Bisedë letrare nr.

I
Romani: Prilli i Thyer

Informacion për autorin: Ismail Kadare (lindur më 1936) është njëri nga shkrimtarët më
të shquar bashkëkohorë, i nominuar disa herë për çmimin "Nobel" në letërsi. Ai shquhet
kryesisht për prozë, por ka botuar edhe vëllime me poezi dhe ese. Nisi të shkruajë kur ishte
ende i ri, fillimisht poezi, me të cilat u bë i njohur, e më pas edhe prozë. Deri më sot veprat e tij
janë përkthyer në mbi dyzetepesë gjuhë të botës.Në vitin 1996 Kadare u bë anëtar për jetë i
Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike në Francë. Në vitin 1992 u vlerësua me Prix
Mondial Cino Del Duca; më 2005 fitoi Man Booker International Prize, më 2009 çmimin Princi
Asturias për Artet, kurse në vitin 2015 Çmimin Jeruzalem, e më 2016 presidenti francez ia ndau
titullin “Komandant i Legjionit të Nderit”.[1][2] Viteve të fundit, ai e ndan kohën e tij
mes Francës dhe Shqipërisë. Me pëlqimin e tij, duke filluar nga viti 2015, fondacioni Mapo filloi
të ndajë çmimin "Kadare" për letërsi.
Kanuni i Lek Dukagjinit: Kanuni i Lekë Dukagjinit është përmbledhje e normave dhe dokeve
shqiptare me karakter juridiko-social në një libër, në rrjedhën e disa qindvjeçarëve, para dhe
pas jetës së Lekë Dukagjini.[1]Ligjet e Kanunit kan shërbyer për shumë kohë si norma shoqërore
dhe si një sistem vetëqeverisës që mbizotëronte në viset e malësive të Shqipërisë së Veriut në
kohën kur rajoni sundohej nga Perandoria Osmane. Kanuni ka një rëndësi themelore në
historinë e popullit shqiptar pasi është një dokument i lashtë. Për më tepër rregullat dhe
normat e tij vazhdojnë ende të ushtrojnë një ndikim të ndjeshëm ndër shqiptarët që jetojnë
në Shqipëri dhe Kosovë, si edhe në vendet tjera në të cilat kanë shtegtuar shqiptarët. Një prej
temave më të njohura të kanunit është gjakmarrja. Ajo ka ekzistuar për shekuj dhe vazhdon
akoma në ditët e sotme. Ajo ka rregulla të cilat duhen zbatuar. Së pari nëse quheshe në gjak me
një fis tjetër dmth të ishe I detyruar të jetoje për të vdekur nga dikush tjetër prej një ngjarjeje
që mund të kishte vite që kishte ndodhur. Kur shkoje për të marrë gjakun e dikujt si fillim duhet
t’i flisje pastaj e vrisje nëqoftëse e plagosje duhet të paguaje gjobë. Në rast se e vrisje duhet ta
ktheje mbarë dhe duhej t’ia mbështesje pushkën tek kryet. Këmisha e të vrarit nuk lahej derisa
merrej haku në rast se asaj I ndryshoen ngjyra shpirti I të vrarit kërkonte hakmarrjen. Mbas
gjakut të marrë duhej të paguaje një gjobë. Zakonisht kërkohej besa 24 orëshe që dmth familja
që kishte rradhën për të vrarë s’mund ta vriste brenda atyre 24 orëve kishte dhe raste që
kërkohej besa 30 ditëshe që do të thoshte se fisi që kishte rradhën për të marrë gjak nuk mund
ta vriste brenda atyre 30 ditëve. Të vrarit duhet t’I shkoje në varrim dhe në drekën e mortit. Në
rast se mbaronte besa ose nuk jepej duheshe të mbylleshe në kullën e ngujimit. Nuk lejohej
gjakmarrja kundrejt femrave ose fëmijëve. Ka qëlluar që janë shuar fise të tëra nga ky fenomen
por kanuni në atë kohë konsiderohej si kushtetuta e ditëve të sotme.
Subjekt I dhënë shkurtimisht: Gjorgu qe një malësor që duhej të merrte gjak, mbas
vrasjes atij iu dha besa 30 ditëshe dhe ai vendosi të paguajë gjobën në kullën e Oroshit. Gjatë
kthimit ai rastisi të takoi Dianën. Diana qe në Rrafsh për muaj mjalti bashkë me Besianin. I
shoqi qe një shkrimtar që trajtonte kryesisht kanunin. Mbas njohjes me Gjorgun ajo ndjeu dicka
për djalin dhe u vu në kërkim të tij në mënyrë sekrete kjo gjë vlejti e për Gjorgun gjatë atyre 30
ditëve. Kur Gjorgut I mbaroi besa,ai po kthehej për Brezftohtë kur ai u vra.
Koha historike e rrëfimit: Autori ka zgjedhur ta përshkruajë ngjarjen jo në mënyrë
kronologjike. Në fillim ai flet për Gjorgun dhe më pas ai tregon Gjorgun të humbur në kujtime të
të shkuarës dhe më pas na prezanton me ciftin nga kryeqyteti e më pas ai flet për Gjorgun
përsëri. Ka raste që flet për të dy skenat në mënyrë paralele. Mendoj që kjo është një metodë
të shkruari shumë e arritur nga Kadare. Gjithashtu vura re se kjo e bënte përshkrimin më
interesant dhe emocionues por të shtonte dhe kuriozitetin. Përshembull momenti kur tregon
për presionin psikologjik që po kalonte Gjorgu dhe risjell kujtime të tij.
