 Gampanin o Roles - Ito ang mga
ekspektasyon na kasama ang iyong
1ST QUARTER
 Kontemporaryong Isyu- Ang mga
kontemporaryong isyu ay mga ideya,
opinyon, paksa, o pangyayari sa
anumang larangan na may kaugnayan sa
kasalukuyang panahon. Ito ay
sumasaklaw sa anumang pumupukaw ng
interes ng mga tao.
 Emile Durkheim- “Ang lipunan ay isang
buhay na organismo kung saan
nagaganap ang mga pangyayari at
gawain. Ito ay patuloy na kumikilos at
nagbabago. Binubuo ang lipunan ng
magkakaiba subalit magkakaugnay na
pangkat at institusyon. Ang maayos na
lipunan ay makakamit kung ang bawat
pangkat at institusyon ay gagampanan
nangmaayos ang kanilang tungkulin.”
 Karl Marx- “Ang lipunan ay kakikitaan
ng tunggalian ng kapangyarihan. Ito ay
nabubuo dahil sa pag-aagawan ng mga
tao sa limitadong pinagkukunang-yaman
upang matugunan ang kanilang
pangangailangan. Sa tunggalian na ito,
nagiging makapangyarihan ang pangkat
na kumokontrol sa produksyon. Bunga
nito, nagkakaroon ng magkakaiba at
hindi pantay na antas ng tao sa lipunan
na nakabatay sa yaman at
kapangyarihan.”
 Charles Cooley- “Ang lipunanay
binubuo ng tao na may magkakawing na
ugnayan at tungkulin. Nauunawaan at
higit na nakikilala ng tao ang
kaniyangsarili sa pamamagitan ng
pakikisalamuha sa iba pang miyembro
ng lipunan. Makakamit ang kaayusang
panlipunan sa pamamagitan ng maayos
na interaksiyon ng mga mamamayan.”
 Institusyon- Kabilang dito ang mga
bagay na tulad ng pamilya at pulitika na
nagbibigay ng mga paraan upang
makihalubilo sa isa't isa.
 Social groups - Ang mga ito ay mas
maliit na mga grupo na may isang bagay
na karaniwan sa isa't isa.   
 Status - Sa loob ng bawat grupo ng
lipunan, ang mga tao ay may iba't ibang
katayuan o status.  isang lipunan. Mauuri ang norms sa
katayuan o status.
 Ascribed Status- Nakatalaga sa isang
indibiduwal simula nang siya ay
ipinanganak.
 Achieved Status- Nakatalaga sa isang
indibiduwal sa bisa ng kaniyang
pagsusumikap.
 Andersen at Taylor (2007)- ang kultura
ay isang kumplikadong sistema ng
ugnayan na nagbibigay-kahulugan sa
paraan ng pamumuhay ng isang grupong
panlipunan o isang lipunan sa kabuuan.
 Panopio (2007)- ito ang kabuuang
konseptong sangkap sa pamumuhay ng
mga tao, ang batayan ng kilos at gawi, at
ang kabuuang gawain ng tao.
 Mooney (2011)- ang kultura ay
tumutukoy sa kahulugan at paraan ng
pamumuhay na naglalarawan sa isang
lipunan.
 Materyal (Dalawang Uri ng Kultura)-
Binubuo ito ng mga gusali, likhang-
sining, kagamitan, at iba pang bagay na
nakikita at nahahawakanat gawa o
nilikha ng tao
 Di-materyal (Dalawang Uri ng
Kultura)- Kabilang dito ang batas, gawi,
ideya, paniniwala, at normsng isang
grupo ng tao. Hindi tulad ng materyal
na kultura, hindi ito nahahawakan
subalit ito ay maaaringmakita o
maobserbahan. Ito ay bahagi ng pang
 Paniniwala(Elemento ng kultura) - ito ay
tumutukoy ito sa mga kahulugan at
paliwanag tungkol sa pinaniniwalaan at
tinatanggap na totoo.
 Pagpapahalaga(Elemento ng kultura) -
Maituturing itong batayan ng isang
grupo o ng lipunan sa kabuuan kung ano
ang katanggap-tanggap at kung ano ang
hindi. Batayan ito kung ano ng tama o
mali.
Norms(Elemento ng kultura) - ito ay
tumutukoy ito sa mga asal, kilos, o gawi
na binuo at nagsisilbing pamantayan sa
folkways at mores.
 Simbolo(Elemento ng kultura) -  Ang
simbolo ay ang paglalapat ng kahulugan
sa isang bagay ng mga taong gumagamit
dito.
