13.

10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI HAFTA

DİVAN EDEBİYATI SANATÇILARI

SANATÇI YÜZYIL AÇIKLAMA

•• Divan şiirinin bilinen ilk temsilcisidir.
•• Din dışı konularda da şiir yazmıştır.
HOCA DEHHANÎ 13.YÜZYIL
•• 3. Aladdin Keykubat’ın emriyle Farsça bir Selçuklu Şehnamesi hazır-
lamıştır.
•• Şems-i Tebrizi’den tasavvuf eğitimi almıştır.
•• Ona göre insanı olgunlaştıracak ve Allah’a götürecek şey sevgidir.
MEVLANA CELALEDDİN
13.YÜZYIL •• Hayatını “Hamdım, piştim, yandım” sözleri ile özetler.
RUMÎ
•• Eserleri: Mesnevi, Divan-ı Kebir, Fihi Ma Fih, Mektubat.

•• Mevlana’nın oğludur.
SULTAN VELED 13.YÜZYIL
•• İbtidaname, Rebabname, İntihaname adlı eserleri vardır.
ŞEYYAD HAMZA 13.YÜZYIL •• Yusuf u Züleyha adlı bir mesnevisi vardır.
•• Onun döneminde Kırşehir’e Gülşehri denirdi, bu yüzden bu ismi al-
mıştır.
GÜLŞEHRÎ 14.YÜZYIL
•• Feridüddin Attar’ın Mantıku’t-Tayr (Kuş Dili) adlı eserini Türkçeye çe-
virmiştir.
•• Bütün eserlerini Türkçeyle yazmıştır.
ÂŞIK PAŞA 14.YÜZYIL •• Türk dilinin gelişmesine büyük katkısı olmuştur.
•• Garipname adlı bir mesnevisi en ünlü eseridir.
•• Şiirlerini Azeri lehçesiyle yazmıştır.
KADI BURHANEDDİN 14.YÜZYIL
•• Divan şairleri arasında gazel ve özellikle tuyuğlarıyla tanınmıştır.
•• İskendername ve Cemşid ü Hurşid adlı mesnevileriyle Divan’ı vardır.
AHMEDÎ 14.YÜZYIL
•• İskendername’nin içinde manzum bir Osmanlı tarihi bulunmaktadır.
•• Göz hekimliğinde uzmanlaşmıştır.
•• Çelebi Mehmet’i iyileştirmiştir.
ŞEYHÎ 15.YÜZYIL
•• Hem dini hem de din dışı konularda eserler vermiştir.
•• Eserleri: Divan, Harname, Hüsrev ü Şirin
•• Döneminde üstad olarak bilinmiştir.
AHMET PAŞA 15.YÜZYIL
•• Gazel, şarkı ve murabbalarıyla ünlüdür.
•• Hz. Muhammet’in hayatını anlattığı Vesiletü’n Necat adlı mesne-
SÜLEYMAN ÇELEBİ 15.YÜZYIL visi vardır.
•• Halk arasında Mevlit olarak bilinir.
•• Edebiyatımızda ilk hamse sahibi sanatçıdır.
•• Eserlerini Çağatayca yazmıştır.
•• Muhakemetü’l Lugateyn adlı eserinde Türkçeyle Farsçayı karşı-
laştırmıştır.
ALİ ŞİR NEVAÎ 15.YÜZYIL
•• Mecalisü’n Nefais edebiyatımızdaki ilk şairler tezkiresidir.
•• Mizanü’l Evzan adlı eserinde ölçü ve nazım şekilleriyle ilgili bil-
giler verir.
•• Bunların dışında Farsça ve Türkçe Divan’ı vardır.
•• Divan şairi olmasına rağmen eserlerinde halk deyişlerine çokça
NECATÎ 15.YÜZYIL yer vermiştir.
•• Gazel, kaside ve mesnevileriyle ün yapmıştır.
•• Türkçe şiirlerini Azeri lehçesiyle söylemiştir.
•• Edebiyatımızın en büyük lirik şairlerindendir.
FUZÛLÎ 16.YÜZYIL
•• Daha çok beşeri aşktan ilahi aşka geçişi ve aşk acısından duydu-
ğu mutluluğu anlatmıştır.

www.baska.com.tr 1
 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
DİVAN EDEBİYATI SANATÇILARI
•• Din dışı konularda şiir söylemiştir ve daha çok felsefi konuları
işlemiştir.
BÂKÎ 16.YÜZYIL
•• Devrinde Sultanü’ş-Şuara (Şairler Sultanı) olarak anılmıştır.
•• En ünlü eseri Kanuni Mersiyesi’dir.
•• Tek eseri olan Divan’ındaki Terkibibent’iyle ünlüdür.
BAĞDATLI RUHÎ 16.YÜZYIL

•• Divan edebiyatında kasideleriyle ünlü bir şairdir.

•• Övgülerinde ve hicivlerinde çok abartılıdır.
NEF’Î 17.YÜZYIL •• Vezir Bayram Paşa, kendisi hakkında yazdığı hicviye nedeniyle
şairi öldürtmüştür.
•• Türkçe ve Farsça Divan’ı ile Siham-ı Kaza adlı eserleri vardır.
•• Divan edebiyatının en büyük didaktik şairidir.
•• Hikemi şiir anlayışını başlatmıştır.
NABÎ 17.YÜZYIL
•• Divan’ı, Hayriye ve Hayrabat adlı mesnevileri ve Tuhfetü’l-Hara-
meyn adlı bir gezi kitabı vardır.
•• Nail-i Kadim olarak tanınır.
NAİLÎ 17.YÜZYIL
•• Sebk-i Hindi akımının temsilcisidir.
•• Baki’nin ölümünden sonra en büyük gazel şairi olarak tanınır.
ŞEYHÜLİSLAM YAHYA 17.YÜZYIL

•• Lale Devrinin zevk ve eğlence alemini yansıtmıştır.

•• Hep din dışı konularla ilgilenmiştir.
•• Mahallileşme Akımı’nı başlatmıştır.
NEDİM 18.YÜZYIL
•• Hece ölçüsüyle bir türkü de yazmıştır.
•• Şarkı biçiminin ilk örneklerini vermiştir.
•• Bir Divan’ı vardır.
•• Divan edebiyatının son büyük şairidir.
•• Sebk-i Hindi etkisinde yeni tarz şiirler ortaya koymuştur.
ŞEYH GALİP 18.YÜZYIL •• Bir Divan’ı ile Hüsn ü Aşk adlı bir mesnevisi vardır.
•• Hüsn ü Aşk’ı Nabi’nin Hayrabat mesnevisinden daha güzelini ya-
zabileceği iddiasıyla kaleme almıştır.

DİVAN NESRİNİN ÖNEMLİ TEMSİLCİLERİ

•• 15. yüzyıl nesir yazarlarındandır. Süslü nesrin ilk temsilcisidir.

SİNAN PAŞA 15.YÜZYIL
•• Eserleri: Tazarruname, Marifetname
•• 15.yüzyıl sanatçılarındandır. Kabusname adlı bir öğüt kitabı var-
MERCİMEK AHMET 15.YÜZYIL
dır.
•• 16.yüzyılda sade nesirleriyle tanınır. 10 ciltlik Seyahatnamesi çok
EVLİYA ÇELEBİ 16.YÜZYIL
ünlüdür.
•• Coğrafya ve tarih olmak üzere birçok alanda eser vermiştir.
•• Eserleri: Keşfü’z-Zünun – Bibliyografya, Cihannüma: Coğrafi bil-
KÂTİP ÇELEBİ 17.YÜZYIL giler içerir.
•• Fezleke: Ansiklopedik bilgiler içerir.
•• Mizanü’l Hak: Dini ve sosyal konular içerir.
•• Osmanlı tarihinde ilk resmî vakanüvistir.
NAİMA 18.YÜZYIL
•• Naima Tarihi adlı eseri vardır.

