Araling Panlipunan
- Desisyon o opinyong nabuo pagkatapos ng pag-aaral,
Kontemporaryo
- Nagmula sa Latin na salita na contemporaries.
Con – Kasama sa
Tempus at Tempor – Panahon
- Kapanahon o Kapanabayan
Kontemporaryong Isyu
- Mahahalagang usapin na umiiral sa kasalukuyan o
kaya ay umiiral sa malapit na nakaraan.
- Paksa ng talakayan ng media at madla.
- Ang mga pangyayari na nangyari sa nakalipas na mga
dekada at mga patuloy na nangyayari sa kasalukuyan ay
maituturing na kontemporaryo.
Mga Kasanayang Kailangan sa Pag-aaral ng
Kontemporaryong Isyu:
Pagkilala sa Primarya at Sekondaryang Sanggunian
Primaryang Sanggunian
- Mga orihinal na talang mga pangyayaring isinulat o
ginawa ng mga taong nakaranas sa mga ito.
Sekondaryang Sanggunian
- Interpretasyon batay sa mga primaryang pinagkunan.
Mga usapin na inilahad ng mga taong walang kinalaman
sa mga pangyayaring itinala.
Pagtukoy sa Katotohanan at Opinyon
- Katotohanan kung ang pahayag ay may mga aktwal na
datos. Opinyon kung ito ay mga haka-haka o sabi-sabi.
Pagtukoy sa Pagkiling (Bias)
- Kailangang walang kinikilingan at may balanseng
paglalahad.
Pagbuo ng paghihinuha (Interferences), Paglalahat
(Generalization), at Kongklusyon
Paghihinuha
- Isang pinag-isipang hula o educated guess tungkol sa
isang bagay.
Paglalahat
- Hakbang kung saan binubuo ang mga ugnayan ng mga
hindi magkaka-ugnay na impormasyon bago makagawa
ng kongklusyon.
Kongklusyon
obserbasyon, at pagsusuri ng mga mahahalagang
ebidensya o kaalaman.
Pag-uuri Batay sa Larangan
Isyung Politikal
- Tawag sa mga isyu tungkol sa Sistema ng
pamamahala, pagkamit at paggamit ng kapangyarihan,
at pagganap sa mga gawaing political.
Isyung Kultural
- May kinalaman sa uri ng pamumuhay, sining,
panitikan, at mga pagpapahalaga ng mga tao.
- Sakop nito ang mga usapin tungkol sa pangangalaga at
pagpapanatili sa mga yamang kultural, pagwawalang-
bahala sa mga katutubong kultura.
Isyung Pang-Ekonomiko
- Mga usaping may kinalaman sa kabuhayan at
paggamit ng kapos na pinagkukunang yaman.
- Sakop nito ang globalisasyong ekonomiko, kawalan ng
trabaho, inflation, pagkawasak ng kalikasan sa ngalan ng
paglago ng ekonomiya.
Isyung Pang-Kapaligiran
- May kinalaman sa kalikasan at paano ito
naaapektuhan ng mga gawain ng tao,
- Ang halimbawa nito ay climate change, tamang
paraan para sa likas-kayang pag-unlad, at epektibong
estratehiya tungo sa disaster-risk reduction.
Isyung Pangkalipunan
- Isyung kinakaharap ng mga particular na sector o
pangkat sa lipunan.
- Kabilang na dito ang etnisidad, relihiyon, sekswalidad,
at katayuang ekonomiko.
Konsepto ng Isyung Pangkapaligiran
Konsepto at Kaligiran ng mga Isyung Pangkapaligiran
- Sa pamamagitan ng pagsuri ng interaksyon ng tao sa
kanyang kapaligiran.
Mga Pananaw ng Tao sa Kapaligiran
Relihiyon
- Ayon sa paniniwalang Judaic, Kristyano, at Muslim, ang
tao ay tagapangalaga ng lahat ng bagay na nilikha ng
Diyos. Ang tao ang siyang mangangasiwa at ang may
control sa kapaligiran. Pinahahalagahan ng Buddhism
ang paggalang sa lahat ng uri na may buhay at ang
bawat mawawalang uri ay kinakailangang muling ibalik
sa kalikasan.
Pilosopiya at Politika
- Para kay Tim O’Riordan, isang British environmental
writer, nahahati sa dalawang pangkat ang mga
environmentalist: ang Technocentric at Ecocentric.
