KABANATA IV : MGA BATAYANG KAALAMAN SA MGA TEORYA SA PANANALIKSIK NA AKMA SA LIPUNANG

PILIPINO
A. LAYUNIN
∙ Matutukoy ang mga mapagkakatiwalaan, makabuluhan at kapaki-pakinabang na sanggunian sa pananaliksik; ∙
Malikhain at mapanuring mailalapat sa pananaliksik ang konsepto at teoryang local at dayuhan na akma sa
konteksto ng komunidad ng bansa;
∙ Makapagpapahayag ng mga makabuluhang kaisipan sa pamamagitan ng tradisyonal at modernong midyang akma
sa kontekstong Pilipino; at
∙ Mapalalim ang pagpapahalaga sa sariling teorya ng mga Pilipino sa iba’t ibang larangan; at ∙ Makapag-aambag sa
pagtataguyod ng wikang Filipino bilang daluyan ng makabuluhan at mataas na antas ng diskurso na akma at
nakaugat sa lipunang Pilipino bilang wika ng pananaliksik nakaayon sa pangangailangan ng komunidad at bansa.

Panimula
Malaking bahagi ng isang pag-aaral o anomang uri ng pananaliksik ang teorya na nagsisilbing pundasyon ng
kabuuan ng pag-aaral. Ito ang magagamit ng mananaliksik sa pagsusuri ng kanyang mga datos na nakalap at sa pagsagot
ng pangkalahatan at mga espisipikong layunin/tanong ng pag-aaral. Sa pamamagitan ng teorya, nagkakaroon ng
pagkakataon ang mananaliksik na bumuo ng koneksyon sa pagitan ng abstrakto at ng konkreto. Pero ano nga ba ang
teorya?

B. NILALAMAN
A. KAHULUGAN AT KAHALAGAHAN NG MGA TEORYA
∙ Ayon kina Nuncio at Nuncio (2004), ang teorya ay binubuo ng mga pagsasapangungusap ng mga ideya at
dalumat-salita na nagpapaliwanag sa relasyon o pagkakaugnay-ugnay ng mga konsepto tungkol sa kaganapan,
karanasan at phenomenon. Ito ay tumutukoy sa estruktura ng ugnayan sa pagitan ng realidad at dalumat-salita.
Dagdag pa rito, itinuturing na ang teorya ay isang wika at makawika.
∙ Mahalaga ang paggamit ng sariling wika sa pagbuo ng sariling konsepto ng teorya.
∙ Isang wika ang teorya dahil ito ay gumagamit, lumilinang ng mga salitang ‘di payak at nakikipagtalastasan para
maunawaan at mailapat ito sa iba’t ibang tiyak na panukat, domeyn, at kaligiran ng pananaliksik. ∙ Samantala,
binanggit sa aklat na Talaban: Komunikasyon, Pagbasa at Pananaliksik na sa paghahanap ng teoryang gagamitin,
ipinapayong dapat itong suriing mabuti ng mananaliksik upang maisaalang-alang ang kaugnayan nito sa paksa at
balangkas ng pag-aaral.
∙ Tandaang malaki ang magiging epekto nito sa kabuuan ng pananaliksik, partikular na sa pagsusuri ng mga datos
kung maling teorya ang mapipili. Kaya naman iminumungkahi na dapat maging malinaw ang pagtalakay ng
mananaliksik sa teoryang pinili (Geronimo, et al., 2017).
∙ Kaugnay nito, sa konteksto ng maka-Pilipinong pananaliksik, hindi uunlad ang wika ng teorya at pagteteorya sa
Araling Filipino kung hindi wikang Filipino ang gagamitin, liban na lang sa kung nasa ibang bansa na ibayong
pananaw ang ginagamit o Filipinong nasa Ingles ang kinalululanan nila (Nuncio at Nuncio, 2004)
B. TEORYANG MARXISMO TUNGO SA KAPAYAPAANG NAKABATAY SA KATARUNGAN
∙ Ang Marxismo ay isang kalipunan ng mga sosyalistang doktrina na itinatag ni Karl Marx at Friedrich Engels na may
matibay na paniniwalang ang kapitalistang lipunan ang tunay na dahilan ng paghihirap ng mga taong nananahan
dito.
∙ Sa pangkasaysayang konteksto nito, ang isang kapitalistang lipunan ay binubuo ng mga kapitalista na siyang
nagmamay-ari ng kapital o namumuhunan at ng mga manggagawang gumagawa sa kapakanan at kayamanan ng
kapitalista (Timbreza, 2002).
∙ Sa ganitong kaayusan, sinasabi ng mga Marxista (naniniwala sa Marxismo) na dehado ang kalagayan ng mga
manggagawa dahil sa kinakasangkapan lamang sila ng mga nasabing kapitalista habang patuloy sila sa
pagkakamal ng salapi at pagyaman.
∙ Samakatuwid, nais ng mga Marxista ang isang klasles na lipunang may tunay na kalayaan, pagkakapantay – pantay at
katarungan. Sa lipunang yaon ay wala nang maniniil ( Timbreza, 2002)
∙ Ayon pa kay Timbreza (2002), sa konteksto ng lipunang Pilipino, ang Partido Komunista ng Pilipinas o Communist
Party of the Philippines at National Democratic Front ang mga nagtataguyod ng ilang simulain at pangangaral ng
Marxismo.
∙ Naniniwala ang mga miyembro ng nasabing organisasyon na ang paghihirap ng mga Pilipino mula noon hanggang sa
kasalukuyang panahon ay produkto ng kawalan ng pagkakapantay –pantay sa lipunang Pilipino bunsod sa
pananaig ng kapitalismo sa bansa at paghahari ng iilang pamilya.

