1 − 𝑎𝑒 −𝑠

2. Çözüm: Transfer fonksiyonu dürtü
cevabının Laplace dönüşümü ile de
hesaplanabilir.

𝑎𝑒 −𝑠
𝑔𝑓 𝑠 = 1−𝑎𝑒 −𝑠
 Yukarıda elde edilen transfer fonksiyonu s'nin irrasyonel bir fonksiyonudur.
 Geri beslemeli sistem dağıtılmış bir sistemdir.
 Doğrusal zamanla değişmeyen bir sistem toplanmışsa, transfer fonksiyonu

s'nin rasyonel bir fonksiyonu olacaktır.
 Çoğunlukla toplu sistemleri inceleyeceğiz; dolayısıyla karşılaşacağımız

transfer fonksiyonları çoğunlukla s'nin rasyonel fonksiyonlarındandır.
𝑁(𝑠)
 Her rasyonel transfer fonksiyonu 𝑔 𝑠 = 𝐷(𝑠) şeklinde yazılabilir, burada 𝑁(𝑠)
ve D(𝑠) s'nin polinomlarıdır.
 Bir polinomun derecesini belirtmek için 𝑑𝑒𝑔 kullanalım. Rasyonel 𝑔 𝑠

polinomu aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:

𝑁(𝑠)
𝑔 𝑠 =𝐷 ve deg(𝑔 𝑠 ) derecesini göstermek üzere;
𝑠
Rasyonel 𝑔 𝑠 polinomu aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir:
Rasyonel 𝑔 𝑠 polinomu aşağıdaki gibi de yazılabilir:
Burada 𝑧𝑖 ; 𝑖 = 1,2, . . , 𝑚 lere 𝑔 𝑠 ’in sıfırları,

𝑝𝑖 ; 𝑖 = 1,2, . . , 𝑛 lere ise 𝑔 𝑠 ’in kutupları denir.


 Doğrusal, Zamanla-Değişmeyen Sistemler (LTI): Durum Uzayı Denklemi
 Zamanla değişmeyen her doğrusal sistem, aşağıdaki şekilde bir dizi

denklemle tanımlanabilir.
 p girişli, q çıkışlı ve n durum değişkenli bir sistem için A, B, C ve D

sırasıyla n × n, n × p, q × n ve q × p sabit matrislerdir. Laplace dönüşümü
uygulanırsa;
 ve buradan;

 Zamanla değişmeyen her doğrusal sistem, aşağıdaki şekilde bir dizi

denklemle tanımlanabilir.
 𝑥 0 ve 𝑢 𝑠 biliniyorsa; 𝑥 𝑠 ve 𝑦 𝑠 hesaplanabilir. 𝑥 𝑡 ve y 𝑡
 𝑥 0 = 0 ise;
ve böylelikle;

Op-Amp Devre Uygulaması
Kitaptaki 2.3.1 ünitesini çalışınız !!
Her LTI durum uzay denkeminin op-amp’lı devreler ile gerçeklenebileceğini

öğreniniz.

 Doğrusallaştırma (Linearization)
 Çoğu fiziksel sistem doğrusal değildir ve zamanla değişir. Bazıları aşağıdaki
formda doğrusal olmayan diferansiyel denklemler ile tanımlanabilir:
 h ve f doğrusal olmayan fonksiyonlardır. Genellikle bu tür denklemlerin analizi

çok karmaşıkdır ve bu sebeple ele alınmayacaklardır.
 Öte yandan, bazı doğrusal olmayan denklemler, belirli koşullar altında doğrusal
denklemlerle yaklaşık olarak tahmin edilebilir.
 Bazı girdi fonksiyonları 𝑢0 (𝑡) ve bazı başlangıç durumları 𝑥0 (𝑡) için yukarıdaki
denklem kümesinin çözümü aşağıdaki gibi olsun;

 Şimdi, girişin ve başlangıç durumunun hafifçe değiştiğini düşünelim;
𝑢0 𝑡 + 𝑢(𝑡) ve 𝑥0 𝑡 + 𝑥(𝑡)
 Bazı doğrusal olmayan denklemler için 𝑥(𝑡) her t için çok küçüktür. Bu kabullenme
altında yukarıdaki denklem;
 şeklinde yazılabilir.


 Örnekler
Kitaptaki 2.5 ünitesinde verilen örnekleri çalışınız !!

 Ayrık Zamanlı Sistemler
 Genel olarak Ayrık zamanlı sistemler, Sürekli zamanlı sistemlere çok benzerdir. Tek
fark birinde zamanın sürekli (𝑡) iken diğerinde ayrık (𝑛 = 𝑘𝑇) olmasıdır.

 Doğrusal bir sistemin (belirli şartlar altında) sıfır–durum cevabı şu şekilde
tanımlanır;
 Doğrusal bir sistem, aynı zamanda nedensel ise;
 Doğrusal bir sistem, aynı zamanda zamanla değişmez ise;

 Sürekli Zamanda ne demiştik?
 Laplace dönüşümü, doğrusal zamanla değişmeyen (LTI) sistemlerin

 𝑦 𝑠 , 𝑦(𝑡)’nin Laplace dönüşümü olsun,
sistemin transfer fonksiyonu olarak isimlendirilir.
 Ayrık Zamanda ne olacak?
 Z-dönüşümü, doğrusal zamanla değişmeyen ayrık (LTI) sistemlerin

 𝑦 𝑧 , 𝑦[𝑘]’nin Z-dönüşümü olsun,
sistemin ayrık transfer fonksiyonu olarak

isimlendirilir.
 Zamanla değişmeyen her (sürekli zamanlı) doğrusal sistem, aşağıdaki

şekilde bir dizi denklemle tanımlanabilir.

 SONUÇ:
 Bu bölümde nedensellik, toplu olma, doğrusallık ve zamanla değişmezlik
kavramlarını tanıtıldı. Daha sonra, aşağıda özetlendiği gibi, nedensel
sistemleri tanımlamak için matematiksel denklemler geliştirildi.

 ÖRNEKLER: (Ders kitabı, bölüm sonu problemleri)





Fourier
Dönüşümü

1. BÖLÜM SONU
Dr. Yılmaz KALKAN

EEE501 - Doğrusal Sistem Teorisi I 2021-2022, Güz (Karma Eğitim)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

EEE501 - Doğrusal Sistem Teorisi I 2021-2022, Güz (Karma Eğitim)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

EEE501 – Doğrusal Sistem Teorisi I