MALZEMELER

ve
MÜHENDİSLİK

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Nedir?

• Malzemeler, kendilerinden bir şeyler oluşturulan veya

yapılan maddelerdir.
• Uygarlığın başından beri malzemeler, enerji ile birlikte
insanın yaşama standardını yükseltmek için kullanılmıştır.
Ağaç, beton, tuğla, plastik, cam, lastik, çelik, alüminyum,
bakır ve kağıt çevremizde yaygın olarak rastlanılan
malzemelerdir.
• Aslında çevremize baktığımızda, çok daha fazla
malzeme çeşidi olduğunu görürüz. Sürekli araştırma ve
gelişmelerin sonucunda, sık sık yeni malzemeler ortaya
çıkarılmaktadır.Örn. Cam, çelik, plastik, lastik, Al, Cu,
tuğla vb.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Bilimi

• Malzeme Bilimi; malzemelerin içyapıları, özellikleri ve işlenmeleri hakkında

temel bilgileri araştırır.
• Malzeme Mühendisliği; malzemeleri, insanlar tarafından kullanılabilecek
ürünler haline getirmek için temel ve uygulamalı bilgilerle ilgilidir.
• Disiplin olarak malzeme bilimi, malzemelerin özellikleri ve yapıları arasında
var olan ilişkilerin, bağlantıların araştırılmasını kapsar. Bunun tersine
malzeme mühendisliği, önceden özellikleri belirlenmiş malzemelerin yapısı,
şekillendirilmesi ve bunların yapı özellik korelasyonuna dayanır.
• Makine, inşaat, kimya ya da elektrik mühendisliğinde çalışan uygulamalı
bilim adamları ve mühendisler, malzemelerin şekillendirilmesi, dizayn
problemleri ile karşılaşabilirler.
• Çoğu zaman malzeme problemleri, uygun malzeme seçilmeyişinden
kaynaklanabilir. Bu nedenle malzeme seçimi büyük önem kazanmaktadır.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Üretimde Malzeme

• Üretimde malzeme kullanıldığından, her bir uygulama için en uygun

malzemenin seçilebilmesi ve bunu işlemek için en uygun yöntemin
belirlenebilmesi, mühendislerin malzemenin içyapısı ve özellikleri hakkında
bilgi sahibi olmalarını gerektirir.
• Örneğin mühendisler, tasarladıkları X-30 ses üstü uzay uçağının 12-25
Mach hızla uçabilmesi için 1800°C’ye kadar dayanabilecek, yeni yüksek
sıcaklık malzemelerine ihtiyaç duymuşlardır. Bu amaçla da Al metal anafazlı
(matriksli) karma (kompozit) malzemeler ve refrakter malzemelerin
geliştirilmesine çalışılmaktadır.
• Örneğin makine mühendisleri jet motorlarını daha verimli çalıştırabilmek için,
daha yüksek sıcaklıklarda çalışabilecek malzemeler aramaktadır.
• Uzay ve uçak mühendisleri, uzay taşıtları ve uçaklar için daima daha
yüksek dayanım/ağırlık oranına sahip malzemeler aramaktadır.
• Kimya mühendisleri korozyona dayanıklı malzemeler, elektrik mühendisleri
ise elektronik aletlerin daha hızlı ve yüksek sıcaklıklarda çalışabilmesi için
yeni malzemeler peşindedir.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzemelerin Sınıflandırılması

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Metal Malzemelerin sınıflandırılması

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemeleri

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

Mühendislik Malzemelerinin Gelişimi
• Tarih boyunca malzemeler sınırlı olarak tasarlanmıştır. Eski çağlar,
insanların kullandığı malzemelerin isimleri ile örneğin taş devri, bronz devri,
demir devri gibi adlandırılmıştır.
• İnsanlar öldüklerinde hazineleri de kendileri ile birlikte gömülmekteydi. Mısır
firavunlarından Tutankamun,taş lahit içine renkli camdan yapılmış eşyaları
ile, Agamennon ise bronz kılıcı ve altın maskı ile gömülmüşlerdir. Firavunun
eşyaları,yaşadıkları zamanın en yüksek teknolojisine ait ürünleri temsil
etmekteydi.
• Düşünün arkadaşlar,eğer firavunlar bügün yaşasalar ve ölselerdi
yanlarında neler gömülebilirdi?Titanyum saatleri mi? yoksa karbon elyaf ile
takviye edilmiş tenis raketlerini mi? Yoksa metal matrisli kompozit dağ
bisikletlerini mi? Yada polieter etil keten kasklarını mı?
• Günümüz tek bir malzeme çağı değildir ve çağımızda malzemelerin sınırı
yoktur. Şimdiye dek günümüzdeki kadar malzemelerin çok hızlı geliştiği ve
özelliklerin bu kadar değişkenlik gösterdiği asla başka bir çağ olmamıştır.
Mühendislerin temin edilebileceği malzeme listesi öyle hızlı gelişmektedir ki,
üniversiteden 30 yıl önce mezun olan birinin bu malzemelerin yarısından
bile haberi yoktur.Ama yeni malzemelerin bilinmemesi tasarımcı için risk
oluşturmaktadır.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

Mühendislik Malzemelerinin Gelişimi
• Tarih öncesi malzemeler M.Ö.10000 den önce taş devrinde taş daha sonraları ise
seramikler ve camlar,doğal polimerler ve kompozitlerdi.
• Her zaman teknolojinin en üst noktasında olan silahlar,ahşap ve çakmak taşından
yapılmaktaydı.
• Bölgesel olarak bulunan altın ve gümüşün ise teknolojideki rolü çok küçüktü.Bakır
,bronz ve daha sonrada demirin bulunuşu(bronz devri M.Ö.4000-1000 arası ve demir
devri M.Ö.1000-M.S.1620 arası) ahşaptan ve taştan mamül eski silahların ve
takımların yerini alarak teknolojinin ilerlemesini geliştirmiştir.
• Dökme demir teknolojisi (1620-1850) mühendislikte metallerin hakimiyet kurmasını
sağlamıştır. Ve daha sonra çelikler,hafif alaşımlar ve özel alaşımlardaki gelişmeler de
metallerin konumun sağlamlaştırmıştır.
• 1960’ lı yıllarda mühendislik malzemeleri denilince akla ilk gelen metaller
olamaktaydı. Ancak,diğer malzemeler de gelişmekteydi.Örnek olarak,seramikler
sınıfından Portland çimentosu, refrakterler ve silika , polimer sınıfından kauçuk ,
bakalit ve polietilen sayılabilir. Ancak bu malzemelerin toplam malzeme pazarındaki
payları çok azdı.daha sonraki yıllarda metal alaşımlarının gelişme hızı yavaşlamıştır.
• Bir yandan çeliğe ve dökme demire olan talep azalırken, diğer yandan yüksek
performanslı seramiklerin üretimi, polimer ve kompozit endüstrisi hızla gelişmektedir.
• Malzemelerde görülen hızlı değişimi tasarımcılar görmemezlikten gelemezler.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
 Mühendislik Malzemeleri
• Mühendislik malzemelerinin yoğunlukları