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

Bilang teorya, ito ay magagamit sa mga paksang pampananaliksik na may kaugnayan, sa sumusunod na
usapin: 1. Migrasyon at Diaspora
 2. Karahasan sa kababaihan
3. Pang-aabuso sa mga manggagawa
4. Kahirapan
5. Globalisasyon at iba pang kaugnay ng mga ito.
C. SIKOLOHIYANG PILIPINO: SIKOLOHIYANG NAKABATAY SA KULTURA, KASANAYAN AT WIKANG KATUTUBO
∙ Ayon kay Dr. Enriquez, ang Sikolohiyang Pilipino ay ang sikolohiyang bunga ng karanasan, kaisipan at oryentasyong
Pilipino (Daluyan, 2015). Tuon nito ang buhayin ang pambansang identidad at kamalayan ng mga Pilipino,
pakikisangkot sa mga isyung panlipunan at gawaing panlipunan, at sikolohiya ng wika at kultura.
∙ Sa pag-aaral ng Sikolohiyang Pilipino, mahalagang dukalin at unawain ang konsepto ng kapwa o shared identity
upang ganap na maunawaan ang pamamaraan ng pag-iisip at pagkilos ng isang Pilipino.
∙ Samantala, ang Pakikipagkapwa ang pinakamahalagang sikolohiko at pilosopong konsepto sa Sikolohiyang Pilipino.
Itinuturing kang hindi ibang tao kung ikaw ay marunong ng sumusunod:
1. Pakikitungo / transaksyon/ paggalang (Level of Amenity/Civility)
2. Pakikisalamuha/ interaksyon (level of mixing)
3. Pakikilahok/ Pagsama / Pagsali (level of joining)
4. Pakikibagay/Pagsunod (level of Conforming)
5. Pakikisama/Pakikiayon (level of adjusting)
6. Pakikipagpalagayang-loob/Pagiging Maunawain/ Pagiging katanggap-tanggap (level of Mutual Trust)
7. Pakikisangkot/ pakikialam (level of getting involved)
8. Pakikiisa/ pagkakaisa (level of Fusion / oneness)
(Enriquez, 1985, 2017)
∙ Ang mga nabanggit na lebel ay nagpapatunay lamang na upang lubos din nating malaman ang Sikolohiyang
Pilipino, mahalagang suriin ang wika. Sa katunayan, ang pag-aaral ng wika ay isa sa mga pundamental na
saligan ng Sikolohiyang Pilipino. Patunay rito ang pagkilala sa WIKA bilang hindi lamang isang mabisang
kasangkapan sa komunikasyon kundi isa ring mayamang mapagkukuhanan ng mahahalagang pag-unawa
at pananaw tungkol sa kultura.
∙ Kaya naman maituturing ang wika bilang pangunahing sanggunian sa pag-unawa ng lawak at lalim ng
Sikolohiyang Pilipino.
∙ Bukod sa pag-unawa ng kahulugan ng mga nabanggit na salita, narito pa ang ilang patunay na ang wikang
FILIPINO ay bukal ng Sikolohiyang Pilipino.
∙ Halimbawa, kung susuriin ang salitang hiya, hindi naman ito nangangahulugan ng shame sa wikang Ingles
sapagkat nababago ang kahulugan nito batay sa kultural na konteksto at pamamaraan ng paglalapi. ∙
Halimbawa, iba na ang kahulugan ng salitang nakakahiya, kahiya-hiya, hiyang –hiya, ikinahiya, ikahiya, hiyain,
manghiya, nakahihiya, mahiyain, at walang hiya.
∙ Sa pagsusuri, makikita na isa sa mga batayan upang unawain ang Sikolohiyang Pilipino ay ang pagsusuri ng
wikang FILIPINO batay sa paggamit nito at kultural na pananaw.
∙ Marami ring sikolohikal na konseptong katutubo ang mga Pilipino na mahirap tumbasan o isalin sa ibang wika.
∙ Halimbawa, ang salitang saling-pusa na itinuturing na makabuluhang konseptong sikolohikal sa Pilipinas na
nagpapahiwatig ng mataas na pagpapahalaga ng mga Pilipino sa damdamin ng isa’t isa kung kaya’t
iniiwasan ang huwad ma pakikipagkapwa.
∙ Samantalang ang salitang pagkapikon ay nagpapakita lamang na buhay na buhay sa kulturang Pilipino ang
biruan at dahil sa masiglang kulturang ito ang pagbibiro ay nauuwi sa pagkapikon (Magracia, 1994) Bukod sa
WIKA, mahalagang batayan din ng Sikolohiyang Pilipino ang kinagisnang sikolohiya:
∙ Mga aral at ritwal ng mga babaylan at katalonan, mga dalangin, bulong, kuwentong-bayan, alamat at epiko ∙
Ang tao at ang kanyang diwa

