Araling Panlipunan Reviewer for Quarter 1

Ang Lipunan ay tumutukoy sa mga taong samasamang naninirahan sa isang organisadong

komunidad na may iisang batas, tradisyon, at pagpapahalaga. Ang Lipunan ay mayroong dalawang
bahagi; ang Istrukturang Panlipunan at ang Kultura.

Emile Durkheim Karl Marx Charles Cooley

Ang lipunan ay isang buhay na
organismo kung saan
nagaganap ang pangyayari at
gawain
Patuloy na kumikilos at
nagbabago ang lipunan
Binubuo ng magakakaiba ngunit
magkakaugnay na institusyon
Kakikitaan ng tunggalian ng
kapangyarihan
Nabubuo dahil sa pag-aagawa
ng mga tao sa limitadong
pinagkukunangyaman upang
matugunan ang
pangangailangan
Hindi pantay ang antas ng tao
Binubuo ng tao na may
makakawing na ugnayan at
tungkulin
Higit na nakikilala ng tao ang
sarili sa pamamagitan ng
pakikisalamuha sa iba

Ang Istrukturang Panlipunan ay nahahati naman sa apat; ito ay ang Institusyon, Social Group,
Status at Gampanin o Roles.

1. Institusyon – organisadong sistema ng ugnayan sa isang lipunan.

 Pamilya
 Relihiyon
 Edukasyon
 Ekonomiya
 Pamahalaan

2. Social Group – tumutukoy sa dalawa o higit pang taong may magkakatulad na katangian na
nagkakaroon ng ugnayan sa bawat isa at bumubuo ng isang ugnayang panlipunan.
 Primary Group – tumutukoy sa malapit at impormal na ugnayan ng mga indibidwal.
Kadalasasang maliit lang ang bilang at binubuo ng pamilya o mga kaibigan.
 Secondary Group – tumutukoy sa pormal na ugnayan ng mga indibidwal sa isa’t isa.
Ang ganitong uri ng ugnayang panlipunan ay karaniwang nakatuon sa pagtupad ng
isang gawain.

3. Status – tumutukoy sa posisyong kinabibilangan ng isang indibidwal sa lipunan.

Naiimpluwensiyahan ng ating status ang ating pagkakakilanlan o identidad.
 Ascribed – status na nakatalaga sa isang indibidwal sa simula nang siya ay
ipinanganak. Hindi ito kontrolado ng isang indibidwal.
 Achieved – status na nakatalaga sa isang indibidwal sa bisa ng kaniyang
pagsusumikap. Maaaring mabago ng isang indibidwal ang kaniyang achieved status.

4. Gampanin o Roles – tumutukoy ito sa mga Karapatan, obligasyon, at mga inaasahan ng

lipunan na kaakibat ng posisyon ng indibidwal.

Ang Kultura ay isang kumplikadong Sistema ng ugnayan na nagbibigay-kahulugan sa paraan ng

pamumuhay ng isang grupong panilipunan o isang Lipunan na kabuuan. Tumutukoy ito sa kahulugan at
paraan ng pamumuhay na naglalarawan sa isang lipunan. Ang ginagawa natin sa pang-araw-raw nating
pamumuhay ay bahagi ng ating kultura. Mayroong dalawang uri, at apat na elemento ang Kultura

Materyal na Kultura Hindi Materyal na Kultura

Ito ay binubuo ng mga gusali, likhang-sining,
kagamitan, at iba pang bagay na nakikita at
nahahawakan at gawa o likha ng tao. Ang mga
bagay na ito ay may kahulugan at mahalaga sa
pag-unawa ng kultura ng isang lipunan.
(Panopio, 2007)
Kinabibilangan ito ng mga batas, gawi, ideya,
paniniwala, at norms ng isang grupo ng tao. Hindi
ito nahahawakan, subalit ito ay maaaring makita
o maobserbahan.

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

 1. Paniniwala (Beliefs) – tumutukoy sa mga kahulugan at paliwanag tungkol sa pinaniniwalaan
at tinatanggap na totoo. Ito ay maaaring ituring na batayan ng pagpapahalaga ng isang
grupo o lipunan sa kabuuan.

2. Pagpapahalaga (Values) – ito ay isang mahalagang salik na hindi maaaring maihiwalay sa

paniniwala ng isang lipunan. Ito ay maaaring ituring na batayan ng pagpapahalaga ng isang
grupo o lipunan sa kabuuan kung ano ang katanggap-tanggap at kung ano ang hindi, ano
ang tama at ano ang mali, maganda, at kung ano nararapat at hindi nararapat.

3. Norms – tumutukoy sa mga asal, kilos, o gawi na binuo at nagsisilbing pamantayan at

batayan ng mga ugali, aksyon, at pikikitungo ng isang indibidwal sa lipunang kaniyang
kinabibilangan.

 Folkways – ang pangkalahatang batayan ng kilos ng mga tao sa isang grupo o isang
lipunan sa kabuuan.
 Mores – tumutukoy sa mas mahigpit na batayan ng pagkilos. Ang paglabag sa mga
mores ay magdudulot ng legal na kaparusahan.

4. Simbolo (Symbols) – ang paglalapat ng kahulugan sa isang bagay ng mga taong gumagamit
nito. Kung walang simbolo, walang magaganap na komunikasyon at hindi rin magiging
possible ang interaksiyon ng mga tao sa lipunan. (White, 1949)

Isyung Personal Isyung Panlipunan

Nagaganap sa pagitan ng isang tao at ilang
malapit sa kaniya. Ang solusyon ay nasa kamay
ng indibidwal. Ito ay maituturing na pribadong
bagay na nararapat solusyunan sa pribadong
paraan.
Isang pampublikong bagay. Karaniwang kaugnay
ito ng krisis o suliranin sa mga institusyong
panlipunan. Mga suliranin ito na nakakaapekto
hindi lamang sa isang tao kundi sa lipunan sa
kabuuan.

Ang Sociological Imagination ay tumutukoy sa kakayahang makita ag ugnayan sa pagitan ng

istrukturang panlipunan at kultura sa pagkakaroon ng mga suliranin at isyung panlipunan.

Apat ng Uri ng Kontemporaryong Isyu

1. Kontemporaryong Isyung Panlipunan- ito ay mga isyu o mahahalagang pangyayari na may

malaking epekto sa iba’’t ibang sektor ng lipunan tulad ng pamilya, simbahan, paaralan,
pamahalaan, at ekonomiya.

