Edukasyon sa Pagpapakatao 7 b.
Sa pamamagitan ng konsiyensiya, nahuhusgahan ng
Modyul 5: ISIP AT KILOS – LOOB
Tao: Ang Natatanging Nilikha
Dr. Manuel Dy Jr. – ang tao ay may tatlong
mahahalagang sangkap: ang isip, ang puso at ang kamay
o katawan.
• Isip – Ito ay may kapangyarihang maghusga,
mangatwiran, magsuri, mag-alaala at umunawa
ng kahulugan ng mga bagay.
- ay tinatawag na katalinuhan (intellect), katwiran
(reason), intelektuwal na kamalayan
(intellectual consciousness), konsensiya
(conscience) at intelektuwal na memorya
(intellectual memory) batay sa gamit nito sa
bawat pagkakataon.
• Puso – Ito ay maliit na bahagi ng katawan na
bumabalot sa buong pagkatao ng tao.
• Kamay o Katawan – Ito ang karaniwang
ginagamit sa pagsasakatuparan ng isang kilos o
gawa.
- ay sumasagisag sa pandama, panghawak,
paggalaw, paggawa at pagsasalita (sa bibig o
pagsusulat).
Isip – ang tao ay naghahanap ng katotohanan; kaya’t
patuloy siyang nagsasaliksik upang makaunawa at
gumawa nang naaayon sa katotohanang natuklasan.
Pandamdam ng tao ay nakatutulong upang makamit
ang katotohanang ito.
Kilos-loob – ay isang makatwirang pagkagusto (rational
appetency), sapagkat ito ay pakultad (faculty) na naaakit
sa mabuti at lumalayo sa masama.
- ugat ng mapanagutang kilos.
Kawangis ng Diyos ang tao dahil sa kakayahan
niyang makaalam at magpasya nang malaya. Ang
kapangyarihan niyang mangatwiran ay tinatawag na
isip. Ang kapangyarihang pumili, magpasya at
isakatuparan ang pinili ay tinatawag na kilos-loob.
Modyul 6: ANG KAUGNAYAN NG KONSIYENSIYA
SA LIKAS NA BATAS MORAL
Konsiyensiya – ay nakakabit sa isip ng tao; kaya’t ito ay
kakayahan na kumilala ng mabuti o masama.
- ay mula sa salitang Latin na cum ibig sabihin ay
“with” o mayroon at scientia, na ibig sabihin ay
“knowledge” o kaalaman.
- ay ang personal na pamantayang moral ng tao.
- Ito ang ginagamit sa pagpapasiya kung ano ang
tama at kung ano ang mali sa kasalukuyang
pagkakataon.
Paglalapat ng Kaalaman
Ayon kay Santo Tomas de Aquino
a.Sa tulong ng konsiyensiya, nakikilala ng tao na may
bagay siyang ginawa o hindi ginawa. Ang konsiyensiya
ay tumatayong testigo sa pagkakataong ito sapagkat
nagpapatunay ito sa kilos na ginawa o hindi ginawa ng
tao.
tao kung may bagay na dapat sana’y isinagawa subalit
hindi niya ginawa o hindi niya dapat isinagawa subalit
ginawa. Ang konsiyensiya sa sitwasyong ito ay
pumupukaw sa tao upang magpaalala ng dapat at hindi
dapat gawin.
c. Gamit ang konsiyensiya, nahuhusgahan kung ang
bagay na ginawa ay nagawa nang maayos at tama o
nagawa nang di maayos o mali. Sa kalagayang ito, ang
konsiyensiya ay mararamdamang nagpapahintulot,
nagpaparatang o maaaring nagpapahirap sa tao. Ang
konsiyensiya ang bumabagabag sa tao kapag gumawa
siya ng masama. Ito ang tinutukoy ng katagang “hindi
ako matahimik, inuusig ako ng aking konsiyensiya”.
Likas na Batas-Moral – ay ibinigay sa tao noong siya ay
likhain. Ito ay sa dahilang nakikibahagi siya sa
karunungan at kabutihan ng Diyos.
- ay likas sa tao dahil sa kanyang kalayaan. Kaya’t
ang walang kalayaan ay di sakop ng batas na ito.
Katangian ng Likas na Batas-Moral
a. Obhektibo – Ang batas na namamahala sa tao ay
nakabatay sa katotohanan. Ito ay nagmula sa mismong
katotohanan – ang Diyos.
- Ang katotohanan ay hindi nililikha; kaya hindi ito
imbensiyon ng tao. Ito ay natutuklasan lamang ng tao.
b. Pangkalahatan (Unibersal) – Dahil ang Likas na Batas-
Moral ay para sa tao, sinasaklaw nito ang lahat ng tao.
Nakapangyayari ito sa lahat ng lahi, kultura, sa lahat ng
lugar at sa lahat ng pagkakataon. Ito ay dahil nakaukit
ito sa kalikasan ng tao; kaya’t ito ay nauunawaan ng
lahat at ito ay katanggaptanggap sa lahat ng tao.
c. Walang Hanggan (Eternal) – Ito ay umiiral at
mananatiling iiral. Ang batas na ito ay walang hanggan,
walang katapusan at walang kamatayan dahil ito ay
permanente.
d. Di nagbabago (Immutable) – Hindi nagbabago ang
Likas na Batas-Moral dahil hindi nagbabago ang
pagkatao ng tao (nature of man). Maging ang layon ng
tao sa mundo ay hindi nagbabago. Sa kabila ng
pagkakaiba-iba ng kultura, ang Likas na Batas-Moral ang
nagbibigkis sa lahat ng tao. Ito rin ang nagpapatupad ng
iisang alituntunin para sa lahat.
Uri ng Konsiyensiya
1.Tama. Ang paghusga ng konsiyensiya ay tama kung
lahat ng kaisipan at dahilan na kakailanganin sa paglapat
ng obhektibong pamantayan ay naisakatuparan nang
walang pagkakamali.
- Tama ang konsiyensiya kung hinuhusgahan nito ang
tama bilang tama at bilang mali ang mali (Agapay, ).
2. Mali. Ang paghusga ng konsiyensiya ay nagkakamali
kapag ito ay nakabatay sa mga maling prinsipyo o
nailapat ang tamang prinsipyo sa maling paraan.
- Ayon pa rin kay Agapay, mali ang konsiyensiya kung
hinuhusgahan nito ang mali bilang tama at ng tama ang
mali.
Modyul 7: KALAYAAN
Santo Tomas de Aquino – katangian ng kilos-loob na
itakda ng tao ang kanyang kilos tungo sa kanyang
maaaring hantungan at ang paraan upang makamit ito.
 - tunay na malaya sa kanyang pagpili o Ang dignidad ang pinagbabatayan kung bakit
pagpapasya. obligasyon ng bawat tao ang sumusunod:
- Hindi sakop ng kanyang kalayaan ang likhain Ayon kai Propesor Patrick Lee
ang kahihinatnan ng kanyang piniling kilos. 1.Igalang ang sariling buhay at buhay ng kapwa.
kailangan mong tandaan na ang iyong kapwa ay hindi
Uri ng Kalayaan dapat gamitin para sa sariling kapakinabangan.
1.Panloob na Kalayaan. Ayon sa obserbasyon ni Santo 2. Isaalang-alang ang kapakanan ng kapwa bago
Tomas de Aquino, nakasalalay sa kilos-loob ng tao ang kumilos. bago mo sabihin o gawin ang isang bagay ay
kanyang kalayaan. makasampu mo muna itong isipin.
a) kalayaang gumusto (freedom of exercise) – ito ang 3.
kalayaang magnais o hindi magnais
b) kalayaang tumukoy (freedom of specification) – ito
naman ang kalayaan upang tukuyin kung alin ang
nanaisin
2. Panlabas na Kalayaan. Ito ang kalayaan upang
isakatuparan ang gawain na ninais ng kilos-loob.
Maaaring mabawasan o maalis ang kalayaang ito sa
pamamagitan ng puwersa sa labas ng tao.

Esther Esteban (1990) – ang konsepto ng kalayaan ay

nangangahulugan na nagagawa o nakakayang gawin ng
tao ang nararapat upang makamit ang pinakamataas at
pinakadakilang layunin ng kanyang pagkatao.
- ay nakabatay sa pagsunod sa Likas na Batas-
Moral.

Palatandaan sa paggamit ng kalayaan

1. Kung naisaalang-alang mo ang kabutihang pansarili
(personal good) at ang kabutihang panlahat (common
good).
2. Kung handa kang harapin ang anumang kahihinatnan
ng iyong pagpapasya.
3. Kung ang iyong pagkilos ay hindi sumasalungat sa
Likas na Batas-Moral. - Ang Likas na Batas-moral ay
ibinigay sa tao noong siya’y likhain. Nakasaad sa mga
batas na ito ang dapat gawin at di dapat gawin ng tao.
Ang mga batas na ito ang siyang batayan sa
pagsasaalang-alang sa pagkilala ng kabutihang pansarili
at kabutihang panlahat.

Modyul 8: ANG DIGNIDAD NG TAO

Dignidad – ay galing sa salitang Latin na dignitas, mula

sa dignus, ibig sabihin “karapat-dapat”.
- ay nagmula sa Diyos; kaya’t ito ay likas sa tao.
Hindi ito nilikha ng lipunan at ito ay
pangkalahatan, ibig sabihin, taglay ng lahat ng
tao.
- dignidad ay nangangahulugang pagiging
karapat-dapat ng tao sa pagpapahalaga at
paggalang mula sa kaniyang kapwa.
-
Gintong aral (Golden Rule) – kinikilala nito ang
karapatan ng bawat indibidwal sa paggalang ng kanyang
kapwa.

Papa Juan Pablo II – “May karapatan kayong

mamuhay at pakitunguhan kayo nang naaayon sa
inyong dangal bilang tao; at kasabay nito, may
karampatang tungkulin din kayo na makitungo sa kapwa
sa ganito ring paraan...”