BÖLÜM 2

PARALEL LEVHALAR

3. K + + + + + + + + + +
MODEL SORU - 1 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
Fe

d E m –q +
1. X, Y ve Z cisimlerine etki  –V
E
m mg
eden elektriksel kuvvetler X
+q
FX

2m –2q L – – – – – – – – – –
FX = q.E FY
Y

FY = –2q E 2m Parçacık levhalar arasında hareket ederken ci-

Z FZ
+4q
sim üzerine etki eden elektriksel kuvvet mg ye ters
FZ = 4q E
yöndedir.
olur. Cisimlerin ivmeleri
FX qE ¨ Cismin hız-zaman grafiği,
aX = = =a
m m Fe > mg ise Şekil-I
FY 2qE ¨
aY = = = –a Fe = mg ise Şekil-II
2m 2m
FZ 4qE 2qE ¨ Fe < mg ise Şekil-III teki yolu izler.
aZ = = = = 2a
2m 2m m
CEVAP E
olur. Hız-zaman grafiğinde doğrunun eğimi ivmeyi
verir.
2V ¨
aI = = 2a
t
V ¨
aII = =a
t
V ¨
aIII = – = –a 4. K 2d L M 3d N
t
olur. I: Z, II: X, III: Y ye karşılık gelir.
2m t1 m t2
CEVAP B
+q +4q

2. K 2d L M 3d N
+ – + –
2V V
m 2m Şekil-Ι Şekil-ΙΙ
+2q +q
Yükler ivmeli hareket yaparlar. Levhalara ulaşma
süreleri,
+ – + –
V 2V 1 q.2V 2
2d 2 2m.2d .t 1
Şekil-Ι Şekil-ΙΙ =
3d 1 4q.V 2
.t
Parçacıkların hızlarının oranı, 2 m.3d 2
2
2q.V 2 3t 1
j1 a 1 .t =
m .2d = 1 3 8t 2
= = 2
j2 a 2 .t q.2V 1
2
2m.3d 3 t1 16
=
j1 t2
2 9
= 3 olur.
j2 t1 4
= olur.
t2 3
CEVAP E CEVAP D

ELEKTRİK VE MANYETİZMA 253

 5. 7. Parçacığın L levhasına K d L
K 2d L M d N
+ – + – daha hızlı çarpması için, + –
+ – + – + –
E E
+ – + – 2qV
+ m Fe – jL + m Fe – jN
J = +m Fe – j
m
+ – + – + q –
+ +2q – + +q –
+ +
bağıntısına göre, + –
– –
+ V1=10V – + V2 – + –
+ – + – I ve III işlemleri tek başına
+–
Şekil-I Şekil-II yapılmalıdır. •V•
Levhalar arasında yükler ivmeli hareket eder. Parçacığın L levhasına
çarpma hızı levhalar arasındaki d uzaklığına bağlı
a . t = .c
1 2 1 q.V m 2
x= .t
2 2 m.d değildir.
CEVAP D
eşitliğinden verilen değerler yerine yazılırsa potan-
siyeller oranı,
1 2q . V1 2
2d 2 . m . 2d . t V
= & 1 = 2 olur. q.V
d 1 q . V2 2 V2 8. a= bağıntısına göre,
. .t K d L
2 m.d md + –
E
V1 = 10V olduğundan V2 = 5V olur. d azalınca a artar. + –

CEVAP B +m Fe –
2m j
t=d bağıntısına + +q –
qV
+ –
E
göre, d azalınca t azalır. + –

+ –
2qV •V•
J= bağıntısına
m
göre; J, d ye bağlı değil-
dir, değişmez.
CEVAP B

K 2d L M d N
6.

m 2m

+q +2q

+ – + –

V1 V2
Şekil-Ι Şekil-ΙΙ

1 qV1 2
2d 2 . m.2d .t
=
d 1 2qV2 2
. .t
2 2m.d
2 V
= 1
1 2V2
V1
= 4 olur.
V2
CEVAP E

254 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

 3. yatay
MODEL SORU - 2 DEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
Fe
i/2 Fe i/2

– E F d
+ V c
+q +q
Fc
1. Şekil-I de: T T
V mg mg
T1 = mg + q T1=2mg i
2d yatay

V m +q
2mg = mg + q
2d Yüklere etki eden elektriksel kuvvetin büyüklüğü,
mg Fe1=q V
V 2d
mg = q olur. V
2d Fe = q.E = q. olup yukarı yöndedir.
d
Şekil-II de: Üretecin gerilimi arttırıldığında yüklere etki elektrik-
V Fe2=q 3V sel kuvvet artar. Bileşke kuvvet Fe kuvvetine yak-
3q = mg + T2 d
d laşacağından i açısı azalır. Yükler birbirine yak-
m +q
6mg = mg + T2 laşacağından yüklerin birbirlerine uyguladıkları
mg Coulomb itme kuvveti artar. İpteki gerilme kuvveti
T2 = 5 mg olur. T2
2
T2 = F c + (Fe – mg)2
CEVAP D
eşitliğinden bulunur. Fc ve Fe kuvvetleri arttığından
T gerilme kuvvetide artar.