2 www.baska.com.tr

1. Âşık Paşa'nın en önemli eseridir. 10.613 beyitten mey-
dana gelen eser, dinî – tasavvufi konulu bir mersiye
olup halka tasavvufu öğretmek amacıyla yazılmıştır.
Mevlana’nın Mesnevi'sinde yaptığını Âşık Paşa Türk-
çe olarak bu eserde yapmıştır. 1330 yılında yazılmış
olan eser, aynı zamanda Türk edebiyatının ilk büyük
te'lif mesnevisidir. Eser, yüzyılın diğer mesnevilerinin
kalıbıyla yazılmıştır.
Bu parçada sözü edilen eser aşağıdakilerden han-
gisidir?
A) Garipname B) İskendername
C) Çarhname D) Cemsidi Hurşit
E) İbtidaname
TEST
1
5. Divan edebiyatı şairleriyle ilgili aşağıda verilen bil-
gilerden hangisi yanlıştır?
A) Hoca Dehhanî, din dışı konularda şiir yazdığından
klasik şiirin başlangıcı onunla kabul edilir.
B) Gülşehrî, Eski Anadolu Türkçesini şiirlerinde kul-
lanmış ve eserlerine tasavvufa yer vermiştir.
C) Âşık paşa, eserlerini sade bir dille yazarak Türkçe-
nin Anadolu’da bir edebiyat dili olarak yerleşmesin-
de önemli hizmetler görmüştür.
D) Nesîmî, Kayseri’de hüküm süren Eratnaoğulları’na
vezirlik yapmış daha sonra Sivas’ta sultanlığını ilan
etmiştir.
E) Şeyhî, Anadolu sahasında klasik edebiyatı ana
hatlarıyla ortaya koyan ilk şairdir.

2. I. Aydınlı Visalî – Türkî-i Basit

II. Nedim – Mahallîleşme
III. Nailî – Sebk-i Hindî
IV. Mercimek Ahmet – Süslü Nesir 6. Dili, üslubu, benzetmeleri seçtiği konuları, temaları ele
V. Naimâ – Vakanüvis aldığı düşünceleri ile kendine özgü bir divan şairidir.
Yukarıda verilen sanatçılardan hangisi karşısında- Şiirlerinde anlattıkları kendi hayatından, anılarından ge-
ki kavramla ilişkilendirilemez? zip gördüğü, görüp yaşadığı olaylardan süzülüp gelen
özgün anlatılardır. Gazellerinde içten, lirik ve âşıkane
www.baska.com.tr

A) I B) II C) III D) IV E) V bir şairdir. Lirik şiirlerinde dahi cesaret, kendine özgü

savaşçı edası, karakterinden ortaya çıkan yiğitçe sesle-
nişler açıkça görülür. Şairin şiirleri bu yönüyle de klasik
3. Şairlerin, bir başka şairin şiirinin üzerine aynı uyak ve divan şairi şiirlerinden ayrılır. Onun diğer bir yönü de
ölçü ile yazdığı şiirdir. Nazire taklit edilen kişi için ödül tıpkı mâni, hoyrat ve bayatılarda olduğu gibi mahlas
ve beğenme anlamına gelir. Edebiyatımızda Bağdatlı kullanmamış olmasıdır.
Ruhi'nin ---- adlı şiiri en fazla nazire yapılan şiir unva- Bu parçada kendisinden söz edilen şair aşağıdaki-
nına sahiptir. ---- yazdığı nazireler ise en ünlü nazireler lerden hangisidir?
sayılır.
A) Nesimî B) Ali Şir Nevaî
Bu parçadaki boşluklara sırasıyla aşağıdakilerden
hangisi getirilmelidir? C) Kadı Burhaneddin D) Ahmet Fakih
E) Şeyyad Hamza
A) Su Kasidesi – Ahmet Paşa'nın
B) Terkibent – Ziya Paşa'nın
C) Döne Döne – Necati Bey’in
D) Kerem Kasidesi – Baki’nin
E) Terciibent – Fuzuli’nin 7. ----’in/’nin ---- adlı eseri Batı’da tanınan en önemli yapıt-
tır. Arapça bir bibliyografya sözlüğü olan kitapta 14.500
kitap ve risalenin adı ve yazarı verilir. Bilim tasnifine
4. göre alfabetik olarak düzenlenen olan kitap, yirmi yılda
I. Gülşehrî Mantıku’t-Tayr tamamlanmıştır.
II. Ahmedî İskendernâme Bu parçadaki boşluklara sırasıyla aşağıdakilerden
III. Hoca Mesut Süheyl ü Nevbâhar hangisi getirilmelidir?
IV. Âşık Paşa Çengnâme A) Evliya Çelebi – Seyahatname
V. Şeyhî Hüsrev ü Şirin
B) Katip Çelebi – Keşfü’z - Zünun
Yukarıdaki numaralanmış şairlerden hangisi karşı- C) Seydi Ali Reis – Miratül Memalik
sındaki eserle ilişkilendirilemez? D) Yirmisekiz Mehmet Çelebi – Sefaretname
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Mercimek Ahmet – Kabusname

