Temat: Pokarm – budulec i źródło energii.

1. Dlaczego musimy się odżywiać?

 Pokarm dostarcza nam energii niezbędnej do
wykonywania czynności życiowych.
 Pokarm dostarcza substancji budulcowych
potrzebnych do wzrostu i rozwoju organizmu
oraz do jego regeneracji.
 Pokarm dostarcza substancji regulujących
funkcjonowanie organizmu.
 2. Białka – główny budulec każdego organizmu.
Białka stanowią przede wszystkim budulec komórek i tkanek np.:
 Wchodzą w skład błon komórkowych.
 Budują włókna mięśniowe i umożliwiają ruch (aktyna i miozyna).
Uczestniczą w procesie regulacji procesów życiowych np.:
 Jako enzymy przyspieszają przebieg reakcji biochemicznych.
 Uczestniczą w transporcie substancji do wnętrza komórek i na
zewnątrz oraz w obrębie całego organizmu (hemoglobina).
 Przekazują informacje w obrębie komórki i pomiędzy komórkami
(białka sygnałowe).
 Białka mogą być źródłem energii, ale tylko wówczas, kiedy
w organizmie brakuje tłuszczów lub cukrów.
 Budowa białek
Białka zbudowane są z aminokwasów.
Skąd się biorą aminokwasy?
W przewodzie pokarmowym, białka pochodzące
z pożywienia, są rozkładane na poszczególne
aminokwasy i przyswajane.
Niektóre aminokwasy mogą być wytwarzane przez
organizm – aminokwasy endogenne. Inne muszą być
dostarczane z pożywieniem – aminokwasy egzogenne.
Białka niepełnowartościowe – to takie, które nie zawierają wszystkich
aminokwasów egzogennych (białka roślinne i białka krwi).
Białka pełnowartościowe – to takie, które zawierają wszystkie
aminokwasy egzogenne (białka zwierzęce).
Białka (peptydy, polipeptydy, proteiny) Budowa białek
zbudowane są z aminokwasów połączonych
ze sobą, jak koraliki, wiązaniem
peptydowym.
Liczba aminokwasów, rodzaj i kolejność
w łańcuchu peptydowym, nadają im
specyficzne właściwości, dzięki którym
mogą pełnić w organizmie różnorodne
funkcje.
Zawartość białek w produktach spożywczych
 Znaczenie białek
Białka receptorowe
Umożliwiają odbieranie bodźców ze
środowiska.
Przykład: rodopsyna (purpura
wzrokowa), znajdująca się w siatkówce
oka, odpowiadająca za odbieranie
bodźców świetlnych.
Białka motoryczne
Umożliwiają ruch.
Przykład: aktyna i miozyna, tworzące
włókna mięśniowe.
Białka budulcowe
Wchodzą w skład struktur organizmu.
Przykłady: keratyna budująca włosy,
kolagen budujący kości i chrząstki.
Białka transportujące
Przenoszą związki organiczne.
Przykład: hemoglobina przenosząca tlen.
Białka sygnałowe
Pełnią funkcje przenośnika informacji.
Przykład: hormon insulina, wytwarzana
przez trzustkę, dająca sygnał komórkom,
że należy przyswajać z krwi glukozę.
Białka obronne
Zgromadzone w węzłach chłonnych lub
krążące we krwi, chroniące przed
drobnoustrojami.
Przykłady: przeciwciała, kompleks MHC.
Białka enzymatyczne
Wpływają na szybkość przebiegu
wszystkich reakcji zachodzących
w organizmie.
Przykłady: pepsyna wytwarzana
przez żołądek, rozkładająca
białka na aminokwasy, oksydaza
cytochromowa odpowiedzialna za
utlenianie w mitochondriach.
 3. Węglowodany – dostawcy energii.
Węglowodany (cukry, cukrowce,
sacharydy) stanowią w naszym
pożywieniu, przede wszystkim,
źródło energii.
Stanowią również materiał
zapasowy gromadzony
w wątrobie i mięśniach w postaci
cukru złożonego – glikogenu.
W pożywieniu znajduje się również
błonnik, węglowodan
nieprzyswajalny przez organizm,
jednak niezbędny do prawidłowego
funkcjonowania przewodu
pokarmowego.