∙ Ang panahon ng pagbabagong-isip

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

∙ Ang panahon ng pagpapahalaga sa suliranin ng lipunan na tumatalakay sa pagpapanaog ng mga sikolohistang
Pilipino mula sa kanilang toreng gareng (Enriquez, 1975, 2015).
Samantala, bunsod din ng pagkakatatag ng Sikolohiyang Pilipino ay nabuo din ang mga maka-Pilipinong
metodo sa pangangalap ng datos na binaggit nina Pe-pua at Marcelino (2002) gaya ng :
∙ Pagtatanong-tanong (Pe-pua, 1989)
∙ Pagmamasid-masid (Bennagen, 1985)
∙ Panunuluyan (San Juan & Soriaga,1985)
∙ Pakikipagkwentuhan (Orteza, 1997)
∙ Pagkapa – kapa (Torres, 1992) at
∙ Ginabayang talakayan (Bennagen, 1985, sa Geronimo, et al., 2017)
Samakatuwid, akmang gamitin ang pananaw sa SIKOLOHIYANG PILIPINO sa mga pananaliksik sa kasaysayan, kultura
at wika ng mga Pilipino na nakatuon sa paraan ng pag-iisip at pagpapakahulugan ng mga partisipant o saklaw ng pag
aaral.
D. BATAYANG KAALAMAN SA PANTAYONG PANANAW BILANG LENTE SA MAKA-PILIPINONG PAG-AARAL NG
KASAYSAYAN
∙ Ang PANTAYONG PANANAW ay isang maka-Pilipinong lenteng pangkasaysayan na binuo ni Dr. Zeus Salazar na
kinikilala bilang Ama ng Bagong Kasaysayan.
∙ Ayon kay Chua (1989), ang Pantayong Pananaw ay ang pag-aaral ng kasaysayan natin sa ating sariling perspektiba
gamit ang mga konsepto/dalumat at isang wikang naiintindihan ng lahat. Ito ay mula sa salitang tayo. Sa madaling
salita, ito ay ang kwento at kasaysayan ng Pilipinong isinasalaysay ng mga Pilipino at para sa mga Pilipino.
∙ Bagama’t pareho ang diwa, kaiba ito sa ginawa ng mga nationalist historians na katulad nina Jose Rizal, Teodoro
Agoncillo, at Renato Constantino sapagkat sumulat sila sa dayuhang wika. Para sa Pantayong Pananaw, dapat ang
pagkukuwento ay nasa wikang maiintindihan ng halos lahat ng Pilipino – at sa panahong ito, ito ay ang wikang
Filipino.
∙ Samakatuwid, tumutuukoy ito bilang isang maka-Pilipinong pagtingin sa pag-aaral ng kasaysayan. Binabasag nito ang
kinagisnan nang makadayuhang pamamaraan ng pagsusuri at pag-aaral ng kasaysayang tuon sa perspektiba ng
mga dayuhan. Dagdag pa rito, mahalagang masuri ang kasaysayan ng Pilipinas batay sa maka-Pilipinong lente sa
tulong ng pagsusuri ng mga Pilipinong Iskolar.
∙ Sa huli, sinasabing napapaloob ang kabuuan ng Pantayong Pananaw sa pagkakaugnay-ugnay ng mga katangian,
halagahin, kaalaman, karunungan, hangarin, kaugalian, pag-aasal at karanasan ng isang kabuuang pangkalinangan
