Lipidy -budowa i znaczenie

R o z d z ia ł 2 , t e ma t 6
Zw ró ć uw ag ę n a :
• b u d o w ę i p o d z iał l i p i d ó w,
• w ł a ś c iw ości i fu n k c j e l i p i d ó w
 L i p i d y, n a z y w a n e i n a c z e j t ł u s z c z o w c a m i , t o z w i ą z k i , k t ó r e
zawierają znaczne ilości energii. Nie rozpuszczają się w wodzie,
będącej głównym składnikiem komórek, dlatego mogą się w nich
gromadzić. Dzięki tym właściwościom stanowią materiał zapasowy
o r g a n i z m ó w.
 Z czego są zbudowane lipidy?
 Lipidy należą do związków organicznych. Ich cząsteczki zawierają węgiel,
wodór i tlen. W skład niektórych lipidów (złożonych*) mogą też wchodzić
azot lub fosfor.
 Ze względu na budowę lipidy dzielimy na proste i złożone.
I. lipidy proste - są zbudowane z alkoholu i kwasów tłuszczowych.
II. lipidy złożone - oprócz alkoholu i kwasów tłuszczowych zawierają też
inne związki, np. cukry.

Więcej informacji na temat lipidów prostych i złożonych znajdziesz na infografice znajdującej się
na następnych stronach.
 Jak inaczej możemy podzielić lipidy?
 Lipidy możemy podzielić nie tylko ze względu na budowę, lecz także ze
względu na konsystencję czy pochodzenie.

 Lipidy różnią się budową. Niektóre z nich są zbudowane z alkoholu i

kwasów tłuszczowych, a inne zawierają dodatkowe związki. Od budowy
lipidów zależy m.in. to, czy mają one postać stałą, czy występują w postaci
cieczy.
 Budowa i właściwości lipidów prostych i lipidów złożonych
I. LIPIDY PROSTE
 Do lipidów prostych należą:
1. tłuszcze właściwe
2. woski

 Związki te są zbudowane tylko z alkoholu i kwasów tłuszczowych.

 1. Tłuszcze właściwe
 W tłuszczach właściwych alkoholem jest
GLICEROL (alkohol z trzema grupami OH)*,
który może przyłączyć trzy kwasy tłuszczowe.
 Glicerol łączy się z kwasami tłuszczowymi
dzięki WIĄZANIOM ESTROWYM.

 Wyróżniamy kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone,

– kwasy tłuszczowe nasycone między atomami węgla mają pojedyncze
wiązania.
– kwasy tłuszczowe nienasycone mają co najmniej jedno wiązanie
podwójne.

*trójgliceryd (trigliceryd)
*dwugliceryd (digliceryd)

*monogliceryd
 W kropli tłuszczu znajdują się lipidy zbudowane z glicerolu i nasyconych
lub nienasyconych kwasów tłuszczowych
 Budowa kwasów tłuszczowych, które wchodzą w skład lipidów, ma wpływ
na ich konsystencję,
– lipidy, które zawierają głównie kwasy tłuszczowe nasycone, w
temperaturze pokojowej mają postać stałą.
– lipidy, w których przeważają kwasy tłuszczowe nienasycone, występują
w postaci płynnej.
 Kwasy tłuszczowe nienasycone występują głównie w tłuszczach
roślinnych, takich jak olej.

 Kwasy tłuszczowe nasycone znajdują się w tłuszczach zwierzęcych, np.

w maśle
 2. Woski
 Woski zawierają:
– kwasy tłuszczowe i inny alkohol niż glicerol.
 Dzięki temu, że nie rozpuszczają się w wodzie, stanowią warstwę
ochronną na powierzchni ciała wielu roślin i zwierząt,

 Wosk wydzielany przez pszczoły

jest przez nie wykorzystywany do
budowy plastrów w ulu.
 II. LIPIDY ZŁOŻONE
 Do lipidów złożonych należą:
1. fosfolipidy
2. glikolipidy
 Są one zbudowane z glicerolu, kwasów tłuszczowych i dodatkowych
związków, takich jak:
– PO43- czyli reszta kwasu fosforowego(V) - w fosfolipidach
– cukier - w glikolipidach.
 Budowa fosfolipidów a ich właściwości
 Fosfolipidy zawierają:
– dwa kwasy tłuszczowe, które tworzą
tzw. ogon,
 Z kolei glicerol i połączona z nim
reszta kwasu fosforowego(V) to tzw.
głowa.

PO43-
 Cząsteczki fosfolipidów mają właściwości hydrofilowe i hydrofobowe.
– hydrofilowe głowy - zwracają się w kierunku środowiska wodnego,
– hydrofobowe ogony - unikają kontaktu z wodą.
 Dzięki takiej budowie fosfolipidy budujące błonę komórkową tworzą na
powierzchni komórki dwuwarstwę, która stanowi granicę między komórką
a otoczeniem.

Ułożenie cząsteczek fosfolipidów

w stosunku do wody
(dwuwarstwa)

np. w cytozolu
 III. Choresterol
 W mediach często możesz usłyszeć, że cholesterol jest szkodliwy.
Nadmiar cholesterolu rzeczywiście przyczynia się do rozwoju groźnych
chorób układu krążenia, np. miażdżycy.

 Jednak czy cholesterol zawsze nam szkodzi? Czym właściwie jest ten
związek i jakie pełni funkcje?
 Cholesterol jest jednym z lipidów, które zaliczamy do tzw. steroidów.
 Występuje w komórkach zwierząt, gdzie jest składnikiem błon
komórkowych.
 Cząsteczki cholesterolu są płaskie, dlatego mogą wciskać się pomiędzy
fosfolipidy i w ten sposób usztywniać i uszczelniać błony. Chroni to
komórki min. przed wnikaniem drobnoustrojów chorobotwórczych.
 Ponadto cholesterol bierze udział w powstawaniu
niektórych hormonów, np. testosteronu.
 Cholesterol w organizmie człowieka jest
produkowany głównie w wątrobie.
 Wykrywanie tłuszczy - Sudan III
Tłuszcze przed podaniem odczynnika:

Tłuszcze po podaniu odczynnika:

https://www.youtube.com/watch?v=QMBxAYU4QkM
 Jaką rolę odgrywają lipidy?
 Lipidy są grupą związków o bardzo zróżnicowanej budowie, dlatego pełnią
w organizmach różnorodne funkcje. Niektóre z nich odpowiadają za kolor
kwiatów i owoców, inne sprawiają, że ptaki wodne, takie jak kaczka, nie
toną, a jeszcze inne umożliwiają zwierzętom polarnym przetrwanie
chłodów. Poniżej znajdziesz przykłady najważniejszych funkcji pełnionych
przez lipidy.
 Tylko do „poczytania”

https://www.youtube.com/watch?v=8awlUnJtWeE
Podsumowanie str. 69