3
 TEST
1
8. • Lale Devri’nin zevk ve eğlence dönemini şiirlerine
başarıyla yansıtmıştır.
•• Sebk-i Hindî akımının edebiyatımızdaki en önemli
temsilcisidir.
•• Oğlu için kaleme aldığı Lütfiyye ismindeki eseri bir
nasihatname kitabı olup önemli eserleri arasında
yer alır.
•• 1701 yılında oğlu Ebulhayr için Hayriye adlı mesne-
visini nazmetmiştir.
Yukarıdaki açıklamalar aşağıdaki sanatçılardan
hangisiyle ilişkilendirilemez?
A) Şeyh Gâlib B) Nedîm
C) Fuzûlî D) Nâbî
E) Sünbülzade Vehbî
9. Şiirlerinden, Fars edebiyatını çok iyi bildiği, İranlı şairle-
rin kullandığı mazmunları ve sanatları ustaca kullandığı,
iyi bir şair olduğu anlaşılmaktadır. Dinî ve Tasavvufi şii-
rine rastlanmamıştır. Aşk, tabiat, şarap gibi lâik temaları
işler. Ele geçen şiirlerine bakılınca sanatı ve zevkinin
başarılı olduğu Türk divan edebiyatının din dışı konular-
da yazan ilk şairi kabul edilmesi gerektiği ortaya çıkar.
Bu parçada kendisinden söz edilen şair aşağıdaki-
lerden hangisidir?
A) Mevlânâ B) Hoca Dehhanî
C) Sultan Velet D) Şeyyad Hamza
E) Ahmed Fakîh
10. XII-XIII. yüzyılda yazılan ilk eserlerin çoğu Arapça, Far-
sça ve bu dillerde yazılan eserlerden çeviri olsa da bu
dönemde Mevlana’nın ve Sultan Velet’in Farsça eser-
lerinde bulunan az sayıda Türkçe beyitler ve şiirler, ----
ile ---- yazdığı Türkçe şiirler Anadolu’da gelişen Türk
edebiyatının önünü açmış, bunlardan sonra ---- ve ----
başarılı eserler vermişlerdir. Bu dönemde yazılan az
sayıdaki Türkçe eserler, Türk edebiyatının gelişmesine
zemin hazırlamaları ve öncülük etmeleri bakımından
oldukça önemlidir.
Bu parçada boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden
hangisi getirilemez?
A) Âşık Paşa B) Hoca Dehhanî
C) Gülşehrî D) Taşlıcalı Yahya
E) Ahmet Fakîh
4
13. A 12. E 11. E
11. I. Beng ü Bade
II. Şah ü Gedâ
III. Çarhnâme
IV. Leyla ile Mecnun
V. Tazarrunâme
Yukarıdaki numaralanmış eserlerden hangileri
Fûzûlî’ye ait değildir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve IV
D) II ve V E) III ve V
12. Nedim’le Nâbî’yi karşılaştıran aşağıdaki yargılardan
hangisi yanlıştır?
A) Nedim’in şiirlerinde kullandığı dil Nâbî’ye göre
daha sade ve anlaşılırdır.
B) Nâbî, Hikemî şiirin; Nedim ise Mahallîleşme akımı-
nın temsilcileridir.
www.baska.com.tr
C) Nedim, şiirine günlük hayatı yansıtmış; Nâbî ise
düşünceyi ön plana alıp didaktik şiirler yazmıştır.
D) Nâbi, din ve töre ile ilgili şiirler yazarken Nedim dini
konuları yazmaktan kaçınmıştır.
E) İki şairin de divanlarının yanı sıra mesnevileri de
vardır.
13. Şairliği bakımından babası kadar başarılı olmasa da
Mevlana'nın izleyicisi olan ----, buna rağmen 13. yüzyıl
divan edebiyatının ve dini tekke-tasavvuf şiiri edebi-
yatının önde gelen isimlerinden birisidir. Çok sayıda
derviş yetiştirmiş, Mevleviliğin yayılması için çok çaba
sarf etmiş Anadolu’ya pek çok mürit yetiştirip yollayarak
görüşlerinin yayılmasında ve düşüncelerinin yaygınlaş-
masında çok başarılı olmuştur. Tasavvufun ilkelerini
öğretmek maksadıyla yazdığı eserlerinde ve Türkçe
yazdığı şiirlerinde sade samimi sıcak ve anlaşılır bir
dil kullanmıştır. Yazdığı bu Türkçe şiirler Eski Anadolu
Türkçesinin 13. yüzyıl divan edebiyatındaki bilinen ilk
örnekleridir.
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden
hangisi getirilmelidir?
A) Sultan Velet B) Ahmet Fakîh
C) Gülşehrî D) Âşık Paşa
E) Ahmedî
10. D 9. B 8. C 7. B 6. C 5. D 4. D 3. B 2. D 1. A
 TEST
2
1. (I) XV. yüzyılın ilk yarısında kaleme alınan eserlerin açık 4. • Şiirlerini sosyal olaylara verdiği önemden sanat en-
ve oldukça sade bir dili vardır. (II) Sultan II. Murat Türk- dişesi duymadan yazar.
çeye değer vermiş ve yazılan eserlerin açık ve anlaşılır •• Akıcı bir üslupla yazdığı şiirlerinde samimilik ve iç-
olmasını istemiştir. (III) Bu yüzyılın şairleri de şiirlerinde tenlik önemli unsurlar olarak yer alır.
atasözlerini, Türkçe tabirleri, Türkçe kelimelerden yap-
•• En tanınmış manzumeleri Terkibibent ve Tercii-
tıkları redif ve kafiyeleri kullanmak suretiyle şiir dilini
bent’tir.
zenginleştirmek için büyük gayret göstermişlerdir. (IV)
Bu dönemde tercüme faaliyetleri de kesintisiz devam •• Şairin Terkib-i Bent'ine birçok nazire yazılmış bu-
etmiştir. (V) Halk için yazılan dinî eserlerde ve tarihlerde nun en meşhuru Tanzimat Dönemi şairi Ziya Pa-
Sinan paşa gibi sanatçılar sade bir dil kullanmıştır. şa’nın naziresidir.

Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin- Bazı özellikleri verilen sanatçı aşağıdakilerden

de bir bilgi yanlışı vardır? hangisidir?

A) I B) II C) III D) IV E) V A) Bâkî B) Fuzûlî

C) Hayâlî Bey D) Zâtî
E) Bağdatlı Rûhî

2. Şeyhî’nin en çok beğenilen ve tanınan bu eseri, 126

beyitten meydana gelen bir mesnevidir. Özlü ve güçlü
5. ----, Osmanlı’nın yetiştirdiği en büyük bilim adamların-
ifadesi, dilinin sadeliği ve güzelliği, hicvin inceliği ve
dandır. Tarih, coğrafya, bibliyografya, biyografi alan-
zarafeti ile sosyal eşitsizliği başarılı bir biçimde eleştiren
larında önemli eserler vermiştir. ----, on dört bin beş
----, edebiyatımızda hiciv türünün en güzel örneğidir.
yüz eseri tanıttığı önemli bir kaynak eserdir. Latince,
www.baska.com.tr

Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden Almanca ve İngilizceye çevrilen bu eser, Avrupalı bilim
hangisi getirilmelidir? adamlarının takdirini kazanmış önemli bir kültür ürü-
A) Hüsrev ü Şirin B) Harnâme nümüzdür.

C) Çarhname D) Tazarrunâme Bu parçada boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıda-

kilerden hangisi getirilmelidir?
E) İskendername
A) Sinan Paşa – Tazarrunâme
B) Kâtip Çelebi – Fezleke
C) Evliya Çelebi – Seyahatname
D) Kâtip Çelebi – Keşfü’z Zünun
E) Naimâ – Osmanlı Tarihi

3. Aşağıdaki açıklamalardan hangisi ayraç içinde ve-

rilen sanatçı ile uyuşmamaktadır?
A) Kastamonu'da olduğu sıralarda yazdığı ünlü döne
döne redifli gazeliyle kısa sürede tanınmıştır. (Ne-
catî)
B) Hamse sahibi bir şairdir, Anadolu’da yazılan ilk
hamse ona aittir. (Hamdullah Hamdi)
C) Anadolu ve Rumeli kazaskerliği görevlerinde bulu-
nan şair çok arzu ettiği hâlde şeyhülislamlık maka-
mına gelemeden vefat etmiştir. (Şeyhî)
D) Şah İsmail’in Bağdat’a girmesi üzerine şaha Beng
ü Bade adlı mesnevisini sunmuştur. (Fuzûlî)
E) Şehzade Mustafa'nın boğdurulması nedeniyle ka-
leme aldığı mersiyesi çok fazla okunan bir eser ola-
rak karşımıza çıkar. (Taşlıcalı Yahya)
6. Nâbî ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi
yanlıştır?
A) Lehistan Seferi’ne katılarak Kamaniçe’nin fethi
üzerine Fetihnâme-i Kamaniçe’yi kaleme almıştır.
B) Edebiyatımızda düşünce şiiri çığırını açmıştır,
daha çok didaktik şiirler yazmıştır.
C) Hikemi gazelin edebiyatımızdaki en büyük temsilci-
sidir.
D) Divan edebiyatının en ünlü hiciv şairidir, en yüksek
mevkide olanları bile hicvetmekten geri durmamıştır.
E) Şiirlerinde okuyucusuna devamlı öğüt verip yol
gösteren bir tavır takınmıştır.

5
 TEST
2
7. Türk edebiyatında ilk mevlit yazarlarından olan Süley- 10. (I) Sanat değeri, şöhreti ve etkisi bakımından Klasik
man Çelebi; Orhan Gazi, I. Murat, Yıldırım Bayezit ve Türk Edebiyatı’nın XVII. yüzyılda yetiştirdiği zirve şah-
I. Mehmet’in hükümdarlık dönemlerinde yaşamıştır. ---- siyetlerden biri de Bakî’dir. (II) İstanbul’da bir müezzin
adlı tek eserini 60-65 yaşlarında iken 1409’da yazmıştır. çocuğu olarak dünyaya gelen Bakî, bir yandan medrese
Süleyman Çelebi bu eserinde Peygamber’in hayatını tahsilini sürdürürken diğer taraftan da şiirle meşgul olur.
anlatmıştır. (III) Zatî’nin de teşvikiyle kendisini geliştirir ve henüz kırk
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden yaşına gelmeden Kanunî’nin en gözde şairi olmayı ba-
hangisi getirilmelidir? şarır. (IV) Daha bu dönemde sultanu’ş-şuara unvanıyla
anılan Bakî’nin şöhreti kısa zamanda Hint saraylarına
A) Terceme-i Hadîs-i Erba’în kadar uzanır. (V) İstanbul’da ve diğer Osmanlı şehirle-
B) Vesîletü’n-Necât rinde müderrislik ve kadılık görevlerinde bulunur.
C) Fezâil-i Mekke Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin-
D) Tuhfetü’l-Uşşâk de bir bilgi yanlışı vardır?
E) Tıbb-ı Nebevî A) I B) II C) III D) IV E) V