Drama e Gjorgut: Gjorgu qe një malësor që ashtu si shumë të tjerë ishte I vënë para
përgjegjsisë që të merrte gjakun e të vëllait. Ai ndryshe nga familja e tij mendonte se gjakmarrja
nuk ishte zgjidhje për problemin e dy familjeve. Por i detyruar nga tradita që ai të merrte hakun
e të vëllait dhe gjatë ksaj periudhe ai ishte në një presion psikologjik të vazhdueshëm. Ai e dinte
se po vriste që ta vrisnin dhe ndoshta kjo ishte ajo që e frenonte. Ai kishte lindur për tu vrarë
nga të tjerë. Por drama që ndjek rrjedhën e limituar të jetës së tij qe simpatia që pati kundrejt
Dianës, gruas së martuar nga kryeqyteti. Ai vihet në ndjekje të saj gjatë atyre 30 ditëve të
mbetura jetë dhe mund të themi që e njejta gjë vlente dhe për Dianën. Pëlqimi ndaj saj e la të
vrarë sepse doli nga rruga në besë për ta ndjekur atë.
2 linjat paralele në roman: Në këtë roman flitet për Gjorgun që i kish ardhur ora e vdekjes
dhe për ciftin e sapomartuar që kish zgjedhur Malësinë e Madhe për të kaluar muajin e mjaltit.
Në një pikë të librit ka një përplasje/njohje të këtyre dy linjave. Mbas këtij momenti ka
ndërthurje të tyre ku Diana dhe Gjorgu vihen në kërkim të njëri tjetrit. Për mendimin tim
momenti ku ata njihen është dhe pika kulminante e librit sepse pas asaj ngjarja kthehet në
“aksion” ku Gjorgu me vetëm 1 muaj jetë dhe Diana e sapomartuar kanë një tërheqje mes njëri
tjetrit. Por jeta dhe kërkimi I këtyre personazheve mbas momentit të takimit vazhdon të
tregohet në dy linja paralele që për mendimin tim është një zgjedhje shumë e gjetur e autorit e
cila e mban lexuesin në gjendje “ankthi” dhe e bën atë të lexojë më tepër.
Vecori gjuhësore: Romani “Prilli i thyer” është me një fjalor mjaft të pasur dhe të zgjedhur.
Ka përshkrime interesante dhe kujtime të sjella tek lexuesi me mjaft delikatesë dhe shprehje
figurative. Ka figura letrare jo të pakta si paralelizmi figurativ dhe similituda psh: “ Ndërkaq, si
një flamur I ri që ngrihej pas uljes së flamurit të vjetër, në katin e sipërm të kullës së Kryeqyqve
ishte varur këmisha e përgjakur e të porsavrarit.” Figurë tjetër letrare e përdorur është edhe
metafora si “ të lajë gjakun e vëllait”. Kemi dhe disa shprehje figurative si “tek brryli I udhës”.
Shohim të përdorur dhe onomatopenë ku një zog ja bën “or,or” dhe Gjorgut I dukej sikur po
thoshte emrin e tij. Fjalitë janë të gjata dhe përfshijnë detaje që I japin shumë nuanca të bukura
romanit. Autori na njeh me kuriozitete nga Malësia dhe na përmend disa arkaizma si
“vëllavogli” ose “motërvetmja”. Gjithashtu ka përdorim të shpeshtë të mbiemrave dhe
toponimeve si “Shtegu i Ujkut”, “Brezftohtë” etj. Të tërë këta arkaizma dhe toponime janë vlera
të shtuara për librin sepse dhurojnë njohuri tek lexuesi. Ajo që më bëri përshtypje ishte
mbizotërimi I monologut ndërmjet ciftit dhe mbizotërimi I dialogut kur ata bisedonin me të
tjerë. Kurse personazhi I Gjorgut ndeshet rrallëherë duke përdorur dialog më së shumti ai
përdor monologun. Autori ka përdorur dhe udhëpërshkrimin në udhëtimet e Dianës me
Besianin. Në këtë roman janë përdorur dhe përshkruar fjalë,sjellje, tradita tipike të malsorëve,
të cilat janë gjithashtu vlera të shtuara për librin.
Mendimi im për fenomenin: Gjakmarrja është një fenomen që u krijua në të shkuarën dhe
mendoj se duhet të mbetet në të shkuarën. Jemi në shekullin e 21, viti 2017 dhe nuk besoj se
këto metoda janë të përshtatshme për kohën dhe as për vendin sepse Shqipëria po mundohet
të bëjë përpara dhe kjo nuk do të ndodhë nësë do të mbahen akoma inatet e disa shekujve më
parë. Ajo që e bën akoma dhe më të tmerrshme është se mbas demokracisë ajo filloi përsëri
por kësaj rradhe pa rregulla. Filluan të vriten femra e fëmijë. E di se shqipëtarët janë shumë
krenarë dhe nderi e besa janë virtytet më me vlerë që zotërojnë, por vrasja e fëmijve e grave
nuk do t’I nderojë më shumë e as nuk do t’I burrërojë më shumë por do t’ua ulë vlerat dhe në
sytë e njerëzve do të jenë vecse disa vrasës pa kufi moralë dhe etikë. Është e tmerrshme dhe e
pafalshme të aplikosh në shekullin e 21 ligje të shekullit 16-17 dhe të mos e kuptosh se ka
ardhur koha të civilizohesh e se vrasjet që kanë ndodhur para disa shekujve meritojnë të ngelen
në ato shekuj.

Punoi: Nea Xhindi