 Sociological Imagination-Sa pag-aaral
ng mga hamon at isyung panlipunan,
mahalaga ang pag-unawa sa mga
istrukturang bumubuo rito maging ang
kulturang naglalarawan sa isang lipunan.
 Isyung personal- Nagaganap sa pagitan
ng isang tao at ilang malalapit sa kanya.
 Isyung panlipunan - Isang
pampublikong bagay.
 Suliranin sa Solid Waste- Tumutukoy
ang solid waste sa mga basurang
nagmula sa mga tahanan at komersyal
na establisimyento,

mga basura na nakikita sa paligid, mga
basura na nagmumula sa sektor ng
agrikultura at iba pang basurang hindi
nakakalason
 Pagkasira ng mga Likas na Yaman- Ang
Pilipinas ay isa mga bansa na
biniyayaan ng maraming likas na
yaman. Tinatayang 15% ng kabuuang
kita ng Pilipinas noong 2010 ay kita
mula sa direktang paggamit ng mga
likas na yaman.
 Suliranin sa Yamang Gubat- Ang  ating
yamang gubat ay napakahalaga dahil
napakalaking pakinabang natin dito,
gayun din ang ating mga hayop ay dito
naninirahan. Ngunit ng dahil din sa ating
mga tao ay unti unti na itong nasisira
dahil sa kawalan ng disiplina ng ilan sa
atin.
 Illegal logging- Ilegal na pagputol sa
mga puno sa kagubatan. Ang kawalan
ng ngipin sa pagpapatupad ng mga batas
sa illegal logging sa Pilipinas
 Migration – paglipat ng pook panirahan
 Fuel wood harvesting-paggamit ng puno
bilang panggatong. Isang halimbawa ay
ang paggawa ng uling mula sa puno.
 Climate Change- maaaring isang natural
na pangyayari o kaya ay maaari ding
napabibilis o napapalala dulot ng gawin
ng tao. Isa sa sinasabing dahilan nito ay
ang patuloy na pag-init ng daigdig o
global warming dahil sa mataas na antas
ng konsentrasyon ng carbon dioxide na
naiipon sa atmosphere.
 Disaster Management- Ayon kay Carter
(1992), ito ay isang dinamikong proseso
na sumasakop sa sa pamamahala ng
pagpaplano, pag-oorganisa,
 pagtukoy ng mga kasapi, pamumuno at
pagkontrol.
 Hazard – ito ay tumutukoy sa mga banta
na maaaring dulot ng kalikasan o ng
gawa ng tao. Kung hindi maiiwasan,
maaari itong magdulot ng pinsala sa
buhay, ari-arian, at kalikasan.
 Anthropogenic Hazard o Human-
Induced Hazard – ito ay tumutukoy sa
mga hazard na bunga ng mga gawain ng
tao.
 Natural Hazard – ito naman ay
tumutukoy sa mga hazard na dulot ng
kalikasan.
 Disaster – ito ay tumutukoy sa mga
pangyayari na nagdudulot ng panganib
at pinsala sa tao, kapaligiran, at mga
gawaing pang-ekonomiya.
 Vulnerability – tumutukoy ang
vulnerability sa tao, lugar, at
imprastruktura na may mataas na
posibilidad na maapektuhan ng mga
hazard.
 Risk –ito ay tumutukoy sa inaasahang
pinsala sa tao, ari-arian, at buhay dulot
ng pagtama ng isang kalamidad.
 Resilience–ang pagiging resilient ng
isang komunidad ay tumutukoy sa
kakayahan ng pamayanan na harapin
ang mga epekto na dulot ng kalamidad.
 PDRRMF- Philippine Disaster Risk
Reduction and Management Framework
 CBDRM- Community Based-Disaster
and Risk Management
 Community-Based Disaster and Risk
Management Approach- Ayon naman
kina Shah at Kenji (2004), isang proseso
ng paghahanda laban sahazard at
kalamidad na nakasentro sa kapakanan
ng tao
 Bottom-up Approach- Ang mga
mamamayan ay may kakayahang
simulan at panatilihin ang kaunlaran ng
kanilang komunidad
 Top-down Approach- .Ang pamahalaan
mismo nag paplano at mayroong
kaalaman na ipapadala sa mamamayan.
 Hazard Assessment- tumutukoy sa
pagsusuri sa lawak, sakop, at pinsala na
maaaring danasin ng isang lugar kung
ito ay mahaharap sa isang sakuna o
kalamidad sa isang partikular na
panahon.