8.
I. Grup II. Grup 11. Bakî ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi
yanlıştır?
I. Divan edebiyatının ilk
Hamdullah Hamdi
temsilcisi A) Bakî şiirlerinde tevriye sanatını sık kullanmıştır.
II. Anadolu sahasında ham- B) Bakî kendi sanatının büyüklüğüne inanmıştır.
Hayriye
se sahibi ilk sanatçı C) Onu en çok etkileyen şair Fuzûlî’dir.
III. Divan edebiyatında ço- D) Onun şiirleri devrin gücünü ve görkemini yansıtır.
Hoca Dehhani
www.baska.com.tr

cuklar için yazılan ilk eser

E) Dünyanın geçiciliği ve hayattan zevk almak şiirinin
IV. Anadolu sahasında ilk başlıca temasıdır.
Heşt Behişt
şuara tezkiresi
V. Edebiyatımızın ilk aşk
mesnevisi
12.
I. Keçecizade İzzet Molla Gülşen-i Aşk
Yukarıdaki I. grupta verilenlerden hangisi, II. grup-
ta verilenlerden herhangi biriyle ilişkilendirilemez? I. Sehi Bey Heşt Behişt
III. Kâtip Çelebi Keşfü’z Zünun
A) I B) II C) III D) IV E) V
IV. Güvahi Pendname
V. Kadı Burhaneddin Şah u Geda

Yukarıdaki numaralanmış şairlerden hangisi karşı-

9. Fuzûlî, ortak Türkçeyi kullanması, olağanüstü ifade
sındaki eserle ilişkilendirilemez?
I
gücü, içtenliği ve çeşitli yorumlara elverişli söyleyişiyle A) I B) II C) III D) IV E) V
Türk şairleri arasında müstesna bir konuma sahiptir. Ol-
dukça üretken bir şair ve bilgindir. Arapça, Farsça ve Türkçe
II
13. I. Kadı Burhaneddin
eserler yazmıştır. Bunlar arasında Türkçe Divanı ile
III II. Nedim

Hadikatü’s-Süeda adlı eseri çok beğenilmiş ve okun III. Şeyh Galip

IV Yukarıda numaralanmış divan edebiyatı sanatçıla-
muştur. Fuzûlî, aşk konusunu olağanüstü bir güzellikte rının ortak özelliği aşağıdakilerden hangisidir?
işlediği Hüsnü Aşk mesnevisi ile özdeşleşmiştir. A) Aynı yüzyılda yaşamaları
V B) Sebk-i Hindi akımının temsilcisi olmaları
Bu parçadaki numaralanmış yerlerin hangisinde C) Hem aruzu hem heceyi kullanmaları
bir bilgi yanlışı vardır?
D) Mesnevi yazmaları
A) I B) II C) III D) IV E) V E) Tasavvufu işlemeleri

6
13. C 12. E 11. C 10. A 9. E 8. E 7. B 6. D 5. D 4. E 3. C 2. B 1. E
 TEST
3
1. Kendisinden sonraki pek çok şairi etkisi altında bıraktığı 4. I. Âlim bir şair olan ---- şiir hakkındaki görüşlerini
onun şiirlerine yapılan çok sayıda nazirelerden anlaşıl- Türkçe Divân’ının ön sözünde “İlimsiz şiir temelsiz
maktadır. Fuzûlî gibi büyük bir şair üzerinde oldukça duvara benzer, temelsiz duvar da yıkılıp gider. ”
etkili olmuştur. Kanunî Sultan Süleyman da onun meş- sözleriyle dile getirmiştir.
hur bir gazeline nazire yazmıştır. Şiirleri Anadolu, Azer- II. ----, Türk edebiyatının yetiştirmiş olduğu en büyük
baycan ve İran'da yaygındır. Esterabadlı Fazlullah'ın şairlerden biri olup kendisine verilen “Sultanu’ş-Şu-
yaymaya çalıştığı Hurufilik inancını anlattığı şiirlerinde arâ” unvanını asırlar boyu korumuştur.
dahi ahenkten ve sanattan asla ödün vermemiştir.
III. Ölçüsüz bir kişi olarak bilinen ----, övgü ve yergide
Bu parçada kendisinden söz edilen şair aşağıdaki- ölçü tanımamış bu anlamda babasını bile eleştir-
lerden hangisidir? mekten geri durmamıştır.
A) Kadı Burhaneddin B) Hoca Mesut Yukarıdaki cümlede boş bırakılan yerlere aşağıda-
C) Ahmet Paşa D) Şeyhî kilerden hangisi sırasıyla getirilmelidir?
E) Nesimî
I II III
A) Ahmet Paşa Şeyh Galip Sehi Bey
B) Fuzûlî Bakî Nef’î
C) Nesimi Şeyhî Hoca Mesut
D) Kâtip Çelebi Nâbî Necatî
E) Âşık Paşa Ahmedi Nedim
2. • Türk edebiyatında tüm zamanların en büyük kasi-
de yazarı olarak bilinir.
•• Halk dili söyleyişlerini sıkça kullanmıştır, hece ölçü-
süyle bir türkü yazmıştır. 5.
www.baska.com.tr

•• Keşan’a sürgüne gönderilmiş, burada meşhur Mih- Akım Özellik Temsilci

net-keşân mesnevisini yazmıştır. I. ---- Kapalılık Şeyh Galip
•• Fatih Sultam Mehmet’e meşhur “kerem” redifli kasi- II. Mahallileşme Dilde sadelik ----
desini sunarak idamdan kurtulmuştur. III. Türk-i Basit ---- Aydınlı Visali
Yukarıdaki açıklamalar aşağıdaki sanatçılardan Yukarıda boş bırakılan yerlere sırasıyla aşağıdaki-
hangisiyle ilişkilendirilemez? lerden hangisi getirilmelidir?
A) Ahmet Paşa B) Nedim A) Sembolizm – Fuzûlî – Yabancı sözcük
C) Fuzûlî D) Nef’î B) Sebk-i Hindi – Enderunlu Vasıf – Yoğunluk
E) Keçecizade İzzet Molla C) Tasavvuf – Bakî – Halk dili
D) Sebk-i Hindi – Nedim – Deyim ve Atasözü
E) Nev Yunanilik – Nedim – Anlaşılırlık

3. ----, bilime olan merakı ile İran'a gitmiş; burada başta

6. Aşağıda verilen dizelerden hangisi konu yönüyle
tıp ve tasavvuf olmak üzere yoğun bir eğitim görmüştür.
divan şiirinin özelliklerini yansıtmaz?
Öğrenimini tamamlayarak Anadolu'ya geri dönmüştür.
Bu sıralarda Hekim Sinan olarak anılmaktadır. Bir he- A) Hayâliyle tesellidür gönül meyl-i visâl itmez
kim olarak ünlenen şairin tedavi ettiği hastalar içinde Gönülden taşra bir yâr olduğun âşık hayâl itmez
Sultan Mehmet Çelebi de vardır. Hacı Bayram Velî'den
B) Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su
fazlasıyla etkilenmiş ve onun dervişi olmuştur. II. Murat
zamanında saraya çok yakın olan şair, padişahın he- Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su
kimlerindendir. C) Ne efsunkâr lmişsin âh ey dîdâr-ı hürriyet
Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden Esîr-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esaretten
hangisi getirilmelidir? D) Bir perî-peyker gamı âşüfte-hâl itmiş mini
A) Kadı Burhaneddin B) Hoca Mesut İlke ahvâlin dimektin keng ü lâl itmiş mini
C) Ahmet Paşa D) Şeyhî E) Hayret ey büt sûretin gördükde lâl eyler beni
E) Nesimi Sûret-i hâlüm gören sûret hayâl eyler beni

7
 TEST
3
7. • İyi bir öğrenimin ardından çeşitli medreselerde mü- 10. Anadolu sahasında Türk edebiyatının bilinen ilk
derrislik yapmıştır. Yusuf u Züleyha mesnevisidir. Kur'an-ı Kerim'de geçen
•• XVIII. yüzyıl Türk edebiyatına şiirleriyle yeni bir çı- Yusuf kıssasına dayanan eser, 1529 beyitten oluşmak-
ğır açmıştır. tadır. ----, bu eserinde Kur'an tefsirlerinden yararlanmış
konuyu kendi duygu ve düşünce dünyasında geliştirerek
•• Mahallileşme Akımı’nın kurucusu olarak kabul edilir.
anlatmıştır. Şair, eserini sanat kaygısından uzak sade
•• Edebiyatımızda şarkı türünün en büyük temsilcisidir. bir dille kaleme almıştır. Eser ayrıca Eski Anadolu Türk-
Bazı özellikleri verilen sanatçı aşağıdakilerden çesinin kuruluş özelliklerini yansıtır.
hangisidir? Bu parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden
A) Bâkî B) Fuzûlî hangisi getirilmelidir?

C) Nef’î D) Nedim A) Kadı Burhaneddin B) Hoca Mesut

E) Şeyh Galip C) Ahmet Paşa D) Şeyyad Hamza
E) Enderunlu Vasıf

8. Aşağıdakilerden hangisinde bir bilgi yanlışı yapıl-

mıştır?
A) Divan edebiyatında hiciv ve mesnevi ustası olarak
kabul edilen Nefî’nin en ünlü eseri “Siham-ı Kaza”dır.
B) 16. yüzyıl şairlerinden olan Bakî, gazel ve kasi- 11. I. Cemşid ü Hurşid
de-lerinde İstanbul Türkçesini kullanmıştır.
II. Selçuklu Şehnamesi
www.baska.com.tr

C) Hikemi tarzın kurucusu kabul edilen Nabî’nin “Hay-

riye”, “Hayrabad” adlı mesnevileri vardır.
D) Gülşehri’nin “Mantıku’t Tayr” adlı eseri, İranlı şair
Feridüddin Attar’ın mesnevisinin çevirisidir.
E) Sebk-i Hindi akımının en ünlü temsilcisi olan Şeyh
Galip’in “Hüsn ü Aşk” mesnevisi, son büyük mes¬-
nevi kabul edilir.
9. Çevresindeki olumsuzluklar onu didaktik ve tenkitçi şiir
yazmaya itmiş, eserlerinde devleti, toplumu ve sosyal
hayatı eleştirmesine neden olmuştur. Ona göre şiir ha-
yatın, karşılaşılan sorunların ve günlük hayatın içinde
olmalı, hayattan, insandan ve insanı konulardan izo-
le edilmemelidir. Bu yüzden şiirleri hayat ile alâkalı,
çözümler üretmeye çalışan, yer yer nasihatte bulunan
bir şairdir. Eserlerinin herkes tarafından anlaşılması ve
hayatla iç içe olmasını istemesindendir belki de kullan-
dığı dilin yalın ve süssüz olması. Bu vesileler ile ortaya
çıkan ve bu anlayışlarla ortaya koyduğu şiirleri ile hike-
mi tarz denen üslubunun ve şiir anlayışının doğmasını
sağlamıştır.
Bu parçada sözü edilen divan edebiyatı şairi aşağı-
dakilerden hangisidir?
A) Nâbî B) Nedim
C) Fuzûlî D) Nef’î
III. Fihi Ma Fih
IV. Çarhname
Aşağıda verilen sanatçılardan hangisi yukarıda ve-
rilen yapıtlardan birinin yazarı değildir?
A) Şeyhî
B) Hoca Dehhanî
C) Mevlana
D) Ahmet Fakih
E) Ahmedî
12. (I) Divan edebiyatı, Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiy-
le oluşmuştur. (II) 15. yüzyıldan sonra güç kazanarak
gelişmiştir. (III) Anlamdan ziyade söyleyiş güzelliği ön
planda tutulmuştur. (IV) Aynı değerdeki hecelerin alt
alta gelmesi esasına dayanan aruz ölçüsü kullanılmıştır.
(V) Şiirler, genellikle dörtlükler hâlinde kaleme alınmıştır.
Bu parçadaki numaralanmış cümlelerin hangisin-
de bir bilgi yanlışı vardır?

E) Şeyh Galip A) I B) II C) III D) IV E) V

12. E 11. A 10. D 9. A 8. A 7. D 6. C 5. D 4. B 3. D 2. C 1. E
8
 14.
10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI HAFTA
EDEBÎ SANATLAR

EDEBÎ SANATLAR 4. TERDİT (ŞAŞIRTMA)

1. TEKRİR (YİNELEME) •• Sözü beklenmedik bir şekilde bitirme sanatına tedrit
denir.
•• Bir duyguyu güçlü bir şekilde belirtebilmek veya sözün
etkisini güçlendirmek amacıyla bazı kavramların ısrar- En ağır işçi benim,
la tekrarlanmasına tekrir denir. Gün yirmi dört saat seni düşünüyorum.
Söz ola kese savaşı / Söz ola kestire başı
Dişin mi ağrıyor?
Söz ola ağulu aşı / Yağ ile bal ede bir söz.
Çek kurtul.
Başın mı ağrıyor?
Kimsesiz bir kimse olmaz, herkesin var kimsesi
Bir çeyreğe iki aspirin
Kimsesiz kaldım cihanda medet ey kimsesizler kim-
Verem misin?
sesi.
Üzülme, onun da çâresi var,
Ölür gidersin…
Bahçemde açılmaz seni görmezse çiçekler;
Sahil seni, rüzgâr seni, akşam seni bekler.
Gelmezsen eğer mevsimi nerden bilecekler
5. İRSALİMESEL
Sahil seni, rüzgâr seni, akşam seni bekler. •• Yazı veya sözde atasözü ya da vecize kullanma sana-
tına irsalimesel denir.
2. LEFFÜNEŞR (TOPLAMA-YAYMA) Allah'a sığın şahs-ı hâlimin gazabından
Zira yumuşak huylu atın çiftesi pektir.
•• Bir dizede birden fazla kavramı söyleyip ikinci dizede
www.baska.com.tr

bu kavramlarla ilgili aynı sayıda ve ilk dizelerdeki kav-

ramlarla ilişkili kavrama ya da söze yer verme sanatına Kirpikleri uzundur yârin hayale sığmaz
leffüneşr denir. Meşhur bir meseldir "Mızrak çuvala sığmaz."
Deli eder insanı bu deniz, bu gökyüzü
Göz kırpar yıldızlar, türküler söyler balıklar Aldırma cihanın sakın varına
Bugünün işini bırakma yarına.

Gönlümde ateştin, gözümde yaştın

Balık baştan kokar bunu bilmemek
Ne diye tutuştun ne diye taştın.
Seyrani gafilin ahmaklığından.

Gözler şehla bakıyor kulaklarsa bir âlem Çağır Karac'oğlan çağır

Kör mü oldun a gülüm sağır mı söyle bilem. Taş düştüğü yerde ağır,
Gönül sevdiğinden soğur
İçimde kor donar, buzlar çözülür Görülmeyi görülmeyi.
Yağan ateş midir, kar mıdır bilmem.
6. NİDA (SESLENME)
•• Ünlemler ya da ünlem değerindeki sözcüklerle şairin;
3. TEDRİC (DERECELENDİRME)
sevinç, korku, acı, öfke vb. duyguları okuyucuya his-
•• Anlatımda kavramların derecelerinin dikkate alınarak settirebilecek şekilde işlemesine nida denir
kavramların sıralanmasına tedric denir. Ey mavi göklerin beyaz ve kızıl süsü!
Geçsin günler, haftalar, aylar, mevsimler, yıllar
Dur yolcu! Bilmeden gelip bastığın
Zaman sanki bir rüzgâr ve bir su gibi aksın
Bu toprak bir devrin battığı yerdir
Meşhur olduk sayende ey sevgili Ey bu topraklar için toprağa düşmüş asker!
Gezer olduk şehir, ülke, kıtalar Gökten ecdat inerek öpse o pak alnı, değer

www.baska.com.tr 9
 10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI
EDEBÎ SANATLAR
7. AKİS (YANSIMA) CANAN
•• Bir cümle ya da dize içindeki sözleri ters çevirerek söy- Can verdi bir bakışın dalıma yaprağıma
leme sanatına akis denir. Bu sanata "Aks ü tebdil ya da Aşkın mı değdi yoksa kalbimin kapağına
tard ü aks" sanatı da denir.
Nasıl geldi bilmem ki başıma bu sevda
Dîdem ruhunu gözler / gözler ruhunu dîdem
Artık bırakmak mümkün mü içimde yanardağ
Kıblem alalı kaşın / kaşın olalı kıblem
Ne çabuk yeşerdi senle kalpteki viranbağ

Gamzen ciğerim deldi / deldi ciğerim gamzen,

12. SEHLİMÜMTENİ
Bilmem nic’olur halım / Hâlim nic’olur bilmem.
•• Söylenmesi kolay gibi görülen fakat aslında zor söyle-
nebilen anlatımlar sehlimümteni denir.
8. RÜCU (GERİ DÖNÜŞ) Beni bende demen bende değilim
•• Sözün etkisini arttırmak amacıyla önce söylenen dü- Bir ben vardır bende benden içerü.
şünceden dönüp bunun zıddını söylemeye rücu denir.
Önceki sözün geri çevrilmesiyle kişi aslında o sözden
vazgeçmez, aksine önceki sözü güçlendirmek için bu Zannetme ki şöyle böyle bir söz
yola başvurur. Gel sen dahi söyle böyle bir söz.
Kaddin libâs-ı sürh ile âfet değil midir?
Afet değil kızılca kıyâmet değil midir? Kim demiş çocuk küçük bir şey
Çocuk belki en büyük bir şey
Zaman gelir ki cihân içre ins ü cân kalmaz
Değil değil yalınız ins ü cân cihân kalmaz 13. TEZAT
•• Aralarındaki bir ilgiden dolayı aynı konu ile ilgili karşıt
www.baska.com.tr

9. İŞTİKAK kavramların ya da özelliklerin bir arada kullanılma sa-

•• Aynı kökenden türemiş birden çok sözcüğün bir yerde natına tezat denir.
kullanılmasına iştikak denir. Kanı ol gülerek geldiği demler şimdi
Dünya'da sevilmiş ve seven nafile bekler Ağlarım hatıra geldikçe gülüşlerimiz.
Bilmez ki giden sevgililer dönmeyecekler
Neden böyle düşman görünürsünüz.
Gördüler ki rûyunı görmek nasîb olmaz ebed Yıllar yılı dost bildiğim aynalar.
Gözlerün ey şûh bu derd ile bîmâr oldılar
Baharı görmeden ömrüm kış oldu
10. LEBDEĞMEZ (DUDAKDEĞMEZ) Gözümde her zaman biraz yaş oldu.
•• İçerisinde b, m, p, f, v dudak ünsüzleri olmayan söz-
cüklerle yazılan şiirlere lebdeğmez denir. Ardımda kalan yerler anlaşırken baharla
Âşıklar söylenen sözden alırsa Önümüzdeki arazi örtülü şimdi karla.
İnsanlar içinde hastan sayılır
Hakikat dersini özden alırsa Yüzünün sert çizgisi benzerken bir destana
Yaratan Tanrı'ya dosttan sayılır Niçin böyle yüreğin ipeklerden yumuşak?

Güzel güzel diyarlardan geçerken

14. İKTİBÂS
Soğuk soğuk sularından içerken
•• Manzum ya da mensur herhangi bir metinde bir ayetin
Al yanaklı canan orda gezerken ya da hadisin tamamını ya da bir kısmını alıntı yoluyla
Nerde kaldı düşler ki ah nerede? kullanma sanatına iktibâs denir.
Zalimlere bir gün dedirir kudret-i Mevlâ
11. AKROSTİŞ Tallâhi le-kad âserek Allâhü aleynâ
•• Satırların ilk harfleri yukarıdan aşağıya doğru okun-
duğu zaman bir söz çıkacak biçimde oluşturulmasına
akrostiş denir.
10 www.baska.com.tr

1. Makber mi, nedir şu gördüğüm yer?
Ya böyle reva mı cây-ı dilber?
Bir tecrübedir bu, hiledir bu
Yok, mahvıma bir vesiledir bu
Abdülhak Hâmid Tarhan
İçinde bulunduğu heyecanı başarılı bir şekilde oku-
yucu ya da dinleyiciye yansıtan şair, uzun bir manzu-
meden alınan bu dört mısranın üçüncüsünde, durumu
kendisi için bir tecrübe ya da kendisine karşı yapılan
bir hile olarak tespit etmiş fakat hemen alt mısradaki
“yok” sözüyle bu tespitten vazgeçerek hükmünü değiş-
tirmiştir. Dikkat edilirse ikinci tespit ve hüküm ilkinden
daha güçlüdür, bu ileri hükmün etkisini ise ilk tespit ha-
zırlamaktadır.
Bu açıklamaya göre yukarıdaki dörtlükte aşağıdaki
edebî sanatlardan hangisi vardır?
A) Mübalağa B) Telmih C) Rücu
D) Teşbih E) Teşhis
TEST
1
4. Bütün sevgileri atıp içimden,
Varlığımı yalnız ona verdim ben.
Elverir ki bir gün bana derinden
Ta derinden bir gün bana: “Gel” desin.
Bu dörtlüğün üçüncü ve dördüncü dizelerinde gö-
rülen edebî sanat aşağıdakilerden hangisidir?
A) Cinas B) Telmih C) Akis
D) Teşbih E) Seci
5. Men arefe nefsehu - fe-kad arefe Rabbehu-
Bildim bunu buldum anı inkâr iden gelsin beri
Yunus Emre
Şair hadis olduğu ileri sürülen ve edebiyatta da çok
kullanılan “Kendini tanıyan Rabbini de bilmiş olur.” sö-
zünü bu beytin ilk mısraına aynen almıştır.
Buna göre yukarıdaki dizelerde aşağıdaki edebî
sanatlardan hangisi vardır?

A) İktibâs B) Leffüneşr C) Akrostiş

D) Teşbih E) Teşhis
www.baska.com.tr

2. İncecikten bir kar yağar

Tozar Elif Elif diye
6. Ziyaretten murat olan duadır,
Deli gönül abdal olmuş
Bugün bana ise yarın sanadır.
Gezer Elif Elif diye
Bu dizelerde aşağıdaki edebî sanatlardan hangisi
Bu dizelerde aşağıdaki edebî sanatlardan hangisi
vardır?
vardır?
A) İstiare B) İstifham C) İrsalimesel
A) İstiare B) Tezat C) Teşbih
D) Tekrir E) Sehlimümteni
D) Tekrir E) Terdit

7. Aşağıdakilerin hangisinde telmih sanatı yoktur?

A) Gece zindanda Yusuflar sıralanmış yatıyor
3. Şimdi sobadaki odunların alevleri yavaş yavaş sönüyor;
Yüzlerinde okurum sapsarı rüyalarını
bu köşeyi karanlıkların kucağında yapayalnız bırakmak
için sürekli çekiliyor, çekiliyordu. B) Kimi sehpada görür kendini, çarmıhta kimi
Ve ararlar yine zindandaki dünyalarını
Bu cümledeki edebî sanatın benzeri aşağıdakilerin
hangisinde vardır? C) Göklerin ateşini kalbime boşaltarak
Benim içimde yaktı sanki gurubu akşam
A) Volkan söner lakin benim alevlerim eksilmez.
D) Biliriz Rabbini yâd ettiği an İbrahim
B) Hasretinden çiçekler boynunu büktü.
Nârı Nemrut’un, o halile, gülistan oldu
C) Garip geldik gideriz rafa koy evi barkı.
E) Söyleyin, söyleyin ben miyim yoksa
D) Bu gece çılgınlığı üstünde denizin de!
Arzı boynuzunda taşıyan öküz
E) Bir pırıltı gördü mü gözler hemen dalıyor.

11
 TEST
1
8. Mecnun gibi dolanıyorum çöllerde 11. Aşağıdaki dizelerden hangisinde parantez içinde
Hayal beni gezdiriyor yel gibi verilen söz sanatı görülmemektedir?

Ah çeker ağlarım gurbet ellerde A) Yoksa bunu sen kolay mı sandın

Durmaz akar gözüm yaşı sel gibi Gam leşkerini alay mı sandın (Hüsnütalil)
Bu dörtlükte aşağıdaki edebî sanatlarından hangi- B) Ne efsunkâr imişsin ah ey didar-ı hürriyet
si yoktur? Esir-i aşkın olduk gerçi kurtulduk esaretten (Tezat)
A) Mübalağa B) Telmih C) Terdit C) Gül hasretinle yollara tutsun kulağını
Nergis gibi kıyamete dek çeksin intizar (Teşhis)
D) Teşbih E) Teşhis
D) Açsam rüzgâra yelkenimi
Dolaşsam ben de deniz deniz (Tenasüp)
E) Hayretinden Yusuf’un kavm-i Züleyha kesti el
Sen ciğerler zahmını dillerde destan eyledin (Telmih)

9. Sa’y idüp isyana destümde o kaldı akıbet

Zahir oldı leyse li’l-insâni illâ mâ-se’â
İzzet Molla
Yukarıdaki beyitte koyu yazılan kısım Kur’ân’dan alın-
mış bir ayet parçasıdır.
Buna göre yukarıdaki dizelerde aşağıdaki edebî 12. Hasret vuruyor gecenin koynunda
www.baska.com.tr

sanatlardan hangisi vardır? Anılar vuruyor gözyaşlarıma

A) İktibâs B) Leffüneşr C) Akrostiş Çılgın bulutlar dönüyor başımda

Uykusuz geceler kapımda
D) Teşbih E) Teşhis
Bu dizelerde aşağıdaki edebî sanatlardan hangisi
vardır?

A) İstiare B) Tezat C) Teşbih

D) Hüsnütalil E) Tecahüliarif

10. Salındı bahçeye girdi

Çiçekler selama durdu
Mor menekşe boynun eğdi
Gül kızardı utancından
Bu dörtlükte görülen edebî sanatlar aşağıdakile¬-
13. Her zaman genç gözlerinde gülüyor
rin hangisinde birlikte verilmiştir?
Şu kocamış ve yorgun İstanbul
A) Hüsnütalil - Tevriye
Bu dizelerde aşağıdaki söz sanatlarından hangisi
B) Teşhis - Tecahüliarif vardır?
C) Telmih - Tenasüp
A) Tezat B) Tecahüliarif C) Hüsnütalil
D) Hüsnütalil - Teşhis
E) İntak - Hüsnütalil D) İrsalimesel E) Telmih

13. A 12. A 11. A 10. D 9. A 8. C 7. C 6. C 5. A 4. C 3. B 2. D 1. C

12
 TEST
2
1. Ahmet Muhip Dıranas’ın “Ağrı” şiirinden alınan aşa- 4. Bereket var toprağında taşında
ğıdaki dizelerin hangisinde farklı bir uyak (kafiye) Kırık kırık eser yelin Binboğa
çeşidi vardır?
Seyfilerin döner yanı başında
A) Vardım eteğine, secdeye kapandım Faraz avcı ister yerin Binboğa
Koşup bir koluna sımsıkı abandım. Bu dörtlük konusuna göre aşağıdaki şiir türlerin-
B) Karlı başın yüce dedikleyin yüce den hangisine aittir?
Sükûn içindeki heybetin gönlümce A) Pastoral şiir B) Epik şiir
C) Devce yapında ilk rahatlığı duydum C) Lirik şiir D) Satirik şiir
Şifası mı ne ki ruha bu ilk yudum E) Didaktik şiir
D) His var mı bu âlemde nekahet gibi tatlı
Gönlüm bu sevincin helecanıyla kanatlı
E) Sonsuzluğa doğru kalkacak sihirli
Bir gemisin göklerde demirli
5. Tam otların sarardığı zamanlar
Yere yüzü koyun uzanıyorum
Toprakta bir telaş, bir telaş
Karıncalar öteden beri dostum.
Bu dörtlük konusuna göre aşağıdaki şiir türlerin-
den hangisine aittir?
2. Aşağıdakilerin hangisinde verilen dizelerde uyak A) Satirik şiir B) Pastoral şiir
(kafiye) yoktur?
C) Lirik şiir D) Didaktik şiir
www.baska.com.tr

A) Hayâl arkasında boş çırpınışların E) Epik şiir

Sen uygun bir vakti gelince rüzgârın
B) Kandilli yüzerken uykularda
Mehtâbı sürükledik sularda
C) Kalbim zaman zaman bu haberlerle burkulu
Zihnim düşünceden dağınık, gözlerim dolu 6. Aşağıda verilen uyak düzeni eşleştirmelerinden
hangisi yanlıştır?
D) Kanayan ellerimize, yüreğimize 
Birbirine hasret bedenlerimize A) abba - sarmal uyak
E) Söndüğünü görsem de bin “meşale emel”in B) aaba - mâni tipi uyak
Ebediyet yolumuz, öyle elimde elin C) aabb - düz uyak
D) abab - çapraz uyak
E) aaab - örüşük uyak

3. Ormanda büyüyen adam azgını 7. Sevmiyorum suyunda yıkanmış rüzgârı

Çarşıda, pazarda insan beğenmez Dalgaların gözümde tütüyor mavi yeşil
Medrese kaçkını, softa bozgunu İçimi güldürmüyor sensiz ay ışıkları
Selam vermek için kesan beğenmez Ufkunda yükselmeyen güneşler güneş değil
Bu dizelerde aşağıdaki şiir türlerinden hangisine Bu dörtlüğün uyak düzeni aşağıdakilerden hangi-
özgü nitelikler ağır basmaktadır? sidir?

A) Lirik şiir B) Didaktik şiir A) Düz uyak B) Çapraz uyak

C) Pastoral şiir D) Epik şiir C) Sarmal uyak D) Mâni tipi uyak
E) Satirik şiir E) Örüşük uyak

13
 TEST
2
8. Bu sene sınavı kazanmak için çok çalışıyor. Sanırım 11. Güzel güzel diyarlardan geçerken
bu ağır yük onu çok yıprattı. Bunu her hâlinden anla- Soğuk soğuk sularından içerken
yabiliyorum.
Al yanaklı canan orda gezerken
Bu parçada geçen “bu ağır yük” ifadesinde aşağı-
Nerde kaldı düşler ki ah nerede?
daki söz sanatlarından hangisi vardır?
Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi
A) Kinaye B) İstiare söylenemez?
C) Tevriye D) Telmih
A) Hece ölçüsüyle yazılmıştır.
E) Hüsnütalil
B) Ek hâlinde redif vardır.
C) Uyak düzeni aaab biçimindedir.
D) Lirik şiire ait nitelikler vardır.
E) Benzetmeden yararlanılmıştır.

9. Gözlerim daldı gitti bir rüya denizine,

Sularda uzun uzun baktım ayın izine.
Dedim: Yirmi yaşımın ay ışığı değil bu,
Hani başım düşerdi bir sevgili dizine!
www.baska.com.tr

Bu dizelerin teması aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sevgi B) Özlem
C) Sitem D) Çaresizlik
E) Karamsarlık

10. Aşağıdaki dizelerin hangisinde ayraç içinde verilen

uyak yoktur?
A) Dalga kıvrımları ardında büyür tenhalık
12. Karac’oğlan der ki geçti çağlarım
Başka bir çerçevedir, gitgide dünya artık (tam
uyak) Meyve vermez oldu gönül bağlarım
B) Cihana bir daha gelmek hayal edilse bile Aklıma geldikçe durmaz ağlarım
Avunmak istemeyiz öyle bir teselliyle (zengin uyak) Gözüm yaşı sel olduğu zamandır
C) Şaşkınlıkla gidip kâh sağa tos kâh sola tos Bu dizelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi
Böyle bir topluluk içinde idrake paydos (tam uyak) söylenemez?

D) Tarihin gözleri var surlarda delik delik A) Âşık tarzı şiir geleneği ile yazılmıştır.
Servi, endamlı servi, ahirete perdelik. (tunç uyak) B) Söz sanatlarına başvurulmuştur.
E) Bir mihrap istiyorum, önünde diz çökmeye C) Açık ve anlaşılır bir dili vardır.
Biraz yer istiyorum yoldan, fidan dikmeye (yarım D) Ait olduğu şiirin son dörtlüğüdür.
uyak) E) Yiğitçe bir söyleyiş hâkimdir.

14
12. E 11. E 10. B 9. B 8. A 7. B 6. E 5. B 4. C 3. E 2. D 1. C
 TEST
3
1. Baktım bir gölge bana doğru geliyor saklandım bir kuy- 4. İlâhi, kabul senden, ret senden; şifa senden, dert senden
tuya. Bana doğru gelen bir kertenkele, kertenkele değil; İlâhi, iman verdin, daim eyle; ihsan verdin, kaim eyle.
bir timsah, timsah değil; bir dinozor, dinozor değil; sanki
Bu dizelerde görülen söz sanatı aşağıdakilerden
bir ejderha. Çektim çakımı…
hangisidir?
Bu parçada kullanılan söz sanatı aşağıdakilerden
hangisidir? A) Mübalağa B) İstifham
C) Seci D) Kinaye
A) Rücu B) Telmih C) Tevriye
E) Hüsnütalil
D) Tezat E) Terdit

5. Aşağıdaki dizelerin hangisinde irsalimesel sanatı

yoktur?
A) Kanaat halkasın bırakma elden
Elimden çıkmasın der insan düman
Deve ahu gibi boynuz isterken
2. Kendini bilenler bilir dostluğu
İki kulaktan da çıkar demişler.
Bir selamla açar musluğu
B) Ey dipdiri meyyit, “İki el bir baş içindir.”
Böyle zamanlarda sevgi dostluğu
Davransana… Eller de senin baş da senindir.
Kefenini biçecek dost kazan
C) Demir tavında dövülür
Bu dizelerdeki altı çizili kelime grubunda bulunan
Ağaç yaş iken eğilir
söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
www.baska.com.tr

Çocuk küçükken sevilir

A) İstiare B) Kinaye C) Tevriye Gelsen de bir gelmesen de.
D) Hüsnütalil E) Tezat D) Şu sılanın ufak tefek yolları
Ağrıdan sızıdan tutmaz elleri,
Tepeden tırnağa şiir gülleri
Yiğidim aslanım burda yatıyor.
E) Aldırma cihanın sakın varına
Düşmeye gör anın ahu zarına
Bugünkü işini koyma yarına
Yar yıkıldığı gün tozar demişler.

3. Aşağıdaki dizelerin hangisinde tecahülüarif sanatı

yoktur?
A) Yılın ilk karı yağdı
İyice kısaldı günler 6. Elinden şekeri alınmış bir çocuk gibi kaldım
Ölülerimiz üşür mü ki? Yokluğunda… Yağmur yağar, kar yağar
B) Ne dökülmüş ak gerdanın üstüne Günler kısalır, geceler uzar
Kâkül müdür, zülüf müdür, tel midir? On parmağımın üstüne on mum yaktım
C) Şakaklarıma kar mı yağdı ne var? Bu dörtlükle ilgili olarak aşağıdakilerin hangisi
Benim mi Allah’ım bu çizgili yüz? söylenemez?
D) Ey türküleri çiçek döken ülke A) Serbest ölçüyle yazılmıştır.
Yurtseverlerin, yiğit şiirlerin nerde? B) Ek hâlinde redif vardır.
E) Dün gece yoktu ki bu dağ buraya nasıl gelmiş? C) Uyak düzeni aaab’dir.
Çördükler, cevizler, iğdeler D) Yalnızlıktan söz edilmektedir.
Gidin bakın gölgeleri orda mı? E) Benzetmeden yararlanılmıştır.

15
 TEST
3
7. Ela gözlü dilberlerin lezzeti 10. Binlerce pazartesi geçti ömrümde
Şeker midir şerbet midir bal mıdır Hangisiydi o, çıkaramıyorum
Ne dökülmüş ak gerdanın üstüne Bir kiraz yediğimi hatırlıyorum, kurtluydu
Kakül müdür zülüf müdür tel midir Demek oldukça eski
Bu dörtlükte yer verilen söz sanatı aşağıdakilerden Bu dizelerdeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisidir?
hangisidir?
A) Telmih B) Mübalağa
A) Telmih B) Teşhis C) Tenasüp D) Tezat
C) Tevriye D) Tecahülüarif E) Akis
E) Leffüneşr

11. Aşağıdaki dizelerin hangisinde ayraç içinde verilen

sanat yer almamaktadır?
A) Yiyin efendiler, yiyin bu büyük iştah sizin
8. Kaynaktan çağlayan su gibi serin
Doyunca, tıksırınca, çatlayıncaya kadar yiyin
Saçımı okşasın yine ellerin (Teşbih)
B) Binbir tepeden yükselen Boğaz’dan
Benzeyen:----
Baktıkça vatan görünsün engin (Mecazımürsel)
Kendisine benzetilen:----
C) Bulutlar ufkunda yüzer gecenin
Benzetme yönü:----
Bulutların yağmur kokar gövdesi (Kapalı istiare)
Benzetme edatı:----
D) Ey şuh Nedimâ ile bir seyrin işittik
Yukarıdaki boşluklara aşağıdakilerden hangisi sı-
www.baska.com.tr

rasıyla getirilmelidir? Tenhaca varıp Göksu’ya işret var içinde (Nida)

E) Ey şarap, nedir bu başımdaki dönme
A) su – el – serin – gibi
Yarin bakışı mı değdi yapıldığın üzüme (Hüsnütalil)
B) kaynak – saç – okşamak – gibi
C) el – su – serin – gibi
D) el – çağlayan – serin – gibi
E) saç – su – serin – gibi 12. Erbab-ı teaşür çoğalıp şair azaldı
Yok öyle değil şairin ancak adı kaldı

Erbab-ı teaşür: Şairlik taslamada işinin ehli olan

Bu dizelerdeki en belirgin edebî sanat aşağıdaki-
lerden hangisidir?

9. Ölümü hatırlatan ne var bu resimde A) Tezat B) Rücu C) İktibas

Hâlbuki hepimiz hayattayız D) İstifham E) Hüsnütalil

Bu dizelerdeki söz sanatının benzeri aşağıdakilerin
hangisinde vardır?
A) Gün senin için doğuyor, senin için
Ben bir yıldızım yıldızlar ortasında 13. Kaldırımlar, çilekeş yalnızların annesi,
B) Tan yıldızı gibi parladın çıktın Kaldırımlar, içimde yaşamış bir insandır.
Gören âşıkların bağrını yaktın Kaldırımlar, duyulur ses kesilince sesi,
C) Her geçen günün bir dert olduğunu Kaldırımlar, içimde kıvrılan bir lisandır.
İnsan bu yaşa gelince anlarmış Bu dizelerdeki söz sanatı aşağıdakilerden hangisi-
D) O çay ağır akar yorgun mu bilmem dir?
Mehtabın hasta mı solgun mu bilmem A) Terdit B) Tedric
E) Hani o bırakıp giderken seni C) Tenasüp D) Tezat
Bu öksüz tavrını takmayacaktın? E) Tekrir

16
13. E 12. B 11. A 10. B 9. E 8. C 7. D 6. C 5. D 4. C 3. D 2. B 1. A