CEVAP D

4.

k k
Fyay Fıyay
m +q +q

E
mg mg Fe

Şekil-I Şekil-II

Şekil-I de m kütlesini aşağı yönde çeken kuvvet

mg iken Şekil-II de mg ve elektriksel kuvvettir. Her
2. – – – – – – K yatay
iki durumda da cisim dengede olduğuna göre
Fe
Şekil-I de:
– +q d
V
+ mg Fyay = mg
T
yatay k.x = mg
+ + + + + + L
Şekil-II de:
K levhası (–), L levhası (+), yükde (+) olduğunda ı
Fyay = mg + Fe
cisme etki eden elektriksel kuvvet yukarı yönde ve
gerilmesi, k.xı = mg + q.E
V m
T = Fe – mg = q – mg olur. Yay sarkacın periyodu T = 2r. eşitliğin-
d k
olur. K levhası (+) yük (–) olduğunda da elektriksel den bulunur. m ve k değişmediğinden yay sarkacın
kuvvet yukarı yönde olur. V gerilimi arttığında her periyodu değişmez.
ki durumda da elektriksel kuvvet artacağından T ip Şekil-II de cisme etki eden kuvvet arttığından cis-
gerilmeside artar. min denge noktasından açılması daha fazla olaca-
Nötr cisme elektriksel kuvvet etki etmez. ğından genliği artar.

CEVAP B CEVAP B

ELEKTRİK VE MANYETİZMA 255

 4. I. yol: K d d d d d L
MODEL SORU - 3 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ + –
Levhalar arasında
+ –
yüke etki eden kuvvet
+m –
1. Yü­kün C ve D  nok­ta­la­rın­da­ki hız­la­rı ya­zı­lıp oran­ sabittir. E
+ +q A B C D –
la­nır­sa,
1 +
K d d d d L Fe.d = .m.j2A –
1 2 2 E
q.E.2d mjC + –
= 2 
E + –
q.E.3d 1
1 2 Fe.4d = .m.j2D V
mjD
2
2
m jA 1
2
2 jC A E eşitlikleri taraf tarafa oranlanırsa = olur.
= 2 +q B C D jD 2
3 jD 
E jA = j ise,

jC 2 jD = 2j olur.
= olur. + –
jD 3
V A ve D noktalarından geçerken momentumları
CEVAP C yazılıp oranlanırsa,

P m.2j
D = = 2 olur.
PA m.j
II. yol:
2. Enerjinin korunumundan, K d d d d L
Kinetik enerji ile momentum arasındaki ilişkiden,
V 1 2 + –
q. .d mj – 2
4 d = 2 + PA
V 1 2 – F.d =
q. .x m (2j) +m j 2m
4d 2 • B •C 2j 2
+ +q A D PD
–
d 1 F.4d =
= + – 2m
x 4
+ –
x = 4d olur. eşitlikleri taraf tarafa oranlanırsa,
+ – 2
Buna göre, parçacık D • V• 1 PA P
= & D =2
noktasından 2j hızıyla 4 P2 PA
D
CEVAP D
geçer.
CEVAP E 5. K levhasındaki potansi- K L
yel 5V ise L levhasındaki + –

3. E potansiyel 0 dır. K den L + B –

j o= 0 j 2j ye giderken 5V lık potan- –
+q +

K L M E siyel her aralıkta V azala- + –

rak L de sıfır olur. + –
Yapılan iş kinetik enerji değişimine eşittir. Bu eşitlik +q –
Bu durumda +
kullanılırsa hızları oranı, m A
–
+
q.VKL = ∆Ek1 VA = 5V – V = 4V,
+ –
1 VB = 5V – 4V = V 5V
q.V1 = mϑ2
2
olur.
q.VLM = ∆Ek2
+q yüklü parçacığın A dan B ye taşınması sırasın-
1 1 1
q.V2 = m(2ϑ)2 – mϑ2 = m 3ϑ2 da yapılan iş,
2 2 2
1 2 W = +q.VAB
q.V1 mj
= 2
q.V2 1 2 = +q.(VB – VA)
m3j
2
= +q.(V – 4V)
V1 1
= olur. = –3qV olur.
V2 3
CEVAP B CEVAP A

256 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

6. Levhalar arasında elektrik- K d L

sel kuvvetin yaptığı iş cis-


E MODEL SORU - 4 TEKİ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ
min kinetik enerji değişimi-
+q Fe 1. Enerjinin korunumundan +q yüklü parçacığın A ve B
ne eşittir. Cismin ilk hızı sı- j
m deki hızları,
fır olduğuna göre,
 4V 1 2
E q. .d = mj 1
2d 2
W = DEk
1 2
1 + – q.2V = mj 1 ... (1)
q.V = mj2 2
2 V
3V 1 2
olur. q.4V – q. .2d = mj 2
3d 2
Parçacığın hızının iki katına çıkarılması için q ve V 1 2
q. (4V – 2V) = mj 2
m 2
değerlerinin her biri 4 katına, kütlesi ise yapıldı-
4 1 2
ğında karşıya çarpma hızı iki katına çıkar. q.2V = mj 2 ... (2)
2
I. ve III. yargılar doğrudur. II. yargı yanlıştır. (1) ve (2) eşitlikleri oranlanırsa,

CEVAP B 1 2
q.2V m j1
= 2
q.2V 1 2
m j2
2
2
2 j j
= 12 & 1 = 1 olur.
2 j2 j2
CEVAP C

2.
K d d d L d d d d M

e jo

A B

– + + –
V1=6V V2=12V

KL arasında elektriksel kuvvetin yaptığı iş,

V
Ek = Fe.x = q .x
d
6V
Ek1 = e. .2d = 4eV olur.
3d

LM arasında elektriksel kuvvetin yaptığı iş,

12
EKB = e. .3d = 9eV olur.
4d

Yüklü parçacık B noktasından,

EKo + EK1 – EK2 = EKB
8eV + 4eV – 9eV = EKB
EKB = 3eV
kinetik enerjiyle geçer.
CEVAP B

ELEKTRİK VE MANYETİZMA 257

 3. Enerjinin korunumundan parçacığın D noktasın- II. Yol:
dan geçerken hızı, Parçacığın levhalar arasındaki hız-zaman grafiği,
1 2 hız
q.4V mj
= 2
q. (4V – 3V) 1 ı2
mj j
2
2
4 j
= ı2 j/2
1 j d 2d

2 j j 0•
zaman
= & jı = olur. t tı
1 jı 2
CEVAP A şe­kil­de­ki gi­bi olur. Hız-za­man gra­fi­ğin­de doğ­ru­nun
al­tın­da­ki alan ha­re­ket­li­nin al­dı­ğı yo­lu do­la­yı­sıy­la
K d L 2d M
– + – lev­ha­lar ara­sın­da­ki uzak­lık­ları ve­re­ce­ğin­den,
4. – + –
– + – j.t
– + – d 2
– m j j =
c m (t – t)
A –
C 2
2d j + j /2 ›
–q B
– + – 2
– + –
– + –
– + – 3 ı
t= (t – t)
– + + – 4
4V 3V 4t = 3tı – 3t
Parçacığın B noktasından geçerken hızı ϑ olsun. 7
tı = t
3
C noktasından geçerken hızı,
7 4
tı – t = t – t = t olur.
1 2 3 3
q.4V mj
= 2 III. Yol:
q. (4V – 3V) 1 ›2
mj Ortalama hızdan çözüm yapılabilir.
2
2 0+j
4 j d= .t
= ›2 2
1 j
j
2 j j (j + )
= › ⇒ ϑı = olur. 2 ı
1 j 2 2d = .t
2
4
I. Yol: Ortalama hızdan, eşitliklerinden tı = t olur.
3 CEVAP C
x = Vort.∆t
(Vi + Vs)
x= .∆t
2 5.
KL arasında, K 3d L 2d M

0+j
d= .t
2
+q
j m
d= .t ... (1) Eko=2qV
2
LM arasında,
j
j+ + – – +
2 ›
2d = .t 6V 3V
2
3j › Yüklü parçacık M levhasına enerjinin korunu-
2d = .t ... (2)
4
mundan,
1 ve 2 eşitlikleri oranlanırsa,
Eson = Eilk + EKL + ELM
j
.t = 2qV + 6qV – 3qV
d
= 2 = 5qV
2d 3j ›
.t
4 kinetik enerjiyle çarpar.
1 2t › 4t CEVAP E
= &t = olur.
2 3t › 3

258 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

6. E kA = q.2V = 2qV 9. Hız-zaman grafiğinde doğ- hız
runun altındaki alan yükün
2V
E k = q.3V – q .3 aldığı yolu verir. Şekildeki
4
grafikten x = 2d olur.
= qV b 3 – l
3
2 Enerji korunumundan,
d 2d
3 V
= qV q.V1 = q. 2 .x
2 3d 0 t 2t zaman
E kA 2qV 4 V2
= = olur. V1 = .2d
E kB 3 3 3d
qV
2
V 2
CEVAP D 1 = olur.
V2 3 CEVAP B
7. K 3d L 4d M
– + –
– + –
E1 E2
– –q + –
A
– B C D E –
+
– –
+
– –
+
– + + –

2V 3V

Enerjinin korunumundan,
3V
q.2V = q . .x
4d
8
8d = 3x & x = d olur.
3 10. K + + + + + +
Buna göre, elektronlar C-D arasından geri dönerler. +q
jo +
CEVAP D d E1
FKL – V1
mg
8. L – – – – – –
K d1 L d2 M FLP
– + – –
d E2 V
+ + 2
– – mg
– m + P + + + + + +
–
– –q A B C D –
E
+
– x – KL arasında cisme etki eden elektriksel kuvvet
+
– +
– ağırlığı ile aynı yönde olduğundan KL arasında ke-
– + + –
sinlikle hızlanır.
V1 V2