– kabuuang nababalot at ipinapahayag sa pamamagitan ng isang wika. Dagdag pa ni Salazar, magkakaroon lamang
ng pantayong pananaw kapag gumagamit ang lipunan at kalinangan ng Pilipinas ng mga konsepto at ugali na alam
ng lahat ang kahulugan ng magiging talastasang bayan (Salazar, 1997).
∙ Samantala, sa paglalapat, magagamit ang diskursong pangkasaysayan partikular sa mga paksang may kaugnayan sa
lokal na kasaysayan, pambansang kasaysayan, kababaihan at kasaysayan, kasaysayan ng manggagawa at
paggawa sa bansa, kultura at kasaysayang Pilipino at iba pang paksang kaugnay ng mga ito.
E. INTERSECTIONALITY: TEORYANG FEMINISMO
∙ Batay sa tala, ang Intersectionality Theory ay isang feminismong sosyolohikal na teoryang nabuo noong 1989 ni
Crenshaw, isang critical legal scholar na Amerikano.
∙ Ang terminong ito ay unang binanggit ni Crenshaw sa kanyang malamang sanaysay na pinamagatang
Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine,
Feminist Theory and Antiracist Politics. Ito ay ginamit na ng ilang mga iskolar bilang teoritikal na balangkas sa
iba’t ibang pag-aaral sa loob ng ilang dekada. Sa katunayan, ito ay kalimitang ginagamit bilang teorya,
metodolohiya, paradigma at suriin ang kalagayan ng mga babae sa Estados Unidos partikular na ang kalagayan
ng Black Women( women of color).
∙ Para kay Crenshaw, ang teoryang Intersectionality ay naglalarawan kung paano ang iba’t ibang paraan ng
diskriminasyon ay nararanasan o kung paanong ang bunsod ng magkakaiba subalit magkakaugnay na
elementong bumubuo sa tao o lipunan.
∙ Sa katunayan, ayon sa mga eksperto, ang teoryang ito ay tumutukoy sa kung paano ang iba’t ibang sangay ng
identidad gaya ng lahi, kasarian abilidad, sekswal na oryentasyon, relihiyon at grupong kinabibilangan at mga
kaugnay nito ay nagiging ugat ng opresyon/pagmamalupit at pagmamaliit sa lipunan o pribelehiyo.
∙ Sa kabuuan, layunin ng teoryang ito na tugunan ang rasismo, patriyarkang lipunan, opresyon ng lahi, at iba pang
uri ng diskriminasyong lumilikha ng ‘di pantay na pagtingin sa kababaihan.
∙ Sa kabilang banda, ayon kay Dr. Olena Hankivsky, ang Intersectionality bilang teorya ay nakabatay sa
paniniwalang ang buhay ng tao ay multi-dimensyonal at komplikado. Ang malay na karanasan ay nahuhubog ng
iba’t ibang salik at sangkap panlipunan. Kaugnay nito, sinabi rin ni Symington na ito ay nag-ugat sa prinsipyong