Pilosopiya
Technocentric
- Naniniwala ang mga Technocentric sa pangingibabaw
ng tao sa kalikasan at mabibigyang solusyon ang mga
suliraning pangkapaligiran sa pamamagitan ng
makabagong agham at teknolohiya.
Ecocentric
- Binibigyang diin ng mga Ecocentric ang
pagkakapantay-pantay ng tao at kalikasan at may
pagkakataong dapat sumunod ang tao sa kalikasan.
Dahil dito, nararapat lamang na igalang ang bawat isa
na bahagi ng kapaligiran.
David Pepper
- Propesor ng Geography sa Oxford Brookes University
at may-akda ng aklat ng Modern Environmentalism.
- Naaapektuhan ang pagtrato ng tao sa kaniyang
kapaligiran batay sa pinaniniwalaan niyang relihiyon,
kultura, at maging sa idinidikta ng kaniyang lipunan at
kabuhayan. Ang konseptong ito ay tinatawag na
“Cultural Filter”.
Ang Tao at Mga Suliraning Pangkapaligiran sa Iba’t
Ibang Panahon
- Simula pa noong panahon ng paglitaw ng mga Homo
sapiens sa daigdig dakong 200,000 taon ang nakalipas,
natutuhan nitong gamitin, linangin, kontrolin, at
baguhin ang kapaligiran.
- Nagpatuloy ang paggamit at paglinang ng mga tao sa
kanilang kapaligiran. Kasabay nito ang pag-usbong ng
mga suliraning may kaugnayan sa kapaligiran.
- Sa panahon ng Imperyong Roman, naging suliranin
nito ang polusyon sa hangin na dulot ng mga
industriyang nagsusunog ng kahoy, uling, at iba pang
mineral.
- Tinatawag ng mga Roman ang polusyon sa hangin
bilang gravioris Caeli o “heavy heaven”.
- Sa panahon ng Rebolusyong Industriyal na nagsimula
sa Great Britain noong kalagitnaan ng ika-18 siglo, higit
na umunlad ang industriya at kabuhayan sa mga
kontinente ng Europe at North America. Tumaas ang
produksiyon ng mga produktong agricultural dahil sa
mga kagamitang nagpabilis ng paraan ng pagsasaka.
Nagpatuloy ang pag-unlad ng pamumuhay at kabuhayan
ng mga tao pagkaraan ng Rebolusyong Industriyal.
Mga Suliraning Pangkapaligiran sa Iba’t Ibang Panahon
Europe
- Ang atmospera ng malalaking lungsod sa Europe at
North Amerika ay kakikitaan ng usok dulot ng paggamit
ng coal bilang panggatong sa pangangailangang local at
industriyal.
Australia
- Naapektuhan ang ecosystem ng kontinente dahil sa
pag-gamit ng estilo ng pagsasaka sa Europe.
- Nakakaapekto rin ang labis na pag-aalaga ng baka at
tupa na nagbunga ng overgrazing at pagguho ng lupa.
Asia
- Ang napakabilis na pagtaas ng populasyon ng Asya
ang nagdulot din ng pagtaas ng pangangailangan sa
pagkain.
- Dumami ang lupain para sa pagtatanim mula 210
milyong ektarya noon 1900 na umabot hanggang 453
milyong ektarya noon 1994.
- Ang paglawak ng taniman ay pagbawas ng mga
kagubatan.
- Ayon sa UN Environment Programme (1999),
ipinapalagay na Nawala ang halos 42 milyong ektarya
ng kagubatan upang maging lupaing pang-agrikultura
mula 1980 hanggang 1995 lamang.
Mga Isyung Pangkapaligiran Sa Daigdig at sa Pilipinas
sa Kasalukuyan
Polusyon
- Pagiging marumi ng kapaligiran o sa iba pang
kahulugan, kadumihan ng kaisipan.
- Sa pangkapaligiran, kabilang sa uri ng polusyon ang
polusyon ng hangin at polusyon ng tubig.
- Ayon sa World Health Organization (WHO), ang
Onitsha sa Nigeria ang lungsod na may pinakamalalang
polusyon sa hangin.
Global Warming
- Ang pagbabago ng klima ay ang malawakang pagbago
sa panahon sa mundo.
- Dulot ito ng pag-init ng daigdig, na dulot naman ng
mga tao ng greenhouse gas.
- Naitala mula sa National Aeronautics and Space
Administration (NASA) ang bagong datos na nakaranas
ng pagtaas ng temperatura ang daigdig sa buwan ng
Abril 2016 na umabot sa 1.09◦C.
- Bagama’t may El Nino sa panahong ito, ipinapalagay ng
siyentistang si Reto Ruedy na maaaring maranasan ang
ganitong init sa susunod na 10 hanggang 15 na taon.
Over Population
- Sobrang pagtaas ng populasyon, lumalagpas na sa
bilang ng tao na dapat naninirahan sa isang lugar, isa ito
sa mga suliranin na kinahaharap ng bansa ngayon.
Climate Change
- Pagbabago ng klima o panahon dahil sa pagtaas ng
mga greenhouse gases na nagpapainit sa mundo.
- Nagdudulot ito ng mga sakuna kagaya ng heatwave,
baha at tagtuyot na maaaring magdulot ng pagkakasakit
o pagkamatay.
- 10,000 ektarya ng mangrove ang namatay sa Northern
Australia.
Deforestation
- Ang deporestasyon ay paglinis ng mga kagubatan sa
pamamagitan ng pagtotroso o pagsusunog ng mga
puno.
Acid Rain
- Ang asidong ulan ay binubuo ng mga droplet ng tubig
na karaniwan nang acidic dahil sa polusyon sa
atmospera, lalung-lalo na ang labis na halaga ng asupre
at nitrogen na inilabas ng mga kotse at pang-industriya
na proseso.
- Holopedium – Isang organism na ginagawang tulad sa
jelly ang tubig ng lawa na nagiging polluted.
Natural Hazards
- Ito ay pangyayari o sitwasyong bahagi ng kilos ng
kalikasan at hindi kayang kontrolin ng tao.
- Malaki ang kaugnayan ng mga natural hazard sa
kinaroroonan ng isang lugar at ang pisikal na katangian
nito.
1. Hydro-Meteorological Phenomena and Hazard
- Cyclone, bagyo, ipo-ipo, thunderstorm, baha,
landslide, surge, global warming, at heat wave.
2. Geological Phenomena and Hazard
- Lindol, tsunami, at pagputok ng bulkan.
Human-Induced Hazards
- Ito ay panganib na dulot ng kapabayaan, maling
Gawain, o bigong pagpapatupad ng isang Sistema.
- Environmental Hazard – Polusyon, deforestation, at
red tide.
Climate Change
- Tumutukoy sa mga pagbabago sa climate pattern o
nakagisnang klima sa loob ng maraming dekada at
patuloy na nagbabago.
Global Warming
- Tumutukoy sa nararanasang pagtaas ng katamtamang
temperatura ng himpapawid at mga karagatan sa
mundo nitong mga nakaraang dekada.
- Pagtaas ng antas ng Carbon Dioxide at iba pang mga
greenhouse gases na resulta ng pagsunog ng produkto.
Greenhouse Effect
- Isang pangyayari kung saan, nadagdagan talaga ng init
ang mundo dahil ito sa pagkabagal sa paglabas ng init
dahil sinisipsip ng mga greenhouse gases ang radiation
at ilalabas naman kahit saan. Sinisipsip ito muli na
siyang rason kung bakit hindi agad nakakalabas ang init
palabas sa mundo.
Mga Programa, Polisiya, at Patakaran sa Paglimita ng
Climate Change
United Nations Framework Convention on Climate
Change (UNFCCC)
- Pangunahing hinahangad ng UNFCCC ay mapababa
ang antas ng konsentrasyon ng mga greenhouse gas sa
atmospera sa pamamagitan ng pagbabawas ng mga
greenhouse gas na dulot ng mga gawain ng tao.
- Nararapat na manguna ang mga progresibong bansa
na bawasan ang paglikha ng greenhouse gases na dulot
ng kanilang mga gawaing industriyal at makapag-ulat sa
isinasagawang hakbang.
- Makikiisa rin ang mga papaunlad na bansa na
limitahan ang mga gawaing nagdudulot ng climate
change nang hindi nabibinbin ang kanilang pag-unlad.
Kyoto Protocol
- Binuo noong 1997 sa Kyoto, Japan at opisyal na
ipinatupad noong 2005. Binigyang daan ng Kyoto
Protocol na tuluyang maiisa at isagawa ng 37
industriyalisadong bansa.