 Pagkakilanlan-Pagkakaroon ng
kaalaman tungkol sa iba’t ibang hazard
at kung paano ito umusbong sa isang
lugar.
 Katangian- Pag-alam sa uri ng hazard
 Intensity-Pagtukoy sa lawak ng pinsala
na maaaring idulot ng hazard.
 Lawak-Pag-aaral tungkol sa sakop at
tagal ng epekto ng hazard
 Saklaw-Pagtukoy kung sino ang
maaaring tamaan ng o maapektuhan ng
hazard
 Predictability-Panahon kung kailan
maaaring maranasan ang isang hazard
 Manageability-Pagtaya sa kakayahan ng
komunidad na harapin ang hazard upang
mabawasan ang malawakang pinsala.
 Frequency-Dalas ng pagdanas ng
hazard. Maaaring ang hazard ay
nagaganap taon-taon, isang beses sa
loob ng lima o sampung taon o kaya ay
biglaan lamang.
 Duration-Pag-alam sa tagal kung kailan
nararanasan ang hazard. Maaaring ito ay
panandalian lamang tulad ng lindol; sa
loob ng ilang araw tulad ng baha o kaya
ay buwan tulad ng digmaang sibil.
 Speed of onset-Bilis ng pagtama ng
isang hazard. Maaaring mabilisan o
walang babala tulad ng lindol o kaya ay
may pagkakataon na magbigay ng
babala tulad ng bagyo o baha.
 Forewarning-Tumutukoy sa panahon o
oras sa pagitan ng pagtukoy ng hazard at
oras ng pagtama nito sa isang
komunidad
 Force-Maaaring natural tulad ng hazard
na dala ng hangin, tubig tulad ng
malakas na pagbuhos ng ulan, baha,
pag-apaw ng ilog, flashflood, tidal wave
at storm surge, lupa tulad ng landslide at
lahar; apoy tulad ng pagkasunog ng
kagubatan o kabahayan; seismic tulad
ng lindol at tsunami; gawa ng tao tulad
ng conflict gaya ng digmaang sibil,
rebelyon, at pag-aaklas;
industrial/technological tulad ng
polusyon, pasabog, pagtagas ng
nakalalasong kemikal at iba pang hazard
tulad ng taggutom, tagtuyot, at
pagsalakay ng peste sa mga pananim.
 Vulnerability at Capacity Assessment
(VCA)- masusukat ang kahinaan at
kapasidad ng isang komunidad sa
pagharap sa iba’t ibang hazard na
maaaring maranasan sa kanilang lugar.
 Vulnerability Assessment-Ang pagiging
vulnerable ng isang lugar ay
nangangahulugang mayroon itong
kakulangan sa mga nabanggit na
kategorya. Bunga nito, nagiging mas
malawak ang pinsala na dulot ng hazard.
 Elements at risk- .Tumutukoy ang
elements at risk sa tao, hayop, mga
pananim, bahay, kasangkapan,
imprastruktura, kagamitan para sa
transportasyon at komunikasyon, at pag-
uugali. Pagkatapos matukoy
 People at risk-Sa people at risknaman,
tinutukoy ang mga grupo ng tao
namaaaring higit na maapektuhan ng
kalamidad.
 Location of People at risk- Sa usapin
naman ng location of people at risk,
tinutukoy ang lokasyon o tirahan ng
mga taong natukoy na vulnerable.
 Capacity Assessment- sinusuri ang
kapasidad ng komunidad na harapin ang
anomang hazard. Mayroon itong tatlong
kategorya: ang Pisikal o Materyal,
Panlipunan, at Pag-uugali ng
mamamayan tungkol sa hazard.
 Risk Assessment- Ito ay tumutukoy sa
mga hakbang na dapat gawin bago ang
pagtama ng sakuna, kalamidad at hazard
na may layuning maiwasan o mapigilan
ang malawakang pinsala sa tao at
kalikasan
 Structural migitation- Tumutukoy sa
mga paghahandang ginagawa sa pisikal
na kaayuan ng isang komunidad upang
ito ay maging matatag sa panahon ng
pagtama ng hazard.
 Non Structural migitation- Tumutukoy
sa mga ginagawang plano at paghahanda
ng pamahalaan upang maging ligtas ang
komunidad sa panahon ng pagtama ng
hazard. Ilan sa
 Disaster Preparedness- Madalas tayong
nakakapanood ng mga patalastas sa
telebisyon tungkol sa mga dapat gawin
sa panahon ng sakuna
 To inform, To advise, to instruct
  Disaster Response- Sa pagkakataong ito
ay tinataya kung gaano kalawak ang
pinsalang dulot ng isang kalamidad.
