PARY JONÓW DZIAŁAJĄCYCH ANTAGONISTYCZNIE

Potas i Sód Wapń i Magnez

Zwiększa uwodnienie Zmniejsza uwodnienie
cytoplazmy „półpłynny zol” cytoplazmy „półstały żel”
Zmniejsza lepkość cytoplazmy Zwiększa lepkość cytoplazmy
Zwiększa przepuszczalność Zmniejsza przepuszczalność
błon błon

WŁAŚCIWOŚCI I ROLA WODY

Średnia zawartość wody w organizmach, przykłady organizmów, narządów i tkanek o

największej i najmniejszej zawartości wody: meduza 97-98%, świeże liście i owoce ponad
90%, zarodki ok. 80% kości 20%, zęby 15% szkliwo zębów 0,2% nasiona 10-15% ściana
komórkowa 10%.

WŁAŚCIWOŚCI WODY FUNKCJE WODY

Zdolność hydratacji- czego konsekwencją jest 1. Jest rozpuszczalnikiem substratów i
zdolność rozpuszczania substancji jonowych produktów wielu reakcji
np. NaCl oraz niejonowych subst. Np. chemicznych zachodzących w
aminokwasów, cukrów prostych komórkach i organizmie
2. Umożliwia transport i wymianę
wielu związków chemicznych
wewnątrz komórki i pomiędzy
komórkami
3. Jako składnik krwi umożliwia jej
transport wielu substancji
chemicznych np. gazów
oddechowych
4. , substancji pokarmowych
5. Reguluje ciśnienie osmotyczne i
zapewnia turgor w komórkach
6. Utrzymuje odpowiednie wymiary i
kształty komórek

Duże ciepło właściwe i duża pojemność 1. Łagodzi wahania temperatury w

cieplna (powoli się nagrzewa i powoli stygnie) komórkach i organizmie
2. Łagodzi wahania temperatury na
Ziemi i zmiany klimatu, chroni
Ziemię przed przegrzaniem
Wysokie ciepło parowania 1. Jako składnik potu paruje z
powierzchni ciała ssaków i
odprowadza nadmiar ciepła (chroni
przed przegrzaniem)
2. Parując z organów roślinnych
(transpiracja) odprowadza nadmiar
ciepła i chroni je przed przegrzaniem
Nietypowa rozszerzalność w zależności od 1. Umożliwia przeżywanie zimy
temperatury – ze spadkiem temperatury do 4 organizmom żyjącym w zbiornikach
st. C rośnie gęstość wody, a następnie maleje-
dlatego lód ma mniejszą gęstość niż woda i
utrzymuje się na jej powierzchni a woda nie
zamarza do dna
Wysokie napięcie powierzchniowe
Siły adhezji i kohezji
wodnych ponieważ zamarza na
powierzchni a nie od dna
2. Lód unoszący się na powierzchni
wody izoluje głębsze warstwy wody
przed utratą ciepła przez co woda nie
zamarza do dna i organizmy mogą w
niej przeżyć zimę
Po jej powierzchni mogą poruszać się
niektóre zwierzęta np. owady (nartnik),
drobne ślimaki
Woda podnosi się w cienkich kapilarach-
naczyniach przez co może być
transportowana u roślin na duże wysokości
np. u drzew, a wraz z nią substancje
pokarmowy (sole mineralne)

Duża lepkość i ciężar właściwy 1. Duża siła wyporu umożliwia

organizmom wodnym utrzymanie się
w wodzie
2. Wymusza na organizmach żyjących i
aktywnie poruszających się w wodzie
wykształcenie odpowiednich
przystosowań zmniejszających opór
wody (tarcie) np. opływowy kształt
ciała
Inne funkcje:
1. Jest miejscem zapłodnienia i rozwoju
wielu gatunków organizmów
2. Jest substratem (fotosynteza) i
produktem (oddychanie) różnych
procesów chemicznych

RODZAJE WIĄZAŃ CHEMICZNYCH MIĘDZY ATOMAMI W ZWIĄZKACH

CHEMICZNYCH

Wiązanie kowalencyjne- oparte na wspólnych elektronach dla pary atomów połączonych

wiązaniem

 Niepolarne (niespolaryzowane) np. H2, O2

 Polarne (spolaryzowane) np. H20 – wspólne elektrony przesunięte są w stronę
pierwiastka o większej elektroujemności

Wiązanie jonowe- elektrony przemieszczają się z jednego atomu do drugiego i powstają jony
np. NaCl

Wiązanie wodorowe- powstaje gdy atom H związany kowalencyjnie z atomem jakiegoś

pierwiastka zostaje równocześnie przyciągnięty przez inny atom o dużej elektroujemności np.
N, O. Wiązanie wodorowe występuje np. między cząsteczkami H 2O, w kwasach
nukleinowych czy białkach.

Siły van der Waalsa- słabe oddziaływania pomiędzy atomami różnych cząsteczek,
odpowiadające za rozpoznanie i dopasowanie się cząsteczek np. między centrum aktywnym
enzymu a substratem danej reakcji, między podjednostkami białek o strukturze IV rzędowej –
hemoglobina

Oddziaływania hydrofobowe- powstają gdy w środowisku wodnym znajdują się cząsteczki

nie rozpuszczalne w wodzie np. tłuszcze- dzięki czemu cząsteczki te skupiają się razem.,
występują między cząsteczkami fosfolipidów w cytoplazmie- odpowiadają za powstawanie
błon cytoplazmatycznych w komórkach.

KLASYFIKACJA I ZNACZENIE WĘGLOWODANÓW

Do pierwiastków budujących węglowodany zaliczamy: C, H, O

Podział węglowodanów:

 Cukry proste/Jednocukry/Monosacharydy dzielimy na:

 TRIOZY(trzy atomy węgla w cząsteczce) np. aldehyd glicerynowy (produkt
pierwotny fotosyntezy)
 PENTOZY (pięć atomów węgla) np. ryboza RNA, deoksyryboza DNA
 HEKSOZY (sześć atomów węgla) np. glukoza, fruktoza, galaktoza,mannoza
 Podział węglowodanów ze względu na występowanie grupy funkcyjnej:
 ALDOZY (-CHO) np. glukoza, galaktoza, ryboza
 KETOZY(-CO) np. fruktoza
 grupy karbonylowe: aldehydowa ketonowa

 łańcuchy niektórych jednocukrowców tworzą w roztworach wodnych pierścienie-

pomiędzy grupą karbonylową i hydroksylową powstają wewnętrzne mostki tlenowe
leżące w łańcuchu, trwałe są pierścienie 5 i 6-członowe
 Cząsteczki cukrów prostych łączą się ze sobą wiązaniami glikozydowymi- tworząc
struktury zwane cukrami złożonymi
 reakcja polega na reagowaniu grupy karbonylowej jednej cząsteczki z grupą
hydroksylową drugiej cząsteczki, powstałe wiązanie O-glikozydowe (przez tlen) jest dość
trwałe w środowisku wodnym
 

 kondensacja dwóch cząsteczek cukrów prostych prowadzi do powstania disacharydu

 Disacharydy/Dwucukry:
 Sacharoza (cukier trzcinowy) = glukoza + fruktoza
 Maltoza (cukier słodowy )= glukoza + glukoza (nektar, pyłek, kiełkujące
nasiona)
 Laktoza (cukier mlekowy) = glukoza + galaktoza
 Polisacharydy/Wielocukry/Cukry złożone/Glikany
 -kondensacja 3-10 cząsteczek monosacharydów prowadzi do wytwarzania oligosacharydów
występujących głównie u roślin
 łączenie dużej liczby cząsteczek monosacharydów prowadzi do powstania polisacharydów są to
polimery o budowie prostych lub rozgałęzionych łańcuchów, często nierozpuszczające się w
wodzie, i ta własność jest warunkiem pełnienia funkcji zapasowej , strukturalnej, podporowej

 HOMOGLIKANY (z jednego rodzaju monosacharydów)

 Skrobia (n cząsteczek glukozy) = amyloza + amylopektyna np. bulwy
ziemniaka nasiona zbóż, jest materiałem zapasowym w komórce roślinnej
 Glikogen (n cząsteczek glukozy) materiał zapasowy w komórkach zwierząt i
grzybów
 Celuloza (n cząsteczek glukozy) buduje ściany komórkowe komórek
roślinnych
 Chityna (n cząsteczek glukozoaminy) buduje ściany komórkowe komórek
grzybów i pancerze stawonogów
 Inulina (n cząsteczek fruktofuranozy) występowanie: rośliny z rodziny
złożonych np. karczochy, szparagi
 HETEROGLIKANY ( z różnych rodzajów monosacharydów)
 Mukopolisacharydy np. kwas hialuronowy ( tkanka łączna w skórze, maź
stawowa w stawach, ciało szkliste w oku); chondroityna (składnik substancji
międzykomórkowej mazi stawowej i chrząstek)
 Heparyna (produkowana przez wątrobę zapobiega krzepnięciu krwi)
  FUNKCJE WĘGLOWODANÓW:
 funkcja energetyczna- monosacharydy glukoza , wysokowartościowe paliwo biologiczne, u
zwierząt wielokomórkowych mających układ krążenia jest formą transportową cukrów, rolę
transportową, a u roślin pełni sacharoza 1 gram glukozy dostarcza 4,1 kcal
 funkcja budulcowa- polisacharydy- celuloza pektyny wchodzą w skład ścian komórkowych
kom. roślinnych, strzępek grzybów ,chityna buduje szkielet zewnętrzny stawonogów, są oporne
na działanie enzymów
 funkcja zapasowa- polisacharydy – skrobia podstawowe paliwo biochemiczne roślin odkładana
w nasionach zbóż, bulwach ziemniaków , glikogen gromadzony w mięśniach szkieletowych i w
wątrobie występuje w drożdżach.
 Funkcja transportowa – sacharoza jest cukrem transportowanym w rurkach sitowych

4. Reakcje na wykrywanie cukrowców

a) skrobia -

płyn Lugola (JKJ)

zabarwienie granatowe, fioletowe

miazga ziemniaka

Płyn Lugola służy do wykrywania skrobi. Dodany do płynów zawierających skrobię zmienia ich barwę
na fioletową lub przy niewielkim stężeniu niebieskofioletową. Technika ta jest prostą metodą
wykrywania prób fałszowania mleka i śmietany mąką, zmierzających do zwiększenia ich lepkości i
zakłócenia w ten sposób pomiaru zawartości białka w mleku

b) glukoza – jabłko, cebula , odczynnik Haynesa lub Fehlinga I, II (siarczan miedziowy, KOH i
gliceryna)

odczynnik Haynesa

jabłko

po podgrzaniu wydziela się ceglasto- pomarańczowy osad Cu2O

świadczący o obecności glukozy

WĘGLOWODANY DZIELIMY NA:

 Rozpuszczalne w wodzie – osmotycznie czynne – cukry proste i dwucukry
 Nierozpuszczalne w wodzie – osmotycznie nieczynne – wielocukry np. skrobia
  Przyswajalne – cukry proste, dwucukry i wielocukry (skrobia i glikogen – po
rozłożeniu do cukrów prostych, zawierają wiązania Alfa glikozydowe między
cząsteczkami glukozy i są trawione przez enzymy zwierząt)
 Nieprzyswajalne – celuloza (zawiera wiązanie beta-glikozydowe nietrawione przez
enzymy zwierząt, jedynie przez enzymy drobnoustrojów żyjących w symbiozie z
roślinożercami np. bakterie umożliwiające trawienie celulozy w żwaczu- pierwsza
komora żołądka przeżuwaczy)

Ludzie podobnie jak większość zwierząt nie mają enzymów, które umożliwiłyby trawienie
celulozy, nie mogą zatem wykorzystać jej jako substancji odżywczej. Celuloza jest
niezbędnym elementem naszego pożywienia jako składnik tzw. włókna – błonnik w diecie
ułatwiającego właściwe funkcjonowanie przewodu pokarmowego.

BŁONNIK – zwiększa objętość pokarmu w żołądku dzięki czemu pobudza pracę mięśni
gładkich przewodu pokarmowego i stymuluje ruchy perystaltyczne jelit. Błonnik zapobiega
zaparciom i zmniejsza ryzyko zachorowania na nowotwory jelita grubego.