ESP REVIEWER
KAPANAGUTAN (ACCOUNTABILITY)
MODULE 5 - ANG PAGKUKUSA NG
MAKATAONG KILOS AT MGA SALIK NA
NAKAKAAPEKTO SA PANANAGUTAN NG TAO SA
KAHIHINATNAN NG KILOS AT PASIYA
Anumang uri ng tao ang isang indibiduwal
ngayon at kung magiging anong uri siya ng tao
sa mga susunod na araw, ay nakasalaylay sa uri
ng kilos na kaniyang gagawin pa sa mga
susunod na araw o taon ng kaniyang buhay
-AGAPAY
Dalawang uri ng kilos ng tao:
-Kilos ng tao (ACTS OF MAN)
 Ang kilos ng tao ay tumutukoy sa
mga natural o likas na kilos at
proseso na nagaganap sa katawan
ng tao.
 Ang mga kilos ng tao na ito ay
karaniwang hindi ginagamitan ng
isip.
 Wala itong aspeto ng pagiging
mabuti o masama.
 Ang halimbawa nito ay ang
pagtibok ng puso at paghinga.
-Makataong Kilos (HUMAN ACTS)
 Ang makataong kilos naman ay
tumutukoy sa mga kilos na
ginagamitan nang may kusa,
kaalaman at kalayaan.
 Sa paggawa ng makataong kilos,
kailangang gamitin ang isip,
pagususuri at konsensya. Dahil dito,
nagkakaroon ng pananagutan ang
isang tao kapag gumagawa ng
makataong kilos.
TATLONG URI NG KILOS AYON SA
1.)KUSANG LOOB- ito ang kilos na may
kaalaman at pagsang-ayon . Ang gimagawa
ng kilos ay may lubos na pagkaunawa sa
kalikasan at kahihinatnan nito.
2.)DI-KUSANG LOOB- Dito ay may
paggamit ng kaalaman ngunit kulang ang
pagsang-ayon. Makikita ito sa kilos na hindi
isinagawa bagaman may kaalaman sa gawain
na dapat isakatuparan.
3.) WALANG KUSANG LOOB- Dito Ang
tao ay walang kaalaman kaya't walang
pagsang-ayon sa kilos.ang kilos na Ito ay
hinde pananagutan Ng tao dahil hindi
Niya alam kaya't walang pagkusa
ANG KILOS O GAWA AY HINDI AGAD
MAHUHUSGAHAN KUNG MASAMA O
MABUTI. –ARISTOTLE
ANG PAGIGING MABUTI O MASAMA
NITO AY NAKASALALAY SA INTENSIYON
KUNG BAKIT GINAWA ITO.
HINDI LAHAT NG KILOS AY OBLIGADO.
ANG ISANG GAWA O KILOS AY
OBLIGADO LAMANG KUNG ANG HINDI
PAGTULOY SA PAGGAWA NITO AY MAY
MASAMANG MANGYAYARI.
-SANTO TOMAS DE AQUINO
KABAWASAN NG PANANAGUTAN:
KAKULANGAN SA PROSESO NG PAGKILOS
-ARISTOTLE
- Paglalayon Ang kamangmangan ay di madaraig kung
walang pamamaraan na magagawa ang isang
- Pag-iisip ng paraan na makarating sa tao upang ito ay malampasan. Ito ang uri ng
layunin. kamangmangan na bumabawas o
tumatanggal sa pananagutan ng tao sa
- Pagpili ng pinakamalapit na paraan.
kaniyang kilos o pasiya
- Pagsasakilos ng paraan
Halimbawa,

nagbigay ka ng pera sa isang batang

MGA SALIK NA NAKAAAPEKTO SA namamalimos sa kalye dahil labis ang awa na
MAKATAONG KILOS iyong naramdaman para sa kaniya.
Nakaramdam ka ng gaan ng pakiramdam
•Kamangmangang madaraig (vincible dahil sa iyong pagtulong. Nalaman mo
ignorance). paglipas ng ilang araw na sila ang mga bata
na namamalimos upang ipambili ng rugby.
Ang kamangmangan ay madaraig kung
mayroong pamamaraan na magagawa ang
isang tao upang malampasan ito at ang
pagkakaroon ng kaalaman dito ay magagawa - Masidhing damdamin
sa pamamagitan ng pagsisikap o pag-aaral - Takot
- Karahasan
Halimbawa, - Gawi
lumapit sa iyo ang iyong nakababatang
kapatid at dumaing dahil sa sobrang sakit ng
kaniyang tiyan. Kitang-kita mo sa mukha
nito ang labis na paghihirap. Binuksan mo
ang lalagyan niya ng gamot at iba’t ibang MODULE 7- Ang Kabutihan o kasamaan
gamot ang naroon. Hindi ka tiyak kung alin ng kilos ayon sa paninindigan, gintong aral,
sa mga ito ang gamot para sa sakit ng at pagpapahalaga
kaniyang tiyan. Ano ang iyong gagawin?
Kung pag-iisipang mabuti, hindi nararapat Ang Kautusang Walang Pasubali
na 53painumin ng gamot ang iyong kapatid ( Categorical Imperative)
dahil hindi ka tiyak sa kung ano ang
-Immanuel Kant
ipaiinom sa kaniya. Kung magpapadalos-
dalos sa pasiya sa pagkakataong ito, "Gawin mo ang iyong tungkulin alang-
maaaring maging mapanganib ito sa iyong
alang sa tungkulin."
kapatid. Kung kaya hindi nararapat ipainom
ang gamot kung walang katiyakan. - Ito ang pananaw na itinaguyod
Mahalagang magawan ng paraan upang ni Immanuel Kant, isang
matiyak sa iyong mga magulang o sa alemang Pilosopo na naglayong
sinumang kasama sa bahay kung ano ang ipakita ng tunay na batayan
gamot na nararapat na ipainom upang ng mabuting kilos.
mapawi ang labis na sakit ng kaniyang tiyan
- Ayon sa kaniya, anumang
• Kamangmangan na di madaraig
Gawain na taliwas dito ay itinuturing
(invincible ignorance).
na masama. Binigyan-diin ng
 pananaw na ito ang pagganap sa Lukas 6:31"
tungkulin.