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
• Kolaylık için üç grupta incelenebilir.
-Metal malzemeler,
-Polimer malzemeler (plastikler)
-Seramik malzemeler
• Mühendislikteki büyük önemleri nedeniyle karma
malzemeler (kompozitler) ve elektronik
malzemeler de incelenmeye değerdir.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
1. Metalik Malzemeler
Metal malzemeler, tekniğin ve endüstrinin
gereksinimini büyük oranda karşılayan
malzeme grubudur.
• Periyodik sistemde yer alan hidrojen,
oksijen gibi gazlar ve neon, argon vb soy
gazlar metalik malzeme grubu arasında
yer almazlar.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
• Metalik elementlere örnek olarak Cu, Fe, Al, Ni,
Ti gösterilebilir.
• Metalik malzemeler içinde C, N, O2 de
bulunabilir.
• Metaller, atomların düzenli yer aldığı kristal
yapıdadırlar.
• Metallerin birçok özelliği, en dış yörüngedeki
atom sayıları ile bağlantılıdır.
• Çoğu oda sıcaklığında dayanıklı ve sünek olup,
yüksek sıcaklıklarda bile, nispeten dayanımlarını
korurlar.
• Elektriği ve ısıyı iletirler, ışığı geçirmezler.
25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
• Nikel esaslı yüksek sıcaklık süper alaşımları gibi yeni ve ileri uçak
sanayi alaşımları ise, daha yüksek sıcaklık dayanımı ve korozyon
direnci için devamlı geliştirilmektedir. Bu alaşımların kullanıldığı jet
motorlarının verimi, artan çalışma sıcaklığı ile artmaktadır.
• Sıcak eş basınçlı presleme ve eş sıcaklıklı dövme gibi yeni işleme
teknikleri, uçak alaşımlarında yorulma ömürlerini uzatabilmektedir.
• Bazı alaşımlarda bitmiş ürün maliyetini düşürdüğünden, toz
metalürjisi tekniği de gelişmektedir.
• Hızlı soğutma tekniği ile ergimiş durumdan saniyede bir milyon
santigrat hızla soğutulan metal tozları üretilmektedir. Bu tozlar daha
sonra sıcak eşbasınçlı presleme dibi tekniklerle şekillendirilip,
çubuklar haline getirilmektedir.
• Bu yöntemle, yeni nikel esaslı süper alaşımlar, Al alaşımları ve Ti
alaşımları üretilmiştir. Ergimiş durumdan hızlı katılaşma sonucu,
metal yapısı kristalin yapıdan farklı amorf yapıya dönüşeceğinden,
malzeme yepyeni özelliklere ve korozyon direncine sahip olacaktır.
Jet motorlarının yanma odalarında ve türbin kanatlarında yüksek
sıcaklığa dayanıklı süper alaşımlar kullanılır.
25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
 İstanbul Boğaziçi Köprüsü

• İstanbul Boğaziçi Köprüsü, 30 Ekim 1973 tarihinde

dönemin cumhurbaşkanı Fahri Korutürk tarafından
hizmete açılmıştır.Köprü yapımı 3 yıl sürmüştür.
• Toplam 1560 m. Uzunluğundaki köprünün, orta açıklığı
1074m., Ortaköy viyadüğü 231m., Beylerbeyi viyadüğü
255m.dir. Köprünün genişliği 33.40m., orta açıklılğın
denizden yüksekliği 64m. Ve kulelerin denizden
yüksekliği ise 165m.dir.
• İstanbul Boğaziçi Köprüsünün yapımında;
4 bin ton betonerme çeliği
17 bin ton yapı çeliği
6 bin ton kablo çeliği
71 bin metreküp beton kullanılmıştır.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
2. Polimer Malzemeler
• Polimerler, plastik ve kauçuk malzeme ailelerini kapsarlar. Polimer
malzemelerin çoğu organik bileşikler olup, kimyasal olarak karbon,
hidrojen ve diğer metal olmayan elementlerden meydana gelen uzun
molekül zincirlerine ve ağlarına sahip, yüksek molekül ağırlıklıdırlar.
• Yapısal polimerlerin çoğu kristal yapıda değildir. Fakat bazılarında,
hem kristalli hem de kristalsiz bölgeler beraberce bulunabilmektedir.
• Polimer malzemelerin dayanım ve sünekliği, büyük değişmeler
göstermektedir. İçyapılarının etkisiyle polimer malzemelerin çoğu, kötü
bir elektrik iletkenidir. Bunların bir kısmı ise iyi yalıtkandır ve elektrik
yalıtımında kullanılır.
• Genel olarak polimer malzemeler düşük yoğunluğa, nispeten düşük
yumuşama ve bozunma sıcaklığına sahiptir.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
3. Seramik Malzemeler
• Kimyasal olarak birbirine bağlı metal ve metal olmayan elementlerden
oluşan, organik olmayan malzemelerdir.
• Seramik malzemeler kristalli veya kristalsiz ya da bunların karışımı
olabilirler.
• Seramik malzemelerin çoğu yüksek sertliğe ve yüksek sıcaklık
dayanımına sahip olmakla birlikte, mekanik olarak kırılgandır.
• Çoğunlukla oksitler, nitritler ve karbürlerdir. Kil mineralleri, çimento ve
camdan oluşan seramik malzemeler, malzeme grubunda geniş bir yer
kaplamaktadır. Elektriği ve ısıyı iletmezler; yalıtkandırlar.
• Yalıtım özellikleri, ısı ve aşınmaya dayanımları nedeniyle, yüksek
sıcaklık sıvı metal fırınlarında astar olarak kullanılır.
• Buji gövdeleri yapılır.
• Uzay taşıtlarının kaplanmasında seramik fayanslar kullanılır. Seramik
fayanslar, Al iç gövdeyi, atmosfere giriş ve çıkışta oluşan yüksek
sıcaklıktan korumaktadır. Ayrıca seramik malzeme, içten yanmalı
motorlarda da kullanılmaktadır.
• Motorlarda kullanılan seramik malzemelerin üstün özellikleri;
hafiflikleri, yüksek dayanım ve sertlikleri, iyi ısı ve aşınma dirençleri,
25.02.2009
düşük sürtünmeleri veProf:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
yalıtkanlıklarıdır.
• Entegre devrelerde kullanılırlar
 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
4. Kompozit (Karma) Malzemeler