 Disaster Rehabilitation and Recovery-
Sa yugtong ito ang mga hakbang at
gawain ay nakatuon sa pagsasaayos ng
mga nasirang pasilidad at istruktura at
mga naantalang pangunahing serbisyo
upang manumbalik sa dating kaayusan
at normal na daloy ang pamumuhay ng
isang nasalantang komunidad.
ARALING PANLIPUNAN : II QUARTER
ARALIN 1: GLOBALISASYON
 GLOBALISASYON
-Phenomenon na nagsimula ng
matagal na panahon subalit
nagiging mahalaga ito sa mga
huling dalawang siglo
 PRIVATIZATION
- konsepto ng globalisasyong
tumutukoy sa pagsasapribado ng
negosyo
 DEREGULATION
- konsepto ng globalisasyong
tumutukoy sa laissez-fair at
malayang paggalaw
 LIBERALISASYON
- konsepto ng globalisasyong
tumutukoy sa batas pangkalakalan
 MABUTING EPEKTO
-Siyentipikong kaalaman
-transportasyon
-komunikasyon
 MASAMANG EPEKTO
-pangkalikasan
-polusyon
-kompetisyon
 BATAS AT PATAKARAN UPANG
MAIPALAGANAP ANG KALAKALAN,
PAMUMUHUNAN AT PAGPAPALAGO NG
EKONOMIYA
1.) Kapasidad sa pagpapalaganap
ng masiglang kompetisyon.
2.) Kapasidad na pasiglahin ang
industriya at bawat yunit ng lipunan.
3.) Patakaran hinggil sa
kagalingang panlipunan,
pagkapantay-pantay at pagbaba ng
antas ng kahirapan.
4.) Patakaran sa pagpapalaganap
ng kakayahan ng bawat yunit ng
lipunan upang maging produktibo.
5.) Patakaran para protektahan ang
kalikasan.
 5 PERSPEKTIBO
1.) Ang globalisasyon ay nakatahi
sa bawat isa.
2.) Ang globalisasyon ay isang
mahabang proseso o siklo ng
pagbabago.
3.) Ang globalisasyon ay may anim
na panahong pinagdaanan.
4.) Ang globalisasyon ay mula sa
ilang particular na pangyayari sa
kasaysayan.
5.) Ang globalisasyon ay nagsimul
sa gitna ng ika-20 na siglo
 GLOBALISASYONG EKONOMIKO
-Anyo ng glabalisasyon kung saan
ang ekonomiya ang sentro ng isyu.
 TRANSNATIONAL
-Pagtatatag ng negosyo sa ibang
bansa at walang “Home Country”
-Ang serbisyo ng negosyo ay batay
sa pangangailangan
 MULTINATIONAL
-Pagtatatag ng negosyo sa ibang
bansa ngunit may “Home Country"
-Ang serbisyo ng negosyo ay hindi
nakabatay sa pangangailangang
local.
 OUTSOURCING
-Aksiyon upang mapagaan ang
Gawain ng kompanya.
-Pagkuha ng serbisyo mla sa
kompanya na may bayad.
 BUSINESS PROCESS OUTSOURCING
-Outsourcing na mayroong
prosesong pangnegosyo.
 KNOWLEDGE PROCESS OUTSOURCING
-Outsourcing na may gawaing
nangangailangan ng mataas na
antas ng pag-iisip.
 OFFSHORING
-Pagkuha ng serbisyo mula sa
malayong bansa na may
masmababang bayad.
 NEARSHORING
-Pagkuha ng serbisyo mula sa
karatig bansa.
 ONSHORING
 -Tinatawag ding domestic
outsourcing kung saan kumukuha
ng serbisyo mula sa loob ng bansa.
 GLOBALISASYONG SOSYO-KULTURAL
- Anyo ng globalisasyon na
tumutukoy sa pagbabago sa
kagamitan at paraan ng
pamumuhay.
 GLOBALISASYONG POLITIKAL
-Anyo ng globalisasyon na
tumutukoy sa mabilisang ugnayan
ng mga politiko.
 INTEGRATION
-katangian ng globalisasyon na
tumutukoy sa pagsama-sama.
 DE-LOCALIZATION
-Katangian ng globalisasyon na
tumutukoy sa pagbabawas ng
gawaing local.
 GUARDED GLOBALIZATION
-Pagharap sa hamon kung saan
mayroong pakielam ang
pamahalaan sa isyung
kinakaharap.
 FAIR TRADE
-Pagharap ng hamon kung saan
pinapanatiling walang labis at
walang kulang pagdating sa
kalakalan.
 PAGTULONG SA BOTTOM BILLION
-Pagharap sa hamon kung saan
tumutulong ang malalaking bansa
sa mas mahirap na bansa.
ARALIN 2: ISYU SA PAGGAWA
HALIMBAWA:
1) MABABANG SAHOD
2) JOB MISMATCH
3) KAWALAN NG SEGURIDAD
4) KONTRAKTWALISASYON
GLOBALISASYON SA PAGGAWA
1) Demand ng bansa para sa iba’t-ibang
kakayahan o kasanayan sa paggawa na
globally standard
2) mabigyan ng pagkakataon ang mga local na
produkto na makilala sa pamilihan.
3) binago ng globalisasyon ang workplace at
mga salik ng produksiyon
4) masmababa ang pasahod, mababa ang
presyo.
4 NA HALIGI SA PAGGAWA:
 EMPLOYMENT PILLLAR
-pantay-pantay na oportunidad
 SOCIAL PROTECTION
-proteksiyon ng manggagawa
 WORKER’S RIGHTS
-karapatan ng mangagawa
 SOCIAL DIALOGUE
-bukas na pagpupulong
 ISKEMANG SUBCONTRACTING
-kaayusan ng paggawa kung saan
ang kompanya ay kumokontrata ng isang
tao.
a) LABOR-ONLY CONTRACTING -
walang sapat na puhunan.
b) JOB CONTRACTING – mayroong
sapat na puhunan
KARAPATAN NG MANGGAGAWA:
1) sumali sa unyon.
2) makipagkasundo
3) bawal ang sapilitang trabaho
4) bawal ang mabibigat na trabahong
pangkabataan
5) bawal ang diskriminasyon
6) walang panganib
7) sapat ang suweldo
ARALIN 3: MIGRASYON
 MIGRASYON
-Paglipat ng tao mula sa isang pook
patungo sa ibang pok upang
manirahan.
PANGKALAHATANG OBSERBASYON:
1) GLOBALISASYON NG MIGRASYON
-Tumataas ang bilang ng mga
bansang nakakaranas at
naaapektuhan ng migrasyon.
2) MABILIS NA PAGLAKI NG MIGRASYON
3) PAGKAIBA-IBA NG URI NG MIGRASYON
a) IRREGULAR MIGRANT – walang
permit
 b) TEMPORARY MIGRANT –
kaukulang permiso
c) PERMANENT MIGRANT –
permanenteng paninirahan
4) PAGTURING SA MIGRASYON BILANG
ISYUNG POLITIKAL
5) PAGLAGANAP NG “MIGRATION
TRANSITION”
6) DEMINISASYON NG MIGRASYON
DAHILAN NG MIGRASYON
1) Hindi sapat ang sahod at trabaho
2) pangangailangan ng pamilya
3) seguridad
MGA ISYUNG KALAKIP NG MIGRASYON
 FORCE LABOR – Sapilitang trabaho ng
indibidwal
 HUMAN TRAFFICKING – kalakalan na ang
produkto ay tao
 SLAVERY – Tao bilang pag-aari
PAMANTAYANG INTERNASYUNAL
1) BOLOGNA ACCORD
2) WASHINGTON ACCORD
3) K-12 KURIKULUM
ARALING PANLIPUNAN III QUARTER:
ARALIN 1: Kasarian sa Iba’t-ibang Lipunan
Sex – tumutukoy sa kasarian kung
lalaki o babae
- biyolohikal at pisyolohikal na
katangian na nagtatakda ng
pagkakaiba ng babae at lalaki.
Gender – panlipunang gampanin,
kilos, at Gawain na itinakda ng lipunan.
Aspektong may kinalaman sa sex ay
hindi mag-iiba paghambingin man
ang mga lipunan.
Aspekto ng gender ay maaring Malaki
ang pagkakaiba ng mga lipunan.
2 Katangian ng Sex:
1.) Ang mga babae ay nagkakaroon
ng buwanang regla.
2.) Ang mga lalaki ay may testes.
Saudia Arabia – hindi nagpapahintulot
sa kababaihan na magmaneho ng
sasakyan,
Aziza Al Yousef – nakulong matapos
lumabag sa Women Driving Ban.
Oryentasyong sekswal – kakayahan ng
isang tao na makaranas ng malalim na
atraksyong apeksyunal, emosyonal,
sekswal, at ng malalim na
pakikipagrelasyon sa taong ang
kasarian ay maaring katulad ng sa
kanya, iba sa kanya, o kasariang higit
sa isa.