2. Kontemporaryong Isyung Pangkalusugan – ito ay mga isyu na may kaugnayan sa kalusugan

na maaaring nakabubuti o hindi nakabubuti sa mga tao sa lipunan.

3. Kontemporaryong Isyung Pangkapaligiran – ay tumutukoy sa mga isyung may kinalaman sa

kapaligiran at mga usapin sa pagpapaunlad at tamang paggamit sa ating kalikasan.

4. Kontemporaryong Pangkalakalan -mga suliraning may kinalaman sa globalisasyon at

negosyo, kasama dito ang mga usapin o isyung pang-ekonomiya.

Mga Dapat Taglayin sa Pagsusuri ng Isang Kontemporaryong Isyu:

 Kaalaman sa pagsusuri kung ito ay naglalahad ng patas na opinyon.
 Kaalaman sa batayan ng isyu, saan nagmula, maaari na ito ay hango sa mga legal na
dokumento, journal, sulat, larawan, at iba pa.
 Kakayahan sa pagbibigay ng opinyon, pagbuo ng ugnayan, at pangkalahatang
pananaw sa isang pangyayari.
 Kakayahang malaman kung ang pahayag o pangyayari ay makatotohanan o nakabase
sa opinyon o haka-haka lamang

 Suliranin sa Solid Waste

Binigyang-kahulugan ng Republic Act No. 9003 na kilala bilang Solid Waste Management Act of
2000 ang solid waste bilang mga itinapong basura na nanggagaling sa mga kabahayan at komersyal na
—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—
establisimyento, mga nonhazardous na basurang institusyunal at industriyal, mga basura na galing sa
lansangan at konstruksiyon, mga basura na nagmumula sa sektor ng agrikultura, at iba pang basurang
hindi nakalalason.

Residential Commercial Institutional Industrial

Nagmumula sa mga Nagmumula sa mga Nagmumula sa mga Nagmumula sa mga
kabahayan o tahanan. pribado at pampublikong opisina, pabrika
pampublikong mga ospital, at iba pa.
establisyemento

 Republic Act No. 9003 (Ecological Solid Waste Management Act of 2000) - nakasaad sa batas
na ito ang mga alituntunin sa wastong pamamahala ng basura at pagpapatupad ng mga
programang nakatuon sa pakikiisa ng bawat mamamayan upang mabawasan ang basurang
itinatapon. Ilan sa mga nilalaman ng batas na ito ay ang sumusunod:
 Pagtatatag ng National Solid Waste Management Commission at ng National Ecology
Center
 Pagtatatag ng Materials Recovery Facility
 Pagsasaayos ng mga tapunan ng basura

Ang National Solid Waste Management Commission ang nangangasiwa sa pagpapatupad ng

mga plano sa pamamahala ng mga basura o ang tinatawag na Solid Waste Management (SWM) Plan.
Ito ay binubuo ng 14 na ahensya mula sa pamahalaan sa pangunguna ng Department of Environment
and Natural Resources (DENR) at 3 naman mula sa pribadong sektor

Ang Materials Recovery Facility (MRF) ay ang pinaglalagyan ng mga nakolektang nabubulok na
basura upang gawing compost o pataba ng lupa. Dito rin pansamantalang inilalagak ang mga balik-
gamit (recyclables) na bagay tulad ng bote, plastic, papel, lata, at iba pa. Isinasagawa rin dito ang
pagbubukod ng mga basurang nakolekta mula sa pinagmulan.

Mother Earth Foundation Isang nonprofit organization na aktibong

tumutugon sa suliranin sa basura na
nagsusulong ng zero waste sa pamamagitan
ng pagbabawas at wastong pamamahala
ng basura.
Bantay Kalikasan Itinataguyod ang kahalagahan ng
pangangalaga sa kapaligiran upang matamo
ang likas-kayang pag-unlad.
Greenpeace Philippines Tumutulong upang maprotektahan ang
karapatan ng mga Pilipino sa balanse at
malusog na kapaligiran.

 Pagkasira ng mga Likas na Yaman

Sagana ang Pilipinas sa likas na yaman. Malaki ang pakinabang na nakukuha ng ating bansa
mula rito. Maraming Pilipino ang kumikita mula sa direktang paggamit ng mga likas na yaman tulad ng
pagtatanim at pangingisda. Ito rin ang pinagmumulan ng mga hilaw na materyales na ginagamit sa
pagbuo ng mga produkto sa iba’t ibang pagawaan o pabrika.

Sa kabila ng pakinabang na nakukuha mula sa mga likas na yaman, patuloy itong nasisira at
nauubos dahil sa mapang-abusong paggamit dito. Ang pagtaas ng demand dahil sa lumalaking
populasyon, hindi epektibong pagpapatupad ng mga programa at batas para sa pangangalaga sa
kalikasan, at mga natural na kalamidad ay banta rin sa likas na yaman.

Mga Programa at Pagkilos Upang Mapangalagaan ang Yamang Likas

Dahil sa patuloy na pagkasira ng kagubatan at iba pang mga pinangkukunang yaman, maraming
batas ang ginawa upang matuldukan na ang mga ito. Maraming batas ang pinagtibay sa iba’t ibang

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

panahon na may layuning pangalagaan ang likas na yaman ng ating bansa. Ilan sa mga ito ay ang
sumusunod:
Batas Probisyon
Republic Act No. 2706  Itinatag ang Reforestation Administration
 Layunin nito na mapasidhi ang mga programa para sa
reforestation ng bansa.
Presidential Decree No.  Ipinag-utos ang pagsasagawa ng reforestation sa buong bansa
705 kasama ang pribadong sektor.
 Ipinagbawal din ang pagsasagawa ng sistema ng pagkakaingin
Republic Act No. 7586  Idineklara ang ilang pook bilang national park kung saan
National Integrated ipinagbawal dito ang panghuhuli ng hayop, pagtotroso, at iba
Protected Areas System pang komersyal na gawain ng tao.
Act of 1992
Republic Act No. 8749  Itinataguyod nito ang pagtugon sa suliranin sa polusyon sa
Philippine Clean Air Act hangin sa pamamagitan ng pakikipagtulungan ng mga
of 1999 mamamayan at mga industriya.
Republic Act No. 9072  Layunin ng batas na ito na ingatan at protektahan
National Caves and Cave ang mga kuweba at ang mga yaman nito bilang
Resources Management bahagi ng likas na yaman ng bansa.
and Protection Act
Republic Act No. 9147  Binibigyang proteksyon ng batas na ito ang pangangalaga sa mga
Wildlife Resources wildlife resources at sa kanilang tirahan upang mapanatili ang
Conservation and timbang na kalagayang ekolohikal ng bansa.
Protection Act
Republic Act No. 9175  Ipinagbawal ng batas na ito ang paggamit ng chainsaw upang
The Chainsaw Act matigil ang ilegal na pagtotroso at iba pang gawaing nakasisira
ng kagubatan.
 Ang batas na ito ay naglalayong protektahan at ingatan ang mga
yamang gubat sa pamamagitan ng tinatawag na Sustainable
Forest Manangement (SFM)
Republic Act No. 8371  Batas na nagtataguyod at kumikilala sa karapatan ng mga
Indigenous People’s katutubo at sa kanilang kontribusyon sa pangangalaga sa
Rights Act (IPRA) kapaligiran.
Proclamation No. 643  Ipinahayag ang June 25 bilang Philippines Arbor Day
 Hinakayat ang pakikiisa ng lahat ng ahensya ng pamahalaan,
pribadong sektor, paaralan, NGO, at mga mamamayan upang
makihalok sa pagtatanim ng puno.
Executive Order No. 23  Ipinatigil ang pagputol ng puno sa natural at residual na
kagubatan. Ipinag-utos din ang paglikha ng anti-illegal logging
task force.
Executive Order No. 26  Ipinahayag ang pangangailangan sa pagtutulugan ng iba’t ibang
ahensya ng pamahalaan para sa National Greening Program.