I. yargı doğrudur.
I. durumda:
Yük B noktasına kadar ulaşabildiğine göre, LP arasında cisme etki eden elektriksel kuvvet
V1 ağırlığı ile ters yönlüdür.
x= .d olur.
V2 2
mg = FLP ise cisim sabit hızlı
II. durumda: mg < FLP ise cisim yavaşlayan
Yükün D noktasına ulaşabilmesi için,
ı mg > FLP ise cisim hızlanan hareket
V1
3x = .d2 olur.
V2
ı yapar.
Yükün aldığı yol d1 uzaklığına bağlı değildir. II. ve III. yargı yargılarda kesinlik yoktur.
V1 gerilimi 3 katına çıkarılırsa parçacık D noktası-
na ulaşır. CEVAP B
V2 gerilimi üçte birine indirilirse parçacık D nokta-
sına ulaşır.
II ve III işlemleri tek başına yapılmalıdır.
CEVAP D

ELEKTRİK VE MANYETİZMA 259

 ÇÖZÜMLER
Paralel Levhalar Test
1
tavan 4. Yü kü A nok ta sın dan C nok ta sı na ge tir mek le ya pı-
1.
lan iş,
37° 4m
V K L
W = F.x = q. .x
E d
20
= 4. .3 B
q 4
m Fe=q.E
= 60 J olur. C
37°
düşey
G=m.g
m
A
Şekildeki yük dengede olduğundan, q=–4C

+ –
Fe q.E
tan 37° = = V=20 V
G m.g
–6
3 6.10 .E CEVAP E
=
4 2.10 –3 .10
3 –4
= 3.10 .E
4
1 10.000 5. Ya pı lan iş ki ne tik ener ji
E= = = 2500 N/C olur.
4.10
–4 4 K d d d d L
deği şi mi ne eşit tir.
CEVAP D V 1 2
q .d mj
4d = 2 m
V 1 2 • • •
q. .x m ( 3 j) B C D
+q A
2. Şekildeki yükler karşı levha- 4d 2
K d L
lara çarptıklarında eşit yollar d 1
=
x 3
alırlar. 2m t1
+ –
• •
x = 3d olur. V
+q
d1 = d2 = d
Parçacık C noktasından v3 J hızıyla geçer.
t2 m
1 2 1 2
a t = a t –2q
2 1 1 2 2 2
CEVAP C
q.E 2 2q.E 2 V
.t = t + –
2m 1 m 2 • •
2 2
t 1 = 4t 2
t 1 = 2t 2
t1 6. Enerjinin korunumundan,
= 2 olur. K d L
t2 1 2 1 2 + –
mj ! q.V = mj 2
CEVAP B 2 2 + –
E
+ –
olur. j2 hızının artması m j1 j2

3. için j1 hızı kesinlikle artı- + –

kuvvet hız ivme
rılmalıdır. + –
F j a + –
Parçacığın yükünün işa- V
+ –
reti bilinmediğinden II
0 0 0 işlemi için kesin birşey söylenemez.
t zaman t zaman t zaman
I II III
j2 hızı levhalar arasındaki d uzaklığına bağlı
Grafiklerin üçü de bu parçacığa ait olabilir. değildir.
CEVAP E CEVAP A

260 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

7. Levhalar arasında hare- Cisimler karşılaştıkları hızları ivmeleri ile doğru
K d L
ket eden cisme elektriksel + – orantılıdır.
kuvvet etki eder. Kuvvetin + E – V1 = 3V alınırsa V2 = V olur.
büyüklüğü, + +q Fe – j Cisimlerin kinetik enerjileri,
V +m – 1 1
Fe = q.E = q. E1 = m.(3V)2 = 9. mV2 = 9E
d + – 2 2
eşitliğinden, ivmesi ise 1 1
+ E – E2 = 3m.V2 = 3. mV2 = 3E olur.
q.V 2 2
a= + –
m.d III. yargı yanlıştır.
V
eşitliklerinden bulunur.
CEVAP B
Kuvvet ve ivme sabittir.

I. yargı doğrudur. III. yargı yanlıştır.

9. Elektrik alan içerisin- 
E
de alana paralel gidil- •N
Yük K den L ye geldiğinde yapılan iş,
diğinde iş yapılır, dik W3

W = DEk gidildiğinde iş yapıl-

1 maz. M
•
q.V = mj2 olur. Yapılan iş, W = Fe.x W2
x3=2br
2
eşitliğinde Fe sabittir. W1 •L
Karşıya çarpma hızı levhalar arasındaki uzaklıktan
KL arasında yapılan iş, +q
bağımsızdır. d uzaklığı 4d yapıldığında karşıya yi- •
x1=2br
W1 = Fe.x1 = Fe.2 K
ne j hızıyla çarpar.
LM arasında yapılan iş,
II. yargı yanlıştır. W2 = 0 dır.
CEVAP A MN arasında yapılan iş,
W3 = Fe.x3 = Fe.2
d
8. –  + olur. Yapılan iş, W1 = W3 > W2 olur.
E
– + CEVAP D
 q =+q
– q1=–q 
F1 F2 2 +
– mK L M N P
3m +
10. Cisim jo hızıyla atıldığında K levhasından L lev-
– +
hasına gelene kadar hızlanır. L den P ye gelene
– +
– + kadar yavaşlar ve aynı hızla P levhasına çarpmak-
V tadır. Cisim KL arasında qV1 enerjisini kazanırken,
–q ve +q yüklerine etki eden kuvvetler, LP arasında qV2 enerjisini kazanırken, LP arasın-
¨ ¨ da qV2 enerjisini kaybeder. Üreteçlerin gerilimleri,
F1 = q E, +x yönünde
¨ ¨ W1 = W2
F2 = q E, –x yönündedir.
q.V1 = q.V2 & V1 = V2 olur.
Kuvvet vektörel bir büyüklük olduğundan,
¨ ¨ I. yargı doğrudur.
F1 = – F2 olur.
Hız-zaman grafiğinin altındaki alan cismin aldığı
I. yargı yanlıştır.
yolu verir. d1 = d2 olur.
Cisimlerin ivmeleri,
II. yargı doğrudur.
qE F1
a1 = = =a Cismin KL ve LP arasında ivmelerin büyüklükleri
m m qV
a = eşittir. İvme vektörel büyüklük olduğun-
F2 qE a
a2 = = = olur. md
3m 3m 3 ¨ ¨
dan, a1 = –a2 olur.
Cisimlerin aldıkları yollar, eşit zamanda ivmeleri ile III. yargı yanlıştır.
doğru orantılıdır.
CEVAP C
q1 yükü x1 = 3x yolunu alırsa, q2 yükü x2 = x yolunu
alır.
Cisimler N noktasında karşılaşırlar.
II. yargı doğrudur.

ELEKTRİK VE MANYETİZMA 261

 ÇÖZÜMLER
Paralel Levhalar Test
2
1. qV d
3. a= bağıntısına göre, K L
md + –
37° ip E
K L d artınca a azalır. + –
– +
m +m –
– + Fe 2qV
–q J= bağın tı sı d + +q –
– 37° + m
+ E –
– düşey +
ye bağ lı değil dir. J hı zı + –
– mg +
+ –
E değiş mez.
+ V
d
– + 1 qV 2
d= . .t
V
2 md
2
–q yüküne etki eden kuvvetler şekildeki gibidir. 2md
t2 =
qV
Yük dengede olduğundan,
2m
Fe t=d
tan37° = qV
G
V bağıntısına göre, d artınca t artar.
(–q) .
3 d CEVAP C
=
4 mg

3 mgd 4. Cis me et ki eden kuv-

q= – olur. –
4 V –
vet ler şe kil de gös te ril- –
CEVAP A – Fe V

–
–
miş tir. Cis min ha re ket –
– 60° +
E jo
doğ rul tu su nu de ğiş tir-
memesi için, elektriksel 4m 60° +
+
+
kuv ve tin dü şey bi le şe- G + +
+
+
ninin cis min ağır lı ğı na + 60°
yatay
eşit ol ma sı ge re kir.
2. K L
d –
+ Fe . cos 60° = G
E –
+
– V 1
+ q. . = m.g
m jo jo d 2
+q –2 V 1
+ – 4.10 . . = 2.10
4 2
+ E –
V = 4000 volt olur.
+ –

+ –
CEVAP E
• V•

Ya pı lan iş ki ne tik ener ji deği şi mi ne eşit tir. Par ça- 5. X ve Y parçacıklarının aldık-
K d d L
cığın kar şı lev ha ya çarp ma hı zı, ları yollar eşit ve d dir. + –

W = TE k = E k2 – E k1 Yüklerin kütleleri oranı, + –

mX 2t
X
1 2 1 2 1 1 + +q –
qV = mj – mj o a .t2 = a .t2
2 2 2 X X 2 Y Y
+ –
mY
1 2 1 2 t
mj = mj o + qV 1 q.V 1 2q.V 2 –2q
Y
–
2 2 . (2t)2 = . .t +
2 m X .2d 2 m Y .2d
2 2qV + –
j= jo + olur. 4 2 + –
m =
mX mY V

mX
Levhalar arasındaki uzaklığa bağlı değildir. = 2 olur.
mY
CEVAP B CEVAP D

262 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

6. K 2d L 4d M 9. KL arasında elektriksel kuvvetlerin yaptığı iş,

W = DEk
m j=0 1 1
q.V1 = m.(3jo)2 – m(jo)2
–q A B C D E 2 2
1 2
q.V1 = 8. mjo olur.
2
– + + –
LM arasında elektriksel kuvvetlerin yaptığı iş,
V1 V2
1 1
V q.V2 = m.(2jo)2 – m(3jo)2
q. 2 .3d 2 2
q.V1 4d
= 1 2
q.2V1 3V2 q.V2 = –5. mjo olur.
q. .x 2
4d
1 d Eşitlikler oranlanırsa,
=
2 x V1 8
x = 2d olur. = & 5V1 = 8V2 olur.
V2 5
II. durumda parçac›k C noktas›na ulaflabilir.
I. eşitlik doğrudur.
CEVAP B
Levhalar arasındaki uzaklık bilinmeden t1 ve t2 za-
7. K L M N manları bilinemez.
II. ve III. eşitliklerde kesinlik yoktur.
D
m B
W2 CEVAP A
A
+2q W1 2m
C +q