2 uri ng oryentasyong sekswal:
1.) Heterosexual- taong
nagkakanasang sekswal sa miyembro
ng kabilang kasarian.
2.) Homosexual – mga nagkakaroon
ng sexual na pagnanasa sa mga taong
nabibilang sa katulad na kasarian.
Pagkakakilanlang Pangkasarian –
malalim na damdamin at personal na
karanasang pangkasarian ng isang tao
naman ang nakatugma o hindi
nakatugma sa sex niya nang siya’y
pinanganak.
Binukot- mga babae na tinatago as
mata ng publiko.
Boxer Codex – lalaki na pwedeng
magkaroon ng maraming asawa,
ngunit sa kababaihan ay
ipinagbabawal at haharap nang
karampatang parusa tulad nang
pagkapatay.
Gender roles- batayan o pamantayan
ng lipunan sa kung ano ang nararapat
na tungkulin ng bawat kasarian.
Patriarkiya – amang namumuno.
Matriarkiya – babae ang
namamalakad.
- Timog silangang asya bago ang
kolonyalismo.
- Babaylan at katalonan ang
namumuno sa aspektong panrelihyon.
GENDER TIMLINE
Panahong Pre-kolonyal
- Boxer Codex (1595)
Panahon ng Kastila
- Limitado
- babae sa kumbento, half-educated
woman.
Panahong ng Pag-aalsa/Rebolusyon
- Gabriela Silang
- Marina Dizon (1896) tumulong sa
adhikain ng mga Katipunan sa labanan
ang pang-aabuso ng mga Espanyol.
Panahon ng Amerikano
- Kalayaan, karapatan, at
pagkakapantay-pantay,
Panahon ng Hapones
Dekada 60 – gay culture.
- Maraming akda patungkol sa
homosexuality.
Mula sa impluwensiya ng international
media at ng local na interpretasyon ng
mga taong LGBT na nakaranas
mangibang bansa.
Huling dekada 80 at unang bahagi ng
dekada 90
- maraming pagsulong.
- Ladlad – isang antolohiya ng panulat
ng miyembro ng gay community na
inedit ni Danton Remoto at J. Neil
Garcia (1993)
Lesbian Collective – Lesbian activism sa
martsa ng international Women’s pay
noong Marso 1992.
Dekada 90 – LGBT Movement sa
Pilipinas.
Akbayan Citizens Action Party
- unang partifong political na
komunsulta sa LGBT.
Lesbian and Gay Legislative Advocacy
Network (LAGABLAB)
- unang LGBT lobby group.
September 21, 2003 – itinatag ni
Danton Remoto ang political sa
Partido na ‘Ang Ladlad’
2004, ginanap sa Maynila ang ika-10
na anibersayo ng LGBT pride sa
Pilipinas bilang bahagi ng Gay Pride
March.
ARALIN 2: Mga Isyu sa Kasarian at Lipunan
“Invisible Minority” – LGBT ayon kay
Hillary Clinton.
Malala Yousafzai (July 4, 1997)
- Binaril sa ulo ng Taliban, kilusang
political na nagmula sa Afghanistan.
Foot Binding (China)
- Pinagpalit hanggang tatlong
pulgada.
- Lotus feet.
- simbolo ng yaman, ganda, at
pagiging karapat-dapat sa
pagpapakasal,
- Tinanggal noong 1911 ni Sun Yat
Sen.
Karahasan sa Kababaihan
- anumang kasahasang nauugat sa
kasarian na humahantong sa posikal,
seksuwal, o mental na pananakit sa
kababaihan.
Breast ironing o breast flattening
- kaugalin sa bansang Cameroon sa
kontinente ng Africa.
- pagbabayo o pagmamasahe ng
dibdib ng batang nagdadalaga sa
 pamamagitan ng bato.
Diskriminasyon – anumang pag-uuri,
ekslusyon, o restriksyon batay sa
kasarian na naglalayon o nagiging
sanhi ay hindi pagkilala, paggalang, at
pagtamasa ng lahat ng kasarian ng
kanilang mga karapatan at kalayaan.
ARALIN 3: Tugon sa mga Isyu ng Kasarian at
Lipunan
“LGBT rights are human rights” – Ban
Ki Moon
PRINSIPYO I
- Karapatan sa unibersal na
pagtatamasa ng karapatang pantao.
PRINSIPYO II
- karapatan sa pagkakapantay.
- pantay at kalayaan sa diskriminasyon.
