TOÁN RỜI RẠC

Chương 6:
Đồ thị
Giảng viên: ThS. Trần Quang Khải
 Nội dung (phần 2)
1. Sự đẳng cấu của đồ thị.
2. Đồ thị liên thông.
3. Chu trình và Đường đi Euler.
4. Chu trình và đường đi Hamilton.
5. Bài toán tô màu đồ thị.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 2

 Chương 6

Sự đẳng cấu của đồ thị

Đồ thị liên thông
Giảng viên: ThS. Trần Quang Khải

Toán rời rạc: 2011-2012

 Sự đẳng cấu của đồ thị
 Isomorphism: sự đẳng cấu, sự đồng hình.
Có thể vẽ được 2 đồ thị theo cùng 1 cách?
Example:
 Trong hóa học: 2 hợp chất khác nhau có thể có cùng
công thức phân tử, nhưng khác cấu trúc.
 Thiết kế vi mạch: vẽ lại mạch để tối ưu hóa các
đường nối.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 4

 Sự đẳng cấu của đồ thị

Hai đồ thị được gọi là đẳng cấu (isomorphic)

nếu có một song ánh giữa tập đỉnh của hai đồ
thị đảm bảo quan hệ liền kề.

Cho 2 đồ thị đơn G1 = (V1, E1) và G2 = (V2, E2).

G1 và G2 là đẳng cấu nếu tồn tại song ánh f sao cho:
 Hai đỉnh a và b là liên thông trong G1.
 Hai đỉnh f(a) và f(b) là liên thông trong G2.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 5

 Example

f (u1 )  v1 f (u2 )  ?
f (u3 )  v3 f (u4 )  ?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 6

 Chứng minh sự đẳng cấu
 Việc xác định 2 đồ thị đẳng cấu:
Rất khó khăn.
Có n! phép tương đương một-một giữa 2 tập
đỉnh của 2 đồ thị có n đỉnh.
 Thông thường:
chứng minh 2 đồ thị không đẳng cấu.
 Chỉ ra chúng không có 1 tính chất chung.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 7

 Chứng minh sự không đẳng cấu
 Các tính chất chung (sự bất biến) của 2 đơn đồ
thị đẳng cấu:
Cùng số đỉnh.
Cùng số cạnh.
Bậc của các đỉnh tương ứng của các đơn đồ
thị đẳng cấu phải giống nhau.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 8

 Example
 Xác định 2 đồ thị sau có đẳng cấu không?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 9

 Chứng minh đồ thị đẳng cấu
 Sử dụng ma trận kề:
 Hai ma trận liền kề phải giống nhau.
 Gán nhãn lại theo hàm f.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 10

 Đồ thị liên thông
 Câu hỏi:
Có thể gửi thông điệp giữa 2 máy tính thông
qua đường truyền trung gian?
Có thể đi xe bus từ Barcelona sang
Manchester?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 11

 Khái niệm: Đường đi

PATH:
Cho G = (V, E) là đồ thị vô hướng hoặc có hướng.
Đường đi độ dài n (nguyên dương) từ u tới v là
một dãy các cạnh {x0, x1}, {x1, x2},…,{xn-1, xn} sao
cho x0 = u và xn = v.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 12

 Đường đi
 Đường đi trên đồ thị đơn:
 Có thể k{ hiệu bằng dãy các đỉnh x0, x1,…, xn.
 Đường đi đơn (simple path): không chứa 1 cạnh
quá 1 lần.
 Đường đi là chu trình (circuit):
 Bắt đầu tại u, kết thúc tại u (quay trở lại).
 Chu trình đơn: không chứa 1 cạnh quá 1 lần.
 Khi không quan tâm cạnh bội:
có thể k{ hiệu bằng dãy các đỉnh x0, x1,…, xn.
Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 13
Chương 6: Đồ thị
 Đồ thị liên thông

Connected Graph:
Một đồ thị vô hướng là liên thông nếu tồn tại
đường đi giữa mọi cặp đỉnh của đồ thị.

 Tính liên thông: Connectivity.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 16

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 17

 Đồ thị (có hướng) liên thông
 Tính liên thông mạnh (strong connectivity):
Nếu tồn tại đường đi giữa mọi cặp đỉnh u, v (2 chiều).
 Tính liên thông yếu (weak connectivity):
Nếu tồn tại đường đi giữa 2 đỉnh bất kz trên đồ thị vô
hướng cơ sở (underlying undirected graph).

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 18

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 19

 Đường đi và sự đẳng cấu
 Có thể xác định 2 đồ thị đẳng cấu bằng:
Đường đi.
Chu trình.
 Sử dụng các bất biến (invariant):
 Chu trình đơn có độ dài đặc biệt k nào đó (k > 2).

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 20

 Example

G H
 H có chu trình đơn độ dài 3 (v1, v2, v3, v1).
 G có chu trình đơn độ dài 3?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 21

 Đồ thị phân đôi?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 22

 Đồ thị đẳng cấu?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 23

 Chương 6

Đường đi Euler
Đường đi Hamilton
Giảng viên: ThS. Trần Quang Khải

Toán rời rạc: 2011-2012

 Bài toán Kӧnigsberg

Challenge: có thể đi qua 7 cây cầu và quay về

chỗ cũ, mỗi cây cầu chỉ đi qua đúng một lần?
Question: Có một chu trình đơn trên đa đồ thị
sao cho nó chứa tất cả các cạnh đúng một lần?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 25

 Bài toán Kӧnigsberg

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 26

 Bài toán Kӧnigsberg
 Lời giải:
Leonard Euler.
Công bố: 1736.
Có thể coi là ứng dụng
đầu tiên của LTĐT.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 27

 Chu trình và Đường đi Euler

Euler circuit: chu trình đơn đi qua tất cả

các cạnh của đồ thị G đúng một lần.
Euler path: đường đi đơn đi qua tất cả
các cạnh của đồ thị G đúng một lần.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 28

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 29

 Điều kiện cần và đủ
Định l{ 1:
Một đa đồ thị liên thông có chu trình Euler nếu
và chỉ nếu mỗi đỉnh của nó đều có bậc chẵn.

Định l{ 2:
Một đa đồ thị liên thông có đường đi Euler
nhưng không có chu trình Euler nếu và chỉ nếu
nó có đúng hai đỉnh bậc lẻ.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 30

 Quay lại bài toán Kӧnigsberg

Challenge: có thể đi qua 7 cây cầu và quay về

chỗ cũ, mỗi cây cầu chỉ đi qua đúng một lần?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 31

 Xây dựng chu trình Euler
Input: G: đa đồ thị liên thông với tất cả các đỉnh bậc chẵn.
Output: C: chu trình Euler.
Khởi tạo:
C là một chu trình nào đó trong G.
Đồ thị H = G bỏ đi các cạnh thuộc C và các đỉnh cô lập.
while (H vẫn còn cạnh) do
C’ = một chu trình nào đó trong H mà đỉnh cuối thuộc C.
H = H bỏ đi các cạnh thuộc C’ và các đỉnh cô lập.
C = C ghép với C’ ở 1 đỉnh nào đó thích hợp.
end

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 32

 Thanh đao của Mohammed
 Có thể vẽ hình dưới chỉ bằng 1 nét bút?
Không được nhấc bút lên.
Mỗi cạnh chỉ được vẽ đúng 1 lần.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 33

 Thanh đao của Mohammed

a, b, d, c, b, e, i, f, e, a

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 34

 Thanh đao của Mohammed

d, g, h, j, i, h, k, g, f, d

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 35

 Thanh đao của Mohammed

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 36

 Thanh đao của Mohammed

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 37

 Chu trình và Đường đi Hamilton
 Euler: chu trình và đường đi qua mọi cạnh đúng
một lần.
 Câu hỏi: có thể tạo chu trình
và đường đi qua mọi đỉnh
đúng một lần?

