Występowanie i ważniejsze czynności życiowe protistów

1. Powstanie komórki eukariotycznej- teoria endosymbiozy

- komórki eukariotyczne powstały w wyniku stopniowych przekształceń z komórek prokariotycznych
w kilku etapach
* cudzożywne prakomórki utraciły ścianę komórkową, dzięki temu dorastały do większych rozmiarów
i pochłaniały większe cząstki pokarmowe przez oblanie ich własną cytoplazmą i wytworzenie
wodniczek pokarmowych
* konsekwencją było pofałdowanie zewnętrzne błony komórkowej i wytworzenie systemu wewnątrz
błoniastych pęcherzyków, kieszonek, uchyłków- powstała siateczka śródplazmatyczna aparat
Golgiego (wydzielanie), lizosomy (enzymy trawienne) wakuole
* pęcherzyki siateczki śródplazmatycznej rozwijające się wokół centralnego materiału genetycznego
(genoforu) odgradzają go od reszty cytoplazmy- powstaje jądro komórkowe
* niektóre bakterie tlenowe pochłonięte przez eukariotyczną komórkę przekształciły się w wewnętrzne
symbionty i z czasem stały się mitochondriami ( mają do dziś własny DNA oraz rybosomy)
* część komórek dodatkowo pochłonęła sinice, które uległy przekształceniu w plastydy (mają DNA
i rybosomy)
* na zasadzie współpracy z sinicami niektóre pierwotne jednokomórkowce organizmy eukariotyczne
stały się samożywne
● pierwsze organizmy eukariotyczne powstały w wodach światowego praoceanu, były to organizmy
jednokomórkowe, potem zaczęły się łączyć w kolonie
● komórki w kolonii były jednakowe i wypełniały te same funkcje, później zaczęły się komunikować
i w wyniku specjalizacji doszło do zróżnicowania się ich budowy i roli
● następny etap to tworzenie się organizmów wielokomórkowych

2. Polifiletyczny charakter protistów

- to grupa systematyczna o niejednolitym charakterze i pochodzeniu
- to wszystkie organizmy mające określone cechy bez względu na stopień ich pokrewieństwa
- należą tu organizmy: roślinopodobne- glony, zwierzęce- pierwotniaki, grzybopodobne- śluzorośla
- protisty są autotroficzne i heterotroficzne, żyją głównie w wodach (słonych, słodkich) formy
pasożytnicze w tkankach i płynach ustrojowych roślin i zwierząt
- protisty są jednokomórkowe, kolonijne, wielokomórkowe, nie tworzą typowych tkanek

3. Zróżnicowanie morfologiczne protistów

a) jednokomórkowe- przybierają formy
- pełzaki: cienka zew. błona komórkowa dzięki temu mogą przybierać dowolne kształty, poruszają
się przez wysuwanie specjalnych wypustek plazmatycznych, nibynóżek (pseudopodiów) do których
przelewają swoją cytoplazmę- ruch pełzakowaty
- wiciowce: mają jedną lub kilka wici za pomocą których się poruszają, są z przodu lub boku komórki
mają określony i mało zmienny kształt, wiąże się to z pogrubieniem i wzmocnieniem zew. Powłok
komórkowej przez pofałdowanie, obecność pęcherzyków pod błoną, wytwarzaniem pancerzyków
zbudowanych z celulozy pektyny CaCO3, SiO2 (krzemionka)
- formy nieruchliwe: otoczone są sztywnym pancerzykiem (ściana komórkową), występują pojedynczo
lub w skupiskach

b) komórczaki: zbudowane z jednej komórki, ale z dużą ilością jąder, osiągają znaczne rozmiary
np. pełzatka, gałęzatka

c) kolonie- osobniki żyją w skupieniach, ale zachowują pewną autonomiczność i funkcjonują jako
niezależne organizmy, kolonie mogą mieć kształt prostych lub rozgałęzionych nici, kul np.
skrętnica pandorina

d) wielokomórkowe – komórki łączą się ze sobą i zachowują ścisłą zależność, ale nie tworzą tkanek,
tworzą plechę, plechy mogą być nitkowate, plektenchymatyczne (płatowate powstałe ze zrośnięcia
się nitek), u najbardziej rozwiniętych dochodzi zróżnicowania grup komórek np. morszczyn
4. Czynności życiowe protistów
a) sposoby odżywiania
- autotrofy, organizmy samożywne mające zdolność fotosyntezy
- heterotrofy, organizmy cudzożywne, korzystają z gotowych związków organicznych
- miksotrofy- mają zdolność fotosyntezy i mogą korzystać z gotowych związków organicznych np.
euglena

b) sposoby pobierania pokarmu

- wchłaniania: dyfuzja prosta dyfuzja wspomagana
transport aktywny
niewielkie cząsteczki odbywa się zgodnie z
obojętne elektrycznie gradientem stężeń lecz jest
jony i większe cząsteczki lub rozpuszczalne w wspomagany przez przenośnik
np. glukoza, aminokwasy tłuszczach, przenikają
przenikają przez błonę bezpośrednio przez
odbywa się to wbrew błonę komórkową
gradientowi stężeń zgodnie z gradientem
wymaga nakładu energii stężeń

- endocytoza: pobieranie większych drobin i całych organizmów do wnętrza komórki, zaliczamy do nich:
* fagocytozę – umożliwia pobieranie całych bakterii lub innych mikroorganizmów (ciał stałych),
tworzą się wodniczki pokarmowe duże, błona wodniczki nie ulega strawieniu lecz jedynie jej
zawartość, niestrawione resztki są usuwane przez włączenie się wodniczki z powrotem w błonę
komórkową
* pinocytozę – pobierane są drobiny białek (koloidy) lub wielocząsteczkowe substancje rozpuszczalne
w H2O (ciecze, polega na tworzeniu kanalików zakończonych banieczkami wypełnionymi pobieraną
substancją, są to pęcherzyki pinocytarne odrywają się od błony komórkowej i zaczynają wędrówkę w
cytoplaźmie, zostają one w całości enzymatycznie rozłożone przy udziale lizosomów i rozpuszczone
w cytoplaźmie, następuje tu ubytek błony komórkowej

c) oddychanie- wymiana gazowa odbywa się całą powierzchnią komórki w sposób tlenowy,
oddychanie beztlenowe (fermentacja) występuje tylko u form pasożytniczych

d) osmoregulacja i wydalanie
- protisty morskie i pasożytnicze mają stężenie elektrolitów i innych rozpuszczanych substancji
wewnątrz komórki takie samo jak środowiska zewnętrznego czyli izotoniczne, nie przeprowadzają
osmoregulacji
- protisty słodkowodne- ich cytoplazma ma wyższe stężenie niż otaczająca woda czyli są hipertoniczne
w stosunku do swego środowiska, woda napływa do wnętrza komórek i dochodzi do wyrównania
stężeń, zmusza to komórki do ciągłego usuwania nadmiaru wody, odbywa się to za pomocą wodniczek
tętniących, które zbierają nadmiar wody z otaczającej cytoplazmy
* wydalanie zbędnych i szkodliwych produktów przemiany materii powiązane jest z osmoregulacją
u protistów morskich odbywa się przez powłoki komórkowe bezpośrednio u protestów
słodkowodnych za pomocą wodniczek tętniących

e) wrażliwość na bodźce
- brak wyspecjalizowanych narządów zmysłów
- formą odbioru bodźca jest zmiana polaryzacji błony komórkowej
- zewnętrzna błona jest spolaryzowana czyli między jej zew. a wew. powierzchnią występuje
niewielkie napięcie elektryczne, spowodowane jest nierównomiernym rozmieszczeniem jonów
obdarzonych ładunkami na zew. + (Na+) wew. – (Cl-)
- zetknięcie się z jakimś obiektem prowadzi do przemieszczenia jonów i zmiany polaryzacji czyli
depolaryzacji błony co wywołuje reakcję organizmu
- miksotroficzne wiciowce są zdolne do odbierania bodźców świetlnych za pomocą fotoreceptora i
plamki ocznej (narząd światłoczuły)

f) poruszanie się
- poruszają się za pomocą nibynóżek- jest to ruch pseudopodialny (ameba)
- poruszają się za pomocą nici lub rzęsek- jest to ruch undulipodialny

g) pokrycie ciała
- błona komórkowa – pelikula
* ameba- ma cienką i nie narzuca określonych kształtów
* wiciowce- jest grubsza, pofałdowana, każdy fałd wzmacniają dodatkowo biegnące w nim włókna
oraz sztywny pas wzmacniający zbudowany z substancji białkowej
* orzęski- błona okrywa całe ciało ze wszystkimi rzęskami, pod nią leży warstwa pęcherzyków z
takiej samej błony, głębiej znajduje się pasmo włókien ukośnych, poprzecznych, wzdłużnych,
mają stały kształt ciała
h) cykl życiowy haplontów i diplontów

- haplonty – u takich pierwotniaków w pewnych warunkach

część osobników spełnia funkcję gamet i łączy się ze sobą
tworząc diploidalne zygoty, które przechodzą mejozę
pozazapłodnieniową, postgamiczną, która prowadzi
do wytworzenia komórek haploidalnych, kiedy dojrzeją
staną się zwykłymi rozmnażającymi się bezpłciowo
osobnikami troficznymi

- diplonty – aby powstały haploidalne gamety mejoza musi zajść w

komórkach troficznych, powstałe gamety mogą łączyć się w procesie
zapłodnienia, zygota gdy dojrzeje staje się normalnym osobnikiem
troficznym, jest to mejoza przedzapłodnieniowa, pregamiczna, w
cyklu dominuje diplofaza