• İki veya daha fazla malzemenin karışımıdır.

• Kompozit malzemelerin çoğu, istenen özellikleri elde etmeye uygun dolgu ve
güçlendirme malzemeleri ile bağlayıcı reçineden ibarettir.
• Genellikle bileşenler birbiri içinde çözünmez ve birbirlerinden belirli bir arayüzle ayrılır.
• Değişik türleri vardır. Ana faza göre metalik, polimer ve seramik kompozitler olarak
isimlendirilirler
• Dayanım ve hafiflikleri nedeniyle uçak malzemesi olarak (uçağın kanat motorunda),
korozyon dayanımları nedeniyle petrol boru bağlantılarında (camla güçlendirilen
polifenilen sülfür) tercih edilirler.
• Skorsky helikopterlerinde, uçak ve uzay araçlarında karbon fiber ile güçlendirilmiş
polimer matriksli kompozit malzemeler kullanılır.
• Betonarme, emaye, araba lastiği ve fiberglas tekneler kompozit malzemelere örnektir.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
• 5. Elektronik Malzemeler
• Bu malzemeler hacim olarak önemli bir yer tutmamakla
birlikte, ileri mühendislik teknolojileri için son derece
önemli malzemelerdir.
• En önemli elektronik malzeme, çeşitli katkılarla elektrik
özellikleri değiştirilmiş saf silisyumdur.
• Çok sayıda karmaşık elektronik devre 5-6 mm2’lik bir Si
yongası üzerine işlenebilmektedir.
• Bu yeni malzemelerle yapılan mikroelektronik cihazlar
içinde haberleşme uydularını, bilgisayarları, hesap
makinelerini, dijital saatleri ve kaynak robotlarını
sayabiliriz.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
6.Yarı İletkenler
• Elektriksel özellikleri metaller ve yalıtkanlar
arasında yer alır.
• Bu malzemelerin elektriki karakteristikleri,
empürite atomların çok küçük miktarının
varlığına bile son derece duyarlıdır.
• Elektronik ve bilgisayar endüstrisinde yaygın
kullanım alanı bulmuşlardır.
• Si-Ga esaslı malzemelerdir. Örneğin
mikrodevrelerde silikon çip kullanılır.
25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER
 Mühendislik Malzemelerinin
Sınıflandırılması
7.Biometaller
• İmplantlar ve herhangi bir nedenle vücut
içinde yer alan ve vucut sıvısı ile
reaksiyona girmeyen malzemelerdir.
• Örneğin kemikleri bağlamada kullanılan
platin ( halk arasında çivi olarak da
bilinir),NiTi esaslı şekil hafızalı alaşımlar
vb.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Seçiminin Önemi

• Malzeme seçimi önemli bir konudur. Günümüzde 70.000 demir esaslı

malzeme (özellikle çelik) olmak üzere 80000 den hatta 100000 den fazla
kullanılan geniş malzeme spektrumu vardır.
• Kullanılan her bir malzeme ayrı ayrı sayıldığında bir traktörde 15-20 bin, bir
otomobilde 20-25 bin, bir tankda 40 bin, bir uçakta 100bin ve denizaltıda
120 bin adet malzeme bulunmaktadır.
• Çok sayıda malzemenin bir araya getirildiği bu karmaşık sistemlerin her biri
önemli görevleri yerine getirmektedir.
• Bu nedenle de malzemelerin bulundukları yerdeki şartlara uygun olarak
doğru seçilmesi çok önemlidir. Aksi takdirde, hem çalışma sırasında
sistemin söz konusu parçası kırılıp can ve mal kaybına neden olabilir.
• Mal kaybı, kaynakların azalması ve iş gücü kaybına neden olabilir.
• Can kaybının telafisi ise mümkün olmadığından önemi daha da fazladır.
• Örn.1200kğ.ağırlığında bir otomobilin aksının yapımında çelik yerine
alüminyum malzeme kullanılırsa otomobilin yürümesinden bir süre sonra
yeterli mukavemet olmadığından aks eğilir ve yorularak araç hasara uğrar.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 TASARIM
• Tasarım herkes için farklı şey ifade eder. Bayanların şapkalarından
tutun da dişli kutularının yağdanlıklarına kadar üretilen her nesne bir
tasarım olarak
• Bizi ilgilendiren ise , mekanik tasarım ve malzemelerin bu
tasarımdaki rolüdür.
• Mekanik elemanların bir kütlesi vardır,yük taşırlar,ısı
iletirler,aşınmaya ve korozif ortamlara maruz kalırlar. Mekanik
elemanlar tek bir malzemeden yapılabileceği gibi, çok sayıda
malzemeden de yapılabilir,belirli bir şekilleri (tasarımları) vardır ve
imal edilmek zorundadırlar.
• İnsanların ilk elbiseyi,ilk kulübeyi ve ilk savaşı yapmalarından bu
yana malzemeler,tasarımları ile sınırlandırılmışlardır.Bu sınırlama
hala günümüzde de devam etmektedir.
• Malzemelerin gelişimi günümüzde son derece hızlı olmaktadır.
• Günümüzde malzemelerin sahip oldukları özellikler ve sağladıkları
olanaklar,önceki yıllara göre çok fazladır.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Tasarımda Malzeme Seçimi
• Bir fikirden yola çıkılarak tasarım yapılabileceği gibi, pazardaki ayrıntılı bazı
taleplerden yola çıkılarak da tasarım yapılabilmektedir. Her iki durumda da ürünün
yapılacağı malzeme hakkında karar vermek gerekmektedir.Bazan de karar verirken
zorlanılabilir.Yeni bir ürün istenebilir yada mevcut bir ürünün geliştirilmesi istenebilir
yada mümkünse yeni bir malzme ile imal edilmesi istenebilir.Mühendislikte
kullanılabilecek malzeme sayısı çok fazla olup 40.000-80.000 arasında olduğu tahmin
edilmektedir. Bununla birlikte yürürlüğe giren standartlarla bu rakam azaltılmaya
çalışılmaktadır.Bir yandan da yeni malzemeler ortaya çıkarılmaktadır.
• O halde bu kadar geniş malzeme listesinden mühendisler amaçlarına en uygun
malzeme seçimini nasıl yapacaklardır?Rasyonel bir seçim için gereken yöntem
formüle edilebilir mi?
• Tasarımın uygun olduğu seviyeye göre soru bir çok düzeyde cevaplanabilir;
• -Başlangıçta tasarım akıcıdır ve opsiyonlar çok fazladır.Tüm malzemeler göz önüne
alınmalıdır.
• -Tasarım üzerine yoğunlaştıkça ve parça şekillendikçe (biçim aldıkça), seçim kriterleri
netleşir yani keskinleşir.Ve seçilecek malzeme sayısı azalır.İşte bu durumda daha
kesin ve detay veriler gerekir ve seçim için farklı analiz yöntemleri kullanılır.
• -Tasarım sonunda daha hassas veriler gerekir, malzeme sayısı birkaça iner bazen de
sadece birdir.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Tasarımda Malzeme Seçimi
• Malzemelerin seçimi; malzemelerin şekillendirilme yani imalat yöntemlerinden
bağımsız olarak yapılamaz. O halde imalat yöntemleri örn. Talaşlı, talaşsız,
birleştirme, yüzey işleme ve diş açma vb. gibi tasarımın önemli bir unsurudur.
• Maliyet de malzeme seçiminde önemli bir başka faktördür.
• İyi bir tasarımın tek başına bir ürünü satmak için yeterli olmadığı da göz önünde
tutulmalıdır.Ev aletlerinden otomobile ve uçağa kadar her ürünün şekli (biçimi),
dokusu (yapısı), rengi, estetiği ve dekorasyonu her zaman kullanıcıya bir tatmin ( haz
) vermektedir.Çok önemli olan bu estetik unsurlar ,endüstri(endüstriyel)tasarım
olarak bilinir ve bir çok mühendislik dersinde ele alınmazlar. Estetik unsurlar ihmal
edildiğinde,üreticinin pazar payını kaybetmesine (yitirmesine) neden olur. Çünkü, iyi
bir tasarım çalışır ama mükemmel bir tasarım ayrıca haz verir.
• Tasarım problemlerinin tek ve tam bir çözümü yoktur.Tasarımcının ihtiyacı olan tek
şey,açık bir düşünce ve tüm olasılıklar için karar vermeye istekliliktir. Atasözünün
dediği gibi; ‘’denize geniş ağ atılırsa çok balık tutulur ‘’ sözünde olduğu gibi en uygun
malzemeyi seçmek için bir prosedür gerekmektedir.
• Örneğin malzeme seçimini diyagramlar yardımı ile yapmak, potansiyel malzeme
adayları arasında ilk seçimi basitleştirmektedir. Malzeme ve tasarım (biçim)
arasındaki etkileşim ayrıntılı olarak tartışılmalıdır.Ayrıca,kullanıcıya tasarımı
doğrudan imalat prosesi ile gerçekleştirmesine imkan veren proses seçim
diyagramları geliştirilmiştir