Budowa i podział
węglowodanów Wielocukry np. skrobia,
glikogen, składają się
z połączonych między sobą
wiązaniem glikozydowym,
wielu cząsteczek cukrów
prostych.
W przewodzie pokarmowym są
rozkładane na cukry proste
i w takiej postaci są wchłaniane
do krwi.
Znaczenie błonnika pokarmowego
 Przyspiesza przesuwanie się treści pokarmowej
przez jelita, zapobiegając zaparciom.
 Stanowi pokarm i stwarza środowisko życia dla
bakterii jelitowych, korzystnie wpływających na
zdrowie.
 Wiąże metale ciężkie zawarte w pożywieniu np.
rtęć, ołów, kadm oraz niektóre toksyny
wytwarzane przez bakterie i grzyby. Te toksyczne
związki są usuwane z organizmu wraz
z błonnikiem, którego organizm nie trawi.
 Ulega fermentacji w jelicie grubym do kwasu
masłowego, który korzystnie wpływa na
kondycję komórek nabłonka wyściełającego jelito
grube.
 Obniża ilość wchłanianego z pożywienia do krwi
cholesterolu.
 4. Tłuszcze – nie tylko związki wysokoenergetyczne
Tłuszcze (lipidy) powinny
znajdować się w codziennej diecie
nie tylko dlatego, że dostarczają
energii.
Są one źródłem cennych
substancji:
 Witamin rozpuszczalnych
w tłuszczach – A, D, E i K.
 Niezbędnych Nienasyconych
Kwasów Tłuszczowych – omega
– 3 i omega – 6.
Tłuszcze pełnią też funkcję
budulcową – budują błony
komórkowe, a także tkankę
tłuszczową, która ochrania ciało.
 Budowa tłuszczów
Tłuszcze (lipidy) to związki
chemiczne zbudowane
z alkoholu i kwasów tłuszczowych.
W tłuszczach o prostszej budowie
– trójglicerydach, alkoholem jest
glicerol (gliceryna), który przyłącza
3 cząsteczki kwasów tłuszczowych.
Kwasy tłuszczowe mają zazwyczaj od
12 do 18 atomów węgla
w cząsteczce.
Rodzaje tłuszczów
Tłuszcze pochodzenia Tłuszcze pochodzenia
zwierzęcego: roślinnego:
 Smalec.  Oleje – rzepakowy,
 Słonina. słonecznikowy, sojowy,
 Masło. lniany, sezamowy.
 Tran.  Oliwa z oliwek
 Łój.  Margaryny.
Witaminy to związki potrzebne 5. Znaczenie witamin.
do prawidłowego
funkcjonowania organizmu.
Są to związki egzogenne,
których człowiek, ani inne
organizmy heterotroficzne, nie
potrafią wytworzyć.
Witaminy mają prostą
budową, więc po spożyciu są
bezpośrednio wchłaniane
z przewodu pokarmowego do
krwi.
Witaminy są niezbędne
organizmowi, bowiem biorą
udział w wielu reakcjach
biochemicznych zachodzących
w komórkach ciała.
Podział witamin
 Witaminy rozpuszczalne
w tłuszczach: A, E, D, K. Są one
magazynowane w organizmie,
więc ich nadmiar może
powodować groźne zatrucia
i uszkodzenia wątroby.
 Witaminy rozpuszczalne
w wodzie: C i witaminy z grupy B
(B1, B2, B6, B12, PP, kwas foliowy,
kwas pantotenowy, H [biotyna]).
Witaminy te muszą być regularnie
dostarczane z pożywieniem,
ponieważ nie są magazynowane
w organizmie.
 Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Nadmiar witaminy A - objawia się ociężałością, osłabieniem mięśni, odwapnieniem kości, utratą
apetytu, niekorzystnymi zmianami dermatologicznymi (owrzodzenia skóry, wyłysienie), krwotokami,
zaburzeniami pracy serca, nerek i ośrodkowego układu nerwowego. Może prowadzić do powstania
nowotworów.
Nadmiar witaminy D - nudności i wymioty, brak apetytu, zaparcia, osłabienie i łatwe męczenie się,
nadmierne pragnienie, wzmożone oddawanie moczu, świąd skóry, bóle głowy. Może dochodzić do
tworzenia złogów nerkowych, zwapnień, a następnie niewydolności nerek. Złogi mogą się też
pojawić w tętnicach, sercu, płucach.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie