EDUKASYON SA

PAGPAPAKATAO

ALVA, Danna Marielle J.

10-ARISTOTLE
UNANG MARKAHAN  Pagmemeron- maliban sa isa
ito ay mga yugto ng pagka-
sino ng tao
 Konsensiya- tagahusga kung
 Tao- Siya ang “obra maestro”
ang isang bagay ay mabuti o
ng Diyos.
masama
 Kawangis- Ang tao ay nilikhang
 Cum- with
kawangis ng Diyos
 Scientia- knowledge
 Rasyonal- Ang tao ay
 Antecedent- naunang
sinasabing rasyonal dahil may
konsensiya
kakayahan itong mag-isip
 Consequent- bunga ng
 Isip at kilos loob - Nakakapag
konsensiya
bukod sa tao
 Tamang konsensiya- batay sa
 Ispiritwal at material- ang
batas moral at unibersal na
dalawang dimensiyon ng tao
pamantayan ng katotohanan
 Magpasya- binigyan ang tao
 Maling konsensiya-
na magpasya ngunit hindi
konsensiyang batay sa maling
natin alam ang bunga nito
prinsipyo
 Panlabas at panloob- ito ang
 Tiyak na konsensiya- may
dalawang uri ng pandama
sapat na batayan ang tao sa
 Personalidad- yugyo ng
paghuhusga ng kanyang kilos
pagka-sino ng tao na
 Di-tiyak na konsensiya- walang
ginagamit niya ang kabuuan
malinaw na batayan
bilang tao.
 Pagpapasya- kakayahang
 Persona – proseso ng
pumili o magdesisyon
pagpupunyagi tungo sa
 Kamalayan, memorya,
pagiging ganap ng isang tao
imahinasyon, instinct- panloob
 Indibidwal- pagiging hiwalay
na kamalayan
ng isang tao sa ibang tao
 Paningin, pandinig, pang-
 Ens amans-
amoy, panlasa, pandama-
nangangahulugang umiiral na
panalabas na kamalayan
pagmamahal
 Kamalayan sa sarili-
kakayahang magnilay ang tao
 Kakayahang Makita ang buod-
kakayahang Makita ang halaga
 Umiiral na pagmamahal- lahat
ng mabuting kilos ay kilos ng
pagmamahal
IKALAWANG MARKAHAN gawain na may pagkakataong itama o
magkaroon ng tamang kaalaman .
 Kamangmangan na hindi nadaraig
(invincible) - kamangmangan dahil sa
 Agapay - "anumang uri ng tao ang
kawalan ng kaalaman na mayroon
isang indibidwal ngayon at kung
siyang hindi alam na dapat niyang
magiging anong uri siya ng tao sa mga
malaman.
sumusunod na araw, ay nakasalalay sa
 Masidhing damdamin (passion) - dikta
uri ng kilos na kaniyang ginagawa
ng bodily appetites, pagkiling sa isang
ngayon at gagawin pa sa mga
bagay o kilos (tendency) o damdamin.
nalalabing araw ng kaniyang buhay.
 Antecedent (nauuna) - damdamin na
 Act of Man (kilos ng tao) - mga kilos
nadarama o napupukaw kahit hindi
na nagaganap s tao. Likas sa tao o
niloob o sinadya.
ayon sa kaniyang kalikasan bilang tao.
 Consequent (nahuhuli) - damdaming
Wala itog aspekto ng pagigi mabuti o
sinadyang mapukaw o inalagaan kaya
masama kaya walang pananagutan
ang kilos ay niloob, sinadya, at may
ang tao kung naisasagawa ito.
pagkukusa.
 Human Act (makataong kilos) - kilos na
 Takot - pagkabagabag ng isip ng tao
isinasagawa ng tao nang may
sa anumang uri ng pagbabanta sa
kaalaman, malaya, at kusa. Ito ay
kaniyang buhay.
resulta ng kaalaman, ginamitan ng isip
 Karahasan - pagkakaroon ng panlabas
at kilos-loob kaya't may kapanagutan
na pwersa upang pilitin ng isang tao
ang tao sa pagsasagawa nito.
na gawin ang isang bagay.
 Kusang-loob - ang kilos na may
 Gawi (habits) - ang mga gawain na
kaalaman t pagsang-ayon.
paulit-ulit na isinasagawa at nagiing
 Di kusang-loob - may paggamit ng
bahagi ng pangaraw-araw na buhay.
kaalaman ngunit kulang sa pagsang-
 Layunin - batayan ng pagkilos ng tao,
ayon.
