KIỂM ĐỊNH PHI

THAM SỐ
1. Thống kê phi tham số.
2. Kiểm định dấu và hang Wilcoxon.
3. Kiểm định tổng và hang Wilcoxon.
4. Kiểm định Kruskal – Wallis.
5. Kiểm định chi bình phương về sự phụ thuộc.
6. Kiểm định chi bình phương về quy luật phân phối xác suất.
1. Thống kê phi tham số

•
1. Thống kê phi tham số
Phương pháp thống kê
tham số là gì?

•
1. Thống kê phi tham số
Phương pháp thống kê
phi tham số là gì?

•
2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•

Hai phía Phía trái Phía phải

𝐻! : 𝑀𝑒𝑑𝑋 = 𝑑! 𝐻! : 𝑀𝑒𝑑𝑋 = 𝑑! 𝐻! : 𝑀𝑒𝑑𝑋 = 𝑑!

! ! !
𝐻" : 𝑀𝑒𝑑𝑋 ≠ 𝑑! 𝐻" : 𝑀𝑒𝑑𝑋 < 𝑑! 𝐻" : 𝑀𝑒𝑑𝑋 > 𝑑!
 2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•

Độ sai lệch
Giá trị quan sát 𝒅𝒊 Hạng R+ R-
𝒅𝒊 = 𝒙𝒊 − 𝒅𝟎
𝑥" 𝑥" − 𝑑!
𝑥% 𝑥% − 𝑑!
… …
𝑥& 𝑥& − 𝑑!
2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•

Mẫu phối hợp từng cặp Độ sai lệch

𝒅𝒊 Hạng R+ R-
Mẫu 1 Mẫu 2 𝒅𝒊 = 𝒙𝒊 − 𝒚𝒊 − 𝒅𝟎
𝑥" 𝑦" 𝑥" − 𝑦" − 𝑑!
𝑥% 𝑦% 𝑥% − 𝑦% − 𝑑!
… … …
𝑥& 𝑦& 𝑥& − 𝑦& − 𝑑!
 2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
Trị tuyệt đối độ sai lệch

Độ sai lệch
Giá trị quan sát 𝒅𝒊 Hạng R+ R-
𝒅𝒊 = 𝒙𝒊 − 𝒅𝟎
𝑥" 𝑥" − 𝑑!
𝑥% 𝑥% − 𝑑!
… …
𝑥& 𝑥& − 𝑑!
2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•
q
q

q
 2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
Hạng của giá trị 𝑑' > 0

Độ sai lệch
Giá trị quan sát 𝒅𝒊 Hạng R+ R-
𝒅𝒊 = 𝒙𝒊 − 𝒅𝟎
𝑥" 𝑥" − 𝑑!
𝑥% 𝑥% − 𝑑!
… …
𝑥& 𝑥& − 𝑑!
 2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
Hạng của giá trị 𝑑' < 0

Độ sai lệch
Giá trị quan sát 𝒅𝒊 Hạng R+ R-
𝒅𝒊 = 𝒙𝒊 − 𝒅𝟎
𝑥" 𝑥" − 𝑑!
𝑥% 𝑥% − 𝑑!
… …
𝑥& 𝑥& − 𝑑!
2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•

Hai phía Phía trái Phía phải

𝑊! = min[9 𝑐ộ𝑡 𝑅 + ,
𝑊! = 9 𝑐ộ𝑡 𝑅 − 𝑊! = 9 𝑐ộ𝑡 𝑅 +
9 𝑐ộ𝑡 𝑅 −]
2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•

Hai phía Phía trái Phía phải

𝑊! < 𝑊( 𝑊! > 𝑊)
𝑊! ∈ 𝑊( , 𝑊) = 𝑊*/%,&- Trong đó: Trong đó:
𝑊( , 𝑊) = 𝑊*,&- 𝑊( , 𝑊) = 𝑊*,&-
2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•

n- n- + 1
µ. =
4
n′(n- + 1)(2n- + 1)
σ. =
24 Trong đó ,
W! − µ. 𝑛′ là số phần tử có giá trị 𝑑' ≠ 0.
Z! = 𝑊! được tính như trường hợp mẫu nhỏ.
σ.
2. Kiểm định dấu và hạng Wilcoxon
•

