Letersia

Letersia shqipe

Letersia shqipe eshte e lidhur ngushte me gjuhen dhe historine e

popullit shqiptar. Ajo ndahet ne pese periudha kyqe: Letersia e Vjeter
Shqipe, Letersia e Bejtexhinjve, Letersia e Rilindjes, Letersia e
Pavaresise dhe Letersia Bashkekohore.

Letersia e Vjeter Shqipe:

Lindi dhe u zhvillua ne mesjete. Kjo letersi perfshin tre shekuj.

Letersia e kesaj periudhe nuk mund te kuptohet pa pasur parasysh
momentet historike qe Shqiperia po perjetonte. Megjithese ideologia
sunduese ishte ajo fetare, shkrimtaret e kesaj periudhe shkruan edhe
tekste mesimore e didaktike madje edhe krijime teresisht laike, si:
“Gramatika” e Andrea Bogdanit, “Fjalori latinisht – shqip” i Frang
Bardhit. Kjo eshte periudha e pese “B-ve”: Marin Barleti, Gjon
Buzuku, Pjeter Budi, Frang Bardhi, Pjeter Bogdani. Ne shekullin e XVI
u shkrua vetem “Meshari”, me 1555 nga Gjon Buzuku, i cili
konsiderohet si libri i pare i shkruar ne shqip.Themi konsiderohet pasi
letersia shqipe, sipas gjuhetareve, nuk kufizohet ne kete shekull.
Shkrimi i pare dokumentohet ne vitin 1462 nga “Formula e
pagezimit”. Duhet te kihet parasysh qe zgjedha osmane ka bere te
pamunduren te zhdukte cdo gjurme te kesaj gjuhe e kulture, duke
djegur cdo dokument qe vertetonte ekzistencen e saj. Per kete arrihet
ne perfundimin qe gjuha shqipe ka ekzistuar edhe me pare se datat e
dokumentuara, duke pare edhe gjuhen e rrjedhshme te “Mesharit”.

Letersia e Bejtexhinjve:
Lindi dhe u zhvillua ne shekullin XVIII. Pati nje perhapje te gjere ne
qyetete ndryshme te Shqiperise si : Berat, Shkoder, Elbasan, Gjakove,
Prishtine. Kjo rryme nuk arriti të ngrihet në shkallën e letërsisë
kombëtare, por sidoqofte duhet konsideruar kontributi qe keta
shkrimtare i dhane si gjuhes ashtu edhe kultures shqipe. Krahas temes
fetare ata trajtuan gjeresishtedhe temen laike, duke i kenduar bukurise
femerore, bukurise se natyres, punes, virtyteve te larta njerezore etj.
Duke qene me afer popullit bejtexhinjte trajtonin tema te jetes se
perditshme. Nder bejtexhinjte me te njohur ishin: Nezim Frakulla,
Sulejman Naibi, Hasan Zyko Kamberi, Muhamet Kyçyku, Tahir
Gjakova etj. Fjala « Bejtexhinj » rrjedh nga fjala turke « bejte » qe do
te thote « vjershe ». Nga ana artistike jane per t ‘u vleresuar, pasi
bejtexhinjte perdoren mjete shprehese mjaft origjinale. Ata perdoren
kryesisht vargun teterrokesh. Shkrimet e bejtexhinjve u perhapen
permes kopjimit me dore ose permes tradites gojore.

Letersia e Rilindjes :

Kjo letersi lindi nga mesi i shekullit te XIX e arriti deri me 1912, vit kur
Shqiperia fitoi Pavaresine Kombetare nga zgjedha qe e kishte
nenshtruar per pese shekuj. Kjo letersi ishte e frymezuar nga shpirti
patriotik, evokimi i se kaluares heroike dhe deshira per liri.

Ishte kryesisht letersi romantike edhe pse nuk munguan vepra realiste
apo vepra me drejtim iluminist. Shkrimtari me i shquar i kesaj letersie
ishte Naim Frasheri. E njohur eshte kryesisht poema e tij „Bageti e
bujqesi”, e cila pershkohet nga nje dashuri per natyren shqiptare e nje
shpirt i ndezur patriotik. Shkrimtare te tjere te shquar te kesaj
periudhe jane: Jeronim de Rada, Gavril Dara i Riu, A.Z.Cajupi, Ndre
Mjeda, Asdreni, Pashko Vaso, Zef Serembe, Filip Shiroka, Luigj
Gurakuqi, Sami Frasheri, Naum Veqilharxhi, Risto Siliqi, Mihal
Grameno. Kjo letersi shenon lindjen e nje letersie te mirefillte
artistike, e cila hedh edhe bazat e gjuhes letrare shqipe .