10. K d1 L d2 M
+ – +
– + – +
+ – +
3V 4V
+m – +
Şekil-I Şekil-II
+ +
+q
I. yol: + – +
+ – +
A noktasındaki potansiyel VA = –3V, B noktasında- + – +
ki potansiyel VB = –V olur. A ve B noktaları arasın-
+ – – +
daki potansiyel fark VAB = –V – (–3V) = 2V olur. C
V1 V2
noktasındaki potansiyel VC = –4V, D noktasındaki
potansiyel ise VD = –V olur. C ve D arasındaki I. durumda:
potansiyel fark VCD = –V – (–4V) = 3V olur. Yapılan q.V2
işlerin oranı, a2 =
m.d 2
W 1 2q.2V 4
= = olur. E K2 = q (V1 – V2)
W2 q.3V 3
1 2
d 2 = j o .t 2 – at
II. yol: 2 2
3V II. durumda:
W 1 2q. 3d 2d 4
= = olur. › q.V2
W2 4V 3 a2 =
q. .3d ›
4d md 2
CEVAP D
› ›
d2 > d2 olduğundan a2 > a2 olur.
8. Yüke etki eden net kuvvet s›f›r ise sabit h›zla hare-
I. yarg› doğrudur.
ketini sürdürür. Fe=q V ›
d EK2 = q(V1 – V2)
Fe = G II. yarg› doğrudur.
m jo
V +q yatay › 1
q = mg d2 = ϑo.t›2 – a›2t›22
d 2
bağıntısına göre, levhalar ara- mg t›2 < t2 olur.
sındaki uzaklık yarıya indirildi-
III. yarg› doğrudur.
ğinde, I işlemi tek başına yapılmalıdır. CEVAP E
CEVAP A

ELEKTRİK VE MANYETİZMA 263

 ÇÖZÜMLER
Paralel Levhalar Test
3
1. Cisme etki eden elektriksel 4. Cisme etki eden kuvvetler,
kuvvet, G = m.g = 3.10 = 30 N
37°
Fe = q.E T
Fe V 40
= 6.10–2.300 Fe = q. = 3. = 6N
d 20
= 18 N olur. 53°
Ci sim den ge de ol du ğun dan 37° Cismin ivmesi, + + + + + + +

La mi teoremi uy gu la nır sa, Fnet = m.a +

G 20m V =12m/s 40V
T F o –
= G + Fe = m.a 3kg
sin 127° sin 143°
– – – – – –
T F 30 + 6 = 3a G Fe
=
sin 53° sin 37°
36 = 3.a ⇒ 12 m/s2 olur.
T 18
= & T = 24 N olur. Cis min uçuş sü re si,
0, 8 0, 6
CEVAP D 2Vo 2.12
tu = = = 2 s olur.
a 12 CEVAP A

K d d d L d d M
2. + – + 5. Enerjinin korunumundan L levhasına çarptığında
+ – + kinetik enerjisi, K d L
+ – + W = DEk = Ek2 – Ek1 – +
E
– +
+
A B
–
C
+
yatay F.d = Ek
–m Fe + Ek
+ – + V
E1 E2 q. .d = Ek – –q +
+ – + d
– +
+ – – + Ek = q.V dir.
4V – +
6V
Buna göre; I ve IV nicelik- – +
•V•
KL levhaları arasındaki elektrik alanı her yerde aynıdır. lerine bağlı değildir.
6V V CEVAP C
E1 = EA = EB = = 2 dir.
3d d
LM levhaları arasındaki elektrik alanı her yer de aynıdır.
4V V 6. qX = –q
E2 = EC = =2 dir.
2d d
mX = m olsun.
Buna göre; EA = EB = EC olur.
CEVAP B Şekil-Ι de Şekil-ΙΙ de
V
Fe1=q
2d m –q

m –q mg
3. Elektriksel kuvvetin yaptığı iş kinetik enerjideki
2V
değişmeye eşit olacağından, cismin atıldığı anda- Fe2=q
G=mg d
ki kinetik enerjisi,
K d L Fnet
qV = ∆E = EK2 – EK1 + – G = Fe1 a=
E m
+ –
1 1 + – V 2V
qV = m4J2 – mJ2 mg = q mg + q
2 2 + –
2j 2d d
m j =
+q V m
1 q = 2 mg olur.
qV = 3 mJ2 + –
mg + 4mg
2 + – d
=
+ – m
qV = 3.EK + –
1 = 5g olur.
+ –

qV V
EK1 = olur. Aşağı yöndedir.
3
CEVAP A CEVAP E

264 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

7. K – – – – – –
9. Elektrik alanda, 
E
N
alana dik olarak gi- •
 
d
E E + dildiğinde iş yapıl- W3
x3=2br
–
q maz. KL arasında
•M
mg Fe yapılan iş W1 = 0
L + + + + + + dır. x2=2br W2

Üretecin gerilimi arttırıldığında ipteki gerilme kuv- I. yargı doğrudur.