Hai phía Phía trái Phía phải

𝑍! > 𝑧*/% 𝑍! < −𝑧* 𝑍! > 𝑧*

Ví dụ:
•

0.3 0.8 0.7 3.2 10.3 1.4 0.2 0.9

3.6 6.3 11.2 12.8 7.3 13.0 3.8 23.6
• 𝐻! : 𝑀𝑒𝑑𝑋 = 3.5
!
𝐻" : 𝑀𝑒𝑑𝑋 > 3.5
•
Giá trị quan sát Độ sai lệch 𝒅𝒊 Hạng R+ R-
0.3
0.8
0.7
3.2
10.3
1.4
0.2
0.9
3.6
6.3
11.2
12.8
7.2
13.0
3.8
23.6
Giá trị Độ sai lệch |di| Hạng R+ R-
0,3 -3,2 3,2 9 9
0,8 -2,7 2,7 6 6
0,7 -2,8 2,8 7,5 7,5
3,2 -0,3 0,3 2,5 2,5
10,3 6,8 6,8 12 12
1,4 -2,1 2,1 4 4
0,2 -3,3 3,3 10 10
0,9 -2,6 2,6 5 5
3,6 0,1 0,1 1 1
6,3 2,8 2,8 7,5 7,5
11,2 7,7 7,7 13 13
12,8 9,3 9,3 14 14
7,2 3,7 3,7 11 11
13 9,5 9,5 15 15
3,8 0,3 0,3 2,5 2,5
23,6 20,1 20,1 16 16
Tổng 92 44
•
Giá trị cận trên và cận dưới
𝑊! = 92 𝑊( , 𝑊) = 35, 101

Điều kiện bác bỏ: 𝑊! > 𝑊)

Ví dụ:
•
Thành phố Khách sạn A Khách sạn B
1 129 105
2 149 96
3 149 49
4 189 149
5 109 119
6 160 89
7 149 72
8 129 59
9 129 90
10 119 69
• 𝐻! : 𝑀𝑒𝑑/ = 0
!
𝐻" : 𝑀𝑒𝑑/ ≠ 0
•

Thành
Khách sạn A Khách sạn B Độ sai lệch |di| Hạng R+ R-
phố

1 129 105 24 24 2 2

2 149 96 53 53 6 6

3 149 49 100 100 10 10

4 189 149 40 40 4 4

5 109 119 -10 10 1 1

6 160 89 71 71 8 8

7 149 72 77 77 9 9

8 129 59 70 70 7 7

9 129 90 39 39 3 3

10 119 69 50 50 5 5

Tổng 54 1
•
Giá trị cận trên và cận dưới
𝑊! = 1 𝑊( , 𝑊) = 8,47

Điều kiện bác bỏ: 𝑊! ∉ (𝑊( , 𝑊) )

Kết quả chạy SPSS
Ví dụ:
•
Thành phố Khách sạn A Khách sạn B
1 129 105
2 149 96
3 149 49
4 189 149
5 109 119
6 160 89
7 149 72
8 129 59
9 129 90
10 119 69
• 𝐻! : 𝑀𝑒𝑑/ = 0
!
𝐻" : 𝑀𝑒𝑑/ ≠ 0
•