 Pagmimina

Ang pagmimina o mining ay ang gawain kung saan ang iba’t ibang mineral tulad ng metal, di-
metal, at enerhiyang mineral ay kinukuha at pinoproseso upang gawing tapos na produkto.

Philippine Mining Act  Ito ay naisabatas noong 1995 upang makapagbigay ng

Executive Order No. 79
Philippine Mineral
makabuluhang panlipunan at pangkapaligirang kaligtasan mula
sa pagmimina kasama ang obligasyon ng mga industriyang
nagsasagawa nito.
 Ang batas na ito ay nilikha upang masubaybayan ang operasyon
ng pagmimina sa buong bansa kasabay ng pangangalaga sa
kalikasan
 Ipinatupad ito upang mapagtibay ang proteksiyong
pangkapaligiran, masuportahan ang responsableng pagmimina,
at makapagbigay ng karampatang revenue-sharing scheme
kasabay ng paglago ng industriya ng pagmimina.
 Layunin nitong ayusin ang mga makatuwirang pananaliksik sa

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

 Resources Act of 2012 pagmimina, at masubaybayan ang paggamit ng mga yamang
mineral. Tinitiyak nito ang pantay-pantay na benepisyong
maibibigay ng pagmimina sa estado ng Pilipinas, sa mga
katutubo, at sa mga lokal na komunidad.

 Pagku-quarry o Quarrying

Ang pagku-quarry o quarrying ay ang paraan ng pagkuha ng mga bato, buhangin, graba at iba
pang mineral mula sa lupa sa pamamagitan ng pagtitibag, paghuhukay, o pagbabarena. Ginagawa ang
pagku-quarry sa mga bundok at sa mga tabing dagat. Ginagamit sa paggawa ng mga gusali, kalsada,
tulay, bahay, at marami pang iba ang mga bagay na nagmumula sa pagku-quarry.

 Climate Change

Ang climate change ay tumutukoy sa pagbabago ng klima sa buong mundo o ang ay ang
abnormal na pagbabago ng klima tulad ng pag-init o paglamig ng temperatura, at tuluy-tuloy at
malakas na pag-ulan sa isang lugar.

May dalawang sanhi ng climate change ayon sa mga pag-aaral. Una, ang natural na pagbabago
ng klima ng buong mundo. Ito ay sama-samang epekto ng enerhiya mula sa araw, sa pag-ikot ng
mundo at sa init na nagmumula sa ilalim ng lupa na nagpapataas ng temperatura o init sa hangin na
bumabalot sa mundo. Ang ikalawa ay ang gawain ng tao na nakapagpapataas sa konsentrasyon ng
carbon dioxide at iba pang greenhouse gases sa atmospera. Ilan sa mga ito ay paggamit ng mga fossil
fuels gaya ng langis at coal, at ang pagputol ng mga puno na sanhi ng pagkakalbo ng mga kagubatan

Ang climate change ay maraming masamang epekto hindi lang sa kapaligiran kundi pati na rin
sa mga tao. Ang global warming o pag-init ng temperatura ng mundo na siyang palatandaan ng climate
change ay nagdudulot ng sakuna kagaya ng heatwave, baha, malalakas na bagyo, at tagtuyot na
maaring magdulot ng pagkakasakit at pagpakamatay.

Mga Termino at Konsepto

Termino Kahulugan
Hazard Mga banta na maaaring dulot ng kalikasan o ng tao na
maaaring sanhi ng pinsala, buhay, ari-arian, at kalikasan. May
dalawang uri ng hazard, ito ay ang
 Anthropogenic Hazard o Human-Induced Hazard- ito ay
mga hazard na bunga ng mga gawain ng tao. Halimbawa nito
ay ang mga basura na itinatapon kung saan saan at maitim
na usok na ibinubuga ng mga pabrika.
 Natural Hazard – ito naman ay mga hazard na dulot ng
kalikasan. Halimbawa nito ay ang lindol, tsunami, landslide, at
storm surge.
Disaster Mga pangyayari na nagdudulot ng pinsala sa tao, kapaligiran,
at mga gawaing pang-ekonomiya. Ito ay maaaring resulta ng
hazard, vulnerability o k a h i n a a n , a t kawalan n g kakayahan
n g isang pamayanan na harapin ang mga hazard.
Vulnerability Ang kahinaan ng tao, lugar, at imprastruktura na may mataasna
posibilidad na maapektuhan ng mga hazard. Ang mga kalagayang
heograpikal at antas ng kabuhayan ang kadalasang
nakaiimpluwensiya sa kahinaang ito.
Halimbawa, mas vulnerable ang mga taong naninirahan sa paanan
ng bundok at ang mga bahay na gawa sa hindi matibay na materyales.
Risk Mga pinsala sa tao, ari-arian, at buhay dulot ng isang
kalamidad o sakuna. Ang mababang kapasidad ng isang pamayanan

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

 na harapin ang panganib na dulot ng kalamidad ay nagiging
dahilan ng mas mataas na pinsala. May dalawang uri ito, ang
human risk at structural risk.
Resilience Ang kakayahan ng pamayanan na harapin ang mga epekto ng
kalamidad. Ang pagiging resilient ay maaaring makita sa mga
mamamayan, halimbawa ang pagkakaroon ng kasanayan at kaalaman
tungkol sa hazard ay isang paraan upang sila ay maging ligtas sa
panahon ng kalamidad. Maari ring estruktural na kung saan isinasaayos
ang mga tahanan, gusali, o tulay upang maging matibay bago pa
dumating ang isang kalamidad.