- Noong 2012, tinanggap ang Doha Amnendment
patungkol sa Kyoto Protocol kung saan inilunsad ang
muling pagbabawas ng emission ng greenhouse gas ng
mga bansa mula 2013-2020.
Paris Agreement
- Ang Paris Agreement sa ilalim ng UNFCCC ay ang
kasunduang naglalayong paigtingin ang kampanya
laban sa climate change sa pamamagitan ng paglimita
sa pagtaas ng temperature ng daigdig nang mababa sa 2
degrees Celsius habang ginagawan ng hakbang na
ilimita ang pagtaas ng temperature sa 1.5 degrees
Celsius.
Climate Change Commission
- Pinamumunuan sa ilalim ng Office of the President na
itinatag ni dating pangulo, Gloria Macapagal-Arroyo.
- Ang Republic Act 9279 “Climate Change” Act of 2009
ay ang tugon sa pandaigdigang kahilingat at aksyon
upang labanan ang climate change sa Pilipinas.
Suliranin sa Waste Disposal
Solid Waste
- Tumutukoy sa solid na materyal na may negatibong
pang-ekonomiyang halata na mas makakamura kung
itatapon na lamang kaysa muling gamitin pa.
Republic Act No. 9003
- Ang solid waste ay mga itinapon o hindi na
kinakailangang bagay mula sa residensyal, komersyal,
industriyal, konstruksiyon, at agricultural.
Mga Kategorya ng Waste
1. Household Waste
- Mga hindi kinakailangang kagamitan mula sa
kabahayan, apartment, at iba pang uri ng
tirahan ng mga tao.
2. Commercial Waste
- Mga kalat mula sa establisimyento tulad ng
restaurant, tindahan, hotel, opisina at iba pag
katulad na Negosyo.
3. E-Waste
- Mga electronic waste tulad ng sirang
computer, mobile phone, tv, radio, aircon at iba
pa.
4. Hazardous Waste
- Solid waste o kombinasyon ng solid waste na
dahil sa dami, konsentrasyon, at pisikal,
kemikal, at nakahalawa nitong katangian ay
maaaring magdulot ng sakit.
5. Industrial Waste
- Mula sa pagpoproseso ng mga produktong
pankalakal tulad ng pagmamanupaktura ng
bakal at sasakyan.
6. Building Waste
- Mula sa konstruksyon ng mga bahay, gusali, at
imprastraktura.
7. Agricultural Waste
- Waste na galling sa pagtatanim, pag-aani, at
pagbawas ng halaman, pati ang mga galling sa
livestock operation.
8. Municipal Waste
- Mula sa mga gawaing nagaganap sa local
government unit tulad ng household,
komersyal, industriyal, at mga kalat sa daan.
- Batay sa RA 9003, ang Solid Waste Management ay
patungkol sa disiplinang may kaugnayan sa pagkontrol
ng paggawa, pag-imbak, pagkolekta, paglipat, at
pagproseso at pagtapon ng solid waste.
Collection
- Pag-alis at pagkolekta ng waste mula sa
pinanggalingan nito patungo sa pagdadalhang lokasyon;
isa sa pinaka-magastos na paraan.
Composting
- Paraang ginagamit para sa mga organic waste kung
saan isinagasawa ang decomposition sa tulong ng mga
microorganism tulad ng bacteria at fungi.

Incineration
- Layuning bawasan ang dami ng waste at i-convert ang
init mula dito upang makagawa ng steam na magagamit
sa paglikha ng kuryente.
- Tinatawag ding combustion o kontroladong pagsunog
ng waste gamit ang oxygen enriched combustion
chamber at auxiliary fuel

Sanitary Landfill
- Waste disposal site na dinesenyo, ginawa, patuloy na
isinasagawa ang operasyon at pinananatili sa
pamamagitan ng masusing pagkontrol upang
maiwasang makaapekto sa kapaligiran.

Recyling
- Karaniwang paghihiwalay ng mga bagay na nasa
kategorya ng waste upang ang mga materyales na ito ay
muling magamit pa.

Source Reduction
- Waste Reduction; Pagdisenyo, pagmanupaktura, at
paggamit ng mga materyales na magpapabawas sa dami
at mabilis na pagkasira ng produkto.