panloob na kilos kung saan nakatuon
 Walang kusang-loob - ang tao ay
ang kilos-loob ng isang tao upang
walang kaalaman kaya't walang
maging batayan ng kaniyang pagkilos.
pagsang-ayon sa kilos.
 Paraan - panlabas na kilos na
 Aristoteles - "ang kilos o gawa ay hindi
kasangkapan upang makamit ng
agad nahuhusgahan kung mabuti o
layunin.
masama".
 Sirkumstansya - tumuukoy sa
 Kamangmangan - kawalan ng
kondisyon o kalagayan ng kilos, ang
kaalaman na dapat taglay ng tao.
nakapagpapalala o
 Kamangmangan na nadaraig (vincible)
nakapagpapabawas ngkabutihan o
- kawalan ng kaalaman sa isang
kasamaan ng isang kilos.
 Kahihinatnan - ang bunga o resulta ng
pagkilos.
 Immanuel Kant - nagpaliwanag ng
kautusang walang pasubali.
 Kautsang walang pasubali (Categorical
Imperative) - isang kautusan na walang
kondisyon, ang pagkilos sa ngalan ng
tungkulin.
 Universability - pangkalahatang
paninindigan.
 Reversability - ang paninindigan na
maaaring gawinsa iyo at kaya maaring
gawin mo din sa iba.
 Panininigan - ang dahilan ng pagkilos
ng isang tao sa sitwasyon.
 Confucius - "Huwag mong gawin sa
iba ang ayaw mong gawin nila sa iyo"
 Hesukristo - kinikilala ng mga
kristiyano na nagturo ng Gintong aral
sa mga tao sa kaniyang kapanahunan.
 Lukas 6:31 - bible verse na naglalaman
ng ginton aral ni Hesukristo.
 Hadith - dito makikita ang katuruan ng
gintong aral ng mga muslim.
 Max Scheler - siya ang nagbigay ng
kahulugan sa pagpapahalaga.
 Pagpapahalaga (values) - nagbibigay
ng kabuluhan o kalidad sa buhay ng
tao.
 Fr. Neil Sevilla - "simula nang
magkaroon ng isip ang tao hanggang
sa kaniyang kamatayan, nagsasagawa
siya araw-araw ng pagpapasiya.
IKATLONG MARKAHAN
 Persona – Ang imaheng ipinapakita ng
isang tao sa publiko. Ito ay ang aspeto
ng kanyang karakter na nakikita ng
ibang tao.
 Personalidad – Ang personalidad ay
tumutukoy sa pagkamit ng tao ng
kanyang kabuuan.
 Isip – pagnilayan at Makita ang buod o
esensiya ng mga bagay na umiiral.
 Kilos-loob – kumilos tungo sa
kabutihan.
 Konsensiya – pagpili sa pagitan ng
mabuti at masama.
 Kalayaan – nagbibigay ng kakayahang
tumugon sa tawag ng pagmamahal at
paglilingkod.
 Karuwagan – pagpikit ng mata sa mga
tawag ng halaga.
 Duwag – ang pagsuko sa hamon sa
kawalan ng tiwala sa sarili o sa iba.
Agad agad aatras na hindi lamang
sinusubukan.
 Takot – babala ng isip para mag-ingat at
natural lamang ito sa tao.
 Angkop – madali ang magmalabis o ang
kabaligtaran, magwalang bahala at
walang gagawin.
 Kahinahunan – matitimbang nang may
linaw at obhetibong pagtingin sa iba-
ibang salik ng sitwasyon. Ito ang tawag
sa saloobin na ayos sa angkop.
 Pag-aangkop – tawag sa paglalapat ng
mga kakailanganin ng labas at ng
maibibigay ng loob.
 Kawalang katarungan – tawag sa
paggawa nang hindi ayon sa angkop na
nagbubunga ng pagkasira.
 Katarungan – pagpanig sa kabutihan
 Prudentia – ang tawag sa kilos ng pag-
aangkop sa pamimili. Ito ang ina ng mga
birtud sapagkat nilalagay nito sa
konteksto ng panahon at kasasayan sa
pamimili,
 Maingat na Panghuhusga –
paninimbang sa mga nakalatag na
kondisyon ng sitwasyon at pag-aangkop
ng mga prinsipyo ng kabutihan sa mga
ito.
 Patriyotismo – Ang pagmamahal sa
bayan ay ang pagkilala sa papel na dapat
gampanan ng bawat mamamayang
bumubuo rito.
 San Juan Pablo XXII – “Ang dignidad
ng persona ng tao ay kasama sa
kaniyang karapatan na amging bahagi sa
aktibong pakikilahok sa lipunan upang
makapagambag sa kabutihang panlahat.
“
 Pagpapahalaga sa buhay – paggalang
sa buhay na isang moral na obligasyon
sa Diyos.
 Katotohanan – Hindi mapagkunwari at
tumatanggi sa anumamng bagay na
hindi ayos sa tunay.
 Pagmamahal at pagmamalasakit sa
kapwa – pagtulong ng walang kapalit at
bukal sa kalooban.
 Pananampalataya – pagtitiwala at
pagmamahal sa Diyos, na ang lahat ay
makakaya at possible.
 Paggalang – walang tinatapakan na
karapatan.
 Katarungan – hindi nagmamalabis o
nandaraya sa kapwa.
 Kapayapaan – resulta ng pagkakaroon
ng katahimikan, kapanatagan at kawalan
ng kahulugan.
 Kaayusan – organisado at disiplinado.
 Pagkalinga sa pamilya at salinlahi –
pagbibigay halaga na siyang tutugon sa
pag-unlad.
 Kasipagan – pagtitiyaga at ginagawa
nang buong husay ang mga gawain.
  Pangangalaga sa kalikasan at
kapaligiran - pagsasabihay sa
responsibilidad.
 Pagkakaisa – pakikipagtulungan ng
lahat sa anumang uri ng suliranin.
 Kabayanihan – pagsasakripisyo.
 Kalayaan – paggawa ng katanggao-
tanggap na kilos.
 Pagsunod sa Batas – pagkilala,
paghihikayat at pakikibahagi sa
obligasyon bilang mamamayan.
 Pagsulong Kabutihang Panlahat –
sama-samang pagkilos para sa iisang
layunin.
 Kalikasan – tumutukoy sa lahat ng
nakapaligid sa atin na maaaring may
buhay o wala.
Ipinagkaloob ng Diyos sa tao ang
kapangyarihan na pangalagaan ang
kalikasan na kaniyang nilikha.
Dahilan ng trahedyang pangkalikasan :
 Maling pagtatapon ng basura
 Iligal na pagputol ng mga puno
 Polusyon sa hangin, tubig, lupa
 Pagkaubos ng mga natatanging
species ng hayop at halaman sa
kagubatan
 Malabis at mapanirang pangingisda
 Ang pagkoconvert ng mga lupang
sakahan, iligal na pagmimina, at
quarrying
 Global Warming at Climate Change
 Komersyalismo at Urbanisasyon.
Hakbang sa pagpapanumbalik at
pagpapanatili sa kagandahan at kasaganaan
ng mundo :
 Itapon ang basura sa tamang lugar
 Pagsasabuhay ng 4R
 Pagtatanim ng mga puno
 Sundin ang batas at
makipagtulungan sa mga
tagapagpatupad nito.
 Mabuhay nang simple
Ang buhay ay maituturing na isang paglalakbay.
Una: paglalakabay kasama ang kapwa
Ikalawa: paglalakbay kasama ang Diyos
Naipapahayag ang pananamapalataya ng tao
kahit ano pa man ang kaniyang relihiyon.
Iba’t ibang uri ng relihiyon :
Pananampalatayang Kristyanismo – pag-asa,
pag-ibig, at paniniwalang ipinakita ni
HesuKristo.
Pananampalatayang Islam – ito’y aktibo sa
lahat ng araw at panahon ng kaniyang buhay
habang nabubuhay siya.
 Koran – banal na kasulatan ng mga
Muslim
Limang Haligi:
 Shahadatain – pagpapahayag ng
tunay na pagsamba
 Salah – pagdarasal
 Sawm – pagaayuno
 Zakah – itinakdang tanning
kawanggawa
 Hajj – padalaw sa mecca
Panampalatayang Budhismo – ayon dito, ang
paghihirap ng tao ay naguugat sa kaniyang
pagnanasa.
Panalangin – paraan ng pakikipag-ugnayan sa
Diyos.
Panahon ng pananahimik o Pagninilay –
tumutulong upang maunawaan ang tunay na
mensahe ng Diyos.
  Pagsisimba o pagsamba –
makakatulong upang lumawak ang
kaalaman sa Salita ng Diyos.
 Pag-aaral ng Salita ng Diyos – upang
lubos na makilala ng tao ang Diyos.
 Pagmamahal sa kapuwa – dahilan ng
pag-iral ng tao.
 Pagbabasa ng mga aklat tungkol sa
espiritwalidad – paglago at
pagpapalalim ng pananampalataya.

Apat na uri ng Pagmamahal ayon kay C.S

Lewis.

1. Affection - pagmamahal bilang

magkapatid.
2. Philia – pagmamahal ng magkakaibigan
3. Eros – pagmamahal batay sa pagnanais
lamang ng mga tao.
4. Agape – pinakamataas na uri ng
pagmamahal.
IKAAPAT NA MARKAHAN
 Buhay- itinuturing banal o sagrado
MGA ISYU TUNGKOL SA BUHAY
1. Paggamit ng Ipinagbabawal na Gamot
- isang estadong psychic o pisikal na
pagdepende sa isang mapanganib na gamot
na mangyayari matapos gamitin nito ng paulit-
ulit
SEKSWALIDAD
2. Alkoholismo
- labis na pagkonsumo ng alak.
3. Aborsyon
- pagalis ng isang fetus sa sinapupunan ng ina.
2 Uri ng Aborsyon:
 Kusa (Miscarrige)- pagkawala ng
sanggol bago ang ika 2- kinggo ng
pagbubuntis; natural na pangyayari,
hindi medikal na pamamaraan.
 Sapilitan (Induced)- pag-alis ng
sanggol sa pamamagitan ng pag-
opera o paginom ng gamot.
 Prinsipyo ng Double Effect
-mamimili ka sa dalawang bagay na
mayroong mabuti at masamang
resulta.
4. Pagpapatiwakal
- pagkitil sa saring buhay at
naayon sa sariling kagustuhan
-kawalan ng pagasa- dahilan kung
bakit may nagpapatiwakal.
 Euthanesia (Mercy Killing)
-nagpapadali ang kamatayan ng isang
taong wala lunas na sakit.
- Tinatawag ding assited suicide.
 Pre-marital Sex- pagtatalik ng isang
babae at lalki ng wala pa sa tamang
edad o hindi pa sila kinakasal.
 Pornograpiya- mahahahalay na
paglalarawan may layuning pukawin
ang sekswal na pagnanasa ng
nanonood o nagbabasa.
 Mga Pangabusong Sekswal- paglalaro
sa maseselang parte ng sariling
katawan o katawan ng iba, paggamit
ng ibang bahagi ng katawan para sa
sekswal na gawain.
 Prostitusyon- pinakamagandang
propesyon o gawain ay ang
pagbibigay ng panandaliang aliw
kapalit ng pera.
  Fr. Roque Ferriols  Mental Reservation
-maingat na paggamit ng mga salita
-“tahanan ng mga katoto”- may kasama
sa Pagpapaliwanag na walang
ako na Makita o may katoto ako na
binibigay na tiyak na impormasyon.
makakita sa katotohan.

 Plagiarism- illegal na pangongopya.

 Itellectual Piracy- paggamit ng walang
IMORALIDAD NG PAGSISINUNGALING
pahimtulot
3 URI:  Whistle Blowing- hayag na kilos ng
pagsisiwalat mula sa tao
 Jocose Lie- sinasambit para maghatid
 Whistle Blower- taong naghahayag ng
ng kasiyahan.
Whistle Blowing.
- Ex. Santa Claus
 Officious Lie- ipinagtatanggol ang
kanyang sarili
 Pernicious Lie- sumisira sa reputasyon
ng pumapabor sa interes ng isang tao.

 Lihim- pagtatago ng mga

impormasyon na hindi pa nabubunyag.

3 Uri:

 Natural Secrets- sikreto na nakaugat sa

likas na batas moral.
 Promised Secrets- lihim na ipinangako
na taong pinagkatiwalaan nito.
 Commited Secrets or entrusted
secrets- naging lihim bago nabunyag.

2 Uri:

 Hayag- sinabi ng pasalita

 Di-hayag- walang tiyak na pangakong
sinabi ngunit nilihim ito dahil ito ay
confidencial.