–q W1
veti arttığına göre, +q yüküne etkiyen elektriksel •L
Elektrik alanda ya- K
kuvvet mg ile aynı yönlüdür. T gerilme kuvveti, pılan iş,
q.V
T = mg + q.E = mg + W = Fe.x
d
olur. d uzaklığı azaltıldığında elektriksel kuvvet ar- eşitliğinden bulunur. x yolu elektrik alana paralel gi-
tacağından ip gerilmesi artar. dilen yoldur.
I. ve II. yargılar doğrudur. W2 = Fe.x2 = Fe.3
Levhalar arasındaki elektrik alanı K den L ye doğ- W3 = Fe.x3 = Fe.2
rudur.
olur.
III. yargı yanlıştır.
II. yargı doğrudur. III yargı yanlıştır.
CEVAP C
CEVAP D

10. d
– +
Fc
– +
i +q
– F T1 +
e
– mg i +
8. ϑy – dı a +
+ + + + + + + + + + + + + + – – – – – – –
Fe – Fe T2 +
ϑo a +q
L E ϑo P – +
ϑo E +q ϑo E Fc
–q – mg +
Fe ϑo
– – – – – – – – – – – – – – + + + + + + + –V +
ϑy
Şekil - Ι Şekil- ΙΙ Şekil - ΙΙΙ
Yükler aynı işaretli olduklarında birbirlerini eşit bü-
K elektronu elektrik alan içerisine girdiğinde parça-
yüklükte coulomb kuvvetiyle iterler.
cığa F = q.E elektriksel kuvveti yukarı yönde etki
Cisimlere şekilde gösterilen yönlerde elektriksel
eder. Parçacık (+) levhaya doğru sapar. Cismin
kuvvetler ve mg kuvveti etki eder. Denge şartın-
yatay hızı değişmez. Fakat düşeydeki hızı artaca-
dan,
ğından toplam hızı artmış olur.
a > i ve T2 > T1 olur.
L pro­to­nu elek­trik alan içe­ri­si­ne gir­di­€in­de par­ça­c›­€a
F = q.E elek­trik­sel kuv­veti aşağı yönde et­ki eder. I. ve II. yargılar yanlıştır.
Par­ça­c›k (–) lev­ha­ya doğru sa­pa­r. Cismin yatay d uzaklığı azaltılısa yüklere etki eden elektriksel
hızı değişmez. Fakat düşeydeki hızı artacağından kuvvet,
toplam hızı artmış olur. V
Fe = q.E = q.
Nöt­ro­nun yü­kü ol­ma­d›­€›n­dan elektrik alana gir- 2
diğinde üzerine elektriksel kuvvet et­ki et­mez. artar. Bu durumda T1 ve T2 gerilme kuvvetleride ar-
Dolay›s› ile h›­z›­n›n bü­yük­lü­€ü de­€ifl­mez. tar.

III. yargı doğrudur.

CEVAP B
CEVAP C

ELEKTRİK VE MANYETİZMA 265

 Adı ve Soyadı : .....................................
Sınıfı : ..................................... Bölüm
Numara : .....................................
Yazılı Soruları
Aldığı Not : .....................................
(Paralel Levhalar)
ÇÖZÜMLER

1. Şekil-Ι de Şekil-ΙΙ de 3.
+ + + + + + + +
Fe= q V Fe= q. 2V = 4q. V
ı
d d d
E
2
m +q m +q jy
j=20m/s
hmax
37° jx
G = mg G = mg – – – – – – – –
F
G
a) Hareket yönü yukarı yöndedir.
Cis min ya tay ve dü şey hız la rı,
b) Fe = G Fnet = F e – G
›
Jx = J.cos37° = 20.0,8 = 16 m/s
V Jy = J.sin37° = 20.0,6 = 12 m/s olur.
= 4q – mg
V d
q = mg olur.
d = 4mg – mg Cisme etki eden kuvvetler,
= 3mg G = m.g = 4.10 = 40 N
F 3mg F = q.E = 2.10–2.400 = 8 N olur.
a = net = = 3g olur.
m m
Cismin ivmesi,
Fnet = m.a
2. Elektriksel kuvvetin yaptığı iş kinetik enerjideki de-
G + F = m.a
ğişime eşittir.
40 + 8 = 4.a ⇒ a = 12 m/s2 olur.
W = DEk
1 2 1 2
Cismin uçuş süresi,
q.V =mj S – mj i 2.j y 2.12
2 2
tu = = = 2 s olur.
KL arasında yapılan iş a 12
Cismin menzil uzaklığı,
1 2 1 2
q.V1 = mj S – m(3j) xmen = Jx.tu = 16.2 = 32 m olur.
2 2
1 2
q.V1 = 8.(– mj ) ... (1)
2
olur.