Ang Philippine Disaster Risk Reduction and Management Framework

Ang Philippine Disaster Risk Reduction and Management Act of 2010 ay may
dalawang pangunahing layunin:
1. Ang suliranin na dulot ng mga kalamidad at hazard ay dapat paghandaan at hindi lamang
haharapin sa panahon ng pagsapit ng iba’t ibang kalamidad; at
2. Mahalaga ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan upang maiwasan at mapababa ang
pinsala at panganib na dulot ng iba’t ibang kalamidad.

Mga Itinataguyod ng PDRRM Framework:

 Ang paglutas sa mga hamong pangkapaligiran ay hindi lamang tungkulin ng pamahalaan.
 Nagmumula sa pagtutulungan at pagkakaisa ng iba’t ibang sektor ng lipunan tulad ng
pamahalaan, mangangalakal, Non-governmental Organizations (NGO’s), pribadong sector,
kasama na ang mga mamamayang naninirahan sa isang komunidad ang pagbuo ng disaster
management plan.
 Ang pagbuo ng mga plano at polisiya sa pagharap ng mga hamong pangkapaligiran ng
Community Based- Disaster and Risk Reduction Management Approach ang itinataguyod ng
National Disaster Risk and Reduction Management Council (NDRRMC) sa kasalukuyan.

Ang Community-Based Disaster and Risk Reduction Management Approach (CBDRM)

Ang Community-Based Disaster Risk Management ay isang paraan upang ang mga mamamayan
ang siyang tutukoy, susuri, tutugon, susubaybay, at tataya sa mga risk na maaari nilang maranasan lalo
na ang mga pamayanang may banta ng hazard at kalamidad. Isa itong paraan upang maiwasan ang
malaking pinsala sa buhay at ari-arian at maisabuhay ng mga tao sa isang komunidad ang kahalagahan
ng pagiging handa.
Layunin ng CBDRM:
 Bumuo ng isang pamayanang handa at matatag sa pagharap sa mga hamong pangkapaligiran
nanakasalalay sa mabuting pagpaplano, pagtataya, at paghahandang nakapaloob sa disaster
management plan.
 Maging disaster-resilient ang mga pamayanan at maayos na maisagawa ang Community-Based
Disaster and Risk Management Approach

Katangian ng Bottom-up Approach

 Ang pagtukoy, pag-aanalisa, at paglutas sa mga suliranin at hamong pangkapaligiran na
nararanasan sa isang pamayanan ay nagmumula sa mga mamamayan at iba pang sektor ng
pamayanan.
 Ang pamumuno ng lokal na pamayanan ang pangunahing kailangan para sa grassroots
development kasama na ang mga lokal na pamahalaan, pribadong sector, at mga NGOs.
 Nabibigyan ng pansin ang magkakaibang pananaw ng iba’t ibang grupo sa isang pamayanan na
makatutulong sa paglaban sa mga hazard at kalamidad.
 Ang karanasan at pananaw ng mga taong nakatira sa isang disaster-prone area ang nagiging
pangunahing batayan ng plano.
 Ang pagkilala sa mga pamayanan na may maayos na pagpapatupad ay isa sa mga salik upang
maipagpatuloy ang matagumpay na bottom-up approach.
 Kailangan ang maingat at responsableng paggamit ng mga tulong-pinansyal.

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

  Ang matagumpay na bottom-up strategy ay natatamo dahil sa malawakang partisipasyon ng
mga mamamayan sa komprehensibong pagpaplano at pagbuo ng desisyon.

Katangian ng Top-down Approach

 Ipinapaubaya sa mas nakatataas na tanggapan o ahensiya ng pamahalaan ang lahat ng mga
gawain tulad ng pagpaplano hanggang sa pagtugon sa panahon ng kalamidad.
 Kung ang buong bayan o lungsod naman ang nakaranas ng kalamidad ang paraan ng pagtugon
ay nakasalalay sa paraan na ipatutupad ng lokal na pamahalaan.
 Karaniwan ang sistemang ito ay laging binabatikos at nakatatanggap ng mga kritisismo sa
kadahilanang napapabayaan ang mga mamamayang may mataas na posibilidad na makaranas
ng epekto ng kalamidad at kadalasang hindi naibibigay ang mga pangangailangan ng mga tao.
 Kadalasan ang pananaw lamang ng namumuno ang nabibigyang-pansin sa paggawa ng plano
kung kaya’t limitado ang pagbuo sa disaster management plan.
 Ang mga karanasan, pananaw, at pangangailanagan ng mga mamamayan ay hindi rin
nabibigyan ng pansin. Sa kabuuan, nagiging mabagal ang pagtugon sa mga pangangailangan ng
mga mamamayan sanhi ng hindi pagkakasundo ng Pambansang Pamahalaan at ng Lokal na
Pamahalaan tungkol sa mga patakaran at hakbangin na dapat gawin sa panahon o pagkatapos
ng kalamidad.

Signal No. Bugso at Lakas ng Hangin Katangian

1 (Tropical Depression) 30 – 60 kph 36 oras
2 (Tropical Storm) 61 – 120 kph 24 oras
3 (Severe Tropical Storm) 121 – 170 kph 18 oras
4 (Typhoon) 171 - 220 kph 12 oras
5 (Super Typhoon) >220 kph 12 oras

Tandaan mo na walang pagbabago sa Public Storm Signal Warning ng lugar at

nababawasan ang palugit kung may bagong inilalabas na ulat panahon. Sa panahon ng
bagyo, narito ang mga bagay na dapat mong isaalang-alang para sa kaligtasan ng iyong
kapamilya at ng buong pamayanan.

Bago ang Bagyo:

1. Makinig sa radyo o manood ng TV para sa regular na anunsyo o babala tungkol sa kalagayan
ng bagyong paparating.
2. Laging maghanda ng mga gamit pang-emergency na nakalagay sa lalagyang hindi nababasa
kasama ang mga ekstrang damit, delata, posposro, baterya, at iba pang mahahalagang gamit.
3. Ayusin ang mga bahagi ng bahay lalo na ang bubong para maging matibay at makayanan ang
malakas na ihip ng hangin.
4. Kailangang lumikas kung nakatira sa mababang lugar at delikado sa baha.