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Seçiminde Bazı faktörler

• Her malzeme kullanımı, önemsiz olsa bile bazı seçim elemanları

gerektirir. Birçok mühendislik çalışmaları gibi malzeme seçimi de
problem çözme işidir.
• Problem çözmede ana adımlar şöyle özetlenebilir;
• --problem analizi
• --alternatif çözümlerin formülasyonu
• --alternatiflerin geliştirilmesi
• --karar
• Malzeme seçilme işlemine uygulanan bu adımlar şu hale
dönüşürler;
• --malzemelerin gerekli özelliklerinin analizi
• --aday malzemelerin seçimi
• --adayların geliştirilmesi
• --gerekli özelliklere en iyi uyan malzemenin seçilmesi

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Seçiminde Bazı faktörler

• Birçok mühendis malzemeyi iki yanlış nedenden seçer;

• --bu tip uygulamalarda her zaman bu malzemeler kullanılır; her uygulama
tercih edilen malzemeye sahip olduğunda ve her malzeme emniyetli
pazarlara sahip olduğunda gider. Diğer bir deyişle , gelenek ve iyi teknoloji
gerektiği şekilde karışmaz.
• --yalnızca bu özelliklerinden dolayı; malzemenin özelliklerinin, malzemenin
özel kullanımlarına başvurmadan esrarengiz bir biçimde hemen hemen
metafiziksel olarak malzemeyle bağlantılı olduğunu ima eder.Örneğin
mukavemet, malzemenin özelliği olmaktan çok uygulanmış bir koşullar
takımına cevabıdır. Kısaca-malzemenin mukavemeti yüksek olur ancak
şekillendirilmesi iyi değildir.Tek bir özellik için malzeme seçimi doğru olmaz.
• Malzeme seçiminde göz önüne alınması gereken genel karekteristikleri
vardır. Bütün malzemelerin iyi performans gösterdikleri ancak tatmin edici
kullanılmadıkları limitleri vardır. Standart deney prosedürleri, sadece aykırı
durumların çalışma davranışlarını ölçmektedir.
• Sıcaklık, çevresel koşullar, uygulanan gerilmenin derecesi ve diğer faktörleri
de içine alan imalat ve çalışma koşullarını bilmeden ve anlamadan uygun
malzeme seçme olasılığı çok zayıftır.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Seçiminde Bazı faktörler
Malzeme seçiminde ana faktörler şunlardır;
• mekanik mukavemet
• Süneklik
• Tasarım
• stabilite (kararlılık)
• imal edilebilirlik (imalata uygunluk-üretilebilirleik)
• elde edilebilirlik
• korozyon direnci
• ısı transfer özellikleri
• özel özellikler
• maliyet

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Seçiminde Bazı faktörler
• Malzeme seçiminde mukavemet; malzemenin çalışması sırasında uygulanan
gerilmelere dayanıp dayanamayacağıdır.
• Süneklik; mukavemete bağlı olarak değişir. Ve genellikle süneklik, mukavemetten
fedakarlık yapılarak elde edilir. Örn. soğuk şekilendirme sonrası mukavemet artar
süneklik düşer.
• Tasarım; malzeme seçiminde mukavemet ve sünekliğe sıkı sıkı bağlıdır. Yapılan
çalışmada otomobilin gerek çalışması sırasında gerekse laboratuvar ve yol
testindeyken oluşan yorulmanın %90’ının dizayn ve üretim hatası %10’unun ise
malzeme seçim hatası nedeniyle meydana geldiği saptanmıştır.
• Çalışma halindeki bir malzemenin kararlılığı yani stabilitesi; çalışma sıcaklığına,
sıcaklık değişimlerine ve ne kadar süre ile o sıcaklıkta kalacağına bağlıdır.Sıcaklık
sadece mukaveti etkileyerek sürünme dayanımının düşmesine neden olmaz aynı
zamanda da malzemenin mikroyapısının değişimine neden olur.Malzemenin
kararlılığı yada diğer bir deyişle sürekliliği, çalışma süresi boyunca özellikleri
bozulmadan işlevini tamamlamasıdır. Bazen bazı uygulamalarda radyasyona maruz
kalma da önemli bir koşul olarak karşımıza çıkmaktadır.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

 Malzeme Seçiminde Bazı faktörler
• Elde edilebilirlik; malzemenin kolay temin edilmesi fiyatının da ucuz olmasına neden
olacaktır.
• İmalata uygunluk; her malzeme her yöntemle imal edilemez. Genellikle şekil verme,
birleştirme vb. gibi özel işlemler gerektirmeyen standart yöntemlerle imal edilebilecek
malzemeler tercih edilir.
• Korozyon direnci; Malzemenin istenilen çalışma koşullarına korozyona uğramaması
istendiğinden korozyon direnci yüksek malzemeler tercih edilir.Seçilecek malzemenin
temiz ve korozyon ortamına dayanıklı olması yani mukavemet ve diğer özelliklerinin
ortamdan etkilenmemesi gerekir.
• Maliyet, endüstri malzemelerin daha etkili kullanımı sayesinde maliyet
düşürülebilmesi için önemli yaklaşımlar: seçilen malzemenin gözden geçirilmesi,
malzeme şeklinin (formunun) gözden geçirilmesi ve malzeme özelliklerinden daha iyi
yararlanabilmek için tasarımın gözden geçirilmesi. örn.bazı kompleks şekilli parçalar
doğrudan imal edilmeyip levha plaka, dövme ve döküm yöntemlerinden biri seçilerek
imal edilmiş basit parçaların birleştirilmesiyle yapılabilir. Birleştirme masrafı, döküm
veya ekstrüzyon yöntemleri kullanılarak azaltılabilir.
Otomobilerde krank mili uzun yıllar istenilen mukavemet ve sertlik değerlerine sahip
olan dövme çelikten yapılmıştır. .bugün yeterli eğmede çok iyi çalışan döküm ve
talaşlı işleme ile üretilen krank milleri vardır. Dökümle elde edilmiş veya işlenmiş
krank milinin maliyeti dövme yöntemiyle imal edilen milden daha düşüktür.
Tüm bu bilgilerin ışığı altında; Tasarımcı, malzeme seçiminden sorumludur ve
üretim mühendislieri ile de koordineli çalışmalıdır.

25.02.2009 Prof:dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER