6ewEdukasyon sa Pagpapakatao 10
Lecture #1 Lecture #2
Modyul 1 Ang mataas na gamit at tunguhin ng
isip at kilos-loob
“Ang tao ay nilikha ayon sa wangis ng Diyos”
- ay nangangahulugan na ang tao ay may
katangiang tulad ng katangiang taglay Niya.
- ay nilalang na may likas na kaalaman tungkol sa
mabuti at masama.
Ayon kay Santo Tomas de Aquino, ang tao ay
binubuo ng ispiritwal at material na kalikasan.
Dalawang kakayahan ng tao
1. Pangkaalamang pakultad (knowing faculty)
-dahil sa kanyang panlabas at panloob na
pandama at dahil sa isip kaya’t siya ay
nakakaunawa at nangangatwiran.
Panloob na Pandama
1. Kamalayan –pagkakaroon ng malay sa
pandma at nakapag-uunawa
2. Memorya- kakayahang kilalanin at alalahanin
ang nakalipas na pangyayari.
3. Imahinasyon –kakayahang lumikha ng larawan
sa kaniyang isip.
4. instinct- kakayahang maramdaman ang isang
karanasan.
2. Pagkagustong pakultad (eppetitive faculty)
-dahil sa mga emosyon at dahil sa kilos-loob.
a. emosyon
b. kilos-loob
A. Kakayahang magkaparehong taglay ng hayop at
tao subali’t magkaiba ang paraan ng paggamit sa mga
ito
1. Pandama- pumupukaw sa kaalaman
2. pagkagusto (appetite)-pinagmumulan ng pakiramdam
o emosyon.
3. Paggalaw (locomotion)-ang pagkilos
 Ang Kakayahang ito ng hayop at ginagamit
upang protektahan at pangalagaan ang sarili
 Ang tao ay kayang gamitiin ang mga ito ng may
kahulugan at kayang pigilan patungo sa tamang
direksyon.
B. Isip
Gamit: Ang kakayahang mag-isip at makaunawa.
Tunguhin:
-katotohanan
-kakayahang magnilay o magmuni-muni
-kakayahang mag-abstraksyon
C. Kilos-loob
Kalikasan :Ito ay naaakit sa mabuti at lumalayo sa
masama.
Gamit:Ang siyang nakagagawa ng tamang pagpapasiya.
Tunguhin:
-umiiral na nagmamahal
-pagmamahal
-paglilingkod
Edukasyon sa Pagpapakatao 10
Modyul 2 Paghubog ng Konsenya batay sa Likas na
Batas moral
Konsensiya
 Ayon kay Lipio ito ay ang praktikal na
paghuhusga ng isipan na magpasiya na gawin
ang mabuti at iwasan ang masama.
 Ito ang munting tinig sa loob ng tao na
nagbibigay ng payo sa tao at nag-uutos sa
kanya sa gitna ng isang moral na pagpapasiya
kung paano kumilos sa isang kongretong
sitwasyon.
 Ito ay tumutukoy sa kabutihan at kasamaan sa
buhay ng tao.
 Ang konsenya ay isang natatanging kilos
pangkaisipan, isang paghuhusga n gating
sariling katuwiran.
2 Bahagi ng Konsensiya
1. Ang paghatol sa kabutihan o kasamaan ng
isang kilos.
2. Ang obligasyong moral na gawin ang mabuti at
iwasan ang masama.
Kamangmangan- ay kawalan ng kaalaman sa isang
bagay.
Mga Uri ng Kamangmangan
1.Kamangmangang madaraig (vincible ignorance)
-ang kamangmangan ay madaraig kung mayroong
pamamaraan na magagawa ang isang tao upang
malampasan ito at pagkakaroon ng kaalaman.
2. Kamangmangang di madaraig (invincible ignorance)
–ang kamangmangan ay di madaraig kung walang
pamamaraan na magagawa ang isang tao upang ito ay
malampasan. Ito ang uri ng kamangmangan na
bumabawas sa pananagutan ng tao.
Apat na Yugto ng Konsensiya
1. Unang Yugto: Alamin at naisin ang mabuti-
Ang tao ay nilikha na may likas na pagnanais sa
mabuti at totoo.
2. Ikalawang yugto: Ang pagkilatis sa particular
na kabutihan sa isang sitwasyon-
pangangalap ng impormasyon sa sitwasyon.
3. Ikatlong Yugto: Paghatol para sa mabuting
pasiya at kilos- ito ay oras ng paghatol ng
konsensyia sa mabuti at masama.
4. Ikaapat na Yugto: Ang pagsusuri ng
sarili/pagninilay-Kinukumpirma natin ang
pagiging sensitibo sa mabuti at masama at higit
na pinagtitibay an gating moralidad.
Ang Likas na Batas Moral
 Ito ay ginagamit na personal na
pamantayang moral ng tao. Ito ang
ginagamit sa pagpapasiya ng tama at mali.
Prinsipyo ng Likas na Batas Moral
Unang Prinsipyo: Gawin ang mabuti, iwasan ang
masama.
Pangalawang Prinsipyo:
1. Kasama ng lahat ng may buhay, may kahiligan ang
tao na pangalagaan ang kaniyang buhay.
2. Kasama ng mga hayop, likas sa tao ang
pagpaparami ng uri at pagpapa-aral ng anak.
3. Bilang rasyonal na nilalang tao, may likas na
kahiligan ang tao na alamin ang katotohanan at mabuti
sa lipunan.
Paghubog ng Konsensya (Sr. Felicidad Lipio)
1.Matapat at masunuring isagawa ang paghahanap at
paggalang sa katotohanan.
Maipapakita ang pananagutan sa kilos kung gagawin
ang mga ss:
a. Kilalanin at pagnilayan ang mga tunay na
pagpapahalagang moral.
b. Suriin ang mga sariling hangarin upang matiyak na
kumikilos mula sa mga mabuting layunin at hindi mula
sa makasariling interes.
c. Unawain at pagnilayan ang mga karanasan at hamon
ng buhay.
d. Alamin at unawain ang mga talakayan tungkol sa
mga mapanahong isyung moral.
2. Naglalaan ng panahon para sa regular na panalangin.
Mga Antas ng paghubog ng Konsensya
1. Ang antas ng likas na pakiramdam at reaksyon-
Nagsisimula ito sa pagkabata. Dahil hindi pa alam ang
tama o mali, mabuti o masama umaasa lamang sa
paalala at gabay ng magulang.
2. Ang antas ng superego- Sa yugtong ito umiiral ang
superego.
3. Ang antas ng “konsensiyang moral- Natututuhan
niyang tanggapin at isaloob ang mga mabubuting
prinsipyo at pagpapahalagang moral mula sa kaniyang
mga magulang.
Gabay sa paghubog ng Konsensya
a. Mga taong may kaalaman sa at nagsasabuhay ng
mga pagpapahalagang moral.
b. sa simbahan mula sa mga turo, panulat at
magandang halimbawa ng mga pari, pastor at iba pang
namumuno.
c. sa Diyos gamit ang kaniyang mga salita at halimbawa.
Mga gamit sa Proseso ng paghubog ng konsensya
1. Isip – sa pamamagitan ng pag-aaral, pag-alam at
pagkuha ng impormasyon at baguhin ang nilalaman ng
isip.
2. Kilos-loob – sa pamamagitan ng pagpili, pagpapasya
at pagkilos tungo sa kabutihan.
3. Puso- Pananalangin, pagkakaroon ng mas malalim
na kakayahan sa pagkilala ng mabuti laban sa masama.
4. Kamay- palaging isakilos ang ginawang pagkiling o
pagpili sa mabuti.
Ayon kay Lipio (2004)
“Ang ating mga pagkabigo ay daan tungo sa ating pag-
unlad. Tinatawag tayo upang maging ganap sa salita at
sa gawa. Kung ano tayo at kung magiging ano tayo ay
nakasalalay sa ating mga moral na gawain. Ang mga
gawaing ito ay humuhubog sa ating pagkatao, pag-
uugali at buong buhay.”
Edukasyon sa Pagpapakatao 10
Lecture #3
Modyul 3: Ang tunay na kahulugan ng Kalayaan
Kahulugan ng Kalayaan
1. Ang kalayaan ay ang katangian ng kilos-loob na
itakda ng tao ang kanyang kilos tungo sa
kanyang maaaring hantungan at ang itakda ang
paraan upang makamit ito.- Santo Tomas De
Aquino
2. Ang kalayaan ay karaniwang gumigising sa
puso ng bawat tao. Ipinaglalaban nng bawat tao
ang kanyang karapatang mabuhay at
magpasiya ayon sa kaniyang nais. - Johann
2 Pakahulugan sa Pananagutan ng Kalayaan (Ayon
kay Johann)
1. Simulan natin ang pagsasabing ang malayang
kilos ay kilos na “mananagot ako”. – Ito ay kilos
na nagmumula sa sarili (sa akin). Ang kalayaan
ay nakakabit sa aking sarili (sa pagiging ako), sa
kakayahang kumilos, sa sariling kagustuhan, sa
pagsasabi ng OO o HINDI at sa pagpapasya ng
gagawin.
2. Subalit, bagama’t ako ay responsable sa akiing
ginagawa, hindi ito nangangahulugan na ang
kilos ko ay mapanagutang kilos- Bilang tao, ako
ay responsable sa aking mga kilos, subalit hindi
ito nangangahulugang ako ay isang
responsableng tao.
Hindi tunay na malaya ang tao kapag hindi niya
makita ang lampas sa kaniyang sarili.
Ang kalayaan ay hindi lamang nangangahulugan ng
pagkakaroon ng kakayahang kumilos ayon sa aking
kagustuhan, ang pagiging malaya ay
nangangahulugang mayroon akong kakayahang kumilos
nang rasyonal o naaayon sa katuwiran.
2 Aspeto ng Kalayaan
1. Kalayaan mula sa (freedom from) -
Karaniwang binibigyang katuturan ang kalayaan
bilang kawalan ng hadlang sa labas ng tao sa
pagkamit ng kaniyang ninanais. Sa ganitong
pag-unawa ng kalayaan, masasabing malaya
ang tao kapag walang nakahahadlang sa kaniya
upang kumilos o gumawa ng mga bagay-bagay.
2. Kalayaan para sa (freedom for)- Ang tunay na
kalayaan ayon kay Johann ay ang makita ang
kapuwa at mailagay siyang una bago ang
sarili.Gagamitin ang kaniyang Kalayaan para
tumugon sa hinihingi ng sitwasyon at
pagkakataon.
2 Uri ng Kalayaan
1. Malayang Pagpili ( Horizontal Freedom )
- Ayon kay Cruz (2012) Ito ay tumutukoy sa
pagpili sa kung ano ang tingin ng taong
makabubuti sa kaniya (goods).
2. Fundamental Option ( Vertical Freedom)
- nakabatay sa uri o istilo ng pamumuhay na
pinili ng isang tao.
Fundamental Options
1. Ang fundamental option ng pagmamahal
 -ayon kay Johann ay isang panloob na kalayaan
(inner freedom).
-pagpili na mabuhay kasama ang kapwa at ang
Diyos
2. Ang fundamental option ng pagkamakasarili
(egoism) – Pagpili na mabubuhay lamang para
sa sarili.
Edukasyon sa Pagpapakatao 10
Lecture #4
Modyul 4 Ang Pag-unawa sa Dignidad ng Tao
“Mahalin mo ang iyong kapuwa katulad ng
pagmamahal mo sa iyong
sarili.” Nangangahulugan ito ng pagkilala sa dignidad na
taglay ng lahat tao. Hindi
ito nilikha ng lipunan para sa piling tao sapagkat ito ay
pangkalahatan, ibig sabihin
taglay ng lahat ng tao.
Mga paraan upang mapangalagaan ang dignidad ng
isang tao.
1. Laliman ang pag-unawa sa lahat ng bagay.
2. Alamin at maging kontento sa kailangan at gusto.
3. Magbigay sa kapuwa ng walang hinihinging kapalit.
4. Huwag maliitin ang kapwa.
5. Huwag gumawa ng ikakasasama ng kapwa.
6. Tumulong sa kapwa.
Paalala, ayon kay Michael Pennock, tayo ay nilikhang
espritwal. Hindi tayo simpleng bagay, kung hindi tao na
may kakayahang umalam at ibigay ang sarili sa
pakikipag-uganayan sa Diyos at sa kapwa-tao. Tayo ay
nilika ng Diyos dahil sa pagmamahal, kung kaya’t may
kakayahan din tayong umibig at magmahal na
makapagpapanatili ng dignidad ng tao.

Kahulugan
Dignidad
-ay galing sa salitang Latin na “dignita” mula
sa dignus, ibig sabihin “karapat-dapat”.

Ayon kay Professor Patrick Lee, ang dignidad ang

pinagbabatayan kung bakit
obligasyon ng bawat tao ang sumusunod:
1. Igalang ang sariling buhay at buhay ng kapwa.
Halimbawa, sa kabila ng kahirapan sa buhay dulot ng
pandemya, hindi gagawin ng
COVID-19 survivor patient na magbenta ng plasma
kapalit ang pera na nagpapababa ng sarili niyang
pagkatao. Kailangan tandaan na ang iyong kapwa ay
hindi dapat gamitin para sa sariling kapakinabangan.
2. Isaalang-alang ang kapakanan ng kapwa bago
kumilos.
Kaya paulit-ulit napaalala sa atin na bago sabihin o
gawin ang isang bagay ay pag-isipang mabuti dahil ito
ay tumatatak na sa ating pagkatao at tayo ay may
pananagutan dito.
3. Pakitunguhan ang kapwa ayon sa iyong nais na
gawin nilang pakikitungo sa
iyo.
Ang prinsipyong ito ay napapatunayan anomang gawin
mo sa iyong kapwa ay
ginagawa mo rin sa iyong sarili at sa Diyos.
Ang paggalang sa karapatan ng ating kapwa,
pagmamahal, pagpapahalaga sa
buhay, kapayapaan, katotohanan ay ilan sa mga
pagpapahalaga tungo sa mabuting
pakikipag-uganayan. Ito ay nararapat na ipakita at gawin
natin sa lahat na walang
pag-aalinlangan.

Paraan upang maipapakita ang pagkilala at

pagpapahalaga sa dignidad ng isang
tao
1. Pahalagahan mo ang tao bilang tao.
2. Ang paggalang at pagpapahalaga sa dignidad ng tao
ay ibinibigay hangga’t siya ay nabubuhay.