Letersia e Pavaresise:

Letërsia e Pavarësisë shqiptare lindi ne fund te shekullit XIX me Faik

Konicen dhe u zhvillua ne gjysmën e parë të shekullit XX. Nder
perfaqesuesit kryesore te kesaj letersie permendim: Gjergj Fishta, Faik
Konica, Fan Noli, Migjeni, Lasgush Poradeci, Haki Stermilli, Nonda
Bulka, Mitrush Kuteli, etj.Kjo letersi arriti t’u jape jete ketyre dy
cilesive: krijimit te trajtave e strukturave të reja letrare, krijimit te
vetëdijes letrare. Me vetedije letrare nenkuptohet karakteri estetik i
letersise. Kjo letersi kerkonte qe qellimet t’i arrinte me ane te frymes
kritike dhe jo himnizuese. Kjo shihet qarte ne veprat e Fishtes,
Migjenit, Konices, Stermillit etj.

Letersia bashkekohore:

Letersia e kesaj periudhe kaloi neper shtigje teper te veshtira, duke u

detyruar te kufizohet brenda uniformes se ngushte te metodes se
realizmit socialist. Ne vitet e parat te regjimit pati nje lirshmeri persa i
perket krijimtarise letrare. Ne vitet ‘50 lindi nje orientim i ri ne fushen
e letersise shqiptare, si në rrafshin tematik, ashtu dhe në atë të
metodave krijuese. Tema mbizoteruese e letersise se ketyre viteve ishte
liria e fituar nga Lufta nacionalclirimtare. Gjuha e rrefimit letrar dhe
protagonist ishin karakteristike e veprave letrare te kesaj periudhe. Ne
fillimin e viteve ’60 do behen hapat e pare per te nxjerre letersine nga
ky shabllon. Ketu permendim kontributin e cmuar te Petro Markos me
romanin e tij te pare “Hasta la vista” qe sjell nje kendveshtrim te ri ne
letersine e asj periudhe. Me pas, po Marko, boton romanin “Qyteti i
fundit”. Me 1962 Ismail Kadare boton romanin e tij te suksesshem “
Generali i ushtrise se vdekur” perkthyer ne 40 gjuhe te ndryshme). Me
pas Jakov Xoxa boton romanin e tij “Lumi i vdekur”, Dritero Agolli
boton nje seri romanesh. Nder shkrimtare me te njohur te kesaj
periudhe permendim: Petro Marko, Jakov Xoxa, Kasem Trebeshina,
Fatos Arapi, Martin Camaj, dritero Agolli, Ismail Kadare, Anton
Pashku, Nazmi Rrahmani, Azem Shkreli, Ali Podrimja, Arshi Pipa,
Lluka perone, Esat Mekuli, Vorea Ujko.

E Hershme dhe Bejtexhinjte

Rilindja
Pavarësisë
Bashkekohore
Te Rinj
Poezi Dashurie

Plage dashurie
Gjendesh diku larg,qe as vete s'mund ta paramndoj,se kur do te kthehesh fati do ta percaktoj. Si mund te
jetosh pa muakur te mundon vetmianjeriu me gjysem shpresekur i mungon dashuria. Ndoshta ke gjetur
dikeper ty te mposhtur vetmineper te luftuar
15 vite më parë | Lexo më shumë »
 

Vetem per ty do te shkruaj

Dora ime sdo te ndaletvetem per ty do te shkruajnje dite te vone do ta kuptoshse per ty me zemer
vuajMergimtare je ne kete boteshum larg je pa mua syte per ty me pikojne lotmos harro kudo qe
je "Te Dua"Te lutem kur te lexosh keto fjale kupt

15 vite më parë | Lexo më shumë »

Si Ndihem Pa Ty
Ku me ike ku humbe ku u tretenjë plage ne zemër me mbetenjë zjarr që kurr nuk shuhetnjë emër
që perjete ruhet Se di c'me ndodh kur jam me tyKur me shikon me ata syKur me buzeqesh me
ledhatonKoke e kembe ti me pusht

15 vite më parë | Lexo më shumë »

Poezi

NE RADHE TE PENSIONI
Ne radhe cdo muaj te marrin pension,Ne radhe cdo muaj ndonjer i mungon,Si rrine ne radhe me shkopin
mbeshtetes,Me radhe, me radhe largohen prej jetes,Pese lek eshet mbetur ne xhep te xhaketes.
7 vite më parë | Lexo më shumë »