PRINSIPYO IV
- Ang karapatan sa buhay.
PRINSIPYO XII
- Karapatan sa Trabaho
PRINSIPYO XVI
- Karapatan sa Edukasyon
PRINSIPYO XXV
- Karapatang lumahok sa buhay
pampubliko.
Convention on the Elimination of All
Forms of Discrimination Against
Woman (CEDAW)
- International bill for Woman
- kauna-unahan at tanging
internasyunal na kasunduan na
komprehensibong tumatalakay sa
karapatan ng kababaihan.
Anti-Violence Against Women and
their Children Act
- Karapatan laban sa torture at sa
malupit, makahayop, o mapanghiyang
pagtrato sa kababaihan at kabataan.
Magna Carta for Women (RA 9710)
Marginalized Woman
- Babaeng mahirap o ‘di panatag sa
kalagayan.
Women in Especially Difficult
Circumstances
- Nasa panganib na kalagayan.
LAYUNIN NG CEDAW:
- Pagkakapantay-pantay
- Responsibilidad ng estado
- Ipagbawal ang patakarang
umaagrabyado sa kababaihan
- Sugpuin ang paglabag
- Hamunin ang state parties.
STATE PARTIES NG CEDAW ay
inaasahang:
- Ipawalang bias ang lahat ng batas at
mga nakagawing nagdidiskrimina
- Ipatupad ang lahat ng patakaran
- Pagkakapantay-pantay
- Gumawa ng pambansang ulat kada
apat na taon.
ARALING PANLIPUNAN
IKAAPAT NA MARKAHAN
ARALIN 1: Pagkamamamayan: Konsepto at
Katuturan
LIGAL NA PANANAW
 Citizenship
- kalagayan o katayuan ng isang tao
bilang miyembro ng isang pamayanan
o estado.
- legal na kalagayan ng isang
indibidwal sa isang nasyon estado.
- ugnayan ng isang indibidwal at ng
estado.
 Panahong kabihasnang Griygeo
umusbong ang konsepto ng Citizen
- Binubuo ng mga lungsod-estado na
tinatawag na polis.
- May iisang pagkakailanlan at iisang
mithiin,
 -Polis – binubuo ng mga Citizen na
limitado sa kalalakihan.
 Pericles (Orador ng Athens)
- Hindi lamang sarili ang iniisip ng
Citizens kundi maging ang kalagayan
ng estado.
 ARTIKULO IV: Pagkamamamayan
SEKSIYON1. Ang sumusunod ay
mamamayan ng Pilipinas:
(1) yaong mamamayan ng Pilipinas sa
LUMAWAK NA PANANAW NG
panahon ng pagpapatibay ng
PAGKAKAMAMAYAN
saligang-batas na ito;
(2) yaong ang mga ama o mga ina ay
mamamayan ng Pilipinas;
(3) yaong mga isinilang bago sumapit
ang Enero 17, 1973 na ang mga ina ay
Pilipino, na pumili ng
pagkamamamayang Pilipino pagsapit
sa karampatang gulang; at
(4) yaong mga naging mamamayan
ayon sa batas.
SEK. 2. Ang katutubong inianak na
mamamayan ay yaong mamamayan
ng Pilipinas
SEK. 3. Ang pagkamamamayang
Pilipino ay maaaring mawala o muling
matamo sa paraang itinatadhana ng
batas.
SEK. 4. Mananatiling angkin ang
kanilang pagkamamamayan ng
mamamayan ng Pilipinas na mag-
asawa ng mga dayuhan, matangi kung
sa kanilang kagagawan o pagkukulang,
sila ay ituturing, sa ilalim ng batas, na
nagtakwil nito.
SEK. 5. Ang dalawahang katapatan ng
mamamayan ay salungat sa
kapakanang pambansa at dapat
lapatan ng kaukulang batas.
Paraan nang pagkawala ng
pagkamamamayan ng Pilipinas:
1. Ang panunumpa ng katapatan sa
Saligang Batas sa ibang bansa.
2. Tumakas sa hukbong sandatahan.
3. Nawala na ang bias ng
naturalisasyon.
2 Prinsipyo ng pagkamamamayan:
1. Jus Sanguinis
- nakabatay sa pagkamamamayan ng
isa sa kaniyang mga magulang,
2. Jus Soli
- nakabatay sa lugar kung saan siya
ipinanganak,
 Yeban (2004)
- ang isang responsableng
mamamayan ay:
1. Makabayan
2. Pagmamahal sa kapuwa
3. Respeto sa karapatang pantao
4. May pagpunyagi sa mga bayani
5. Gagap ang karapatan at tungkulin
bilang mamamayan.
6. May disiplina sa sarili
7. Kritikal at malikhaing pag-iisip.
 12 gawaing maaaring makatulong sa
ating bansa (Alex Lacson)
1. Sumunod sa Batas Trapiko
2. Laging humingi ng opisyal na resibo
3. Huwag bumili ng mga bagay na
smuggle
4. Positibong magpahayag ngtungkol
sa atin gayundin sa sariling bansa.
5. Igalang ang nagpapatupad ng batas
trapiko, pulis, at iba pang lingkod
bayan.
6. Itapon ng wasto ang basura
7. Suportahan ang inyong simbahan
8. Tapusin nang may karapatan ang
tungkulin sa panahon ng eleksiyon.
9. Maglingjkod ng maayos sa
pinapasukan
10. Magbayad ng buwis
11. Tulungan ang isang iskolar o
batang mahirap
12. Maging mabuting magulang
 ARALIN 2: Mga Karapatang Pantao
Diyagram ng kontekstong historical nap ag-
unlad ng konsepto ng karapatang pantao:
1.) Cyrus Cylinder (539 BCE)
- Haring Cyrus ng Persia, sinakop ang Babylon.
- Pinalaya ang mga alipin at ipinahayag na
maaari silang pumili ng sariling relihiyon.
- Nakatala ito sa isang baked clay cylinder
- “World’s First Charter of Human Rights”
2.) Magna Carta (1215)
- John I ng England
- Hindi maaaring dakpin, ipakulong, at bawiin
ang anumang ari-arian ng sinuman nang
walang pagpapasiya na hukuman.
3.) Petition of Rights (1628)
- England
- Hindi pagpataw ng buwis ng walang
pahintulot ng parliament.
- Pagbawal sa pagkulong ng walang sapat na
dahilan.
- Hindi pagdeklara ng batas military sa
panahon ng kapayapaan.
4.) Bill of Rights (Dec. 16,1971)
5.) Declaration of the Rights of Man and the
Citizennia (1789)
- nagtagumpay ang Frencg Revolution na
wakasan ang ganap na kapangyarihan ni
Haring Louis XVI
6.) The First Geneva Convention (1864)
- 16 na Europeong bansa at iilang estado ng
US sa Geneva, Switzerland.
- Pag-alaga sa nasuhatan at may sakit na
sundalo nang walang anumang
diskriminasyon.
7.) Human Rights Commission (1948)
- Eleanor Roosevelt
 Universal Declaration of Human Rights
- Mahalagang dokumentong naglalahad
ng mga karapatang pantao ng bawal
indibidwal.
- Karapatang kultural, ekonomiko, sosyal,
sibil, at political.
 Oktubre 24, 1945 nang uitatag ang United
Nations
 Disyembre 10, 1948 nang tinanggap ng
UN General Assembly ang UDHR
- “International Magna Carta for All
Mankind”
 UDHR
- Preamble at Artikulo 1: Likas na
Karapatan
- Artikulo 3-21: sibil at political
- Artikulo 23-27: Ekonomiko, sosyal,
kultural
- Artikulo 28-30: Tungkulin ng tao
itaguyod ang karapatan ng iba.
 SEKSYON 11 ng Artikulo II na konstitusyon
ng Republiko ng Pilipinas (1987)
- pinahahalagahan ng estado ang
karangalan ng bawat tao at
ginagarantiyahan ang lubos na paggalang
sa mga karapatang pantao.
 Bill of Rights (Seksyon 1-22 Artikulo III)
- Listahan ng mga pinagsama-samang
karapatan ng bawat taomula sa dating
konstitusyon at karagdagang karapatan ng
indibidwal.
 3 uri ng mga karapatan ng bawat
mamamayan:
1. Natural
2. Statutory
3. Constitutional Rights
- Karapatang Politikal
- Sibil
- Sosyo-ekonomik
- Akusado
 Non-Governmental Organizations
1. Amnesty International
2. Human Rights Action Center
 - nagsisilbing boses ng walang boses
3. Global Rights
- pangalagaan ang walang gaanong boses
4. Asian Human Rights Commission
5. African Commission on Human and
People’s Rights

 Facilitator’s Manual on Human Rights

Education:
1. ANTAS 1: Pagpapaubaya at Pagkakaila
2. ANTAS 2: Kawalan ng Pagkilos at Interes
3. ANATS 3: Limitadong Pagkukusa
4. ANTAS 4: Militance, Pagsasarili, at
Pagkukusa