Habang may Bagyo:

1. Huwag lumabas ng bahay kung hindi kinakailangang lumikas.
2. Siguraduhin na nakasara ng maayos ang mga bintana at pintuan.
3. Itago na ng maayos ang mga kagamitan bago lilikas, isara ang tangke ng gas, at kailangang
nakapatay ang main switch ng kuryente.
4. Kung lilikas, siguraduhing may dalang emergency kit.

Pagkatapos ng Bagyo
1. Manatili sa loob ng bahay kung wala pang opisyal na balita na nakaalis na ang bagyo sa
bansa.
2. Kung lalabas, mag-ingat sa mga naputol na kable ng kuryente na nakakalat sa daan.
3. Makinig sa radyo o manood ng TV upang malaman ang pinakahuling balita tungkol sa bagyo.
4. Siguraduhin na walang buhay na kable o outlet na nakababad sa tubig. Itapon ang mga
naipong tubig sa mga gulong, lata, o paso upang hindi pamahayan ng lamok.

Bago Lumindol:
1. Makilahok sa mga earthquake drill.
2. Laging may handang emergency kit na naglalaman ng mga kakailanganin tulad ng bottled
water, de latang pagkain, gamut, at iba pang mahahalagang kagamitan sa panahon ng paglikas.
3. Mahalaga rin na maging pamilyar sa mga exit route ng inyong tahanan, lugar ng trabaho, at
paaralan. Alamin din kung saan nakalagay ang fire extinguisher at first aid kit.
—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—
Habang Lumilindol:
1. Umiwas sa mga puno, poste, linya ng kuryente, at estruktura kung sakaling nasa open area.
2. Magtago sa isang matibay na mesa at manatili doon upang maprotektahan ang sarili sa
maaaring bumagsak na bagay na nasa loob ng gusali.
3. Siguraduhin na laging pumunta sa ligtas na lugar.
4. At napakahalaga na kalmado at maging alerto upang malaman ang dapat gawin
sa mga panahon na katulad nito.

Pagkatapos Lumindol:
1. Lumabas agad sa gusali, bahay, o paaralan kapag huminto na ang pagyanig.
Siguraduhing ligtas ang mga kasama at alamin kung may injury.
2. Magdala ng emergency kit kung kinakailangang lumikas.
3. Lumikas kung pinalilikas.

Mga Dapat Gawin sa Pagputok ng Bulkan

1. Dapat sundin ang babala ng PHILVOCS, kung pinalilikas, lumikas agad.
2. Sa paglikas, magdala lamang ng mahahalagang kagamitan. Huwag kalimutang magdala ng
tubig, flashlight, at radio.
3. Laging alalahanin ang kaligtasan ng bawat isa kaya laging sundin ang lahat ng paalala at
babala ng kinauukulan.
4. Manatili sa evacuation center hanggang hindi nakasisiguro sa kaligtasan.
Maaaring may mga mahihinang pagsabog pati na rin ang paglindol.

Mga Dapat Gawin sa Banta ng Pagbaha at Flash Flood

1. Maging handa sa posibilidad na pagbaha kung patuloy ang pag-ulan.
2. Makinig sa radyo o manood sa TV para sa emergency instructions.
3. Kinakailangang mag-imbak ng malinis na tubig baka mawalan ng water supply.
4. Siguraduhing nasa maayos na lalagyan ang mga kagamitan sa bahay, maaari itong ilagay sa
mataas na bahagi upang hindi maabot ng tubig-baha.
5. Dalhin at isilong ang mga alagang hayop sa mataas na bahagi ng lupa.
6. Manatili sa loob ng bahay hanggang matapos ang bagyo.
7. Kung kinakailangang lumikas, tiyaking nakapatay ang kuryente ng bahay, nakasara ang tangke
ng gas, at nakasusi ang pinto.
8. Kung pinalilikas, gawin ito agad bago malubog sa tubig-baha.
9. Bago lumikas, ibaba ang main switch ng kuryente at isara ang buong kabahayan.
10. Huwag lumusong o tumawid sa mga tubig na hindi alam ang lalim nito, iwasan ang mga
lugar na may tubig-baha.
11. Kung may dalang sasakyan at inabot ng baha, huwag piliting tawirin ang baha lalo na kung
malakas ang agos nito at hindi matantiya ang lalim.
12. Pakuluan ang tubig bago inumin.
13. Pagkatapos ng baha, bago pumasok sa bahay, siguraduhing walang putol na kawad ng
kuryente upang maiwasan ang pagkakuryente o pagsisimula ng sunog.
14. Huwag pumunta sa lugar ng sakuna (disaster areas) nang hindi makasagabal sa rescue and
emergency operations.
15. Ipakita sa elektrisyan ang koneksiyon ng kuryente bago buksan ang main switch o paggamit
ng mga de-kuryenteng mga kagamitan.

Unang Yugto: Paghadlang at Mitigasyon ng Kalamidad (Disaster Prevention and Mitigation)

Paghadlang at Mitigasyon ng Kalamidad

(Disaster Prevention and Mitigation)
Pagtataya ng Pagtataya ng Pagtataya ng Pagtataya ng
Panganib Kahinaan at Kapasidad Peligro (Risk
(Hazard Kakulangan (Capacity Assessment)
Assessment) (Vulnerability Assessment)
Assessment)
Paghadlang Mitigasyon

Pagtataya ng Panganib (Hazard Assessment)

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

 Ang pagsasagawa ng Pagtataya ng Panganib ay mahalaga upang maunawaan ng
isang komunidad ang panganib, sakuna o kalamidad na maaring maranasan sa kanilang lugar
at magkaroon ng makabuluhang pagpaplano upang matugunan ito. Sa gagawing pagtataya
dapat isaalang alang ang mga katangian ng panganib na maaring maranasan, upang
maisagawa ng epektibo ang pagbuo ng plano. Magsisilbing gabay sa gagawing pagtataya
ang mga katanungan na nasa ibaba.

 Ano ang iba’t ibang uri ng panganib na maaring maranasan sa lugar?

 Ano ang maaaring pagmulan ng panganib?
 Sino ang maaaring maapektuhan ng panganib?
 Kailan maaaring maranasan ang isang panganib?
 Gaano katindi o kalawak ang maaaring maging epekto nito?
 May kakayahan ba ang komunidad na tugunan ang hamon o panganib?

Ayon sa mga ginawang pananaliksik, ang isa pang paraan ng pagtataya upang
matukoy ang panangib na maaaring maranasan sa isang partikular na lugar ay ang
pagsasagawa ng hazard mapping at timeline of events.

Ang Hazard Mapping ay ang proseso ng pagtukoy sa mapa ng mga lugar na maaaring
makaranas ng panganib at ang mga elemento na maaaring maapektuhan nito tulad
ng mga imprastraktura, agrikultura at kabuhayan ng mga mamamayan.

Ang Timeline of Events ay ang paggawa ng balangkas ng mga nakaraang pangyayari

upang masuri kung ano ang mga panganib na naranasan sa isang komunidad, gaano
kadalas itong mangyari, at kung alin sa mga ito ang nagdulot ng malaking pinsala sa
mga mamamayan at kapaligiran

Pagtataya ng Kahinaan at Kakulangan (Vulnerability Assessment)

Ang kahinaang pisikal o materyal ay tumutukoy sa kakulangang pinansiyal at likas na yaman

upang makagawa o makapagpatayo ng mga estruktura na kayang hadlangan ang epekto ng kalamidad.
Ang isang komunidad na kabilang dito ay maituturing na vulnerable at may malaking posibilidad na
makaranas ng malawakang hagupit ng kalamidad.

 Elementong nalalagay sa panganib - Tumutukoy sa lahat ng elemento sa lipunan tulad ng

mamamayan, kabahayan, imprastruktura, mga alagang hayop at pananim na maaaring
maapektuhan.
 Mamamayang nalalagay sa panganib - Tumutukoy sa mga taong maaaring higit na
maapektuhan ng kalamidad dahil sa kanilang kalagayang pisikal o kawalan ng kakayahan tulad
ng mga buntis, may kapansanan, matatanda at mga bata.
 Kinaroroonan ng mga mamamayang nalalagay sa panganib - Tumutukoy sa lokasyon ng mga
taong itinuturing na may mataas na antas na makaranas ng panganib o vulnerable.Ang mga
naninirahan sa mabababang lugar ay maaring makaranas ng pagbaha at landslide naman sa
mga naninirahan malapit sa paanan ng bundok. Ito ay halimbawa lamang ng mga pangkat na
itinuturing na vulnerable.

Pagtataya ng Kapasidad (Capacity Assessment)

Ang Pagtataya ng Kapasidad ay ang proseso ng pagsusuri sa kakayahan ng

komunidad na harapin ang iba’t ibang uri ng hazard. Katulad ng Pagtataya ng Kahinaan at
Kakulangan, mayroon din itong tatlong kategorya: Pisikal o Materyal, Panlipunan, at Pag
uugali ng mamamayan tungkol sa hazard.

 Sa pisikal o materyal na aspekto tinataya ang kakayahan ng komunidad o ng mga mamamayan

na muling bumangon at bumawi pagkatapos na makaranas ng kalamidad. Ito ang susukat kung
may kapasidad ba ang mga mamamayan na muling manumbalik sa dating pamumuhay.
Maitatayo bang muli ang mga nasirang kabahayan, magagawa ba ang mga imprastrukturang
naapektuhan, maibabalik ba ang kabuhayan ng mga ordinaryong mamamayan?

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

  Sa aspektong panlipunan tinataya ang kakayahan ng isang komunidad na harapin ang panganib
at pagsusuri kung epektibo ang plano sa pamamahala sa kalamidad ng pamahalaan. Kabilang
din dito ang kakayahan ng mga mamamayan na magtulungan upang ibangon ang kanilang
komunidad mula sa pinsala ng mga kalamidad. Mayroon bang kongkretong programa na
magpapakita ng magandang ugnayan ng pamahalaan at mamamayan
 Sa aspekto ng pag-uugali ng mga mamamayan ang pagkakaroon ng kakayahan na ibahagi ang
kanilang panahon at pagmamay-ari ay nagpapakita na may kapasidad ang komunidad na
harapin o muling bumangon mula sa pinsala ng kalamidad. Maayos ba ang pagtanggap ng mga
mamamayan sa mga makabagong programa ng pamahalaan.

Pagtataya ng Peligro (Risk Assessment)

Ang Mitigasyon ng Panganib ay maaaring ikategorya sa dalawa, ang Mitigasyong Estruktural at

Mitigasyong Di-estruktural

 Ang Mitigasyong Estruktural ay tumutukoy sa mga pisikal na paghahanda na ginagawa ng isang

komunidad upang maging handa sa panahon ng pagtama ng panganib. Kabilang sa mga ito ang
pagpapagawa ng mga estruktura na hahadlang sa matinding epekto ng kalamidad. Ang paglilinis
ng mga baradong kanal, ang pagpapalalim sa mga ilog, pagtatayo 12ng dike ay nakatutulong
upang maibsan ang pagbaha. Ang paggawa ng mga gusali na earthquake proof ay nakakatulong
upang mabawasan ang pinsala na maaring maidulot ng paglindol.

 Ang Mitigasyong Di-estruktural ay tumutukoy sa paghahanda ng pamahalaan at komunidad

kabilang sa mga gawain ay ang pagbuo ng plano sa pamamahala sa kalamidad, pagbibigay ng
wastong kaalaman sa mga mamamayan at pagpapatupad ng mga programa upang
mahadlangan ang malawakang epekto ng kalamidad. Isang epektibong paraan na maaring
gawin sa mitigasyong di estruktural ay ang pagbabahagi ng mga kaalaman tungkol sa katangian
ng mga panangib na maaring maranasan at ang kahalagahan ng kahandaan. Dito masasabi natin
na “Ligtas ang may alam”.

Ikalawang Yugto: Paghahanda sa Kalamidad (Disaster Preparedness)

Ito ay tumutukoy sa mga paghahandang ginagawa ng mga mamamayan,

komunidad at pamahalaan bago ang panahon ng pagtama ng kalamidad o sakuna. Sa
pagkakataong ito, mahalaga na magkaroon nang sapat na kaalaman ang lahat ng
mamamayan sa mga dapat gawin sa panahon ng pagtama ng kalamidad.

Ang aktibong koordinasyon ng mga ahensiya ng pamahalaan, partisipasyon ng bawat

sektor ng lipunan at kooperasyon ng mga mamamayan ang pinakasentrong batayan sa
pagkakaroon ng sistematikong paghahanda sa kalamidad. Sa pamamagitan ng maayos na
paghahanda, maiiwasan ang malawakang pinsala na maaaring maidulot ng isang kalamidad.15
Isang mahalagang gawain na nakapaloob sa yugtong ito ay ang pagbibigay ng paalala at
babala bago tumama o maging sa panahon ng kalamidad.

Tatlong Pangunahing Layunin ng Paghahanda sa Kalamidad

 Magbigay Impormasyon - Pagbabahagi ng mga kaalaman tungkol sa mga panganib,

peligro, kakayahan, at pisikal na katangian ng komunidad na mahalaga sa pagtugon sa
kalamidad
 Magbigay Payo - Pagbibigay ng gabay tungkol sa mga nararapat gawin para sa
proteksiyon, paghahanda, paghadlang at pag-iwas sa epekto ng kalamidad
 Magbigay ng Panuto - Paglalahad ng mga hakbang na dapat gawin, ligtas na lugar na
dapat puntahan, at mga ahensiya na maaaring lapitan sa panahon ng kalamidad

Ikatlong Yugto: Pagtugon sa Kalamidad (Disaster Response)

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

 Ang mga impormasyong makakalap ang magsisilbing batayan upang makabuo ng epektibong
paraan sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mga mamamayan o ng komunidad na makararanas ng
kalamidad.

Sa pagsasagawa ng epektibong pagtugon sa kalamidad ang sumusunod na pagtataya

ay nararapat gawin upang magkaroon ng konkretong basehan sa pagbuo ng plano ukol dito

 Ang Pagtatasa ng Pangangailangan o Needs Assessment ay ginagawa upang matukoy at

matugunan ang mga pangunahing pangangailangan ng mga biktima ng kalamidad tulad
ng pagkain, tahanan, damit, at gamot.
 Ang Pagsusuri sa Pinsala o Damage Assessment ay pagtukoy sa lawak ng pinsalang
dulot ng kalamidad tulad ng pagkasira ng mga imprastruktura at kabahayan.
 Ang Pagtatasa ng Pagkawala o Loss Assessment ay pagsusuri sa pansamantala o
pangmatagalang pagkawala ng serbisyo o produksyon dulot ng kalamidad katulad ng
pagkasira ng mga pananim.

Ikaapat na Yugto: Rehabilitasyon at Pagbawi sa Kalamidad (Disaster Rehabilitation and Recovery)

Ang pagpapanumbalik sa dating kaayusan at normal na daloy ng pamumuhay ng mga

mamamayang nasalanta ng kalamidad ang pangunahing tunguhin ng yugtong ito.

Sa pagbuo ng plano para sa Rehabilitasyon at Pagbawi sa Kalamidad nararapat na may

konkretong hakbang upang maging sistematiko ang pagsasagawa ng mga programa.
Ilan sa mga pangunahing bibigyang pansin ay ang pagpapanumbalik sa sistema ng komunikasyon at
transportasyon; pagkukumpuni ng kabahayan; pagbibigay ng mga pangunahing pangangailangan at
pagsuporta sa mga kabuhayang napinsala ng kalamidad.

Kung magkakaroon ng maayos na sistema ng pamamahala sa panganib ang isang

lugar, maaaring maiwasan ang malawakang pinsala sa panahon ng kalamidad. Mahalaga ang
partisipasyon ng mga mamamayan, Non- Government Organizations (NGOs) at iba pangsektor ng
lipunan sa pagpaplano at implementasiyon ng mga programa ng pamahalaan sa rehabilitasyon at
pagbawi sa kalamidad. Ang sama-samang pagtugon ng lahat ng sektor ay magdudulot ng mabilis at
matagumpay na muling pagbangon.

<------------------------------- Iluvuue ------------------------------->

Additional Reviewer
Test A
A. Emile Durkheim B. Karl Marx C. Charles Cooley
Question Answer
1. Ang lipunan ay kakikitaan ng tunggalian ng B. Karl Marx
kapangyarihan.
2. Ang maayos na lipunan ay makakamit kung A. Emile Durkheim
ang bawat pangkat at institusyon ay gagampanan
ng maayos ang kanilang tungkulin.
3.Binubuo ang lipunan ng magkakaiba subalit A. Emile Durkheim
magkakaugnay na pangkat at institusyon
4. Ito ay pag-aagawan ng mga tao sa limitadong B. Karl Marx
pinagkukunangyaman upang matugunan ang
kanilang pangangailangan.
5. Ang lipunan ay binubuo ng tao na may C. Charles Cooley
magkakawing na ugnayan at tungkulin.
6. Binubuo ang lipunan ng magkakaiba subalit A. Emile Durkheim
magkakaugnay na pangkat at institusyon.
7. Makakamit ang kaayusang panlipunan sa C. Charles Cooley
pamamagitan ng maayos na interaksyon ng mga
mamamayan.
8. Nauunawaan at higit na nakikilala ng tao ang C. Charles Cooley
kaniyang sarili sa pamamagitan ng
pakikisalamuha sa iba pang miyembro ng

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

lipunan.
9. Sa tunggalian ay nagiging makapangyarihan B. Karl Marx
ang pangkat na kumokontrol so produksyon.
10. Magkakaiba at hindi pantay na antas ng tao B. Karl Marx
sa lipunan na nakabatay sa yaman at
kapangyarihan.

Test B
Question Answer
1. Ito ay isang organisadong sistema ng ugnayan Institusyon
sa isang lipunan. Ito ay masasabing isang
organisasyon na nabuo upang makamit ang isang
misyon, layunin o tunguhin.
2. Ito ay tumutukoy sa dalawa o higit pang taong Social Group
may magkakatulad no katangian na nagkakaroon
ng ugnayan sa bawat sa isa at bumubuo ng isang
ugnayang panlipunan
3. Ito ay tumutukoy sa posisyong kinabibilangan Status
ng isang indibiduwal sa lipunan. Ang ating
pagkakakilanlan o identidad ay
naimpluwensiyahan ang ating estado sa lipunan.
4. May posisyon ang bawat indibiduwal sa loob Gampanin o Roles
ng isang social group. Ang bawat posisyon ay may
kaakibat na tungkulin. Ito ay tumutukoy sa mga
karapatan, obligasyon, at mga inaasahan ng
lipunan na kaakibat ng posisyon ng indibiduwal.
5. Ito ay isang kumplikadong sistema ng ugnayan Kultura
na nagbibigay-kahulugan sa paraan ng
pamumuhay ng isang grupong panlipunan o
isang lipunan sa kabuuan.
6. Ito ay tumutukoy sa anumang basura, mga Solid Waste
kalat, mga duming tinanggal sa isang water
treatment facility, o kahit ang mga duming
finanggal sa air pollution control facility,
anumang bagay na itinapon.
7. Ito ay isang pangyayaring natural sa kima at Climate Change
panahon na nakikita at nararanasan sa daigdig
subalit sa paglipas ng panahon ay lumala at
naging mas mapanganib sa lahat ng nilalang.
8. Ito ay tumutukoy sa naranasang pagtaas ng Global Warming
katamtamang temperatura ng himpapawid at
mga karagatan sa mundo nitong mga nakaraang
dekada.
9. Ito ay tumutukoy sa mga banta na maaaring Hazard
dulot ng kalikasan o ng gawa ng tao. Kung hindi
maiwasan, maaari itong magdulot ng pinsala sa
buhay, ari-arian, at kalikasan.
10. Ito ay tumutukoy sa mga pangyayari na Disaster
nagdudulot ng panganib at pinsala sa tao,
kapaligiran, at mga gawaing pang-ekonomiya.
Gaya ng bagyo, lindol, at pagputok ng bulkan o
gawa ng tao tulad ng digmaan at polusyon.
11. Ito.y tumutukoy sa tao, lugar, at Vulnerability
imprastruktura na may mataas na posibilidad na
maapektuhan ng mga hazard. Kadalasang
naiimpluwensiyahan ng kalagayang heograpikal.
12. Ito ay tumutukoy sa inaasahang pinsala sa Risk

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

tao, ari-arian, at buhay dulot ng pagtama ng
isang kalamidad. at antas ng kabuhayan.
13. Ito ay tumutukoy sa kakayahan ng Resilience
pamayanan na harapin ang mga epekto na dulot
ng kalamidad. Maaaring istruktural, ibig sabihin
ay isasaayos ang mga tahanan, tulay o gusali
upang maging matibay.
14. Ito ay tumutukoy sa mga hazard na dulot ng Natural Hazard
kalikasan. Ilan sa halimbawa nito ay ang bagyo,
lindol, tsunami, thunderstorms, storm surge, at
landslide.
15. Ito ay tumutukoy sa mga hazard na bunga ng Anthropogenic Hazard o Human-Induced Hazard
mga gawain ng tao. Ang maitim na usok na
ibinubuga ng mga pabrika at mga sasakyan ang
ilan sa halimbawa nito.

Test C
Approach Answer
Bottom-Up Approach A, C, E
Top-Down B, D
A. Ang responsiblidad sa pagbabago ay nasa kamay ng mga mamamayang naninirahan sa
pamayanan.
B. Ang mga batas ay nagmumula sa pamahalaan na dapat sundin ng lahat ng mamamayan.
C. Pamumuno ng lokal na pamayanan.
D. Sa pamahalaan lahat manggagaling tulong sa oras ng kalamidad.
E. Ang mga mamamayan ay may kakayahang simulan at panatilihin ang kaunlaran ng kanilang
komunidad.

Test D
a. Disaster Prevention and Mitigation
b. Disaster Preparedness
c. Disaster Response
d. Disaster Recovery and Rehabilitation
Question Answer
1. Pagsasagawa ng hazard-mapping. a. Disaster Prevention and Mitigation
2. Pagtataya kung gaano kalawak ang pinsalang c. Disaster Response
dulot ng isang kalamidad.
3. Pagsusuri sa lawak, sakop, at pinsala na a. Disaster Prevention and Mitigation
maaaring danasin ng isang lugar kung ito ay
mahaharap sa isang sakuna o kalamidad sa isang
partikular na panahon.
4. Paggawa ng historical profile o timeline of a. Disaster Prevention and Mitigation
events upang makita kung ano-ano ang mga
hazard na naranasan sa isang komunidad, gaano
kadalas, at kung alin sa mga ito ang
pinakamapinsala.
5. Pagtukoy sa mga pangunahing c. Disaster Response
pangangailangan ng mga biktima ng kalamidad
tulad ng pagkain, tahanan, damit, at gamot.
6. Pagsasagawa ng vulnerability and capacity a. Disaster Prevention and Mitigation
assessment.
7. Pagbibigay ng paalala at babala sa mga b. Disaster Preparedness
mamamayan.
8. Halimbawa nito ay ang pagpapanumbalik ng d. Disaster Recovery and Rehabilitation
sistema ng komunikasyon at transportasyon,
suplay ng tubig at kuryente.
9. Pagbuo ng disaster management plan, a. Disaster Prevention and Mitigation
pagkontrol sa kakapalan ng populasyon, paggawa
ng mga ordinansa at batas.
10. Pagtukoy sa bahagya o pangkalahatang c. Disaster Response

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—

pagkasira ng mga ari-arian dulot ng kalamidad.
11. Pagbibigay ng impormasyon tungkol sa mga b. Disaster Preparedness
gawain para sa proteksiyon, paghahanda, at pag-
iwas sa mga sakuna, kalamidad, at hazard.
12. Pagbibigay ng impormasyon tungkol sa ligtas b. Disaster Preparedness
na lugar na dapat puntahan, mga opisyales na
dapat hingan ng tullong sa oras ng sakuna,
kalamidad, at hazard.
13. Pagsasagawa ng Loss Assessment. c. Disaster Response

14. Pagsasaayos ng mga nasirang pasilidad at d. Disaster Recovery and Rehabilitation

istruktura at mga naantalang pangunahing
serbisyo.
15. Pagpapagawa ng dike upang mapigilan ang a. Disaster Prevention and Mitigation
baha, paglalagay ng mga sandbags, pagpapatayo
ng mga flood gates.

Test E
Question Answers
Mga Institusyong Panlipunan 1. Pamilya
2. Relihiyon
3. Edukasyon
4. Ekonomiya
5. Pamahalaan
Dalawang Uri ng Social Group 1. Primary Group
2. Secondary Group
Dalawang Uri ng Status 1. Ascribed Status
2. Achieved Status
Dalawang Uri ng Kultura 1. Materyal na Kultura
2. Hindi Materyal na Kultura
Elemento ng Kultura 1. Beliefs
2. Valies
3. Norms
4. Symbols
Mga Uri ng Solid Waste 1. Residential
2. Commercial
3. Institutional
4. Industrial
5. Special / Residual / E-Waste
Mga Dahilan ng Deforestation sa Pilipinas 1. Illegal Logging
2. Migration
3. Pagtaas ng Populasyon
4. Fuel Wood Harvesting
5. Pagmimina

Test F
Isyung Personal Pagkakatulad Isyung Panlipunan

Test G
Top-Down Approach Pagkakatulad Bottom-Up Approach

—------------------------------- Iluvuue -------------------------------—