“Wala ni isa man sa inyo ang tunay na

- Bilang batayan sa mananampalataya hanggat hindi niya
pagkamabuti o pagkamasama ng ninanais sa kaniyang kapatid ang nais niya
isang kilos, inoobliga ng para sa kaniyang sarili.”
Categorical imperative na gawin Propeta Muhammad
ang tungkulin sa ngalan ng
tungkulin.

- ngunit hindi agad na maituturing na Ang pagnanais: Kilos ng Damdamin

mabuti o masama ang kilos. Ang pagnanais na gawin ang isang kilos ay
nakabatay ito sa dahilan kung bunga ng damdamin. Ninanais ng tao na
bakit ito ginagawa o gagawin. gawin ang isang kilos dahil makabubuti ito
May mga kilos ang tao dahil para sa kaniyang sarili at sa iba.
sa kaniyang hilig at hindi isang
tungkulin.
Ang pagpapahalaga bilang batayan sa
- Una, sinasabi nito na dapat kumilos paghusga ng kabutihan o kasamaan ng
ang tao sa paraan na maaari niyang kilos
gawing pangkalahatang batas ang
paninindigan

Paninindigan-Dahilan ng pagkilos ng tao sa Ayon kay Max Scheler, ang tao ay

isang sitwasyon may kakayahang humusga kung mabuti
o masama ang isang gawi o kilos
ayon sa pagpapahalaga.

Binigyang-diin ni Max Scheler na

hindi ang layunin o bunga
The Golden rule: ng kilos ang batayan sa
paghuhusga ng kabutihan o kasamaan
"Huwag mong gawin sa iba ang ayaw ng kilos. Ang batayan ay ang
mong gawin nila sa iyo." mismong pagpapahalagang ipinakikita
habang isinasagawa ang kilos.

"Pag-isipan ng malalim ang bawat kilos

bago isagawa at ang magiging epekto
nito sa iba."
“Kung ano ang ibig ninyong gawin sa
mga tao, gayon din ang gawin ninyo sa
kanila”
1. Kakayahang tumagal at manatili
2. Mahirap o hindi mabawasan ang
kalidad ng pagpapahalaga
3. Lumilikha ng iba pang mga
pagpapahalaga
4. Nagdudulot ng higit na malalim na
kasiyahan o kaganapan
5. Malaya sa organismong dumaranas
 Ang mabuting pagpapasiya ay isang
proseso kung saan malinaw na
"Gawin ang mabuti at iwasan ang
masama." nakikilala o nakikita ng isang tao
ang pagkakaiba-iba ng mga bagay-
bagay
MODULE 8- Mga yugto ng makataong
kilos

1) Pagkaunawa sa layunin “Life is a matter of choices and

2) Nais ng Layuni every choice you make makes
3) Paghuhusga sa nais makamtan you.”- John C. Maxwell
4) Intensyon ng Layunin.
5) Masusing pagsusuri ng paraan.
6) Paghuhusga sa Paraan.
7) Praktikal na Paghuhusga sa Pinili. Sa anumang isasagawang proseso
8) Pagpili. ng pagpapasiya, mahalaga na
9) Utos. mabigyan ito ng sapat na
10) Paggamit. PANAHON. Malaki ang maitutulong
11) Pangkaisipang Kakayahan ng nito sapagkat mula rito ay
Layunin mapagninilayan ang bawat panig
ng isasagawang pagpili
12) Bunga.

Mga hakbang sa Moral na

Pagpapasiya:

- Ang bawat kilos ng isang tao ay may

dahilan, batayan, at pananagutan. Sa
anumang isasagawang pasiya,
kinakailangang isaisip at
timbanginang mabuti at masamang
idudulot nito.

o Magkalap ng patunay
o Isaisip ang mga posibilidad
o Maghanap ng ibang kaalaman
o Tingnan ang kalooban
o Umasa at magtiwala sa tulong ng
Diyos
o Magsagawa ng pasiya