Thành
Khách sạn A Khách sạn B Độ sai lệch |di| Hạng R+ R-
phố

1 129 105 24 24 2 2

2 149 96 53 53 6 6

3 149 49 100 100 10 10

4 189 149 40 40 4 4

5 109 119 -10 10 1 1

6 160 89 71 71 8 8

7 149 72 77 77 9 9

8 129 59 70 70 7 7

9 129 90 39 39 3 3

10 119 69 50 50 5 5

Tổng 54 1
•
Giá trị cận trên và cận dưới
𝑊! = 1 𝑊( , 𝑊) = 8,47

Điều kiện bác bỏ: 𝑊! ∉ (𝑊( , 𝑊) )

Kết quả chạy SPSS
Ví dụ:
•
Ví dụ:
• 𝐻! : Med/ = 0
!
𝐻" : 𝑀𝑒𝑑0 ≠ 0
Kết quả chạy SPSS
3. Kiểm định tổng và hạng Wilcoxon
•

Hai phía Phía trái Phía phải

𝐻! : d" = d% 𝐻! : d" = d% 𝐻! : d" = d%

! ! !
𝐻" : d" ≠ d% 𝐻" : d" < d% 𝐻" : d" > d%
 3. Kiểm định tổng và hạng Wilcoxon
•

Mẫu 1 Mẫu 2 Mẫu kết hợp Hạng của mẫu kết hợp Hạng của mẫu 1 Hạng của mẫu 2
𝑥! 𝑦! 𝑥!
𝑥" 𝑦" 𝑥"
… … …
𝑥# 𝑦# 𝑥#
𝑦!
𝑦"
…
𝑦#
Tổng
3. Kiểm định tổng và hạng Wilcoxon
•

𝑇! = Tổng hạng của mẫu có số phần tử ít hơn.

•
3. Kiểm định tổng và hạng Wilcoxon
•

Hai phía Phía trái Phía phải

𝑇! < 𝑊( 𝑇! > 𝑊)
𝑇! ∈ 𝑊( , 𝑊) = 𝑊*/%,&- Trong đó: Trong đó:
𝑊( , 𝑊) = 𝑊*,&- 𝑊( , 𝑊) = 𝑊*,&-
3. Kiểm định tổng và hạng Wilcoxon
•

𝑛" 𝑛% + 1
µ4! =
2
n" 𝑛% (n + 1)
σ. =
12 Trong đó ,
T! − µ4! 𝑛" , 𝑛% , 𝑛 lần lượt số phần tử của mẫu 1,
Z! = mẫu 2 và mẫu kết hợp.
σ4!
𝑇! được tính như trường hợp mẫu nhỏ.
3. Kiểm định tổng và hạng Wilcoxon
•

Hai phía Phía trái Phía phải

𝑍! > 𝑧*/% 𝑍! < −𝑧* 𝑍! > 𝑧*

Ví dụ:
•

0.3 0.8 0.7 3.2 10.3 1.4 0.2 0.9

3.6 6.3 11.2 12.8 7.3 13.0 3.8 23.6
Ví dụ: Bị bệnh (1) Khoẻ mạnh (2)
640 10
160 320
1280 160
320 160
80 320
640 320
640 10
160 320
1280 320
640 80
160 640
• 𝐻! : 𝑑" = 𝑑%
!
𝐻" : 𝑑" > 𝑑%
 Lượng Lượng
Mẫu Hạng Mẫu Hạng
kháng thể kháng thể

10 Mẫu 2 1.5 320 Mẫu 2 12.5

10 Mẫu 2 1.5 320 Mẫu 2 12.5

80 Mẫu 2 3.5 320 Mẫu 2 12.5

•
80 Mẫu 1 3.5 320 Mẫu 1 12.5

160 Mẫu 2 7 640 Mẫu 2 18

160 Mẫu 2 7 640 Mẫu 1 18

160 Mẫu 1 7 640 Mẫu 1 18

160 Mẫu 1 7 640 Mẫu 1 18

160 Mẫu 1 7 640 Mẫu 1 18

320 Mẫu 2 12.5 1280 Mẫu 1 21.5

320 Mẫu 2 12.5 1280 Mẫu 1 21.5

Mẫu 1 Mẫu 2 Hạng của mẫu 1 Hạng của mẫu 2

640 10 18 1,5
160 320 7 12,5
1280 160 21,5 7
320 160 12,5 7
80 320 3,5 12,5
640 320 18 12,5
640 10 18 1,5
160 320 7 12,5
1280 320 21,5 12,5
640 80 18 3,5
160 640 7 18
Tổng 152 101
•
Giá trị cận trên và cận dưới
𝑇! = 152 𝑊( , 𝑊) = 82,128