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 38

 Chu trình và Đường đi Hamilton

Hamilton circuit: chu trình đơn đi qua tất

cả các đỉnh của đồ thị G đúng một lần.
Hamilton path: đường đi đơn đi qua tất cả
các đỉnh của đồ thị G đúng một lần.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 39

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 40

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 41

 Chu trình và Đường đi Hamilton

Không có điều kiện cần và đủ để xác định

sự tồn tại của đường đi hay chu trình
Hamilton.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 42

 Chu trình và Đường đi Hamilton
Không có chu trình Hamilton nếu:
∃v∈V: deg(v) = 1
Định l{ DIRAC: Đồ thị đơn G với n đỉnh (n ≥3) có
một chu trình Hamilton nếu
deg(v) ≥ n/2, ∀v ∈ V
Định l{ ORE: Đồ thị đơn G với n đỉnh (n ≥3) có
một chu trình Hamilton nếu
deg(u) + deg(v) ≥ n,∀u,v ∈ V và (u, v)  E

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 43

 Example – Gray Code

 Được nêu ra bởi Frank Gray (1940s).

 Phát biểu: gán nhãn các cung trên đường tròn
sao cho 2 cung cạnh nhau khác nhau đúng 1 bit.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 44

 Example – Gray Code
 Giải quyết:
 Mô hình bài toán thành đồ thị n-cube Qn.
 Tìm chu trình Hamilton trong Qn.
 Q3.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 45

 Chương 6

Bài toán tô màu đồ thị

Giảng viên: ThS. Trần Quang Khải

Toán rời rạc: 2011-2012

 Khái niệm: Đồ thị phẳng

Planar graph
Đồ thị có thể vẽ trên mặt phẳng sao cho
không có 2 cạnh bất kỳ nào cắt nhau
(không phải tại điểm đầu mút).

Phép vẽ như vậy gọi là biểu diễn phẳng

(planar representation) của đồ thị.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 47

 Đồ thị phẳng

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 48

 Tô màu bản đồ
 Vấn đề:
Tô màu các quốc gia trên bản đồ sao cho 2 nước
láng giềng bất kz luôn có màu khác nhau?
 Giải pháp:
 Mỗi nước tô 1 màu  Cần quá nhiều màu.
 Dùng ít màu hơn  Ít nhất là bao nhiêu?
Biểu diễn bản đồ thành đồ thị  Áp dụng LTĐT.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 49

 Tô màu đồ thị
 Mô hình bản đồ thành đồ thị:
 Các quốc gia  các đỉnh.
 Hai quốc gia kề nhau  cạnh nối 2 đỉnh tương ứng.
 Lưu {: Hai quốc gia “chạm” nhau chỉ ở 1 điểm không
được coi là kề nhau.
 Đồ thị có được là đồ thị phẳng.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 50

 Tô màu đồ thị

Graph coloring
Tô màu các đỉnh của đồ thị phẳng sao cho 2 đỉnh
bất kỳ kề nhau luôn có màu khác nhau.
 Số màu (sắc số: chromatic number) của một
đồ thị là số màu ít nhất cần để tô màu đồ thị
đó. Ký hiệu:  (G )

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 51

 Tô màu đồ thị

Định lý bốn màu

“Số màu của một đồ thị phẳng luôn nhỏ
hơn hoặc bằng 4”
(Kenneth Appel và Wolfgang Haken - 1976)

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 52

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 53

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 54

 Tô màu đồ thị
 Lưu {:
 Định l{ bốn màu chỉ đúng với đồ thị phẳng.
 Đối với đồ thị không phẳng: có thể cần nhiều hơn 4
màu.

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 55

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 56

 Example

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 57

 Tô màu đồ thị - Ứng dụng
 Các bài toán xếp lịch:
 Lịch thi.
 Thời khóa biểu.
 Lịch công tác.
 Các bài toán về phân công công việc.
 Lập chỉ mục thanh ghi (CPU).

Toán rời rạc: 2011-2012 Chương 6: Đồ thị 58