TŁUSZCZE

Pierwiastki budujące tłuszcze: C, H, O dodatkowo P, N

Kwasy tłuszczowe:
 Nasycone – palmitynowy, stearynowy
 Nienasycone – egzogenne NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe) arachidonowy,
linolowy, linolenowy

NNKT są potrzebne do:

 Budowy błony komórkowej
 Warunkują prawidłowy wzrost i rozwój organizmu
 Obniżają poziom cholesterolu we krwi
 Zapobiegają nadciśnieniu tętniczemu
 Zwiększają ukrwienie serca
 Są substratami w syntezie prostaglandyn

Niedobór NNKT;
 Gromadzenie cholesterolu we krwi a w konsekwencji miażdżyca
 Zahamowanie wzrostu
 Zmiany skórne

Tłuszcze są związkami hydrofobowymi - nie rozpuszczają się w wodzie, ale rozpuszczają się w
rozpuszczalnikach organicznych: alkohol, benzen, ester, chloroform.

Tłuszcze są estrami glicerolu i wyższych jednokarboksylowych kwasów tłuszczowych,

powstają w wyniku reakcji estryfikacji

wyższe kwasy tłuszczowe:

kwas palmitynowy - C15 H31 COOH
kwas stearynowy - C17 H35 COOH
kwas oleinowy - C17 H33 COOH (9-10 at. C podwójne wiązanie)

LIPIDY

tłuszcze proste tłuszcze złożone związki tłuszczopodobne

* tłuszcze właściwe - glicerydy * kwasy żółciowe

* woski * fosfolipidy * glikolipidy * sterydy
* karotenoidy
- cerebrozydy * chinony
- gangliozydy
zaliczamy do nich:

- lecytyny
- kefaliny
- sfingomieliny
TŁUSZCZE PROSTE
Tłuszcze ze względu na konsystencję dzielimy na:
 stałe ( masło, smalec),
 płynne
Tłuszcze ze względu na pochodzenie dzielimy na:
 roślinne
 zwierzęce
Tłuszcze proste są materiałem energetycznym i zapasowym. Pod wpływem ogrzewania z kwasami i
zasadami ulegają hydrolizie, w organizmie żywym potrzebne są do tego specjalne warunki jakie
panują np. w jelicie cienkim, rozkład przebiega etapowo, aż do powstania glicerolu i kwasów
tłuszczowych.

* Woski są estrami wyższych jednokarboksylowych kwasów tłuszczowych i alkoholi

jednowodorotlenowych. Zaliczamy do nich:
- wosk pszczeli
- wosk z wełny owczej lanolina
- wosk z czaszki wieloryba - olbrot

TŁUSZCZE ZŁOŻONE to połączenia alkoholu z kw. tłuszczowymi i jednocześnie z innymi

związkami chemicznymi
 Fosfolipidy

Fosfolipidy są składnikiem białek jako tzw. lipoproteidy, budują struktury membranowe - błony
komórkowe, mitochondrialne, jądrowe, nie rozpuszczają się w wodzie, pęcznieją, przechodzą przez
roztwory koloidalne.
Fosfolipidy błonowe powstają przez zestryfikowanie grupy hydroksylowej np. lecytyna.
Cząsteczka fosfolipidu ma dwojaki charakter – amfipatyczny tzn. hydrofobowo-hydrofilowy, długie
łańcuchy węglowodorowe reszt kwasowych nadają charakter hydrofobowy –''niepolarne ogony '',
natomiast glicerol, cholina , fosforan nadają cząsteczce charakter hydrofilowy i tworzą – ''polarną
głowę ''. Cząsteczki amfipatyczne w roztworach wodnych tworzą dwuwarstwę lipidową w błonach
biologicznych cząsteczki fosfolipidów są ustawiane grupami niepolarnymi – hydrofobowymi do
wnętrza, a polarnymi – hydrofilowymi na zewnątrz, struktura dwuwarstwy jest utrzymywana przez
siły van der Waalsa i wiązania wodorowe

 sfingomieliny występują w osłonkach mielinowych otaczających włókna nerwowe, pełnią

funkcję izolatorów tkanki nerwowej
 glikolipidy zawierają w swoich cząsteczkach składnik cukrowy (galaktoza) - glikolipidy błon
komórkowych

ZWIĄZKI TŁUSZCZOPODOBNE, lipidy izoprenowe

 sterydy
- są nie rozpuszczalne w wodzie, w błonach komórkowych tworzą mechanizmy umożliwiające
wymianę i przechodzenie różnych substancji z komórki i do komórki, dzięki dużej łatwości wiązania
 się z lipidami i białkami nalezą do nich:
● cholesterol - występuje w nadnerczach, tkance mózgowej należy do steroli zwierzęcych
● kwasy żółciowe - wytwarzane z cholesterolu w wątrobie, są składnikami żółci, emulgują tłuszcze
● hormony sterydowe - wytwarzane są w gruczołach płciowych i korze nadnerczy, należą do nich
estrogeny, androgeny, kortyzol, aldosteron

 karotenoidy zaliczane są do izoprenoidów, są nierozpuszczalne w wodzie, rozpuszczają się w

rozpuszczalnikach organicznych, należą do nich karoten (barwnik pomarańczowo-czerwony)
występuje w marchwi, papryce, pomidorach oraz ksantofil (barwnik żółto-pomarańczowy)
występuje w liściach roślin
zielonych
 chinony zaliczamy do nich
● ubichinon – przenośnik elektronów przy oddychaniu
● plastochinon – przenośnik elektronów w fotosyntezie
● wit E (tokoferol) – niedobór – bezpłodność
● wit K (filochinon) – niedobór – wydłużenie krzepnięcia krwi

Funkcje lipidów:

a) funkcja energetyczna, zapasowa

- triglicerydy (glicerydy) stanowią rezerwuar paliwa biologicznego, gromadzony w tk. tłuszczowej,
podskórna tk. tłuszczowa kręgowców stałocieplnych pełni funkcje termoizolacyjną, wchodzą w
skład błon biologicznych

b) funkcja regulacyjna
- hormony sterydowe, kwasy żółciowe

c) funkcja pomocnicza
- karotenoidy : karoten, ksantofil, likopen, biorą udział w procesie fotosyntezy, nadają barwę
jesiennym liściom, owocom

d) funkcja ochronna
- woski tworzą warstwy ochronne na skórze, włosach, piórach, u roślin na liściach, owocach

4. Reakcja na wykrywanie tłuszczów

nasiona
słonecznika, + odczynnik  pod mikroskopem obserwujemy
rzepaku Sudan III i IV pomarańczowe krople tłuszczu