LM arasında yapılan iş,

1 2 1 2 4. Yüke yukarı yönde elektriksel Fe=q.E
q.V2 = m(2j) – mj
2 2 kuvvet, aşağı yönde ağırlığın- m=2.10–2kg
1 2 dan dolayı kuvvet etki eder.
q.V2 = 3.( mj ) ... (2)
2 a) Fnet = G – Fe Fnet
olur. (1) ve (2) eşitlikleri oranlanırsa (–) dikkate
= mg – q.E
alınmadığında, G=mg
= 2.10–2.10 – 4.10–5.2.103
1
8. ( mj 2) = 20.10–2 – 8.10–2
q.V1 2
= = 12.10–2 N
q.V2 1 Cismin ivmesi,
3. ( mj 2)
2
Fnet 12.10 –2 2
V1 8 a= = = 6 m/s olur.
= olur. m 2.10
–2
V2 3

266 ELEKTRİK VE MANYETİZMA

 1 2
b) d = at 7. X ve Y parçacıklarının al- K d/2 d/2 L
2 d +
dıkları yollar eşit ve dir. –
1 2 + –
= .6.(0,2)2
2 1 2qV 2 1 qV 2 + mX
X t –
= 3.0,04 . .t = . . 4t
2 mX d 2 mY d + +2q –
= 0,12 m 2 4 + –
= Y mY
= 12 cm olur. mX mY + 2t –
+ –q
–
V 2m X = m Y
c) E = + –
d
mX 1
V = E.d = olur. + –
mY 2
= 2.103.12.10–2 V
= 24.101
= 240 V olur.
d) ϑ = a.t = 6.0,2 = 1,2 m/s olur.

5.
K
4V M
FeX=q V
3d FeY=4q
2d
+q – –4q +
3d X + 4V 2d Y – V

GX=mX.g N GY=mY.g
L
Şekil-Ι Şekil-ΙΙ
X ve Y yükleri dengede olduklarından
4V
m X .g = q
3d

V
m Y . g = 4q
2d
olur. Eşitlikler taraf tarafa oranlanırsa,
4V
m X .g q
= 3d 8. a) Parçacığın ivmesi,
m Y .g V
4q qV
2d a= K 10 cm
L
md – +
mX 2 –6 2
– +
= olur. 2.10 .4.10 – +
mY 3 = –6 –1 – m = 4.10–6kg + j
4.10 .1.10 –
– q = –2.10–6C +
3 2 –
= 2.10 m/s olur. +
– +
b) Levhaya çarpma hızı, – +
– +
2qV
j= V = 400V
m
–6 2
2.2.10 .4.10
6. Yük lev­ha­lar ara­sın­da = –6
4.10
şe­kil­de­ki gi­bi den­ge­de
K 37° L 2
ol­du­ğun­dan şe­kil­de­ki = 4.10
+ –
üç­gen­den, V = 20 m/s olur.
+ – F=q
V d
F qd c) Yükün L levhasına ulaşma süresi,
+ –
tan 37° = = 37°
G mg + düşey –
ϑ = a.t
–5 + mg –
5.10 .V 20 = 2.103.t
–1 + –
3
= 5.10 d=50cm t = 1.10–2 s olur.
4 4.10 .10 1
–3 + –
–4 V
10 .V
3= –2
10 ELEKTRİK VE MANYETİZMA 267
V = 300 V olur.
 9.
K L
+ –
B –
+
+ –
+ –
+ –
A
+ –
q=+4.10–4C
+ –

+ –

500V

A noktasının potansiyeli,
VA = VK = 500V olur.
Her aralıktaki potansiyel,
500
TV = = 100 V
5
olur.
B noktasındaki potansiyel,
VB = 500 – 4.∆V
= 500 – 4.100
= 500 – 400
= 100 V olur.
Cis­min A nok­ta­sın­dan B nok­ta­sı­na ta­şın­ma­sı sı­ra­
sın­da elek­trik­sel kuv­vet­le­rin yap­tı­ğı iş,
W = q.VAB
= q(VB – VA)
= 4.10–4.(100 – 500)
= 4.10–4(– 400)
= –16.10–2 J olur.

10. d1=4 cm d2=10 cm

K L M
+ – +
– +
+
– j= 0
+m +

+ +q +
– x
+ +
–
+ – +

+– –+

100 V 250 V

q yü­kü L lev­ha­sı­nı geç­tik­ten x ka­dar uzak­lık­ta

dur­sun. Ener­ji­nin ko­runu­mun­dan,
V
q.V1 = q. 2 .x
d2
V1
x= .d
V2 2
100
x= .10
250
x = 4 cm olur.

268 ELEKTRİK VE MANYETİZMA