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

ang tao ay nabubuhay sa multiple layered identities na nagmula sa pakikipag-ugnayan (social relations) at
nakaugat sa kasaysayan.
∙ Gayundin,, ipinaliwanag ng teroyang ito na ang tao ay bahagi ng higit pa sa isang komunidad ( tahanan, trabaho,
organisasyon) na maaaring makaranas ng pribelehiyo o opresyon/ pagmamalupit nang magkasabay. Sa
katunayan, dahil sa multiple identities na nakakapit sa isang babae, nauuwi ito sa labis na diskriminasyon at
pagmamalupit samantalang ang iba ay nauuwi sa maayos at maswerteng posisyon.
 ∙ Subalit nililinaw ng teoryang ito na ang pagkakaroon ng kombinasyon ng mga identidad ay hindi isang pahirap o di
dapat ituring na problema, bagkus ito ay dapat ituring na tagapagbigay ng iba’t ibagn karanasan. ∙ Samakatuwid, sa
pagsusuri ng intersectionality bilang isang teorya, layunin nito na ipakita ang mas makahulugang pagkakaiba at
pakakatulad ng bawat tao upang malagpasan ang diskriminasyon upang tunay na maramdaman ang karapatang
pantao. Sa kabuuan, ipinapaliwanag ng Intersectionality Theory na ang opresyon o pagmamaliit sa isang tao
partikular na ang mga kababaihan ay bunga ng iba’t ibang magkakaugnay na kadahilanan. ∙ Kung gayon,
magagamit ang teoryang ito sa pananaliksik na umiikot sa kalagayang babae sa iba’t ibang setting.
F. PANTAWANG PANANAW: TAWA BILANG KRITIKA
Ang Pantawang Pananaw ay produkto ng kritikal na isipan at malikhaing imahinasyon nina Dr. Rhoderick Nuncio at
Elizabeth Morales-Nuncio (2004). Ito ay nangangahulugang tawa bilang kritika sa mga isyu at tauhan sa lipunan. Ang
pantawa bilang pang + tawa ay pag-angkin at pagtukoy sa kakanyahan ng tawa bilang kritika.
Ganito ang paglalarawan nina Nuncio at Nuncio(2004) sa konsepto ng tawa at pananaw:
Ang tawa ay reaksyong pandamdam. Isang mekanismo ng damdamin na nagbibigay ng laman sa puwang o guwang sa
damdamin ng isang taong malungkutin o taong naghahanap ng kasiyahan sa buhay. Kaya’t mahihinuha sa sikolohiya
ng tao ang paglikha ng iba’t ibang pamamaraan (maaaring bagay, persona, o mga pangyayarihang nagiging tampulan
ng katatawanan) na magpapaaliw sa kanya.
Tumutukoy ang pananaw sa pag-iisip ng tao. Pinagninilayan o pina-iisipan ng tao ang pagkakaroon ng pananaw. Sa
pagbuo ng pananaw, inaabot ng tao ang kahalagahan o kabalintuan ng isang pangyayari. Kung isang interpretasyon
ang pananaw, maituturing ito bilang kritika--- na tumutukoy sa pagbasa ng karanasan, teksto, at kultura na inuunawa sa
perspektiba ng kamalayan. Samakatuwid, ang pananaw ay kritikal na pagbasa na nakaugat sa kontekstong panlipunan.
Ang pantawang pananaw ay may apat mahahalagang elemento. Ang mga ito ay ang:
1.Midyum
2. Konteksto o anyo
3. Aktor
4.Manonood
(Nuncio at Nuncio 2004)
Ang midyum ay daluyan kung saan nagiging laganap ang pantawang pananaw. Ito ay maaaring entablado, kalye,
radyo, panitikan, o telebisyon. Samantalang, nakapaloob sa midyum na ito ang iba’t ibang anyo/nilalamang
kinabibilangan ng kwentong-bayan, sainete, drama, bodabil, dulang panradyo at impresyonasyon bilang palabas sa
telebisyon. Ang mga nagsiganap/aktor ay ang tinaguriang mga puso, aktor, komedyante, at impersoneytor. Ang mga
isyung panlipunan na tumatahak sa sosyal at politikal na kalagayan ng bansa ang bumubuo sa konteksto ng
Pantawang Pananaw.
Samantala, may limang katangian ang Pantawang Pananaw.
UNA, ito ay isang pagbasang kritikal. Gaya ng nabanggit, ang pananaw na ito ay hindi lamang pagtawa nang walang
konteksto. Ito ay isang kritikal na pagbasang tumatarok sa kamalayan at kaisipang Pilipino.
PANGALAWA, ito ay subjective na pagbasag sa imahe at katawan. Isa itong pagkwestyon sa katauhan, kaligiran,
katawan, at kaayusang panlipunan bilang object ng tawa at pagtuligsa. Winawasak nito sa ganitong kritikal na pagbasa
ang imahe ng kawalang kapangyarihan.
PANGATLO, ang pananaw na ito ay may kasaysayan. Sa katunayan, nakatuon ito sa pangyayaring historikal – ang
pagkukuwestyon sa imahe o katawan ng kolonyalismo o komersyalismo. Nagpapabago ng kahulugan ang Pantawang
Pananaw sa tayo o poder ng karanasang kolonyal o komersyal.
PANG-APAT, ito ay intersubjective. Tumutukoy ito sa pangangailangan ng kapwa subject na direktang babasa at
magsusuri gamit ang Pantawang Pananaw. Sa ganitong katangian, katumbas nito ang walang humpay na pagbabasa
ng manonood, tagapakinig o sino man upang makapagbigay ng kritikang nakabatay sa nagaganap sa lipunan.
PANLIMA at panghuli, ang Pantawang Pananaw ay kapwa intersekswal at repleksibo. Ito ay pagiging bukas sa ilang
teksto upang magamit sa pagpapakahulugan at pagkatuto sa mensahe ng diskurso. Hindi lamang ito nakatuon sa
iisang genre ng panitikan (maaari ring comic strip sa pahayagan) sapagkat nakabukas din ito sa iba pang anyo at
daluyan ng karanasang Pilipino. Subalit, dapat na, maunawaan na tuon lamang ng Pantawang Pananaw ang pag-aaral
ng konsepto at praktika ng pagtatanghal at palabas (Nuncio at Nuncio, 2004).

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

Sa pagsusuri, masasabing isang diwa mula sa karanasang Pilipino ang Pantawang Pananaw . Nakapaloob ito sa
karanasan ng tawa bilang kritika, bilang pagtuligsa sa kapangyarihan at kaayusan ng lipunan na mababakas mula pa
sa oral na tradisyon hanggang sa paglaganap ng mass media ngayon.
Sa paglalapat, magagamit ang teoryang ito bilang lente sa pag-aaral o pagsusuri ng mga dulang panteatro (komedya at
sarswela), dulang panradyo (kwentong kutsero), kwentong bayan, (Kwento ni Matsing), awit, sayaw, pelikula, programa
sa telebisyon, stand-up comedy, at iba pang may elemento ng pagpapatawa tungo sa pagbasang kritikal.
 G. TEORYANG DEPENDENSIYA
∙ Noong 1960’s nang maging tanyag ang Teoryang Dependensiya. Ito ay ipinakilala ni Raul Prebisch na noon ay
direktor ng United Nations Economic Commission for Latin America. Ayon sa kanyang pagsusuri,kapalit ng
patuloy na pagyaman ng mga mayayaman nang mga bansa sa mundo ay ang patuloy na paghihirap ng mga
maliliit, mahihirap at walang kalaban – labang mga bansa bunsod ng mga ‘di makatarungang polisiyang pang
ekonomiyang nararanasan mula noon hanggang sa kasalukuyang panahon.
∙ Sa katunayan, batay sa teoryang ito, ang mga gawain at polisiyang pang-ekonomiya ng mayayamang bansa ay
direktang nakakaapekto sa mga mahihirap nang mga bansa sa negatibong pamamaraan. Patunay rito ang
kabalintunaang ginawa ng mga mayayamang bansa. Halimbawa, ang mga paso at lumang mga teknolohiya
mula sa mahihirap na bansa, dagdagan pa ang pang-aabuso sa likas na yaman ng mga bansang mahihirap.
Sa ganitong anggulo, makikita ang panibagong pamamaraan ng opresyon sa mga mahihirap na bansa na
nagtatago sa mapagkunwaring konsepto ng pagtulong ng mga mayayamang bansa.
∙ Ang Teoryang Dependensya, minsa’y tinatawag ding Dependensya sa Dayuhan, ay ginagamit upang ipaliwanag
ang pagkabigo ng mga ‘di industriyalisadong bansa. Ang sentral na argumento ng teoryang ito ay ito. Labis
ang ‘di pagkakapantay-pantay ng ekonimiyang pandaigdig sa distribusyon ng kapangyarihan at yaman bunga
ng kolonyalismo at neokolonyalismo. Ito ang naglalagay sa maraming bansa sa posisyon ng dependent o
umaasa (Crossman, 2018).
∙ Katulad ng nabanggit na, kaugnay ng teoryang ito ang konsepto ng kolonyalismo at neokolonyalismo. Ayon kay
Crossman (2018), inilalarawan ng kolonyalismo ang abilidad at kapangyarihan ng mga industrialisado at
nangungunang bansa na epektibong manakawan ng mahahalagang resorses ang kanilang mga kolonya, tulad
ng lakas-paggawa at mga natural na elemento at mineral. Sa kabilang banda, ang neokolonyalismo ay
tumutukoy sa pangkalahatang dominasyon ng mga makapangyarihang bansa sa mga bansang ‘di mauunlad
kasama ang kanilang mga kolonya, sa pamamagitan ng mga panggigipit sa ekonomiya at opresibong
rehimeng politikal.
∙ Bagama’t naglaho na ang kolonyalismo matapos ang Ikalawang Digmaang Pandaigdig, hindi nito binura ang
dependensya. Sa halip, pumalit ang neokolonyalismong sumikil sa mga umuunlad na bansa sa pamamagitan
ng kapitalismo at pananalapi. Maraming mga umuunlad na bansa ang nabaon sa utang sa mauunlad na bansa
at nawalan ng risonableng pagkakataong makatakas sa pagkakautang at umunlad.
∙ Sinasabi nga ng Teoryang Dependensya na hindi tiyak na ang mga umuunlad na bansa ay magiging
industriyalisadong bansa kalaunan kung sila’y susupilin ng mga pwersang panlabas na epektibong
nagpapatupad ng dependensya sa kanila kahit pa sa mga batayang pangangailangan sa buhay. Halimbawa
nito ang Africa na tumanggap ng bilyong dolyar na utang mula sa mayayamang bansa mula 1970 hanggang
2002. Nagkapatong-patong ang interes ng kanilang mga lupain, may bilyong utang pa rin ang Africa sa interes.
Kakaunti, kung hindi man halos walang nang resorses ang Africa sa interes. Kakaunti, kung hindi man halos
wala nang resources ang Africa upang mamuhunan sa kanyang sariling ekonomiya at pag-unlad ng tao.
Malabo nang umunlad pa ang ang Africa liban na lang kung patatawarin ang interes ng mga
makapangyarihang bansang nagpautang upang tuluyan nang mabura ang utang ng Africa (Crossman, 2018).
Hindi ba parang pamilyar sa atin ang kwento ng Africa?

C. GAWAING PAMPAGKATUTO
Pangalan: _____________________________ Kurso at Seksyon: ______________________ Pananaliksik
Panuto: Magsaliksik hinggil sa paksang “Mga Kritikal na Diskurso sa Globalisasyon”. Huwag kalimutang ilagay ang mga
sanggunian.
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
_
_________________________________________________________________________________________________
E. PAGTATAYA
Pangalan: _________________________ Kurso at Seksyon: ___________________
1. Ano ang teorya? Ano ang gamit at kahalagahan nito sa pananaliksik-panlipunan?
2. Ano-ano ang mga teorya o pananaw sa pananaliksik na akma sa lipunangPilipino? Ano-ano ang batayang premis at
esensya na bawat isa? Bakit at paanong ang bawat isa ay masasabing akma sa lipunang Pilipino? 3. Aling suliranin o
aspektong panlipunan sa kasalukuyan ang naiisip mong/ninyong saliksikin? Aling teorya o pananaw sa pananaliksik ang
sa palagay mong/ninyong akmang gamiting teoretikal na batayan? Ipaliwanag ang inyong sagot.
1. ______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
________________________________
2. ______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
 ______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
________________________________________
3. ______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

F. SANGGUNIAN

Bernales, Rolando A., Ravina, Elimar A. & Zafra, Reynele Bren G. 2019. Filipino sa Iba’t Ibang Disiplina. Malabon
City: Mutya Publishing House Inc.
G. RUBRIKS
Pananaliksik
Komponent Higit na Mahusay Hindi Hindi Puntos /
mahusay 6-8 gaanong mahusay 0- Marka
9-10 mahusay 2
3-5

Nilalaman Kumpleto ang May minimal May kapansin Labis ang

nilalaman na pansing kakulangan
kakulangan kakulangan ng
sa sa nilalaman.
nilalaman. nialalaman.

Kaangkupan Angkop na Angkop ang Hindi Hindi angkop

angkop ang kasagutan gaanong ang kasagutan.
hinihinging subalit may angkop ang
kasagutan. kaunting kasagutan.
kakulangan.

Organisasy Madaling Nauunawaan Mayroong Hindi lubos

on ng maunawaan sapagkat kalituhan sa maunawaan
ideya sapagkat mahusay ang pagkat hindi sapagkat
napakahusay pagkakahan gaanong hindi
ng ay ng mahusay ang mahusay
pagkakahana ideya. pagkakahan ang
y ng mga ay ng pagkakahan
ideya ideya. ay ng
ideya.

Pagkakalah Napakahusay Mahusay ang Hindi Hindi

ad ng mga ng pagkakalahad gaanong nailahad ng
datos pagkakalahad at nailahad ng maayos at
at naihanay pagkakahana maayos at hindi
ng y ng mga hindi naihanay ng
maayos ang datos. naihanay ng maayos ang
mga datos. maayos ang mga nakalap
 mga nakalap na datos
na datos.

Gramatika/ Napakahusay Mahusay ang Hindi Hindi maayos

Wastong ng gramatika gramatika at gaanong ang
Paggamit ng at paggamit paggamit ng mahusay gramatika
mga salita ng mga salita sa ang at paggamit
mga salita sa pangungusap. gramatika at ng mga
pangungusap. paggamit ng salita sa
mga salita sa pangungusap.
pangungusap.

Pagtataya
Komponent Higit na Mahusay Hindi Hindi Puntos /
mahusay 9-10 6-8 gaanong mahusay 0- Marka
mahusay 2
3-5

Nilalaman Kumpleto ang May minimal May Labis ang

nilalaman. na kapansin kakulangan
kakulangan pansing ng
sa kakulangan nilalaman.
nilalaman. sa
nialalaman.

Kaangkupan Angkop na Angkop ang Hindi Hindi angkop

ng angkop ang kasagutan gaanong ang kasagutan.
kasagutan hinihinging subalit may angkop ang
kasagutan. kaunting kasagutan.
kakulangan.

Organisasyon Madaling Nauunawaan Mayroong Hindi lubos

ng ideya maunawaan sapagkat kalituhan sa maunawaan
sapagkat mahusay ang pagkat hindi sapagkat
napakahusay pagkakahan gaanong hindi
ng ay ng mahusay ang mahusay
pagkakahana ideya. ang
y pagkakahan
ng mga ideya ay ng
ideya.

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA

pagkakahan
ay ng
ideya.

Fil 112 - FILIPINO SA IBA’T IBANG DISIPLINA