Điều kiện bác bỏ: 𝑇! > 𝑊)

Ví dụ:
• Một nhà môi trường muốn xác định xem lượng canxi (mg/L) có trong
nước mưa ở Hạt Lincoln, Nebraska, có khác với trong nước mưa ở Hạt
Clarendon, Nam Carolina hay không. Cô chọn ngẫu nhiên 22 tuần ở
Nebraska, nơi có mưa ít nhất một lần trong tuần và 20 tuần ở Nam
Carolina, nơi có mưa ít nhất một lần trong tuần và xác định mức canxi
trong nước mưa. Với mức ý nghĩa 0.05, hãy kiểm định giả thuyết trên.
Ví dụ:
• 𝐻! : 𝑑" = 𝑑%
!
𝐻" : 𝑑" ≠ 𝑑%
Kết quả chạy SPSS
4. Kiểm định phi tham số Kruskal - Wallis
•
4. Kiểm định phi tham số Kruskal - Wallis
•

•
•
•
•
4. Kiểm định phi tham số Kruskal - Wallis
•
•
4. Kiểm định phi tham số Kruskal - Wallis
•
•
4. Kiểm định phi tham số Kruskal - Wallis
•
•

•
4. Kiểm định phi tham số Kruskal - Wallis
•

•
•
Ví dụ:
•
Ví dụ: STT 20 đến 29 40 đến 49 60 đến 69

1 54 61 44
2 43 41 65
3 38 44 62
4 30 47 53
5 61 33 51
6 53 29 49
7 35 59 49
8 34 35 42
9 39 34 35
10 46 74 44
11 50 50 37
12 35 65 38
• 𝐻! : 𝑀𝑒𝑑" = 𝑀𝑒𝑑% = 𝑀𝑒𝑑5
Y
𝐻" : 𝑐ó ít 𝑛ℎất 𝑀𝑒𝑑' ≠ 𝑀𝑒𝑑6
STT 20 đến 29 40 đến 49 60 đến 69

1 54 (29) 61 (31.5) 44 (18)

2 43 (16) 41 (14) 65 (34.5)
3 38 (11.5) 44 (18) 62 (33)
20 đến 29 40 đến 49 60 đến 69
4 30 (2) 47 (21) 53 (27.5) 𝑛" = 12 𝑛# = 12 𝑛$ = 12
5 61 (31.5) 33 (3) 51 (26) 𝑅" = 194.5 𝑅# = 225.5 𝑅$ = 246

6 53 (27.5) 29 (1) 49 (22.5)

7 35 (7.5) 59 (30) 49 (22.5)
8 34 (4.5) 35 (7.5) 42 (15)
9 39 (13) 34 (4.5) 35 (7.5)
10 46 (20) 74 (36) 44 (18)
11 50 (24.5) 50 (24.5) 37 (10)
12 35 (7.5) 65 (34.5) 38 (11.5)
•

3 12 𝑅43 𝑅33 𝑅53

𝜒2 = + + ⋯+ −3 𝑛+1
𝑛 𝑛+1 𝑛4 𝑛3 𝑛5
43 49:.;! 33;.;! 3:7!
= 67 6784 43
+ 43 + 43 − 3 36 + 1
= 1.009

%
Điều kiện bác bỏ: 𝜒!% > 𝜒*,78"

• 3 3
𝜒<,5>4 = 𝜒2.2;,3 = 5.991
Kết quả chạy SPSS