Ekonomiks TG U3

FOR DOWNLOADS
VISIT DEPED TAMBAYAN

http://richardrrr.blogspot.com/
1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of

Education.
2. Offers free K-12 Materials you can use and share.
EKONOMIKS
PY
Araling Panlipunan
Gabay sa Pagtuturo O
C
ED
EP
Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga

edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo,
D
at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa

larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi
sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.
Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.
Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means -
electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.
EKONOMIKS
Araling Panlipunan – Gabay sa Pagtuturo
Unang Edisyon 2015
Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.
Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan
na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng
nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto
o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit
sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang
kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society
(FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot
PY
sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong
nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Gabay sa
O
Pagtuturo. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya,
makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.
Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email
sa filcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.
C
Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon
Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.
D
Mga Bumuo ng Gabay sa Pagtuturo
Konsultant: Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello,
E
Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes

Mga Manunulat: Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia,
EP
Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr.,

Alex P. Mateo, at Irene J. Mondejar
Kontibutor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at Jeannith Sabela
llustrator: Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera, Marc Neil Vincent
D
Marasigan, Erich Garcia

Layout Artist: Ronwaldo Victor Ma. A. Pagulayan, Donna Pamella G. Romero
Management Team: Dir. Joyce DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo,Jr,
Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at
Mr. Edward D. J. Garcia
Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 5th Floor Mabini Bldg, DepEd Complex
Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com
ii
Paunang Salita
Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang

makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo,
makakalikasan, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng

kakapusan ay binigyang diin at ang kaugnayan nito sa matalinong pagdedesisyon
upang matugunan ang maraming pangangailangan at kagustuhan ng tao.
Inaasahan na ang mga kaalaman at mga gawain sa dokumentong ito ay
makatutulong upang higit na maipaunawa ang mga pangunahing kaisipan
at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid din
PY
na malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsisiyasat, pagsusuri
ng datos, pagbuo, at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik,
mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon, at pag-unawa sa mga
nangyayari sa kapaligiran na kanilang ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga
estratehiya sa pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang
O
kasanayan para sa magtatapos ng araling ito.
Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang

C
mga nagsulat ng gabay na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong
datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan,
ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto
at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi
D
mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap
ding ipaliwanag ang mga konsepto sa paraang madaling mauunawaan ng mga
E
mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan

ng mga mag-aaral sa araw-araw upang higit na maging kapana-panabik ang
pagtuklas sa mga teorya at konseptong may kaugnayan sa ekonomiks.
EP
Binubuo ng apat na yunit ang gabay na ito. Ang bawat yunit ay nahahati
naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing
Konsepto ng Ekonomiks. Ang Yunit 2 ay nakatuon sa Maykroekonomiks. Ang
Yunit 3 ay nakatuon sa Makroekonomiks. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Mga
D
Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya.
Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at nawa’y

maging instrumento ka sa pagsulong at pag-unlad ng ating bansa.
iii
Talaan ng Nilalaman
Yunit III: Makroekonomiks

Panimula at Gabay na Tanong........................................................153
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit.........................................................153
Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................154
Panimulang Pagtataya......................................................................155
Aralin 1: Paikot na daloy ng Ekonomiya

Alamin..................................................................................................161
Paunlarin.............................................................................................164
Pagnilayan..........................................................................................166
PY
Aralin 2: Pambansang Kita
Alamin..................................................................................................170
Paunlarin..............................................................................................172
Pagnilayan...........................................................................................174
Aralin 3: Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok at Pagkonsumo
O
Alamin..................................................................................................178
C
Paunlarin.............................................................................................180
Pagnilayan...........................................................................................186
D
Aralin 4: Implasyon
Alamin..................................................................................................189
Paunlarin..............................................................................................191
E
Pagnilayan...........................................................................................194
Aralin 5: Patakarang Piskal

EP
Alamin..................................................................................................198
Paunlarin.............................................................................................201
Pagnilayan..........................................................................................203
D
Aralin 6: Patakarang Pananalapi

Alamin.................................................................................................208
Paunlarin.............................................................................................210
Pagnilayan..........................................................................................214
Isabuhay..............................................................................................216
Pangwakas na Pagtataya.................................................................218
vi
PY
O
C
E D
EP
D
viii
PY
O
C
E D
EP
D
ix
K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
BALANGKAS NG ARALING PANLIPUNAN
Deskripsyon
Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan (AP) Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at
ang K-12 Philippine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangan sa
siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and developed Filipino.” Kaya naman, tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang
D
pangnilalaman at pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing
mithiin, tunguhin (goal) ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan,
produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangka-
saysayan at panlipunan.
EP
Katuwang sa pagkamit ng layuning ito ay ang pagsunod sa teorya sa pagkatuto na kontruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (col-
laborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto at ang paggamit ng mga pamaraang tematiko-kronolohikal at paksain/
konseptuwal, pagsisiyat, intregratibo, interdesiplinaryo at multisiplinaryo. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog
E
ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba pang disiplina ng araling panlipunan sa pamamagitan ng
magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina.
x

D
Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman
at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit sa pitong tema: I) tao, kapaligiran at lipunan 2)panahon, pagpapatuloy at pagbabago, 3) kultura,
pananagutan at pagkabansa, 4) karapatan, pananagutan at pagkamamamayan 5) kapangyarihan, awtoridad at pamamahala, 6)produksyon,
distibusyon at pagkonsumo 7) at ungnayang pangrehiyon at pangmundo Samantala, ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng araling panlipu-
C
nan tulad pagkamalikhain, mapanuring pag-iisip at matalinong pagpapasya , pagsasaliksik/ pagsisiyasat, kasanayang pangkasaysayan at Araling
Panlipunan, at pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigan pananaw, ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa
at pagkatuto ng mag-aaral sa paraang expanding.

O
Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing
kaisipan at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam,
makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga
konsepto at terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan
at pagpapakahulugan sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa buhay na may
kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan.
PY
Batayan ng K to 12 Araling Panlipunan Kurikulum
Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K-12 Philip-
pine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangang sa siglo 21 upang makalinang
ng “functionally literate and developed Filipino.” Nilalayon din ng batayang edukasyon ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na
D
pag-aaral (lifelong learning). Ang istratehiya sa pagkamit ng mga pangkalahatang layuning ito ay alinsunod sa ilang teorya sa pagkatuto na kon-
struktibismo, magkatuwang na pagkatuto (collaborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto.
Ang sakop at daloy ng AP Kurikulum ay nakabatay sa kahulugan nito:
Ang Araling Panlipunan ay pag-aaral ng mga tao at grupo, komunidad at lipunan, kung paano sila namuhay at namumuhay, ang kanilang ugnayan
EP
at interaksyon sa kapaligiran at sa isa’t isa, ang kanilang mga paniniwala at kultura, upang makabuo ng pagkakakilanlan bilang Pilipino, tao at
miyembro ng lipunan at mundo at maunawaan ang sariling lipunan at ang daigidig, gamit ang mga kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat,
mapanuri at malikhaing pag-iisip, matalinong pagpapasya, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, at mabisang komunikasyon. Layunin
E
ng Araling Panlipunan ang paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makabansa, at makatao,
na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan, tungo sa pagpanday ng
xi
kinabukasan.
D
Layunin ng AP Kurikulum
Nilalayon ng AP Kurikulum na makalinang ng kabataan na may tiyak na pagkakakilanlan at papel bilang Pilipinong lumalahok sa buhay ng lipunan,
C
bansa at daigdig. Kasabay sa paglinang ng identidad at kakayanang pansibiko ay ang pag-unawa sa nakaraan at kasalukuyan at sa ugnayan sa loob
ng lipunan, sa pagitan ng lipunan at kalikasan, at sa mundo, kung paano nagbago at nagbabago ang mga ito, upang makahubog ng indibiduwal
at kolektibong kinabukasan. Upang makamit ang mga layuning ito, mahalagang bigyang diin ang mga magkakaugnay na kakayahan sa
O
Araling Panlipunan: (i) pagsisiyasat; (ii) pagsusuri at interpretasyon ng impormasyon; (iii) pananaliksik; (iv) komunikasyon, lalo na ang pagsulat
ng sanaysay; at (v) pagtupad sa mga pamantayang pang-etika.

Tema ng AP Kurikulum
Upang tuhugin ang napakalawak at napakaraming mga paksa na nakapaloob sa Araling Panlipunan, ito ang magkakaugnay na temang gagabay sa
PY
buong AP kurikulum, na hango sa mga temang binuo ng National Council for Social Studies (Estados Unidos).1 Hindi inaasahan na lahat ng tema
ay gagamitin sa bawat baitang ng edukasyon dahil ilan sa mga ito, katulad, halimbawa, ng ika-anim na tema, Produksyon, Distribusyon at Pag-
konsumo, ay mas angkop sa partikular na kurso (Ekonomiks) kaysa sa iba. Bagamat tatalakayin din ang ilang mga konsepto nito sa kasaysayan ng
Pilipinas, ng Asya at ng mundo. Iaangkop ang bawat tema sa bawat baitang ngunit sa kabuuan, nasasakop ng kurikulum ang lahat ng mga tema.
1. Tao, Lipunan at Kapaligiran
Ang ugnayan ng tao sa lipunan at kapaligiran ay pundamental na konsepto sa Araling Panlipunan. Binibigyang diin ng temang ito ang pagiging bahagi
ng tao hindi lamang sa kanyang kinabibilangang komunidad at kapaligiran kundi sa mas malawak na lipunan at sa kalikasan. Sa ganitong paraan, mauu-
nawaan ng mag-aaral ang mga sumusunod:
1.1 Ang mga batayang konsepto ng heograpiya, gamit ang mapa, atlas at simpleng teknolohikal na instrumento, upang mailugar niya ang kanyang sarili
at ang kinabibilangan niyang komunidad;
1.2 Ang impluwensiya ng pisikal na kapaligiran sa tao at lipunan at ang epekto ng mga gawaing pantao sa kalikasan;
1.3 Ang mobilidad (pag-usad) ng tao at populasyon, at mga dahilan at epekto ng mobilidad na ito; at
1.4 Ang pananagutan ng indibidwal bilang miyembro ng lipunan at taga-pangalaga ng kapaligiran at tapagpanatili ng likas kayang pag-unlad
D
2. Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago
Mahalagang makita ng mag-aaral ang pag-unlad ng lipunan mula sa sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyan upang lalo maunawaan ang kanyang
sarili at bansa at sa ganoong paraan ay makapagbuo ng identidad (pagkakakilanlan) bilang indibiduwal at miyembro ng lipunan, bansa at mundo. Sentral
sa pag-aaral ng tao, lipunan at kapaligiran ang konsepto ng panahon (time), na nagsisilbing batayang konteksto at pundasyon ng pag-uunawa ng mga
pagbabago sa buhay ng bawat isa, ng lipunang kanyang kinabibilangan, at ng kanyang kapaligiran. Ang kaisipang kronolohikal ay hindi nangangahulugan
EP
ng pagsasaulo ng mga petsa o pangalan ng tao at lugar, bagamat mayroong mga mahahalagang historikal fact ( katotohan/ impormasyon) na dapat
matutunan ng mag-aaral, kundi ang pagkilala sa pagkakaiba ng nakaraan sa kasalukuyan, ang pagpapatuloy ng mga paniniwala, istruktura
at iba pa sa paglipas ng panahon, ang pag-unawa ng konsepto ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpahalaga sa konstekto ng
E
pangyayari sa nakaraan man o sa kasalukuyan, at ang mga kaugnay na kakayahan upang maunawaan nang buo ang naganap at nagaganap.
xii
3. Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa
D
Kaugnay sa dalawang naunang tema ang konsepto ng kultura, na tumutukoy sa kabuuan ng mga paniniwala, pagpapahalaga, tradisyon, at
paraan ng pamumuhay ng isang grupo o lipunan, kasama ang mga produkto nito katulad ng wika, sining, at iba pa. Nakaangkla sa kultura ang identidad
ng grupo at ng mga miyembro nito, na sa bansang Pilipinas at sa ibang bahagi ng mundo ay napakarami at iba-iba. May mga aspeto ng kultura na nag-
babago samantala ang iba naman ay patuloy na umiiral sa kasalukuyan. Sa pag-aaral ng temang ito, inaasahan na makabubuo ang mag-aaral ng
C
sariing pagkakakilanlan bilang kabataan, indibidwal at Pilipino, at maunawaan at mabigyang galang ang iba’t ibang kultura sa Pilipinas. Ang pagkakak-
ilanlan bilang Pilipino ay magiging basehan ng makabansang pananaw, na siya namang tutulong sa pagbuo ng mas malawak na pananaw ukol sa mundo.
O
4. Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan
Nakabatay ang kakayahang pansibiko sa pag-unawa sa papel na ginagampanan ng bawat isa bilang mamamayan at kasapi ng lipunan at sa pagkilala
at pagtupad ng mga karapatan at tungkulin bilang tao at mamamayan. Pananagutan ng mamamayan na igalang ang karapatan ng iba, anuman ang
kanilang pananampalataya, paniniwalang pampulitika, kultural, kasarian, etnisidad, kulay ng balat, pananamit at personal na pagpili. Kasama rito ang
paggalang sa opinyon ng iba kahit hindi ito sang-ayon o katulad ng sariling pag-iisip, at respeto sa pagkatao ng sinuman sa bansa at mundo. Ang pag-
unawa sa karapatang pantao at ang pananagutang kaakibat dito ay mahalagang bahagi ng AP kurikulum upang makalahok ang magaaral nang ganap at
PY
sa makabuluhang paraan sa buhay ng komunidad, bansa at mundo.
5. Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala
Bahagi ng pagkamamamayan ay ang pag-unawa sa konsepto ng kapangyarihan, ang paggamit nito sa bansa at sa pang-araw-araw na buhay, ang
kahulugan at kahalagahan ng demokratikong pamamalakad, at ang uri ng pamahalaan sa Pilipinas. Sakop din ng temang ito ang Saligang Batas, na
D
nagsasaad ng mga karapatan at pananagutan ng mamamayan at ng sambayanang Pilipino. Ang pag-unawa sa konsepto ng awtoridad at liderato sa
iba-ibang antas at aspeto ng pamahalaan, kasama ang mabigat na tungkulin sa pagiging isang lider, ay tatalakayin sa AP kurikulum. Ang karanasan
din ng mga bansa sa Asya at sa ibang bahagi ng daigidig ngayon at sa nakaraan ay pinagmulan ng maraming halimbawa at aralin ukol sa temang ito.
6. Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo

Paano gagastusin ang sariling allowance o kita ng magulang? Paano palalaguin ang naipong pondo ng pamilya? Ang sagot sa mga simpleng tanong
EP
na ito ay may kinalaman sa batayang konsepto ng pagpili (choice), pangangailangan, paggastos (expenditure), halaga at pakinabang (cost and
benefit) na sakop unang-una ng Ekonomiks, ngunit ginagamit din sa pag-aaral ng kasaysayan ng Pilipinas at mga lipunan sa rehiyon ng Asya at daigidig.
Sa pag-aaral ng temang Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo, magagamit ng mag-aaral ang mga konseptong ito sa sariilng buhay at mauunawaan
E
ang ibang konsepto katulad ng inflation, GDP, deficit, na karaniwang nababasa sa dyaryo o naririnig sa balita sa radyo. Mahalaga ring maunawaan ng
mag-aaral ang panlipunang epekto ng desisyon ng indibidwal na konsyumer at ng mga kumpanya, katulad ng epekto ng kanilang pagpapasya sa presyo
xiii
ng bilihin o ang epekto ng patakaran ng pamahalaan sa pagdebelop ng ekonomiya, gamit ang pamamaraang matematikal. (Consumer Ed. Financial
Literacy, Pag-iimpok)
D
7. Ugnayang Panrehiyon at Pangmundo
Sinusuportahan ng temang ito ang layunin ng AP kurikulum na makabuo ang mag-aaral ng pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpa-
C
pahalaga sa mga pangunahing usapin sa lipunan at mundo. Araling Asyano sa baitang 7, Kasaysayan ng Daigdig sa baitang 8, Ekonomiks sa baitang
9 at Mga Kontemporaryong Isyu sa baitang 10. Makatutulong ang kaalaman tungkol sa ibang bansa sa pag-unawa ng lugar at papel ng Pilipinas sa
rehiyon at mundo, at kung paano maaaring kumilos ang Pilipino at ang bansa sa paglutas ng mga suliranin bilang kasapi ng pandaigdigang komunidad.
O
Inaasahan na sa ika-11 at ika-12 na baitang ay magkakaroon ng mga elektib na kursong tatalakay sa iba’t ibang isyu (lokal, pambansa, panrehiyon, at
pandaigidig) upang lumawak ang kaalaman ng mga mag-aaral at malinang ang kanilang mga mapanuring kakayahan. Sa ganitong paraan din ay lalong
mahahasa ang pagkakadalubhasa ng bawat AP na guro sa pagdisenyo ng nilalaman ng kurso at sa istratehiya ng pagturo nito alinsunod sa pangkala-
hatang balangkas ng AP. Ilang halimbawa ng mga paksa ng elektib na kurso ay:
PY
1. Mga panganib sa kapaligiran at kalikasan, ang pangangalaga nito at mga hakbang na maaaring gawin ng mga mag-aaral at ng komunidad
upang matugunan ang mga panganib na ito;
2. Ang layunin at pilosopiya ng isang batas o patakarang opisyal, ang epekto nito sa tao at lipunan (at kalikasan), ang mga problema sa imple-
mentasyon at posibleng solusyon sa problema
3. Ang ugnayan ng kultura sa pagsulong ng lipunan (komunidad, bansa) at mga isyung kaugnay sa kaunlaran ng lipunan
4. Mga pandaigdigang problema sa klima, kalamidad (natural at likha ng tao), at ang paglutas ng mga suliraning ito

Mga Kakayahan
Ang mga kakayahan ng bagong AP kurikulum ay nakaugat sa mga layunin ng batayang edukasyon: ang kapaki- pakinabang (functional) na literasi
ng lahat; ang paglinang ng “functionally literate and developed Filipino;” at ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaral
(lifelong learning). Makikita ang mga pangkalahatang layuning ito sa mga partikular na kakayahan ng AP katulad halimbawa, ng pagsisiyasat at pag-
susuri. Samakatuwid, ang AP kurikulum ay di lamang base sa nilalaman (content-based) kundi rin sa mga kakayahan (competence-based). Sadyang
inisa-isa ang mga kakayahan ng AP upang: (a) ipakita ang ugnayan nito sa mga layunin ng batayang edukasyon, at (b) bigyang diin ang mga mapanur-
ing kakayahan na hindi malilinang sa pamamagitan ng pagsasaulo ng impormasyon.
Sa ibaba ang kabuuan ng mga pangkalahatang kakayahan sa AP kurikulum at sa bawat kakayahan, ang mga partikular na kasanayan. Magkakaugnay
D
ang mga kakayahan at kapwa nagpapatibay ang mga ito sa isa’t isa. Nilalayong linangin ang mga kakahayan sa debelopmental na pamamaraan na
angkop sa bawat antas ng batayang edukasyon at sa proseso ng scaffolding, upang maitatag ang pundasyon ng mga kasanayan para sa mas malalim
(at mas komplex) na kakayahan.
Kakayahan Partikular na Kasanayan
1. Natutukoy ang mga sanggunian o pinagmulan ng impormasyon
EP
Pagsisiyasat 2. Nakagagamit ng mapa at atlas upang matukoy ang iba’t ibang lugar, lokasyon at ibang impormasyong pangheograpiya
3. Nakagagamit ng mga kasangkapang teknolohikal upang makakita o makahanap ng mga sangguniang impormasyon
1. Nakababasa ng istatistikal na datos
Pagsusuri at
E
2. Nakagagamit ng pamamaraang istatistikal o matematikal sa pagsuri ng kwantitatibong impormasyon at ng datos penomenong
interpretasyon pang-ekonomiya
xiv
ng datos
D
3. Nakababasa sa mapanuring pamamaraan upang maunawaan ang historikal na konteksto ng sanggunian at ang motibo
at pananaw ng may-akda
1. Nakauunawa ng kahulugan, uri at kahalagahan ng primaryang sanggunian at ang kaibahan nito sa sekundaryang sanggunian
2. Nakabubuo ng kamalayan sa mga pagpapahalaga, gawi at kaugalian ng panahon at nakikilala ang impormasyon pagkakaiba
at/o pagkakatulad ng mga iyon sa kasalukuyan
C
3. Nakikilala ang historikal na perspektibo ng awtor o manlilikha
4. Natutukoy ang pagkakaiba ng opinyon at fact
Pagsusuri at
interpretasyon
O
5. Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa bias o punto de bista ng awtor/manlilikha
6. Nakakukuha ng datos mula sa iba’t ibang primaryang sanggunian
ng
7. Nakahihinuha mula sa datos o ebidensya
impormasyon
8. Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon—pangunahing katotohanan at ideya sa sariling salita
9. Nakauunawa ng ugnayang sanhi at epekto (cause and effect)
10. Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo
at di pagkakasundo
PY
11. Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag ng isang pangyayari
Kakayahan Partikular na Kasanayan
12. Nakapagbibigay ng historikal na kahalagahan sa mga tao, grupo, pangyayari, proseso o kilusan at institusyon
13. Napag-iisipan ang sariling ideya o pagtingin tungkol sa pinag-uusapan at mga natutuhan mula sa sanggunian
14. Nakapaghahambing ng sariling kaisipan sa kaisipan ng awtor/manlilikha at naipaliliwanag kung saan at bakit sumasang-
D
ayon o hindi ang dalawang kaisipan
15. Nakauunawa ng mobilidad at migrasyon ng populasyon, ang distribusyon nito, dahilan at epekto
16. Nakauunawa ng papel at epekto ng heograpiya sa pagbabagong panlipunan at pangkalikasan
17. Nakagagamit ng pamamaraang matematikal sa pag-unawa ng mga batayang konsepto ng Ekonomiks at sa pagsusuri ng
kwantitatibong datos
18. Nakabubuo ng konklusyon base sa interpretasyon ng impormasyon
EP
1. Nakasasagot ng tanong base sa angkop at sapat na ebidensya
2. Nakapag-aayos ang resulta ng pagsasaliksik sa lohikal na paraan
Pagsasaliksik
3. Nakagagamit ng teknolohikal na instrumento sa pagsasaliksik, pagsusuri ng datos, pagsulat ng sanaysay o papel, at
E
paghanda ng presentasyon ng pananaliksik
1. Nakapag-uugnay ng sari-saring impormasyon mula sa mga angkop na sanggunian
xv
D
2. Naipakikilala ang sipi mula sa sanggunian at nagagamit ito nang tama
3. Naipararating sa malinaw at maayos na paraan ang sariling kaisipan tungkol sa kaganapan o isyung pinag-aaralan na
Komunikasyon pinatitibay ng nararapat na ebidensya o datos
4. Nakabubuo ng maikli ngunit malinaw na introduksyon at konklusyon kapag nagpapaliwanag
C
5. Nakasusulat ng sanaysay (na may habang 3-5 pahina sa mataas na baitang) na nagpapaliwanag ng isang pangyayari, isyu
o penomeno, gamit ang nararapat at sapat na impormasyon o ebidensiya sa angkop na pamamaraan
1. Nakauunawa ng karapatan at tungkulin bilang mamamayan upang makalahok sa makabuluhang paraan sa buhay ng
pamayanan, bansa at dagidig
O
2. Naigagalang at nabibigyang kahalagahan ang pagkakaiba ng mga tao, komunidad, kultura, at paniniwala, at ang
Pagtupad sa kanilang karapatang pantao
pamantayang 3. Nagiging maingat sa sariling naisin, paniniwala, punto de bista o posisyon
pang-etika 4. Nakapagpapakita ng pantay na pakikitungo at paggalang sa mga may ibang pag-iisip kahit hindi ito sumasang-ayon sa
sariling ideya, posisyon o pagtingin
PY
5. Natutukoy ang sangguniang ginamit sa papel (reaksyon, maikling sanaysay) bilang pagkilala sa karapatan sa pag-
aaring intelektuwal ng awtor/manlilikha
Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):
Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan, pansibiko,
at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang pananaliksik, pag-
sisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagta-
lastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw upang maging isang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa
at makatao na papanday sa kinabukasan ng mamamayan ng bansa at daigdig.
Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):
K–3 4–6 7 – 10
Naipamamalas ang panimulang Naipamamalas ang mga kakayahan Naipamamalas ang mga kakayahan
pag-unawa at pagpapahalaga sa sarili, bilang batang produktibo, mapanagutan bilang kabataang mamamayang Pilipino
pamilya, paaralan, at komunidad, at sa mga at makabansang mamamayang Pilipino na mapanuri, mapagnilay, malikhain, may
batayang konsepto ng pagpapatuloy at gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik, matalinong pagpapasya at aktibong pakikilahok,
pagbabago, distansya at direksyon gamit ang pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip, makakalikasan, mapanagutan,produktibo,
mga kasanayan tungo sa malalim ng pag- matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, makatao at makabansa, na may pandaigdigang
unawa tungkol sa sarili at kapaligirang pisikal pakikipagkapwa, likas-kayang pananaw gamit ang mga kasanayan sa
at sosyo-kultural , bilang kasapi ng sariling paggamit ng pinagkukunang-yaman at pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t
D
komunidad at ng mas malawak na lipunan. pakikipagtalastasan at pag-unawa sa ibang sanggunian, pagsasaliksik, mabisang
mga batayang konsepto ng heograpiya, komunikasyon at pag-unawa sa mga batayang
kasaysayan, ekonomiya, pamamahala, konsepto ng heograpiya, kasaysayan, ekonomiya,
sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng politika at kultura tungo sa pagpapanday ng
maunlad na kinabukasan para sa bansa. maunlad na kinabukasan para sa bansa.
EP
Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):
E
Baitang Pamantayan sa Pagkatuto
xvi
K Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang
ng kamalayan sa kapaligirang sosyal.
D
1 Naipamamalas ang kamalayan at pag-unawa sa sarili bilang kasapi ng pamilya at paaralan at pagpapahalaga sa kapaligirang
pisikal gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, distansya at direksyon tungo sa pagkakakilanlan bilang
indibidwal at kasapi ng pangkat ng lipunan, komunidad.
C
2 Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa at pagpapahalaga sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit
ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago,kapangyarihan, pamumuno at pananagutan, pangangailangan at kagustuhan,
O
pagkakilanlan, mga simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang-yaman at ng mga saksi ng kasaysayan
tulad ng tradisyong oral at mga labi ng kasaysayan.
3 Naipamamalas ang malawak na pag-unawa at pagpapahalaga ng mga komunidad ng Pilipinas bilang bahagi ng mga lalawigan
at rehiyon ng bansa batay sa (a) katangiang pisikal (b) kultura; (c) kabuhayan; at (d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto
ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal.
PY
Baitang Pamantayan sa Pagkatuto
4 Naipagmamalaki ang pagka- Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturang
Pilipino batay sa paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at
pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
5
D
Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang
sa mga malalaking pagbabagong pang-ekonomiya at ang implikasyon nito sa lipunan sa simula ng ika-labing siyam na siglo,
gamit ang batayang konsepto katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago,
ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang batang mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo,
makakalikasan, makatao at makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa
pagpanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.
EP
6 Naipamamalas ang patuloy na pag-unawa at pagpapahalaga sa kasaysayan ng Pilipinas mula sa ika-20 siglo hanggang sa
kasalukuyan, tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlan bilang Pilipino at mamamayan ng Pilipinas; Naipamamalas ang
E
malalim na pag-unawa sa kasaysayan ng Pilipinas base sa pagsusuri ng sipi ng mga piling primaryang sangguniang nakasulat,
pasalita, awdyo-biswal at kumbinasyon ng mga ito, mula sa iba-ibang panahon, tungo sa pagbuo ng makabansang
xvii
D
kaisipan na siyang magsisilbing basehan ng mas malawak na pananaw tungkol sa mundo
7 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipunan,
pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagkakakilanlang Asyano at magkakatuwang na
pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya
C
8 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang
hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at
O
ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan
9 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks
gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri ,
mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig
10 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomiya,
PY
pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap
ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang
sanggunian, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya
Saklaw at Daloy ng Kurikulum
Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan, paaralan at pamayanan tungo sa
paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.
Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema

Ako at ang Aking Pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kama-
K 1-2
kapwa
D layan sa kapaligirang sosyal
Ang sarili bilang kabahagi ng pamilya at paaralan tungo sa pagkakakilanlan bilang indi-
Ako, ang Aking
1 bidwal at kasapi ng komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, inter- 1-3
Pamilya at Paaralan
aksyon distansya at direksyon at ang pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal at paaralan
Pag-unawa sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto
Ang Aking Komundad, ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng pangyayari, mga
EP
2 1-5
Ngayon at Noon simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang yaman, at konsepto
ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyon oral at mga labi ng kasaysayan
Ang Mga Lalawigan sa

E
Pag-unawa sa pinagmulan at pag-unlad ng sariling lalawigan at rehiyon kasama ang aspe-
3 ktong pangkultura, pampulitika, panlipunan at pangkabuhayan gamit ang malalim na kon- 1-6
Aking Rehiyon
septo ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal
xviii
D
Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng bawat rehi-
yon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga kasanayan
4 Ang Bansang Pilipinas 1-6
sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpa-
pahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
C
Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng
Pagbuo ng Pilipinas
5 ika-20 siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan 1-6
bilang Nasyon
(historical significance), pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy.
O
Ang Pilipinas sa harap ng mga hamon at tugon ng ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan
Mga Hamon at Tugon
6 tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlang Pilipino at matatag na pagkabansa (strong 1-6
sa Pagkabansa
nationhood)
Pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipu-
7 Araling Asyano nan, pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagka- 1-7
PY
kakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya
Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema
Pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdi-
gang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya,
8 Kasaysayan ng Daigdig 1-7
kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapay-
D apa, maunlad at matatag na kinabukasan.
Pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang
mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng
9 Ekonomiks 1-7
mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makata-
rungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig
Pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomi-
EP
ya, pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang
Mga Kontemporaryong
10 sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit 1-7
Isyu
E
ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsa-
saliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya
xix
D
BILANG NG ORAS SA PAGTUTURO: 10 weeks/quarter; 4 quarters/year
Grade Time Allotment

1-2 30 min/day x 5 days
C
3-6 O 40 min/day x 5 days
7-10 3 hrs/week
PY
BAITANG 9
EKONOMIKS
Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks at
pambansang pag-unlad gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa
paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at
makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN
D PANGNILALAMAN SA PAGGANAP
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
UNANG MARKAHAN - Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks: Batayan ng Matalinong Paggamit ng Pinagkukunang Yaman tungo
sa Pagkamit ng Kaunlaran
A. Kahulugan ng Ekonomiks Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay: Ang mga mag-aaral ay
EP
may pag-unawa:
1. Nailalapat ang kahulugan ng
sa mga pangunahing naisasabuhay ang ekonomiks sa pang-araw-araw AP9MKE-Ia-1
E konsepto ng Ekonomiks pag-unawa sa mga na pamumuhay bilang isang
bilang batayan ng pangunahing konsepto mag-aaral, at kasapi ng pamilya
xx
matalino at maunlad ng Ekonomiks bilang at lipunan.
D
na pang-araw-araw na batayan ng matalino at 2. Natataya ang kahalagahan
pamumuhay maunlad na pang-araw- ng ekonomiks sa pang-araw-
araw na pamumuhay AP9MKE-Ia-2
araw na pamumuhay ng bawat
C pamilya at ng lipunan.
B. Kakapusan 3. Naipakikita ang ugnayan ng
1. Konsepto ng Kakapusan at ang kakapusan sa pang-araw- araw AP9MKE-Ia-3
Kaugnayan nito sa Pang- araw-
O na pamumuhay.
araw na Pamumuhay 4. Natutukoy ang mga palatandaan
2. Palatandaan ng Kakapusan sa ng kakapusan sa pang-araw- AP9MKE-Ib-4
Pang- araw- araw na Buhay araw na buhay.
3. Kakapusan Bilang Pangunahing
Suliranin sa Pang- araw-araw na 5. Nakakabuo ang konklusyon
na ang kakapusan ay isang
PY
Pamumuhay AP9MKE-Ib-5
4. Mga Paraan upang Malabanan ang pangunahing suliraning
Kakapusan sa Pang- araw- araw na panlipunan.
Pamumuhay 6. Nakapagmumungkahi ng mga
paraan upang malabanan ang AP9MKE-Ic-6
kakapusan
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
C. Pangangailangan at Kagustuhan 7. Nasusuri ang kaibahan ng
D
1. Pagkakaiba ng Pangangailangan kagustuhan (wants) sa
at Kagustuhan pangangailangan (needs) AP9MKE-Ic-7
2. Ang Kaugnayan ng Personal na bilang batayan sa pagbuo ng
Kagustuhan at Pangangailangan matalinong desisyon
sa Suliranin ngKakapusan 8. Naipakikita ang ugnayan ng
3. Hirarkiya ng Pangangailangan personal na kagustuhan at
EP
4. Batayan ng Personal na AP9MKE-Id-8
pangangailangan sa suliranin ng
Pangangailangan at Kagustuhan kakapusan
5. Salik na nakakaimpluwensiya sa
Pangangailangan at Kagustuhan
E 9. Nasusuri ang hirarkiya ng
pangangailangan.
AP9MKE-Id-9
xxi
10. Nakabubuo ng sariling
D pamantayan sa pagpili ng mga
AP9MKE-Ie-10
pangangailangan batay sa mga
hirarkiya ng pangangailangan
11. Nasusuri ang mga salik na
C nakakaimpluwensiya sa AP9MKE-Ie-11
pangangailangan at kagustuhan
D. Alokasyon 12. Nasusuri ang kaugnayan ng
1. Kaugnayan ng Konsepto ng
O alokasyon sa kakapusan at AP9MKE-If-12
Alokasyon sa Kakapusan at pangangailangan at kagustuhan
Pangangailangan at Kagustuhan 13. Napahahalagahan ang
2. Kahalagahan ng Paggawa paggawa ng tamang desisyon
ng Tamang Desisyon Upang AP9MKE-If-13
upang matugunan ang
Matugunan ang Pangangailangan
PY
pangangailangan
3. Iba’t- Ibang Sistemang Pang-
ekonomiya 14. Nasusuri ang mekanismo
ng alokasyon sa iba’t-ibang
AP9MKE-Ig-14
sistemang pang-ekonomiya
bilang sagot sa kakapusan
E. Pagkonsumo 15. Naipaliliwanag ang konsepto ng
AP9MKE-Ig-15
1. Konsepto ng Pagkonsumo pagkonsumo
2. Salik sa Pagkonsumo 16. Nasusuri ang mga salik na
3. Pamantayan sa Matalinong AP9MKE-Ih-16
nakakaapekto sa pagkonsumo.
Pamimili
D
4. Karapatan at Tungkulin Bilang 17. Naipamamalas ang talino sa
Isang Mamimili pagkonsumo sa pamamagitan
AP9MKE-Ih-17
ng paggamit ng pamantayan sa
pamimili
18. Naipagtatanggol ang mga
EP
karapatan at nagagampanan
AP9MKE-Ih-18
ang mga tungkulin bilang isang
mamimili
F. Produksyon
E 19. Naibibigay ang kahulugan ng
AP9MKE-Ii-19
1. Kahulugan at Proseso ng produksyon
xxii
Produksyon at ang Pagtugon nito 21. Napahahalagahan ang mga
sa Pang- araw araw na Pamumuhay
D salik ng produksyon at ang
2. Salik (Factors) ng Produksyon at AP9MKE-Ii-19
implikasyon nito sa pang- araw-
ang Implikasyon nito sa Pang- araw na pamumuhay
araw araw na Pamumuhay
3. Mga Organisasyon ng Negosyo
C 22. Nasusuri ang mga tungkulin ng
iba’t- ibang organisasyon ng AP9MKE-Ij-20
negosyo
IKALAWANG MARKAHAN - Maykroekonomiks
O
A. Demand Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay 1. Nailalapat ang kahulugan ng
may pag-unawa demand sa pang araw-araw na AP9MYK-IIa-1
1. Kahulugan ng ”Demand” kritikal na pamumuhay ng bawat pamilya
2. Mga Salik na Nakakapekto sa sa mga pangunahing nakapagsusuri sa mga 2. Nasusuri ang mga salik na
Demand kaalaman sa ugnayan pangunahing kaalaman AP9MYK-IIa-2
nakaaapekto sa demand
PY
3. Elastisidad ng Demand ng pwersa ng demand sa ugnayan ng pwersa
at suplay, at sa sistema ng demand at suplay, at 3. Matalinong nakapagpapasya sa
ng pamilihan bilang sistema ng pamilihan pagtugon sa mga pagbabago ng AP9MYK-IIb-3
salik na
batayan ng matalinong bilang batayan 4. Naiuugnay ang elastisidad ng
D pagdedesisyon ng ng matalinong demand sa presyo ng kalakal at AP9MYK-IIb-4
sambahayan at bahay- pagdedesisyon ng paglilingkod
B. Supply” (Suplay) sambahayan at bahay- 5. Nailalapat ang kahulugan ng
suplay batay sa pang-araw-
AP9MYK-IIc-5
1. Kahulugan ng Suplay araw na pamumuhay ng bawat
2. Mga Salik ng Nakakapekto pamilya
EP
sa Suplay 6. Nasusuri ang mga salik na
3. Elastisidad ng Suplay AP9MYK-IIc-6
nakaaapekto sa suplay
E 7. Matalinong nakapagpapasya sa
pagtugon sa mga pagbabago ng AP9MYK-IId-7
salik na nakaaapekto sa suplay
xxiii
C. Interaksyon ng Demand at Suplay
D 8. Naiuugnay ang elastisidad ng
1. Interaksyon ng demand at suplay demand at suplay sa presyo ng AP9MYK-IId-8
sa kalagayan ng presyo at ng kalakal at paglilingkod
pamilihan 9. Naipapaliwanag ang interaksyon
2. ”Shortage” at ”Surplus”
C ng demand at suplay sa
3. Mga Paraan ng pagtugon/ AP9MYK-IIe-9
kalagayan ng presyo at ng
kalutasan sa mga suliraning dulot pamilihan
ng kakulangan at kalabisan sa
O 10. Nasusuri ang mga epekto ng
pamilihan
shortage at surplus sa presyo at
AP9MYK-IIf-9
dami ng kalakal at paglilingkod
sa pamilihan
11. Naimumungkahi ang paraan
PY
ng pagtugon/kalutasan sa mga
AP9MYK-IIg-10
suliraning dulot ng kakulangan at
kalabisan
D. Pamilihan 12. Napapaliwanag ang kahulugan
AP9MYK-IIh-11
1. Konsepto ng Pamilihan ng pamilihan
2. Iba’t ibang Istraktura ng Pamilihan 13. Nasusuri ang iba’t ibang
3. Gampanin ng Pamahalaan sa mga AP9MYK-IIi-12
Istraktura ng Pamilihan
D
Gawaing Pangkabuhayan sa Iba’t
14. Napangangatwiranan ang
Ibang Istraktura ng Pamilihan
kinakailangang pakikialam at
regulasyon ng pamahalaan sa
mga gawaing pangkabuhayan
AP9MYK-IIj-13
sa iba’t ibang istraktura ng
pamilihan upang matugunan
EP
ang pangangailangan ng mga
mamamayan
IKATLONG MARKAHAN - Makroekonomiks
E
Paikot na Daloy ng Ekonomiya Naipamamalas ng mag- Ang mag-aaral ay 1. Nailalalarawan ang paikot na
AP9MAK-IIIa-1
xxiv
1. Bahaging ginagampanan ng mga aaral ang pag-unawa nakapagmumungkahi ng daloy ng ekonomiya
bumubuo sa paikot na daloy ng
D
sa mga pangunahing mga pamamaraan kung 2. Natataya ang bahaging
ekonomiya kaalaman tungkol sa paano ang pangunahing ginagampanan ng mga
2. Ang kaugnayan sa isa’t isa ng pambansang ekonomiya kaalaman tungkol sa AP9MAK-IIIa-2
bumubuo sa paikot na daloy ng
mga bahaging bumubuo sa paikot bilang kabahagi pambansang ekonomiya ekonomiya
na daloy ng ekonomiya sa pagpapabuti ng
C
ay nakapagpapabuti sa
pamumuhay ng kapwa pamumuhay ng kapwa 2. Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa
mamamayan tungo sa mamamayan tungo sa ng mga bahaging bumubuo sa AP9MAK-IIIa-3
pambansang kaunlaran
O
pambansang kaunlaran paikot na daloy ng ekonomiya
B. Pambansang Kita 3. Nasusuri ang pambansang
1. Pambansang produkto (Gross produkto (Gross National
National Product- Gross Domestic Product-Gross Domestic Product) AP9MAK-IIIb-4
Product) bilang panukat ng bilang panukat ng kakayahan ng
kakayahan ng isang ekonomiya isang ekonomiya
PY
2. Mga pamamaraan sa pagsukat ng 4. Nakikilala ang mga pamamaraan
pambansang produkto sa pagsukat ng pambansang AP9MAK-IIIb-5
produkto
3. Kahalagahan ng pagsukat 5. Nasusuri ang kahalagahan ng
D
ng pambansang kita sa ekonomiya pagsukat ng pambansang kita sa AP9MAK-IIIc-6
ekonomiya
C. Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok, at 6. Naipapahayag ang kaugnayan
Pagkonsumo ng kita sa pagkonsumo at pag- AP9MAK-IIIc-6
1. Kaugnayan ng kita sa iimpok
pagkonsumo at pag-iimpok 7. Nasusuri ang katuturan ng
EP
2. Katuturan ng consumption at consumption at savings sa pag- AP9MAK-IIIc-7
savings sa pag-iimpok iimpok
D. Implasyon
E 8. Nasusuri ang konsepto at
AP9MAK-IIId-8
1. Konsepto ng Implasyo palatandaan ng Implasyon
2. Mga Dahilan ng Implasyon
xxv
9. Natataya ang mga dahilan sa
3. Mga Epekto ng Implasyon
D pagkaroon ng implasyon
AP9MAK-IIId-9
4. Paraan ng Paglutas ng
Implasyon 10. Nasusuri ang iba’t ibang epekto
AP9MAK-IIIe-10
ng implasyon
C 11. Napapahalagahan ang mga
AP9MAK-IIIe-11
paraan ng paglutas ng implasyon
12. Aktibong nakikilahok sa paglutas
O ng mga suliraning kaugnay ng AP9MAK-IIIf-12
implasyon
A. Patakarang Piskal 13. Naipaliliwanag ang layunin ng
AP9MAK-IIIf-13
1. Layunin ng Patakarang Piskal patakarang piskal
2. Kahalagahan ng Papel na 14. Napahahalagahan ang papel na
Ginagampanan ng Pamahalaan
PY
ginagampanan ng pamahalaan
kaugnay ng mga Patakarang AP9MAK-IIIg-14
kaugnay ng mga patakarang
Piskal na Ipinapatupad nito piskal na ipinatutupad nito
3. Patakaran sa Pambansang Badyet
at ang Kalakaran ng Paggasta ng 15. Nasusuri ang badyet at ang
kalakaran ng paggasta ng AP9MAK-IIIg-15
Pamahalaan
pamahalaan
Halimbawa: 16. Nakababalikat ng pananagutan
- Policy on Priority Assistance bilang mamamayan sa wastong AP9MAK-IIIg-16
Development Fund pagbabayad ng buwis
- Policy on the Privatization of GOCCs 17. Naiuuugnay ang mga epekto ng
D
- Policy on Conditional Cash Transfer patakarang piskal sa katatagan
- Patakaran sa Wastong Pagbabayad ng pambansang ekonomiya
ng Buwis (VAT EVAT/ RVAT)
4. Mga Epekto ng Patakarang AP9MAK-IIIh-17
Piskal sa Katatagan ng
Pambansang Ekonomiya
EP
F. Patakarang Pananalapi (Monetary 18. Naipaliliwanag ang layunin ng
AP9MAK-IIIh-18
Policy) patakarang pananalapi
E 19. Naipahahayag ang kahalagahan
1. Layunin ng Patakarang Pananalapi ng pag-iimpok at pamumuhunan AP9MAK-IIIi-19
xxvi
2. Kahalagahan ng Pag-iimpok at
Pamumuhunan bilang isang salik
D bilang isang salik ng ekonomiya
sa Ekonomiya 20. Natataya ang bumubuo ng

AP9MAK-IIIi-20
3. Mga Bumubuo sa Sektor ng sektor ng pananalapi
Pananalapi 21. Nasusuri ang mga patakarang
4. Ang Papel na Ginagampan ng
C pang-ekonomiya na
Bawat Sektor ng Pananalapi nakakatulong sa patakarang AP9MSP-IVj-21
5. Mga Paraan at Patakaran ng panlabas ng bansa sa buhay ng
Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP)
O nakararaming Pilipino
upang mapatatag ang halaga ng 22. Natitimbang ang epekto ng mga
salapi patakaran pang-ekonomiya na
- Money Laundering nakakatulong sa patakarang AP9MSP-IVj-22
- Easy and Tight panlabas ng bansa sa buhay ng
Monetary Policy nakararaming Pilipino
PY
IKAAPAT NA MARKAHAN - Mga Sektor Pang-ekonomiya at Mga Patakarang Pang-Ekonomiya
A. Konsepto at Palatandaan
D Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay 1. Nakapagbibigay ng sariling
ng Pambansang Kaunlaran may pag-unawa aktibong nakikibahagi pakahulugan sa pambansang AP9MSP-IVa-1
1. Pambansang Kaunluran sa mga sektor ng sa maayos na kaunlaran
2. Mga palatandaan ng ekonomiya at mga pagpapatupad at 2. Nasisiyasat ang mga
Pambansang kaunlaran patakarang pang- pagpapabuti ng mga palatandaan ng pambansang AP9MSP-IVa-2
3. Iba’t ibang gampanin ng ekonomiya nito sa sektor ng ekonomiya kaunlaran
EP
mamamayang Pilipino upang harap ng mga hamon at mga patakarang
makatulong sa pambansang at pwersa tungo sa pang-ekonomiya nito 3. Natutukoy ang iba’t ibang
kaunlaran pambansang pagsulong tungo sa pambansang gampanin ng mamamayang
AP9MSP-IVb-3
4. Sama-sama Pagkilos para sa
E at pag-unlad pagsulong at pag-unlad Pilipino upang makatulong sa
Pambansang Kaunlaran pambansang kaunlaran
xxvii
4. Napahahalagahan ang
D sama-samang pagkilos ng
AP9MSP-IVb-4
mamamayang Pilipino para sa
pambansang kaunlaran
5. Nakapagsasagawa ng isang
C pagpaplano kung paano
makapag-ambag bilang AP9MSP-IVc-5
mamamayan sa pag-unlad ng
O bansa
B. Sektor ng Agrikultura 6. Nasusuri ang bahaging
1. Ang bahaging ginagampanan ginagampanan ng agrikultura,
AP9MSP-IVc-6
ng agrikultura, pangingisda at pangingisda, at paggugubat sa
paggugubat sa ekonomiya at sa ekonomiya at sa bansa
PY
bansa 7. Nasusuri ang mga dahilan at
2. Mga dahilan at epekto ng
epekto ng suliranin ng sektor
suliranin ng sektor ng agrikultura, AP9MSP-IVd-7
ng agrikultura, pangingisda, at
pangingisda, at paggugubat sa paggugubat sa bawat Pilipino
bawat Pilipino
3. Mga patakarang pang Ekonomiya 8. Nabibigyang-halaga ang mga
nakatutulong sa sektor ng patakarang pang-ekonomiya
AP9MSP-IVd-8
agrikultura nakatutulong sa sektor ng
agrikultura
(industriya ng agrikultura, pangingisda, (industriya ng agrikultura,
at paggugubat) pangingisda, at paggugubat)
Halimbawa:
- Comprehensive Agrarian Reform Law
- Policy on Importation of Rice
- Policy on Drug Prevention
C. Sektor ng Industriya 9. Nasusuri ang bahaging
D
1. Bahaging ginampanan ng sektor ginagampanan ng sektor ng
ng industriya, tulad ng pagmimina, industriya, tulad ng pagmimina, AP9MSP-IVe-9
tungo sa isang masiglang tungo sa isang masiglang
ekonomiya ekonomiya
2. Ang pagkakaugnay ng sektor 10. Nasusuri ang pagkakaugnay
EP
agrikultural at industriya tungo sa ng sektor agrikultural at
pag-unlad ng kabuhayan AP9MSP-IVe-10
industriya tungo sa pag-unlad ng
3. Mga patakarang pang-ekonomiya kabuhayan
nakatutulong sa sektor industriya
- Filipino First Policy
E 11. Nabibigyang-halaga ang mga
- Oil Deregulation Law patakarang pang-ekonomiyang
nakatutulong sa sektor ng AP9MSP-IVe-11
xxviii
- Policy on Microfinancing
D industriya
- Policy on Online Businesses
D. Sektor ng Paglilingkod 12. Nasusuri ang bahaging
1. Ang bahaging ginagampanan ginagampanan ng sektor ng AP9MSP-IVf-12
ng sektor ng paglilingkod sa
C paglilingkod
pambansang ekonomiya 13. Napapahalagahan ang mga
2. Mga patakarang pang-ekonomiya patakarang pang-ekonomiya
na nakakatulong sa sektor ng
O na nakakatulong sa sektor ng
AP9MSP-IVf-13
paglilingkod paglilingkod
3. Batas na Nagbibigay Proteksyon at
Nangangalaga sa mga Karapatan 14. Nakapagbibigay ng sariling
ng Mangggawa pakahulugan sa konsepto ng
- Contractualization and Labor impormal na sektor AP9MSP-IVg-14
PY
Outsourcing
- Salary Standardization Law
E. Impormal na Sektor 15. Nasusuri ang mga dahilan ng
D pagkakaroon ng impormal na AP9MSP-IVg-15
1. Mga Dahilan at Anyo ng Impormal sector
na Sektor ng Ekonomiya 16. Natataya ang mga epekto
2. Mga epekto ng impormal na ng impormal na sector ng AP9MSP-IVh-16
sektor ng ekonomiya ekonomiya
3. Mga Patakang Pang-
17. Napapahalagahan ang mga
EP
ekonomiya na may
kaugnayan patakarang pang-ekonomiya
sa Impormal na Sektor na nakakatulong sa sektor ng
AP9MSP-IVh-17
- Counterfeiting
E paglilingkod
- Black Market
xxix
F. Kalakalang Panlabas
D 18. Natataya ang kalakaran ng
AP9MSP-IVi-18
kalakalang panlabas ng bansa
1. Ang Kalakaran sa Kalakalang 19. Nasusuri ang ugnayan ng
Panlabas ng Pilipinas
2. Ang ugnayan ng Pilipinas para
C Pilipinas para sa kalakalang
panlabas nito sa mga
sa kalakalang panlabas nito sa samahan tulad ng World Trade
mga samahan ng tulad ng World AP9MSP-IVi-19
Trade Organization at Asia Pacific
O Organization at Asia-Pacific
Economic Cooperation tungo sa
Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng
patas na kapakinabangan ng mga mga mamamayan ng daigdig
mamamayan ng daigdig
20. Napahahalagahan ang
kontribusyon ng kalakalang
AP9MSP-IVi-20
PY
panlabas sa pag-unlad
ekonomiya ng bansa
3. Mga Kontribusyon ng Kalakalang 21. Nasusuri ang mga patakarang
Panlabas sa Pag-unlad ng pang-ekonomiya na
Ekonomiya ng Pilipinas nakakatulong sa patakarang
4. Mga patakaran pang-ekonomiya panlabas ng bansa sa buhay ng
AP9MSP-IVj-21
D
na nakakatulong sa patakarang nakararaming Pilipino
panlabas ng bansa sa buhay ng
nakararaming Pilipino
-Policy on ASEAN Economic Community
2015 22. natitimbang ang epekto ng mga
-Policy on Trade Liberalization patakaran pang-ekonomiya na
EP
nakakatulong sa patakarang AP9MSP-IVj-22
panlabas ng bansa sa buhay ng
nakararaming Pilipino
E
xxx
D
C
O
PY
CODE BOOK LEGEND
Sample: AP5KPK-IIIf-5
LEGEND SAMPLE
D
First Entry Learning Area and Strand/ Sub- Araling Panlipunan AP5
ject or Specialization
Grade Level Baitang 5
Uppercase Letter/s Domain/Content/ Component/ Pagbabagong Kultural sa Pama- KPK
Topic mahalang Kolonyal ng mga
EP
Espanyol
-
Roman Numeral
E Quarter Ikatlong Markahan III
*Zero if no specific quarter
xxxi
Lowercase Letter/s
*Put a hyphen (-) in between
D
Week Ika-anim na linggo f
letters to indicate more than a
specific week
C -
Arabic Number Competency Nakapagbibigay ng sariling pan- 5
anaw tungkol sa naging epekto
O
ng kolonyalismo sa lipunan ng
sinaunang Pilipino
PY
DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE
Heograpiya at Mga Sinaunang Kabihasnan sa
Ako ay Natatangi NAT Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino PLP HSK
Daigdig
Ang Aking Pamilya PAM Pamunuang Kolonyal ng Espanya PKE Ang Daigdig sa Klasiko at Transisyonal na Panahon DKT
Pagbabagong Kultural sa Pamamahalang
Ang Aking Paaralan PAA KPK Ang Pag-usbong ng Makabagong Daigdig PMD
Kolonyal ng mga Espanyol
Ako at ang Aking Kapaligiran

D KAP
Mga Pagbabago sa Kolonya at Pag-usbong
ng Pakikibaka ng Bayan
PKB Ang Kontemporanyong Daigdig AKD
Kinalalagyan Ng Pilipinas At Ang Malayang

Ang Aking Komunidad KOM PMK Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks MKE
Kaisipan Sa Mundo
Pagpupunyagi sa Panahon ng
Ang Aking Komunidad Ngayon at
KNN Kolonyalismong Amerikano at Ikalawang KDP Maykroekonomiks MYK
Noon
EP
Digmaang Pandaigdig
Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at Hamon
Pamumuhay sa Komunidad PSK SHK Makroekonomiks MAK
sa Kasarinlan ng Bansa
E Tungo sa Pagkamit ng Tunay na Mga Sektor Pang-Ekonomiya at Mga Patakarang
Pagiging Kabahagi ng Komunidad PKK TDK MSP
Demokrasya at Kaunlaran Pang-Ekonomiya Nito
xxxii
Ang Mga Lalawigan Sa Aking
Rehiyon
LAR
D
Heograpiya ng Asya HAS Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-ekonomiya IPE
Ang Mga Kwento Ng Mga

KLR Sinaunang Kabihasnan sa AsyaHanggang KSA Mga Isyung Politikal at Pangkapayapaan IPP
Lalawigan Sa Sariling Rehiyon
Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng
Kinabibilangang Rehiyon
PKR
C
Ang Timog at Kanlurang Asya sa
Transisyonal at Makabagong Panahon
TKA Mga Isyu sa Karapang Pantao at Gender IKP
Ang Silangan at Timog-Silangang Asya sa Mga Isyung Pang-Edukasyon at Pansibiko at

Ekonomiya At Pamamahala EAP KIS
O
Transisyonal at Makabagong Panahon Pagkamamamayan (Civics and Citizenship)
Ang Aking Bansa AAB
Lipunan, Kultura at Ekonomiya
LKE
ng Aking Bansa
Ang Pamamahala Sa Aking Bansa PAB
Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng
PY
KPB
Aking Bansa
YUNIT III
PAGSUSURI NG EKONOMIYA: MAKROEKONOMIKS
PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG
Ang makroekonomiks ay nakatuon sa pag-aaral ng buong ekonomiya.

Kung ang maykroekonomiks ay nakatuon sa desisyon ng bawat pamilya at
bahay-kalakal, ang makroekonomiks naman ay nakasentro sa komposisyon at
galaw ng pambansang ekonomiya. Matututuhan sa makroekonomiks ang mga
konseptong may kinalaman sa implasyon, patakarang piskal, patakaran sa
pananalapi, pambansang badyet, at pagsulong ng ekonomiya. Naitanong mo
ba sa sarili mo kung papaano gumagana ang pambansang ekonomiya? Kung
PY
hindi pa, tayo nang tuklasin kung papaanong ang kaalaman sa pambansang
ekonomiya ay makatutulong sa pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga
mamamayan tungo sa kaunlaran ng bansa.
Sa modyul na ito ay matutuklasan ang bumubuo sa pambansang
O
ekonomiya, mga suliraning pangkabuhayan, at ang pamamaraang ginagawa
ng pamahalaan upang malutas ang mga ito tungo sa pag-unlad. Handa ka na
bang alamin ang kasagutan sa mga tanong na ito? Kung handa ka na, halina at
C
saglit tayong maglakbay sa pambansang ekonomiya ng bansa, siyasatin natin
kung papaano kumikilos ang mga sektor na bumubuo rito.
D
Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa
pambansang ekonomiya at kung papaano ito gumagana upang matugunan
ang mga suliraning pangkabuhayan sa pagtamo ng pambansang kaunlaran.
E
Pamantayang Pangnilalaman Pamantayan sa Pagganap

EP
Naipamamalas ng mga mag-aaral Ang mag-aaral ay nakapagmumungkahi

ang pag-unawa sa mga pangunahing ng mga pamamaraan kung papaanong
kaalaman tungkol sa pambansang ang pangunahing kaalaman tungkol
ekonomiya bilang kabahagi sa sa pambansang ekonomiya ay
pagpapabuti ng pamumuhay ng kapuwa nakapagpapabuti sa pamumuhay
D
mamamayan tungo sa pambansang ng kapuwa mamamayan tungo sa

kaunlaran pambansang kaunlaran.
Sa araling ito, inaasahang matututuhan mo ang sumusunod:

• Nailalarawan ang paikot na daloy ng ekonomiya
• Natataya ang bahaging ginagampanan ng mga
Aralin 1:
bumubuo sa paikot na daloy ng ekonomiya
PAIKOT NA DALOY
• Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa ng mga
NG EKONOMIYA
bahaging bumubuo sa paikot na daloy ng
ekonomiya
153
• Nasusuri ang pambansang produkto (Gross
National Product-Gross Domestic Product) bilang
panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya
• Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng
Aralin 2:
pambansang produkto
PAMBANSANG KITA
• Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng
pambansang kita sa ekonomiya
• Nailalahad ang mga salik na nakaaapekto sa
pambansang kita at pambansang produkto
Aralin 3:
• Naipahahayag ang kaugnayan ng kita sa
PY
UGNAYAN NG
pagkonsumo at pag-iimpok
PANGKALAHATANG
• Nasusuri ang katuturan ng consumption at
KITA, PAG-IIMPOK,
savings sa pag-iimpok
AT PAGKONSUMO
O
• Nasusuri ang konsepto at palatandaan ng
implasyon
Aralin 4:
C
• Natataya ang mga dahilan sa pagkakaroon ng
implasyon
IMPLASYON
• Nasusuri ang iba’t ibang epekto ng implasyon
• Nakilalahok nang aktibo sa paglutas ng mga
D
suliranin kaugnay ng implasyon
E
• Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal

• Napahahalagahan ang papel na ginagampanan
EP
ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang

piskal na ipinatutupad nito
Aralin 5:
• Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng
PATAKARANG
paggasta ng pamahalaan
PISKAL
• Nakababalikat ng pananagutan bilang
D
mamamayan sa wastong pagbabayad ng buwis

• Naiuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal
sa katatagan ng pambansang ekonomiya
• Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang

Aralin 6: pananalapi
PATAKARANG • Nakapagsisiyasat nang mapanuri sa mga paraan
PANANALAPI at patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas
(BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi
154
Grapikong pantulong sa gawain
MAKROEKONOMIKS
PAIKOT NA SULIRANING
DALOY NG PANGKABUHAYAN:
EKONOMIYA IMPLASYON
PY
GROSS NATIONAL
GROSS DOMESTIC PATAKARANG PATAKARANG
PRODUCT /
PRODUCT PISIKAL PANANALAPI
INCOME
O
C
PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Piliin ang titik ng pinakawastong sagot at isulat sa sagutang papel.

D
(K) 1. Ano ang inilalarawan ng paikot na daloy ng ekonomiya?
A. ugnayan ng bawat sektor ng ekonomiya
E
B. kita at gastusin ng pamahalaan

C. kalakalan sa loob at labas ng bansa
EP
D. transaksiyon ng mga intitusyong pampinansyal
(K) 2. Kailan makikita na positibo ang economic performance ng bansa?

A. Kapag malaking bilang ng lakas paggawa ay walang trabaho.
B. Kapag gumagamit ng makabagong teknolohiya ang mga bahay-
D
kalakal
C. Kapag may pag-angat sa Gross Domestic Product ng bansa
D. Kapag lumalaki ang utang panlabas ng bansa
(K) 3. Alin sa mga sumusunod ang hindi ginagamit na paraan ng pagsukat

sa Gross National Income?
A. Expenditure Approach
B. Economic Freedom Approach
C. Industrial Origin/Value-Added Approach
D. Income Approach
155
(K) 4. Kung ang kabuuang kita ni Jonas ay Php25,000.00 at ang kaniya
namang kabuuang gastusin ay Php21,000.00, magkano ang maaari
niyang ilaan para sa pag-iimpok?
A. Php1,000.00 C. Php3,000.00
B. Php2,000.00 D. Php4,000.00
(K) 5. Ano ang tumutukoy sa patuloy na pagtaas ng kabuuang presyo sa

ekonomiya?
A. deplasyon C. resesyon
B. implasyon D. depresyon
(P) 6. Sa paikot na daloy ng ekonomiya, papaano nagkaugnay ang
PY
sambahayan at bahay-kalakal?
A. Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na
sumasailalim ng pagpoproseso ng bahay-kalakal.
B. Ang salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na
kapital sa mga bahay-kalakal.
O
C. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang
makabuo ng produkto na gagamitin ng mga bahay-kalakal.
D. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang
C
magkaroon ng karagdagang trabaho para sa mga bahay-kalakal.
(P) 7. Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng bansa?

D
A. Dahil magiging tanyag ang bansa sa mga pandaigdigang
institusyong pampinansiyal
B. Dahil magagamit ito upang makabuo ng mga patakarang
E
magpapaangat sa ekonomiya ng bansa

C. Dahil repleksiyon ito sa kahusayan ng namumuno na magagamit
EP
upang umani ng malaking boto sa eleksiyon

D. Dahil makikilala ang bansa sa pagkakaroon ng mahusay na
pamamalakad ng ekonomiya
(P) 8. Piliin sa sumusunod na pahayag ang pinakawasto.

D
A. Ang kita ng mga dayuhang namamasukan sa Pilipinas ay kabilang

sa Gross National Income nito.
B. Ang gawaing nagmula sa impormal na sektor ay kabilang sa
pagsukat ng Gross National Income.
C. Ang mga produktong segunda mano ay kabilang sa pagsukat ng
Gross National Income.
D. Ang halaga ng tapos na produkto at paglilingkod lamang ang
isinasama sa Gross National Income.
156
(P) 9. Alin sa sumusunod ang may tuwirang epekto sa Gross Domestic
Product ng bansa?
A. Mataas na remittance ng mga Overseas Filipino Workers
B. Masiglang pakikipagkalakalan ng Pilipinas sa ibang bahagi ng
mundo
C. Maayos na pamumuno ng pamahalaan na makahihikayat sa
pamumuhunan
D. Matalinong paggamit ng pondo ng pamahalaan para sa
kawanggawa
(P) 10. Ano ang epekto ng mababang interes sa pagkonsumo ng mga tao?
A. Mahihikayat ang tao na umutang at tataas ang pagkonsumo.
PY
B. Mahihikayat ang tao na mag-impok sa bangko dahil sa malaking
tubo.
C. Mahihikayat ang tao na mag-angkat ng produkto sa ibang bansa.
D. Mahihikayat ang mga tao na magtipid para sa hinaharap.
O
(P) 11. Si Apollo ay umutang kay Alex ng Php100.00 na ipinambili niya ng
isang kilong karne ng manok sa kasalukuyan. Kung 5% ang antas
ng implasyon sa susunod na buwan, ano na ang halaga ng isang
kilong karne ng manok?
C
A. Php95.00
B. Php100.00
D
C. Php105.00
D. Php110.00
E
(P) 12. Sa papaanong paraan malulutas ang demand pull inflation?

A. Pagbibigay-pansin sa produktibidad sa paggawa upang mapataas
EP
ang output ng produksiyon

B. Pagbubukas ng karagdagang trabaho upang mapasigla ang
matamlay na ekonomiya
C. Pagpapautang na may mababang interes upang makahikayat
ng karagdagang paggasta
D
D. Pagkontrol sa supply ng salapi upang mabawasan ang labis na

paggasta sa ekonomiya
(U) 13. Ang idinepositong Php100,000.00 ni Corazon sa bangko ay nagpapakita

ng paglabas (outflow) ng salapi sa paikot na daloy ng ekonomiya.
Ano ang nararapat na gawin upang pumasok (inflow) muli ang salapi
sa paikot na daloy?
A. Magpataw ng mataas na interes upang makahikayat ng pag-
iimpok
B. Ipautang ng bangko ang idineposito upang magamit na
panibagong kapital sa negosyo.
157
C. Ibaba ang interes mula 10% patungong 5% upang maragdagan
ang paggastos ng tao.
D. Magbigay ng insentibo sa mga depositor upang lumaki ang reserba
ng mga bangko.
(U) 14. Kung mabagal ang pagsulong ng ekonomiya ng bansa base sa pagsusuri
sa economic performance nito, dapat bang gumawa ng hakbang
ang pamahalaan upang mapataas ito?
A. Oo, dahil magiging kahiya-hiya ang bansa sa buong daigdig.
B. Hindi, dahil ang bansa naman ang haharap sa naturang suliranin.
C. Hindi, dahil ang ekonomiya ng bansa ay walang kaugnayan sa
ekonomiyang pandaigdigan.
PY
D. Oo, dahil repleksiyon ito ng hindi mahusay na pamamalakad ng
ekonomiya.
(U) 15. Si Mr. Chen, isang Chinese National, ay nagtatrabaho sa kompanya

na nasa Pilipinas. Saan dapat isinasama ang kaniyang kinita?
O
A. Sa Gross Domestic Product ng China dahil mamayan siya nito
B. Sa Gross National Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kaniyang kita
C
C. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kaniyang kita
D. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas at China dahil parehong
D
dito nagmula ang kaniyang kita
(U) 16. Alin sa sumusunod na pahayag ang tamang interpretasyon sa graph?

E
PHILIPPINE GROSS NATIONAL INCOME & GROSS DOMESTIC PRODUCT

At Current Prices, In Million Pesos
EP
16,000,000
14,000,000 Legend:
12,000,000 Gross Domestic Product
10,000,000 Gross National Income
8,000,000
D
6,000,000
4,000,000
2,000,000
0
2012 2013
Pinagmulan: Philippine Statistics Authority
A. Mas malaki ang Gross Domestic Product ng bansa kumpara sa

Gross National Income nito.
B. Mas malaki ang Gross National Income noong taong 2012
kumpara sa taong 2013.
C. Mas malaki ang remittances mula sa mga OFW noong taong
2012 kumpara sa taong 2013.
158
D. Mas Malaki ang Gross National Income kumpara sa Gross
Domestic Product sa parehong taon.
(U) 17. Bilang isang mag-aaral, alin sa sumusunod ang nararapat na gawin
kung maliit lamang ang baon na ibinigay ng iyong magulang?
A. Bilhin ang nararapat bilhin at humingi na lamang kapag kulang na
ang salapi.
B. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang mga bagay na hindi
naman mahalaga.
C. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang sarili sa lahat ng
pagkakataon.
D. Bilhin ang nararapat bilhin at hayaan na lamang ang mangyayari
PY
kinabukasan.
(U) 18. Piliin sa sumusunod ang pinakatamang paliwanag sa graph.

P AS
P 120
O
P 100
C
AD2
D
AD1
Q
40 50
E
A. Ang paglipat ng kurba ng demand pakanan na hahantong sa

pagtaas ng presyo.
EP
B. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng pagtaas sa mga gastos ng

produksiyon na ipapasa ng prodyuser sa mga mamimili.
C. Ang paglipat ng kurba ng supply pakanan ay magdudulot ng
kalabisan sa supply na hahantong sa pagtaas ng presyo.
D. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng kakulangan ng supply ng
D
produkto sa pamilihan na hahantong sa pagtaas ng presyo.
(U) 19. Bilang isang mamimili, papaano ka makatutulong sa paglutas ng

suliranin sa implasyon?
A. Bumili lamang kung bagsak ang presyo ng mga bilihin sa
pamilihan.
B. Bumili lamang kung kakilala at suki ang nagtitinda sa pamilihan.
C. Bumili lamang sa mga supermarket o grocery upang matiyak ang
presyo.
D. Bumili lamang ng sapat sa pangangailangan upang hindi
magkaroon ng kakulangan.
159
(U) 20. Kung ikaw ay prodyuser ng produktong may kakulangan ng supply
sa pamilihan, dapat bang ang malaking kita lamang ang pagtutuunan
mo ng pansin?
A. Oo, dahil ito na ang pagkakataon upang kumita at tumubo ng
malaki.
B. Oo, dahil malaki ang inilabas na puhunan kaya’t nararapat na
kumita rin ng malaki.
C. Hindi, dahil malaki rin ang buwis na sisingilin ng pamahalaan sa
pagtaas ng presyo.
D. Hindi, dahil hindi kakayanin lalo ng mga mahihirap ang napakataas
na presyo.
PY
GABAY SA PAGWAWASTO
1. A
2. C
O
3. B
4. D C
5. B
6. A
7. B
D
8. D
9. C
E
10. A
11. C
EP
12. D
13. B
14. D
15. C
D
16. D
17. B
18. C
19. D
20. D
160
PANIMULA
Ayon sa investopedia.com, ang makroekonomiks ay larangan ng

Ekonomiks na pinag-aaralan ang gawi ng kabuuang ekonomiya. Sinusuri ng
makroekonomiks ang malawakang pangyayaring pang-ekonomiya tulad ng
pagbabago sa kawalan ng trabaho, pambansang kita, gross domestic product,
implasyon, at antas ng presyo.
May apat na pangunahing pinagtutuunan ng pansin ang makroekonomiks:

• Una, binibigyang-pansin ng makroekonomiks ang kabuuang antas ng
presyo. Ang pagtaas ng kabuuang presyo ay pangunahing pinagtutuunan
ng pansin ng mga gumagawa ng batas o patakaran na nakaaapekto sa
PY
mga mamamayan sa kabuuan.
• Pangalawa, ang makroekonomiks ay binibigyang-pansin ang kabuuang

produksiyon o ang bilang ng kalakal at paglilingkod na nagawa sa
ekonomiya. Ito rin ang nagiging batayan sa pagsukat sa kakayahan ng
O
isang ekonomiya kung papaano matutugunan ang pangangailangan ng
lipunan at ng buong bansa sa kabuuan.
C
• Pangatlo, binibigyang-pansin ng makroekonomiks ang kabuuang
empleyo. Mahalaga ito para sa mga nagpaplano ng ekonomiya at
bumubuo ng mga patakarang pangkabuhayan upang matiyak na may
mapagkukunan ng ikabubuhay ang bawat pamilya sa lipunan.
D
• Pang-apat, at panghuli, tinitingnan din ang ibang bahagi ng mundo at
ang relasyon nito sa panloob na ekonomiya. Hindi maihihiwalay ang
E
mga pangyayaring pandaigdigan sa kalagayan ng ekonomiya sa loob

ng bansa. May malaking epekto ang kalagayang pang-ekonomiya ng
EP
ibang bansa sa ekonomiya ng iba’t ibang bansa sa buong daigdig.
ARALIN 1:
PAIKOT NA DALOY NG EKONOMIYA
D
ALAMIN
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mga mag-

aaral tungkol sa paikot na daloy ng ekonomiya at kung papaanong
ang kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa
pagpapabuti ng antas ng pamumuhay ng mga mamamayan tungo sa
kaunlaran ng bansa.
161
Gawain 1: HULA-LETRA
Isulat sa loob ng lobo ang tamang letra upang mabuo ang salita. Ang
ilang letra ay ibinigay na bilang gabay.
1. Dibisyon ng Ekonomiks na nakatuon sa kabuuang ekonomiya

M K S
2. Salaping kinokolekta ng pamahalaan upang makalikom ng pondo

W
PY
3. Pinagmumulan ng mga salik ng produksiyon
B Y
O
4. Bumubuo ng mga produkto at serbisyong panlipunan
P H A
C
5. Pagbebenta ng mga produkto sa ibang bansa
X T
E D
Pamprosesong Tanong:
EP
1. Ano ang iyong sariling pagkaunawa sa makroekonomiks?

2. Papaano kaya naiba ang makroekonomiks sa maykroekonomiks?
Gawain 2: SMILE KA DIN KAHIT KAUNTI

D
Bilugan ang nakangiting mukha kung malawak na ang kaalaman sa

paksa o konsepto. Kung hindi naman, bilugan ang hindi nakangiting mukha.
1. Dayagram ng paikot na daloy

2. Ugnayan ng sambahayan, bahay kalakal, at
pamahalaan
3. Buwis na binabayaran ng sambahayan at bahay
kalakal sa pamahalaan
162
4. Ugnayan ng pag-iimpok at pamumuhunan
5. Konsepto ng angkat at luwas
6. Transfer payments na ibinabayad ng pamahalaan
7. Paglabas (outflow) ng salapi sa paikot na daloy
8. Pagpasok (inflow) ng salapi sa paikot na daloy
9. Pinagmumulan ng mga salik ng produksiyon
10. Pagbuo ng mga kalakal upang maging tapos na
PY
produkto
1. Matapos mong sagutan ang gawain, ilang konsepto ang alam mo
O
na sa paksa? Ilan naman ang konseptong hindi mo pa nalalaman?
2. Base sa iyong kasagutan sa bilang 1, ano ang mabubuo mong
hinuha batay sa lawak ng iyong kaalaman sa paksa?
C
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang paunang
sagot upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa paikot na
D
daloy ng ekonomiya.
Gawain 3: PAUNANG SAGOT

E
Ang gawaing ito ay susukat sa iyong paunang kaalaman tungkol sa

paksa. Isulat ang iyong sagot sa katanungan sa loob ng callout. Hindi kailangang
EP
tama ang iyong sagot sa paunang gawaing ito.
Papaano gumagana ang

D
pambansang ekonomiya
upang mapabuti ang
pamumuhay ng mamamayan
tungo sa pagtamo ng
pambansang kaunlaran?
Matapos maorganisa ng mga mag-aaral ang mga paunang kaalaman

tungkol sa paikot na daloy, ihanda sila sa susunod na bahagi ng aralin upang
higit nilang maunawaan nang mas malalim ang konsepto nito.
163
PAUNLARIN
Matapos malaman ng mga mag-aaral ang mga paunang

impormasyon tungkol sa paksang-aralin, ngayon naman ay lilinangin
nila ang mga kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain
na sadyang inihanda upang maging batayan ng impormasyon. Ang
pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan nila bilang mag-
aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pambansang
ekonomiya. Mula sa mga inihandang gawain at teksto ay inaasahang
gagabay ito sa mag-aaral upang masagot kung papaanong ang
kaalaman sa pambansang ekonomiya ay makatutulong sa pagpapabuti
PY
ng antas ng pamumuhay ng mga mamamayan tungo sa kaunlaran ng
bansa.
Gawain 4: FILL IT RIGHT
O

C
Ibigay ang bahaging ginagampanan ng mga aktor at pamilihan sa paikot
na daloy ng ekonomiya.
MGA AKTOR SA PAIKOT NA DALOY BAHAGING GINAGAMPANAN
D
NG EKONOMIYA
1. Sambahayan
E
2. Bahay-kalakal
3. Pamahalaan
EP
4. Panlabas na Sektor
MGA URI NG PAMILIHAN BAHAGING GINAGAMPANAN
1. Product Market
2. Factor Market
D
3. Financial Market
4. World Market
1. Ano ang ugnayang namamagitan sa sambahayan at bahay-kalakal?

Ipaliwanag.
2. Ano ang mahalagang papel na ginagampanan ng pamahalaan sa
ekonomiya?
3. Bakit kailangan ng ekonomiya ang panlabas na sektor?
164
Gawain 5: SURIIN AT UNAWAIN
Upang higit na maunawaan ang binasang teksto, hayaan ang mga mag-
aaral na masdang mabuti ang mga bagay na makikita sa dayagram. Ipatukoy
at ipasulat sa loob ng kahon kung anong sektor ang ipinapakita sa dayagram.
Pagkatapos ng pagsasagawa ng pagsusuri ay maaari nang pasagutan ang
mga pamprosesong tanong.
Pagluluwas (export) Pag-aangkat (import)

1. _____________
Kita Paggasta
PY
PAMILIHAN NG
KALAKAL AT
Pagbebenta ng kalakal PAGLILINGKOD Pagbili ng kalakal
at paglilingkod at paglilingkod
Pagbili ng kalakal Buwis
O
at paglilingkod
3.
____________
2.
____________ Buwis
C Suweldo, tubo,
transfer
4
payments
Bumibili ng Lupa,
produktibong PAMILIHAN NG Paggawa,
resources SALIK NG
D
Kapital
PRODUKSIYON Mamumuhuna
n
Sueldo, upa,
Kita
E
tubo o interes
5.
Pamumuhunan ___________ Pag-iimpok
EP
1. Ano ang ipinapakita sa paikot na daloy?

2. Papaanong nagkakaroon ng ugnayan ang iba’t ibang sektor ng
D
ekonomiya? Ipaliwanag.
Matapos mapalalim ng mga mag-aaral ang kaalaman ukol sa paikot

na daloy ng ekonomiya, maaari na silang magsimula sa susunod na bahagi
ng aralin. Gabayan ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa
ng konseptong ito.
165
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng mga

mag-aaral ang mga nabuong kaalaman ukol sa paikot na daloy ng
ekonomiya. Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto
ng paikot na daloy ng ekonomiya upang maihanda ang mga mag-aaral
sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
PY
Gawain 6: IPANGKAT NATIN
Ipasulat sa unang hanay ang mga konsepto na may malawak nang

kaalaman ang mga mag-aaral at sa ikalawang hanay naman ang mga
konseptong nangangailangan pa sila ng malawak na kaalaman.
O
paikot na daloy paggasta
pag-angkat at pagluwas sambahayan
bayaring nalilipat bahay kalakal
C
buwis subsidiya
dibidendo upa
D
Malawak ang Kaalaman Hindi Malawak ang Kaalaman
E
EP
D
1. Matapos mong sagutan ang gawain, papaano mo bibigyan ng grado

ang iyong sarili base sa lawak ng iyong pagkaunawa sa paksa?
2. Papaano mo kaya higit na mauunawaan ang mga paksang hindi pa
malalim ang iyong kaalaman? Patunayan.
166
Gawain 7: NASA GRAPH ANG SAGOT
Kung malalim na ang pagkaunawa ng mag-aaral sa aralin, maaari na

nilang suriin ang pigura sa ibaba. Pagkatapos ay pasagutan ang mga gabay
na tanong.
PY
O
C
Pinagkunan: www.nscb.gov.ph retrieved on October 20, 2013
D
Pamprosesong Tanong
E
1. Batay sa graph, ano ang kalagayan ng pag-aangkat at pagluluwas

EP
ng bansa sa loob ng sampung taon?
2. Bakit hindi maiwasang lumahok sa pag-aangkat at pagluluwas ang

pambansang ekonomiya? Ipaliwanag.
D
Gawain 8: PAGGAWA NG COLLAGE
Gamit ang mga materyales na maaaring gamiting-muli (recyclable) o

mga materyales na indigenous sa lugar ng mga mag-aaral, hayaan silang
bumuo ng isang dayagram ng paikot na daloy at idikit ito sa kalahating bahagi
ng illustration board o cartolina. Maaari ding magtanghal ng isang mini exhibit
sa isang bahagi ng kanilang silid-aralan.
167
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG COLLAGE
NANGANGA-
NAKU-
MAGALING KATAMTAMAN
ILANGAN NG
HANG
(3) (2)
PAGSISIKAP
PUNTOS
(1)
Naipakita ang Naipakita Hindi naipakita
lahat ng sektor ang ilan sa ang mga sektor
na bumubuo mga sektor na bumubuo
sa paikot na na bumubuo sa paikot na
NILALAMAN daloy at ang sa paikot na daloy at hindi
tungkuling daloy at ang rin naipakita
ginagampanan ilang tungkuling ang tungkuling
PY
ng bawat isa. ginagampanan ginagampanan
ng bawat isa. ng bawat isa.
Lubhang Angkop ang Hindi angkop
angkop ang konsepto at ang konsepto
konsepto at maaaring at hindi
O
KAANGKUPAN maaaring magamit sa maaaring
NG KONSEPTO magamit sa pang-araw-araw magamit sa
pang-araw- na pamumuhay. pang-araw-
araw na araw na
C
pamumuhay. pamumuhay.
Ang kabuuang Ang kabuuang Ang kabuuang
presentasyon presentasyon presentasyon
D
ay maliwanag ay bahagyang ay hindi
at organisado maliwanag at maliwanag,
KABUUANG at may organisado at hindi
E
PRESENTASYON kabuluhan may bahagyang organisado,

sa buhay ng kabuluhan sa at walang
EP
isang Pilipino. buhay ng isang kabuluhan sa

Pilipino. buhay ng isang
Pilipino.
Gumamit Gumamit ng Hindi gumamit
ng tamang bahagyang ng tamang
D
kombinasyon kombinasyon kombinasyon

ng mga kulay ng mga kulay ng mga kulay
at recycled na at recycled na at hindi rin
PAGKAMA- materyales materyales gumamit ng
LIKHAIN upang upang ipahayag recycled na
ipahayag ang ang nilalaman materyales
nilalaman at at mensahe. upang
mensahe. ipahayag ang
nilalaman at
mensahe.
Kabuuang Puntos
168
Gawain 9: PANGHULING KASAGUTAN
Pagkatapos ng mga babasahin at gawain ay muling pasagutan ang

katanungan sa ibaba. Ipasulat ang kanilang sagot sa loob ng callout. Inaasahang
maipahayag nila ang kanilang nalaman at naunawaan sa paksang tinalakay.
Papaanong angkaalaman
Papaanong ang kaalamansasa
pambansang ekonomiya
pambansang ekonomiyaayay
makatutulong sa
makatutulong sapagpapabuti
pagpapabuting
antas ng pamumuhay ng
ng antas ng pamumuhay ngmga
mamamayan
mga mamamayantungo tungo
sa kaunlaran
sa
PY
ng bansa?
kaunlaran ng bansa?
O
C
Transisyon sa Susunod na Aralin
D
Binigyang-diin sa araling ito ang konsepto ng paikot na daloy

E
ng ekonomiya. Ipinaliwanag din ang ugnayang namamagitan sa bawat

sektor ng ekonomiya. Ang susunod na aralin naman ay tatalakay sa
konsepto ng pambansang kita.
EP
D
169
PANIMULA
Malalaman kung may narating na pagsulong at pag-unlad ang ekonomiya

ng isang bansa sa pamamagitan ng pagsusuri sa economic performance nito.
Sa pamamagitan ng paggamit ng mga economic indicators ay nasusukat
ang kasiglahan ng ekonomiya. Ito ay mga instrumento na maglalahad sa
anumang narating na pagsulong at pag-unlad ng isang ekonomiya. Ayon sa
Philippine Statistics Authority, ang Pilipinas ay gumagamit ng tinatawag na
leading economic indicators. Ang ilan sa mga ito ay ang Number of New
Businesses, Terms of Trade Index, Consumer Price Index, Hotel Occupancy
Rate, Wholesale Price Index, Electric Energy Consumption, Foreign Exchange
Rate, Visitor Arrivals, Money Supply, Stock Price Index, at Total Merchandise
PY
Imports.
Sa mga nabanggit na indicators, madalas na ginagamit ang kabuuang
pambansang kita o Gross National Income (GNI) sa pagsukat ng kalagayan ng
ekonomiya ng isang bansa. Ang paraan ng pagsukat sa pambansang kita sa
pamamagitan ng GNI ay tinatawag na National Income Accounting.
ARALIN 2:
O
PAMBANSANG KITA
C
ALAMIN
D
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mga
mag-aaral tungkol sa pambansang kita at kung bakit mahalagang masukat
E
ang economic performance ng isang bansa?

EP
Gawain 1: PAGSUSURI SA LARAWAN

Ipasuri ang ipinahihiwatig ng larawan sa abot ng kanilang makakaya.
Matapos ang pagsusuri, pupunan ang pahayag sa ibaba.
D
EKONOMIYA
Ang ekonomiya ng Pilipinas ay _____________________________________

______________________________________________________________
______________________________________________________________
______________________________________________________________
170
1. Ano kaya ang ipinahihiwatig ng larawan?
2. Ano ang naging batayan mo sa pagkompleto ng pangungusap?
3. Sa iyong palagay, ano ang mga ginagamit na panukat upang matukoy
ang kalagayan ng ekonomiya?
Gawain 2: PAWANG KATOTOHANAN LAMANG
May tatlong pahayag na nasa ibaba tungkol sa paksa. Isa sa mga

pahayag na ito ay walang katotohanan. Magsagawa ng brainstorming ang bawat
pangkat upang malaman kung alin sa mga pahayag ang may katotohanan
at walang katotohanan. Bawat isa ay magbabahagi ng kaniyang nalalaman
upang makabuo ng mga kolektibong pagsang-ayon ang buong pangkat. Iulat
PY
ang nabuong kasagutan sa harap ng klase.
1. Ginagamit ang Gross National Income at Gross Domestic Product
upang masukat ang economic performance ng isang ekonomiya.
2. Tanging halaga ng mga tapos na produkto lamang ang isinasama sa
pagkuwenta ng Gross National Income.
O
3. Ang halaga ng mga nabuong produkto ng mga dayuhang nagtatrabaho
sa loob ng Pilipinas ay hindi ibinibilang sa pagkuwenta ng Gross
C
National Income ng bansang kanilang pinanggalingan.
Lahat ng kasagutan ay tatanggapin. Hayaan ang mga mag-aaral na

magbigay ng sariling kaalaman tungkol sa paksa. Iwawasto lamang ito sa
D
huling bahagi ng aralin ukol sa paglilipat at pagsasabuhay.
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang isang
E
chart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa

pambansang kita.
EP
Gawain 3: MAGBALIK-TANAW
Ipasagot ang katanungan sa ibaba batay sa kanilang sariling karanasan
o opinyon. Hindi kailangang wasto ang kasagutan sa gawaing ito. Muli nila
D
itong sasagutan pagkatapos ng mga gawain sa PAGLINANG at PAGNILAYAN

upang makita ang pag-unlad ng kanilang kaalaman sa aralin.
Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang
bansa? ______________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________

tungkol sa pambansang kita, gagabayan sila para sa susunod na bahagi
ng aralin upang higit na maunawaan nang mas malalim na konsepto nito.
171
PAUNLARIN
Matapos malaman ng mga mag-aaral ang mga paunang

impormasyon tungkol sa paksang-aralin, ngayon naman ay kanilang
lilinangin ang mga kaisipan/kaalamang ito sa tulong ng mga teksto
at mga gawain na sadyang inihanda upang maging sanggunian
ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay
matutuhan ng mag-aaral ang mahahalagang ideya o konsepto tungkol
sa pambansang kita. Mula sa mga inihandang gawain at teksto ay
inaasahang gagabay ito sa mag-aaral upang masagot kung bakit
mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa.
PY
Gawain 4: GNI at GD
O
Matapos mabasa ang teksto, papunan ng tamang datos ang Venn
diagram na nasa ibaba. Ipatala ang pagkakaiba ng GNI at GDP. Pagkatapos
ay ipasulat sa gitnang bahagi ang pagkakahalintulad ng dalawa.
C
E D
EP
1. Batay sa nabuong Venn diagram, papaano naiba ang Gross National
D
Income sa Gross Domestic Product?

2. Bakit kailangang sukatin ang economic performance ng isang bansa?
3. Bakit may mga gawaing hindi kabilang sa pagsukat ng GNI at GDP?
Gawain 5: PAANO ITO SINUSUKAT?
Magbigay ng mga papel na may nakasulat na impormasyon ukol
sa pambansang kita. Magtatanong din ukol sa paraan ng pagsukat sa
pambansang kita at mag-uunahan ang mga mag-aaral na idikit ito sa dayagram
na nakapaskil sa pisara. Ang halimbawa ng pigura ay makikita sa susunod na
pahina. Pagkatapos ng gawain ay ipasagot ang mga pamprosesong tanong na
nasa susunod na pahina.
172
VALUE ADDED
APPROACH/
INDUSTRIAL ORIGIN
EXPENDITURE INCOME
APPROACH APPROACH
PARAAN NG
PAGSUKAT SA
PAMBANSANG
KITA
PY
1. Ano ang mga paraan ng pagsukat sa pambansang kita?
O
2. Paano ito naiba sa isa’t isa?
3. Sa iyong palagay, bakit dapat na nasusukat ang pambansang kita?
C
Gawain 6: MATH TALINo
Matapos maipabasa at maunawaan ng mag-aaral ang teksto, susubukan

D
naman nila ang kanilang kaalaman sa pagkuwenta. Ito ay upang malinang ang
kanilang kakayahan sa pagkompyut na mabisang kasangkapan sa pag-aaral
ng Ekonomiks.
E
Ipakompyut ang Price Index at Real GNP. Ipagamit ang 2006 bilang
EP
batayang taon.
TAON NOMINAL GNP PRICE INDEX REAL GNP

2006 10 500
2007 11 208
D
2008 12 223
2009 13 505
2010 14 622
PamprosesongTanong:
1. Ano ang sinusukat ng Price Index?
2. Bakit kalimitang mas malaki ang Nominal GNI kung ihahambing sa
Real GNI ng Pilipinas?
3. Ano ang kahihinatnan ng malaking populasyon ngunit maliit na GNI
ng bansa sa kontemporaryong panahon?
173
Gawain 7: MAGBALIK TANAW
Ngayon ay maaari nang itala ng mga mag-aaral ang lahat ng bagay
at impormasyon na kanilang natutuhan. Ipalagay o ipasulat sa isang buong
papel at ipaipon sa kanilang portfolio ang naging kasagutan para mabasa at
mabigyan ng grado.
Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa?
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_______________________________________________
PY
Matapos mapalalim ng mga mag-aaral ang kanilang kaalaman ukol
sa pambansang kita, maaari na silang pumunta sa susunod na bahagi ng
aralin. Gabayan ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng
konseptong ito.
PAGNILAYAN
O
C
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng mag-
aaral ang mga nabuong kaalaman ukol sa pambansang kita. Kinakailangan
D
ang mas malalim na pagtalakay sa konsepto upang maihanda sila sa
pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
E
Gawain 8: EKONOMIYA PAGNILAYAN

EP
Ipabasa ang pahayag ng National Statistical Coordination Board batay

sa paglago ng ekonomiya ng bansa. Matapos basahin, magpagawa sa mga
mag-aaral ng isang sanaysay na may pamagat na “Ekonomiya ng Pilipinas:
Saan Papunta?” Gawing gabay ang rubrik sa pagmamarka ng sanaysay.
D
Philippine Economy posts 7.0 percent GDP growth in Q3 2013

(Posted 28 November 2013)
Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph/sna/2013/3rd2013/highlights.asp#sthash.xsCOJ7DL.
dpuf retrieved on July 16, 2014
HIGHLIGHTS
• The domestic economy grew by 7.0 percent in the third quarter of 2013 from
7.3 percent recorded the previous year boosting the 2013 first nine months
growth to 7.4 percent from 6.7 percent last year. The third quarter growth
was driven by the Services sector with the robust performance of Real
Estate, Renting & Business Activities, Trade and Financial Intermediation
174
sustained by the accelerated growth of the Industry sector.
• On the demand side, growth in the third quarter of 2013 came from increased
investments in Fixed Capital, reinforced by consumer and government
spending, and the robust growth in external trade.
• With accelerated growth of the Net Primary Income (NPI) from the Rest of
the World in the third quarter of 2013 by 11.9 percent, the Gross National
Income (GNI) expanded by 7.8 percent in the third quarter of 2013 from 7.3
percent in the third of 2012.
• On a seasonally adjusted basis, GDP posted a positive growth of 1.1
percent in the third quarter of 2013 but this was a deceleration from 1.6
percent in the previous quarter while GNI accelerated by 1.8 percent in the
third quarter of 2013 from 1.1 percent in the second quarter of 2013. The
PY
entire Agriculture sector rebounded its seasonally adjusted growth to 0.7
percent from a decline of 0.7 percent in the previous quarter while Industry
decelerated to 0.3 percent from 1.4 percent. On the other hand, the Services
sector recorded a 1.6 percent growth for the third quarter of 2013 from 2.1
percent in the previous quarter with the positive growth of all its subsectors.
O
• With projected population growing by 1.6 percent to level of 97.6 million,
per capita GDP grew by 5.2 percent, per capita GNI accelerated by 6.0
percent while per capita Household Final Consumption Expenditures
(HFCE) decelerated by 4.5 percent.
C
D
RUBRIK SA PAGMAMARKA NG SANAYSAY
Napakahusay Mahusay Hindi Mahusay NAKUHANG
(3) (2) (1) PUNTOS
E
Nakapagpakita Nakapagpakita Nakapagpakita

ng higit ng tatlong ng kulang
EP
sa tatlong katibayan ng sa tatlong

Nilalaman katibayan ng pagsulong ng katibayan ng
pagsulong ng ekonomiya ng pagsulong ng
ekonomiya ng bansa. ekonomiya ng
bansa. bansa.
D
Maliwanag at Di-gaanong Di-angkop ang

Mensahe angkop ang maliwanag ang mensahe
mensahe. mensahe.
Nakasunod sa Lumagpas ng Lumagpas ng
Oras/ tamang oras ng isang minuto higit sa isang
Panahon paggawa. sa paggawa. minuto sa
paggawa.
Kabuuang Puntos
175
Gawain 9: KITA NG AKING BAYAN
Papuntahin ang mga mag-aaral sa ingat yaman (treasurer) ng
pamahalaang panlungsod o munisipalidad. Hayaan silang humingi ng sipi ng
kita at gastusin sa loob ng limang taon. Ipasuri kung may paglago sa ekonomiya
ng kanilang lokal na komunidad. Maaaring ipalipat sa graph ang nakuhang
datos upang maging mas maliwanag ang pagsusuri. Ipasulat ang ginawang
pagsusuri sa isang buong papel at ipapasa.
Gawain 10: GRAPH AY SURIIN

Maaaring tingnan ng mga mag-aaral ang website ng National Statistical
Coordination Board (NSCB) o iba pang mapagkakatiwalaang website sa
Internet. Mula rito ay hayaan silang magsaliksik tungkol sa Gross National
PY
Income at Gross Domestic Product ng Pilipinas mula taong 2008 hanggang
2013. Pagawain sila ng vertical bar graph gamit ang Microsoft Excel o iba pang
application sa kompyuter. Ipa-print ang nabuong graph at upang maipasa ito.
Pasagutan din ng buong katapatan ang checklist sa ibaba. Palagyan ng isang
tsek (/) ang bawat aytem:
O
CHECKLIST SA NATUTUHAN
AYTEM
C
NATUTUHAN
DI-GAANONG HINDI
NATUTUHAN NATUTUHAN
1. Pagkakaiba ng GNI sa GDP

D
2. Mga paraan ng pagsukat sa
GNI at GDP
E
3. Pagkompyut ng
pambansang kita.
4. Kahalagahan ng pagsukat
EP
sa economic performance
ng bansa
5. Naisabuhay at nagamit
sa pang-araw-araw na
D
pamumuhay ang natutuhan

sa aralin
Gawain 11: STATE OF THE COMMUNITY ADDRESS

Base sa nakalap na datos ukol sa kita at gastusin ng pamahalaang
panlungsod o munisipalidad na tinitirhan ng mga mag-aaral, hayaan silang
gumawa ng talumpati ukol sa kasalukuyang kalagayan ng ekonomiya sa
kanilang komunidad. Pagtutuunan nila ng pansin kung papaano tinutugunan
ang mga suliraning pangkabuhayan ng kanilang pamahalaang lokal. Iparinig
ang talumpati sa loob ng silid-aralan. Gawing gabay ang rubrik sa pagmamarka
ng talumpati.
176
Rubrik sa Pagmamarka ng Talumpati
Napakahusay Mahusay
Hindi NAKUHANG
(3) Mahusay(2) PUNTOS
(1)
Nakapagpakita Nakapagpakita Nakapagpakita
ng higit ng tatlong ng kulang
sa tatlong katibayan ng sa tatlong
katibayan ng pagsulong ng katibayan ng
Nilalaman
pagsulong ng ekonomiya pagsulong ng
ekonomiya ng lungsod o ekonomiya
ng lungsod o munisipalidad. ng lungsod o
munisipalidad. munisipalidad
PY
Maliwanag at Di-gaanong Hindi
nauunawaan maliwanag maliwanag
Pagsasalita ang paraan ng ang paraan ng ang paraan ng
pagbigkas ng pagbigkas ng pagbigkas ng
talumpati. talumpati. talumpati.
O
Nakasunod sa Lumagpas ng Lumagpas ng
Oras/Panahon tamang oras. isang minuto. higit sa isang
minuto.
Makatotohanan Di-gaanong
C Hindi
at magagamit makatotohanan makatotohanan
ang at hindi- at hindi
D
impormasyon sa gaanong magagamit
Pagsasabuhay
pang-araw-araw magagamit sa pang-
na pamumuhay. sa pang- araw-araw na
E
araw-araw na pamumuhay.
pamumuhay.
EP
Kabuuang Puntos
Gawain 12: MAGBALIK TANAW
Ngayon ay maaari nang itala ng mga mag-aaral ang lahat ng bagay at

D
impormasyon na kanilang natutuhan. Maaari nilang balikan ang una at ikalawa

nilang kasagutan sa katanungang ito, at kung may mga pagkakamali ay maaari
na ring itama sa bahaging ito ng aralin.
Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng isang bansa?
_________________________________________________________
_________________________________________________________
_________________________________________________________
__________________________________
177
PANIMULA
Ang kakayahang kumonsumo ng tao ay nakabatay sa salapi na maaari

nitong gastusin. Ang salapi namang maaaring maimpok ay nakabatay kung
magkano ang matitirang salapi matapos ibawas ang salaping ginamit sa
pagkonsumo. Mauunawaan sa araling ito ang ugnayan ng pangkalahatang
kita, pag-iimpok, at pagkonsumo.
Sa pagtatapos ng araling ito ang mga mag-aaral ay inaasahan nang

nakapagpapahayag ng kaugnayan ng kita sa pagkonsumo at pag-iimpok.
PY
ARALIN 3:
UGNAYAN NG PANGKALAHATANG KITA,
PAG-IIMPOK, AT PAGKONSUMO
ALAMIN

O
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng
C
mag-aaral tungkol sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at
pagkonsumo at kung bakit kailangang maunawaan ang kahalagahan ng
ugnayan nito sa isa’t isa?
D
Gawain 1: LARAWANG HINDI KUPAS!

E
Ipasuri ang larawan at ipasagot ang mga pamprosesong tanong.

EP
D
178
1. Ano ang ipinahihiwatig ng larawan?
2. Kung ikaw ay may trabaho at kita, saan mo iyon gagastusin?
Gawain 2: KITA, GASTOS, IPON

Hayaang bigyan ng sariling interpretasyon ng mga mag-aaral ang graph
sa ibaba. Maaaring maiugnay ang konsepto ng kita, pag-iimpok, at pagkonsumo
sa interpretasyon.
PY
Kita 3
O
Kita 2
Kita 1
C
D
IPON KURYENTE TUBIG PAGKAIN

E
EP
1. Ano ang may pinakamataas at pinakamababang bar sa graph? Ano
ang ibig ipahiwatig nito?
2. Kung ikaw ang tatanungin, ano ang dapat na pinakamataas sa mga
bar ng graph? Bakit?
D
3. Batay sa kahalagahan, ayusin ang sumusunod: kumita, gumastos,

o mag-ipon?
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang Gawain

3 upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa ugnayan ng
pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo.
179
Gawain 3: BE A WISE SAVER
Papunan nang matapat na kasagutan ang kahon sa ibaba. Muling
ipasasagot ang katanungang ito matapos ang PAUNLARIN. Tandaan na
tanggapin ang lahat ng magiging kasagutan ng mga mag-aaral sa bahaging
ito.
Papaano
Paano nagkakaugnay
nagkakaugnay angkita,
ang kita, pag-iimpok,
pag-iimpok, atat
pagkonsumo?
pagkonsumo?
ANG PAGKAKAALAM KO
_____________________________________________
_____________________________________________
PY
_____________________________________________
_____________________________________________
Matapos maorganisa ng mag-aaral ang mga paunang kaalaman
O
tungkol sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo,
gagabayan sila para sa susunod na bahagi ng aralin upang higit na
maunawaan nang mas malalim ang konsepto.
C
D
PAUNLARIN
E
Matapos malaman ng mga mag-aaral ang paunang

EP
impormasyon tungkol sa paksang-aralin, ngayon naman ay lilinangin

nila ang mga kaisipan/kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga
gawain na sadyang inihanda upang maging batayan ng impormasyon.
Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging ito ay matutuhan ng mag-aaral
ang mga mahahalagang ideya o konsepto tungkol sa pangkalahatang
D
kita, pag-iimpok, at pagkonsumo. Mula sa mga inihandang gawain at

teksto ay inaasahang gagabay ito sa mag-aaral upang masagot kung
papaano nauugnay ang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo.
180
Gawain 4: Ipasuri ang pigura sa ibaba.
Naimpok (Savings) Utang (Loans)

Financial
Intermediaries
Commercial Banks
Savings and Loans
Credit Unions
Nag-iimpok Nangungutang
Finance Companies
Life Insurance Companies
PY
Mutual Funds
Pension Funds
Financial
O
Intermediaries
Interes at Dibidendo Pag-aari (Assets)
(Interest and Dividends)
C
1. Ano ang pakakaiba ng Kita, Pagkonsumo, at Pag-iimpok?
D
2. Ano ang papel na ginagampanan ng financial intermediaries?
3. Kung ikaw ay mag-iimpok, ano ang maaari mong pakinabang dito?
E
Gawain 4: MAGKUWENTUHAN TAYO

EP
Sabihin sa mga mag-aaral ang sumusunod na pahayag.

Nasubukan mo na bang mag-ipon? Palagi ba na kulang ang perang
ibinibigay sa iyo kaya hindi ka makaipon? Kung nakaipon ka, ano ang ginawa
mo sa perang naipon mo? Kung malinaw para sa iyo ang gusto mong mabili o
D
makamit ay hindi malalayo na makakaipon ka kahit wala halos natitirang pera

sa bulsa mo. Tunghayan mo ang kuwento.
KALAYAAN SA KAHIRAPAN
Kathang isip ni: Martiniano D. Buising
Si Jonas ay isang mag-aaral sa sekondarya. Mayroon siyang baon na
dalawampu’t limang piso (Php25) bawat araw. Ang kaniyang pamasahe ay
Php10 papasok at Php10 rin pauwi. Samakatuwid, mayroon lamang siyang
Php5 para sa kaniyang pagkain at iba pang pangangailangan. Upang makatipid,
gumigising siya nang maaga at naghahanda ng kaniyang pagkaing babaunin
sa pagpasok. Kung maaga pa, naglalakad na lamang siya papasok sa paaralan.
181
At sa uwian sa hapon, naglalakad din siya kung hindi naman umuulan o kung
hindi nagmamadali. May mga pagkakataon na hindi niya nagagastos ang
kaniyang allowance, dahil may nanlilibre sa kaniya ng meryenda, at minsan
naman ay ibinabayad na siya ng kaibigan ng pamasahe. Basta may natirang
pera, inilalagay niya iyon sa kaniyang savings.
Sa loob ng isang buwan, nakakaipon si Jonas ng Php100 hanggang

Php150 daang piso at idinideposito niya iyon sa bangko. Parang isang natural
na proseso lang para kay Jonas ang pag-iipon, bilhin ang kailangang bilhin,
at huwag bilhin ang hindi kailangan, at ang matitira ay ilalagay sa savings. Sa
tuwing may okasyon at may nagbibigay sa kaniya ng pera bilang regalo, hindi
rin niya iyon ginagastos at inilalagay rin niya sa kaniyang savings account.
PY
Hindi masasabing kuripot si Jonas, dahil may mga pagkakataong gumagastos
din siya mula sa kaniyang ipon upang ibili ng pangangailangan sa paaralan at
sa kanilang bahay.
Nakaipon si Jonas ng limang libong piso sa bangko at nagkataong
O
mayroong iniaalok na investment program ang bangko sa loob ng sampung
(10) taon. Sinamantala niya ang pagkakataon at siya ay nag-enrol sa nasabing
programa kung kaya’t ang kaniyang perang nakatabi bilang investment ay
C
may kasiguruhang kikita ng interes. Gayumpaman, nagpatuloy pa rin si
Jonas sa pag-iipon at pagdedeposito sa investment program sa tuwing siya
ay makaipon ng limang libong piso, hanggang sa siya ay makagraduate ng
D
kolehiyo at makapagtrabaho. Ang lahat ng kaniyang bonus, allowance, at iba
pang pera na hindi nagmula sa kaniyang suweldo ay deretso niyang inilalagay
sa investment program. Dahil may sarili na siyang kita, natuto na rin siyang
E
ihiwalay ang 20% ng kaniyang kita para sa savings at ang natitira ay hahati-
hatiin niya sa kaniyang pangangailangan. Kung may sobra pang pera na hindi
EP
nagamit, inilalagay niya pa rin sa kaniyang savings.
Makalipas ang sampung taon, ang perang naipon ni Jonas sa investment

program ay umabot na sa halos isang milyon. Muli niyang inilagak sa ibang
investment program ang kaniyang pera at kumita na ito ng humigit kumulang
D
sa dalawampung libong piso (Php20,000.00) sa loob ng isang buwan. Malaya

na si Jonas sa kahirapan, bukod sa kaniyang suweldo mula sa trabaho ay may
inaasahan pa siyang kita ng kaniyang investment buwan-buwan.
1. Sa iyong palagay, kahanga-hanga ba ang katangiang ipinakita ni
Jonas? Bakit?
2. Anong aral na maaaring mapulot mula sa kuwento? Ipaliwanag.
3. Kung ikaw si Jonas, saan mo gagamitin ang perang naipon mo ng
sampung (10) taon?
182
Gawain 5: BABALIK KA RIN
Hayaang balikan ng mag-aaral ang aralin tungkol sa paikot na daloy
ng ekonomiya. Pangkatin sa dalawa ang klase. Magtalaga ng lider sa bawat
pangkat. Ang unang pangkat ay tatalakay sa konsepto at ugnayan ng kita
at pagkonsumo. Ang ikalawang pangkat naman ay tatalakay sa konsepto at
ugnayan ng kita at pag-iimpok. Matapos ito ay ipaulat sa bawat pangkat ang
kanilang paksa at sagutin ang mga pamprosesong tanong.
UNANG PANGKAT:
Batay sa modelo ng paikot na daloy, ang mga salik ng produksiyon;
lupa, paggawa, kapital, at kakayahang entrepreneurial ay nagmumula sa
PY
sambahayan. Ang bahay-kalakal naman ay responsable upang pagsama-
samahin ang mga salik ng produksiyon upang mabuo ang produkto at serbisyo.
Sa ating dayagram sa ibaba, makikita na ang halagang Php100,00 ay napunta
sa sambahayan mula sa bahay-kalakal bilang kabayaran sa mga salik ng
produksiyon. Magsisilbi itong kita ng sambahayan. Samantala magagamit
O
ng sambahayan ang naturang halaga bilang pagkonsumo. Ang Php100,000
ay mapupunta sa bahay-kalakal bilang kabayaran sa mga nabuong produkto
C
at serbisyo. Ang gastos ng bahay-kalakal bilang kabayaran sa mga salik ng
produksiyon ay nagsisilbing kita ng sambahayan. Sa kabilang banda, ang
paggastos ng sambahayan bilang kabayaran sa nabuong produkto at serbisyo
ay nagsisilbing kita ng bahay-kalakal. Ipinapakita sa paikot na daloy ang pag-
D
aasahang nagaganap sa pagitan ng sambahayan at bahay-kalakal.
E
EP
D
Sa panig ng Sambahayan (S) Kung saan:

Y = C Y = Kita
Php100,000 = Php100,000 C = Pagkonsumo
Sa panig ng Bahay-kalakal (B)

Y=C
Php100,000 = Php100,000
183
Ang kalagayang ito ay tinatawag na makroekonomikong ekwilibriyo
kung saan ang kita (Y) sa panig ng sambahayan ay katumbas sa pagkonsumo
(C) o kaya sa panig ng bahay-kalakal, ang kita sa produksiyon (Y) ay katumbas
ng pagkonsumo.
Pinagkunan: Balitao, B., Cruz, N., Rillo, J. (2004). Ekonomiks: Pagsulong at Pag-unlad Makabayan Serye. Quezon
City: Vibal Publishing House, Inc.
PANGALAWANG PANGKAT:
Ipinapakita sa dayagram na hindi lahat ng kita ng sambahayan ay

ginagamit sa pagkonsumo. May bahagi ng kita ng sambahayan na hindi
PY
ginagasta. Ang salaping hindi ginagastos ay tinatawag na impok (savings).
Sa ating halimbawa ang kita ng sambahayan na Php100,000 mula sa bahay-
kalakal bilang kabayaran sa mga salik ng produksiyon ay hindi ginagasta lahat.
Ang Php10,000 ay napupunta sa pag-iimpok kaya ang kabuuang pagkonsumo
ay aabot na lamang sa Php90,000. Mapapansin na ang halagang Php10,000
O
bilang impok ay papalabas (outflow) sa paikot na daloy. Ang halagang
Php10,000 na inimpok ng sambahayan ay maaaring gamitin ng mga institusyong
pinansiyal bilang pautang sa bahay-kalakal bilang karagdagang puhunan. Sa
C
ganitong pagkakataon, ang pamumuhunan ay nagsisilbing dahilan upang
muling pumasok ang lumabas na salapi sa paikot na daloy.
E D
EP
D
184
Sa panig ng Sambahayan (S): Sa panig ng bahay-kalakal (B):
Y = C + S Y=C+I
Php100,000 = Php90,000 + Php10,000 Php100,000 = Php90,000 + Php10,000
C+S=Y=C+I
Samakatwid,
S=I
Lumalabas na kita (outflow) = Pumapasok na kita (inflow)
Kung saan:
S = Pag-iimpok
I = Pamumuhunan
Pinagkunan: Balitao, B., Cruz, N., Rillo, J. (2004). Ekonomiks: Pagsulong at Pag-unlad Makabayan Serye. Quezon City: Vibal Publishing
House, Inc.
PY
1. Ano ang ipinakikita ng dayagram?
2. Paano nagkakaugnay ang kita, pagkonsumo, at pag-iimpok?
3. Ano ang naging resulta ng naturang ugnayan?
O
4. Bakit mahalaga na malaman ang kita, pagkonsumo, at pag-iimpok
ng isang bansa? Ipaliwanag.
C
Rubrik sa Pagmamarka ng Pag-uulat
Hindi
Hindi
Natatangi Mahusay gaanong
Mga Kraytirya Mahusay
D
(5 puntos) (4 puntos) Mahusay
(2 puntos)
(3 puntos)
1. Kaalaman at
E
Pagkakaunawa sa
Paksa
EP
2. Organisasyon/
Presentasyon
3. Kalidad ng
Impormasyon o
D
Ebidensiya
Kabuuang Puntos
Muli mong ipasagot sa mag-aaral ang katanungan sa kabilang pahina.

Ngayon ay inaasahang maiwawasto na nila ang kanilang kasagutan gamit ang
mga natutuhan sa mga gawain at aralin.
185
Papaano nagkakaugnay
Papaano angkita,
nagkakaugnay ang kita, pag-iimpok,
pag-iimpok, at
at pagkonsumo?
pagkonsumo?
ANG PAGKAKAALAM KO
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
Matapos mapalalim ng mga mag-aaral ang kanilang kaalaman ukol
PY
sa ugnayan ng pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo, maaari na
silang pumunta sa susunod na bahagi ng aralin. Gagabayan ang mga mag-
aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng konsepto.
O
PAGNILAYAN
C
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng
mag-aaral ang mga nabuo nilang kaalaman ukol sa ugnayan ng
pangkalahatang kita, pag-iimpok, at pagkonsumo. Kinakailangan ng
mas malalim na pagtalakay sa konsepto upang maihanda ang mga
D
mag-aaral sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
E
Gawain 7: IDEKLARA IYONG YAMAN

EP
Gabayan ang mga mag-aaral sa pagsagot sa Statement of Assets,

Liabilities and Net Worth. Nakasaad ang impormasyon sa
Republic Act 6713 o ang Code of Conduct and Ethical Standards for
D
public officials and Employees Section 4 (h) Simple living. - Public officials
and employees and their families shall lead modest lives appropriate
to their positions and income. They shall not indulge in extravagant or
ostentatious display of wealth in any form.
SALN (Statement of Assets, Liabilities, and Net Worth). Ito ay

deklarasyon ng lahat ng pag-aari (assets), pagkakautang (liabilities), negosyo,
at iba pang financial interest ng isang empleyado ng gobyerno, kasama ang
kaniyang asawa at mga anak na wala pang 18 taong gulang.
Ipagawa rin ito upang malaman ng mga mag-aaral ang kanilang

kalagayang pinansyal. Dahilan sa maaaring kakaunti pa ang kanilang pag-aari
186
(asset), ipasama ang mga simpleng bagay na mayroon sila katulad ng relo,
damit, kuwintas, sapatos, singsing, at iba pang personal na gamit na mayroon
pang halaga.
Papunan sa mga mag-aaral ng kunwariang datos ang SALN na nasa

ibaba bilang pagpapakita ng kanilang pamumuhay. Sagutan din ang mga
pamprosesong tanong.
Pag-aari (Asset) Halaga

Php
PY
Kabuuang halaga Php_____________
Pagkakautang (Liabilities) Halaga
Php
O
C
Kabuuang halaga Php_____________
Asset – Liabilities = Php_____________

D
1. Ano ang naramdaman mo habang ginagawa ang gawain?
E
2. May natira ka bang asset matapos maibawas ang liability?

3. Ano ang ipinapahiwatig ng kalagayang ito sa iyong buhay bilang
EP
isang mag-aaral?
4. Ano ang dapat mong gawin matapos mong malaman ang kasalukuyan
mong kalagayang pinansiyal?
D
Gawain 8: KITA AT GASTOS NG AMING PAMILYA
Sabihin sa mga mag-aaral ang sumusunod na pahayag:
Alamin ang buwanang kita ng iyong pamilya. Kapanayamin ang iyong

mga magulang kung papaano ginagastos ang kita ng pamilya sa loob ng isang
buwan. Gamitin ang talahanayan bilang gabay. Pagkatapos ay sagutin ang
mga pamprosesong tanong.
187
PINAGMUMULAN NG KITA BAWAT BUWAN HALAGA
1. Suweldo
2. Iba pang Kita
KABUUANG KITA
GASTOS BAWAT BUWAN HALAGA
1. Pagkain
2. Koryente
3. Tubig
4. Matrikula/Baon sa Paaralan
5. Upa sa bahay
PY
6. Iba pang Gastusin
KABUUANG GASTOS
KABUUANG KITA – GASTOS BAWAT BUWAN
O
1. Batay sa ginawa mong talahanayan, mas malaki ba ang kita ng iyong
pamilya kumpara sa gastusin?
2. Kung mas malaki ang gastusin kaysa kita ng pamilya, paano ninyo
ito natutugunan?
C
3. Ano ang nararapat ninyong gawin upang hindi humantong sa mas
malaking gastos kumpara sa kita?
D
4. Kung mas malaki naman ang kita kumpara sa gastusin, may bahagi ba
ng natirang salapi na napupunta sa pag-iimpok? sa pamumuhunan?
Idetalye ang sagot.
E

EP
Papunan ng matapat na kasagutan ang kahon sa ibaba. Muling

sasagutan ang katanungang ito matapos ang PAUNLARIN. Tandaan na
tatanggapin ang lahat ng magiging kasagutan ng mga mag-aaral sa bahaging
ito.
D
Papaano
Papaanonagkakaugnay
nagkakaugnay ang kita,pag-iimpok
ang kita, pag-iimpok,
at pagkonsumo?
at pagkonsumo ?
ANG KITA,
ANG KITA, PAG-IIMPOK,
PAG-IIMPOK AT PAGKONSUMO
AT PAGKONSUMO AY AY
NAGKAKAUGNAY
NAGKAKAUGNAY
______________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
PANIMULA ___________________________________________
________
188
PANIMULA
Pangunahing isyu sa lahat ng tao ang suliranin sa patuloy na pagtaas

ng presyo. Maraming mamamayan, noon at ngayon, ang nahaharap sa hamon
ng walang tigil na pagbabago sa mga presyo ng mga pangunahing produkto at
serbisyo. Dahil dito, ang bawat isa ay napipilitang humanap ng mas matatag
na hanapbuhay upang matugunan ang kanilang mga pang-araw-araw na
pangangailangan.
Kaugnay nito, kinakailangang maiayos ng pamahalaan ang

pangkalahatang presyo sa ekonomiya. Ito ay bilang pagsisiguro na ang
mamamayan ay matutulungan na maitawid sa mga pangangailangan upang
PY
mabuhay nang sapat. Sa ganitong aspekto pumapasok ang bahaging
ginagampanan ng pamahalaan. Kung kaya’t ang pangunahing pokus mula
sa bahaging ito ng modyul ay ang mga patakaran ng pamahalaan bilang
instrumento sa pagpapatatag ng ekonomiya.
O
Sa iyong pagtahak sa landas ng kaalaman sa araling ito, ikaw ay haharap
sa mga tekstong magbibigay-kabatiran at mga mapanghamong gawain na
sadyang pupukaw ng iyong interes at magbibigay sa iyo ng kaalaman.
C
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahang ikaw ay nakapagsusuri ng
konsepto at palatandaan ng implasyon, natataya ang dahilan ng pagkakaroon
D
ng implasyon, at aktibong nakalalahok sa paglutas ng implasyon.
E
ARALIN 4
IMPLASYON
EP
ALAMIN
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng

D
mga mag-aaral tungkol sa implasyon at kung ano ang mga palatandaan,

epekto, at mga paraan sa paglutas ng mga suliraning kaugnay nito.
Gawain 1: LARAWAN SURIIN!

Ipasuri ang karikatura na nasa susunod na pahina. Hayaan na
magkaroon ng iba’t ibang pananaw ang mag-aaral tungkol dito. Matapos
ang pagsusuri, gamitin bilang gabay sa pagtalakay ang mga pamprosesong
tanong.
189
PY
‘Ang Paglipad’
Iginuhit ni Gab Ferrera
O
1. Ano ang ipinahihiwatig ng larawan?
2. Ano ang basehan ng inyong naging obserbasyon?
C
3. Sa inyong palagay, ano ang maaaring maging dahilan ng ganitong
sitwasyon?
Gawain 2: MAGBALIK-TANAW!
D
Batay sa talahanayan sa ibaba, ipatanong sa mag-aaral ang mga
presyo ng mga produktong nasa talahanayan sa kanilang mga lolo at lola,
E
tatay at nanay, mga kuya at ate. Hayaang ibahagi sa klase ang mga natipong
impormasyon.
EP
PRESYO NG PRODUKTO noong 3rd Year High School Sila

PRODUKTO Panahon nina Panahon nina Panahon nina Kasaluku-
Lolo at Lola Tatay at Nanay Kuya at Ate yang Taon
1 kilong bigas
D
1 lata ng sardinas
25 grm. kape
1 kilong asukal
1 kilong galunggong
1. Ano ang napansin mo sa presyo ng mga produkto ayon sa mga
panahong ibinigay?
2. Sa iyong palagay, bakit nagkakaroon ng pagbabago sa presyo ng
mga produkto?
190
3. Paano naaapektuhan ang inyong pamilya at ang ibang tao sa
pagbabago sa presyo?

tsart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa implasyon.
Gawain 3: I-KONEK MO
Ang gawaing ito ay naglalayong matutukan ang baitang ng kaalaman sa
pagkatuto ng mga mag-aaral. Sa aspektong ito ay pupunan nila ang Alam ko…
upang masukat ang inisyal na kasagutan sa katanungang itinuturo ng arrow.
Ang Nais kong matutuhan…ay sasagutan naman ng mag-aaral pagkatapos
ng bahagi ng paunlarin at ang Natutuhan ko…ay pupunan pagkatapos ng
PY
gawain sa pagnilayan. Maaari itong ilagay sa portfolio o kuwaderno dahil ito ay
kakailanganin hanggang sa dulong bahagi ng modyul na ito.
Paano ka makatutulong
O
sa paglutas ng mga
Alam Ko Nais Kong
matutuhan
Natutuhan Ko suliraning kaugnay ng
C implasyon?
D
Matapos maorganisa ang mga paunang kaalaman ng mga mag-aaral
tungkol sa implasyon, ihanda sila sa susunod na bahagi ng aralin upang
E
higit na maunawaan nang mas malalim ang konsepto ng implasyon.

EP
PAUNLARIN
Matapos malaman ang mga paunang impormasyon tungkol

D
sa aralin, ngayon naman ay lilinangin ang mga kaalamang ito sa

tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging
batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin ng bahaging
ito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang ideya o
konsepto tungkol sa implasyon. Inaasahang magagabayan sila ng
mga inihandang gawain at teksto upang masagot kung paano sila
makakatulong sa paglutas ng mga suliraning kaugnay ng implasyon.
Halina’t umpisahan sa pamamagitan ng gawain na nasa susunod na
pahina.
191
Gawain 4: IKAW NAMAN ANG MAGKOMPYUT
Mula sa talahanayan, hayaan ang mag-aaral na punan ng tamang sagot
ang mga column ng CPI, Antas ng Implasyon at Purchasing Power. Gamitin
ang 2008 bilang batayang taon sa pagkompyut. Matapos ito, gamitin ang mga
pamprosesong tanong upang ganap na maunawaan ang gawain.
Taon Total Weighted CPI Antas ng Purchasing

Price Implasyon Power
2008 1 300 - -
2009 1 500
2010 1 660
PY
2011 1 985
2012 2 000
2013 2 300
O
1. Mula sa talahanayan, ano ang may pinakamataas na CPI?
2. Anong taon ang may pinakamalaking bahagdan ng pagtaas sa
C
pangkalahatang presyo ng mga pangunahing produkto na kabilang
sa basket of goods?
3. Ano ang kahalagahan sa iyo bilang miyembro ng pamilya ninyo, na
matukoy ang tunay na halaga ng piso? Ipaliwanag.
D
4. Paano mo mailalarawan ang karaniwang reaksyon ng iyong mga
magulang sa tuwing may pagtataas ng presyo sa mga bilihin?
E
Pangatwiranan.
EP
Gawain 5: DAHILAN O BUNGA

Ipasuri ang sumusunod na sitwasyon. Ipatukoy kung ano sa mga ito ang
dahilan ng implasyon o bunga ng implasyon. Ipasulat ang DI para sa dahilan
ng implasyon o BI para sa bunga ng implasyon sa kanilang papel o kuwaderno.
D
1. Malaking bahagi ng badyet ng bansa ang napupunta sa pambayad-

utang.
2. Mas malaki ang gastusin sa military kaysa sa agrikultura.
3. Maraming produkto ang hindi kayang bilhin ng mamamayan.
4. Maraming mag-aaral ang hindi na kayang pag-aralin ng kanilang
mga magulang.
5. Paghingi ng karagdagang sahod ng mga manggagawa.
6. Mataas na halaga ng mga materyales na kailangan sa produksiyon.
7. Mataas na interes ang ipinapataw sa mga utang.
192
Gawain 6: LARAWAN–SURI
Ipasuri ang mga larawan. Ibahagi ang pananaw na nabuo mula rito.
PY
Pinagkunan: http://www.imagestock.com/directory/i/industrial_rmarket.asp,http://www.imagestock.com/directorywelga
_asp, http://www.imagestock.com/ibon _asp. Retrieved on July 14, 2014
O
1. Paano maiuugnay ang mga larawan sa konsepto ng implasyon?
2. Ano ang maaaring ibunga ng sumusunod na larawan?
3. Ikaw bilang isang mag-aaral, ano ang maaari mong imungkahi bilang
C
iyong ambag sa pagharap at pagtugon sa epekto ng implasyon sa
ekonomiya?
D
Sa puntong ito, maaari ng pasagutan sa mga mag-aaral ang ikalawang
E
kahon ng Nais Kong Matutuhan… subalit ang ikatlong kahon na Natutuhan

Ko… ay hahayaan lamang na walang laman sapagkat maaari lamang itong
EP
sagutan sa pagtatapos ng bahagi ng PAGNILAYAN. Tandaan na dapat itong

sagutan sa kanilang portfolio o kuwaderno.
D
Paano ka makakatulong
sa paglutas sa suliranin
Alam Ko Nais Kong
matutuhan
Natutuhan Ko kaugnay ng implasyon?
193
Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa implasyon,
maaari na silang tumungo sa susunod na bahagi ng aralin. Ihanda ang mga
mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng implasyon.
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ng

mga mag-aaral ang mga nabuo nilang kaalaman ukol sa implasyon.
Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa implasyon upang
PY
maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
O
Gawain 8: MAKIBALITA TAYO
Presyo ng Iba pang Pangunahing Bilihin, Tumaas Na Rin
C
By dzmm.com.ph | 09:37 PM 06/18/2014
Kasunod ng pagtaas ng pamasahe sa jeepney, sunod-sunod na rin
ang pagtaas ng presyo ng mga pangunahing bilihin. Bukod sa una nang
napabalitang pagtaas ng presyo ng bawang, luya, bigas, at asukal,
D
tumaas na rin ang presyo ng manok at baboy habang nagbabadya
naman ang pagtaas ng ilang brand ng gatas at produktong de lata.
E
Dahil dito, nagpulong ngayong Miyerkules ang National Price

Coordinating Council (NPCC) para talakayin ang sunod-sunod na pagtaas
EP
na ito ng presyo ng mga pangunahing bilihin. Sa kaso ng bawang, sinabi

ni NPCC Chairman at Trade and Industry Secretary Gregory Domingo
sa panayam ng DZMM na nagkaroon lang ng temporary shortage.
Aniya, 30% lang ng suplay ng bawang ang nagmumula sa

D
lokal na supplier habang ang nalalabing 70% ay nagmumula na

sa importasyon. Naipit lang aniya ang ibang suplay sa mga port at
inaasahang babalik na sa normal ang presyo sa loob ng dalawang
linggo hanggang isang buwan.
Matatandaang naglunsad na rin ng caravan ang gobyerno na

nagbebenta ng mga murang bawang. Sa pagtaas naman ng commercial
na bigas, tutugunan ito ng National Food Authority (NFA) sa pamamagitan
ng pagdodoble ng inilalabas nilang bulto ng bigas.
Sa kaso naman ng pagtaas ng presyo ng manok, ipinaliwanag ng

194
broiler groups na bumagal ang paglaki ng mga manok dahil sa labis na
init na panahon na naranasan nitong mga nakalipas na buwan.
Tiniyak naman ng mga ito na babalik din sa normal ang presyo sa

mga susunod na linggo. Pinayagan naman ng DTI ang pagtaas ng
presyo ng gatas dahil sa pagtaas ng world price nito.
May hiling na rin para naman itaas ang presyo ng de lata at

bagama’t hindi pa ito inaaprubahan, sinabi ni Domingo na karaniwan
naman nilang pinapayagan ang pagtaas basta’t malapit sa antas ng
inflation. “Kailangan talaga every year may ine-expect ka na pag-akyat
kahit konti,” sabi pa ng kalihim. With a report from Alvin Elchico, ABS-
PY
CBN News
Pinagkunan: Elchico, A (2014). News Presyo ng Iba pang Pangunahing Bilihin, Tumaas Na Rin. ABS-CBN:Philippines - http://dzmm.
abs-cbnnews.com/news/National/Presyo_ng_iba_pang_pangunahing_bilihin,_tumaas_na_rin.html retrieved on July 15, 2014
O
1. Ano ang pangunahing impormasyon na ipinahahatid ng balita?
2. Ano ang iyong reaksiyon matapos mong basahin ang balita?
3. Bilang isang mag-aaral, paano ka at ang iyong pamilya ay
C
naapektuhan ng isyung tinalakay? Patunayan.
Gawain 9: MAG-SURVEY TAYO

D
Sabihan ang mag-aaral na magsagawa ng sarbey sa mga kamag-aral
nila na nasa ika-apat na taon. Batay sa inihandang listahan ng mga posibleng
E
maiaambag ng isang mag-aaral upang makontrol ang pagtaas ng presyo ng

mga bilihin, kanilang pagsusunud-sunurin ang mga sitwasyon sa ibaba ayon
sa kanilang pananaw at paniniwala. Ipasulat lamang ang bilang 1 na susundan
EP
ng 2, 3… hanggang sa pinakahuling bilang. Magkaroon ng pag-uulat tungkol

sa nakalap na impormasyon.
_____pag-iimpok sa natirang baon

D
_____pag-aayos ng lumang gamit upang muling magamit

_____pagkukumpuni ng mga sirang kasangkapan sa paaralan at sa tahanan
_____iwasan ang pag-aaksaya ng koryente sa tahanan maging sa paaralan
_____matutong magbadyet
_____pagnanais na makabili ng maramihang bilang ng produkto
_____pagsasaayos ng prayoridad sa paggastos
_____pagbili ng mga produktong gawang Pilipino
_____paglalaan ng tamang oras sa paggamit ng kompyuter at iba pang gadyet
_____pagnanasa na makapagtabi sa bahay ng maraming dayuhang salapi
_____maayos na paggamit sa mga pampublikong pasilidad
iba pa____________________________________________________
195
1. Ano ang naging pangkalahatang resulta ng nakalap na impormasyon?
2. Batay sa nakuhang impormasyon, masasabi mo bang bukas ang
isipan ng mga mag-aaral na makatulong sa paglutas ng suliranin ng
implasyon? Pangatwiranan.
3. Paano tinanggap ng mga mag-aaral ang mga mungkahing paraan
upang makatulong at makapag-ambag sa paglutas ng suliranin ng
implasyon?
Gawain 10: SAMA-SAMA TAYO

Matapos ang masusing pagtalakay sa implasyon, inaasahan na
naunawaan ng mag-aaral kung paano ito nakaaapekto sa buhay ng tao. Bawat
PY
isa ay may responsibilidad na makapag-ambag upang mapamahalaan ang
pagtaas ng presyo. Magpagawa ng isang komitment kung paano sila makapag-
aambag na maiwasan ang pagtataas ng presyo ng mga bilihin. Hikayatin na
maging malikhain sa pag-post ng mga komitment sa Facebook at iba pang
O
social media. Para sa mga paaralan na walang access sa Internet, maaaring
ipaskil sa loob ng paaralan ang mga output upang maipabatid sa mga kamag-
aral ang komitment na ginawa.
C
1. Ano ang pangunahing nilalaman ng iyong komitment?
2. Paano mo matitiyak na ang isinagawang komitment ay makapag-
D
aambag sa kabutihan ng bayan?
3. Ano ang iyong mga isinaalang-alang sa paggawa ng komitment?
E
Ipaliwanag.
Gawain 11: TAYAHIN ANG IYONG PAG-UNAWA

EP
Sa puntong ito, maaari ng isagawa ng mag-aaral ang huling kahon at

sagutin ang bahaging Natutuhan Ko. Tandaan na dapat maitago sa kanilang
portfolio o kuwaderno ang tsart sapagkat ito ay maaaring maging proyekto nila.
D
Paano ka makakatulong
Alam Ko Nais Kong sa paglutas sa suliranin
Natutuhan Ko
matutuhan
kaugnay ng implasyon?
196
Transisyon sa Susunod Na Aralin:
Inaasahang naunawaan ng mag-aaral kung ano ang implasyon at

ang mga dahilan at epekto nito sa bawat mamamayan. Hinimay rin ang
mahahalagang impormasyon upang maunawaan ang dahilan ng isa sa
mga suliraning binabalikat ng bawat pamilya.
Kaugnay nito, tatalakayin sa susunod na aralin ang isang mahalagang

konsepto sa makro-ekonomiks, ang patakarang piskal. Ito ang isa sa mga
paraang ginagamit ng pamahalaan upang maiwasan ang epektong dulot
ng implasyon. Makikita at mauunawaan ng mag-aaral ang mga estratehiya
ng pamahalaan upang masiguro na ang pagbibigay ng serbisyo publiko ay
PY
hindi makadaragdag sa suliranin na kaakibat ng implasyon. Bagkus, ang
mga paraang ito ay makatutulong na maiwasto ang daloy ng presyo at ng
pananalapi sa bansa.
O
C
E D
EP
D
197
PANIMULA
Sa nakaraang aralin, tinalakay natin ang implasyon. Malinaw nating

sinuri ang malaking pagbabago sa presyo ng mga produkto at serbisyo sa mga
nagdaang panahon. Ito ay isang katotohanan ng buhay na hindi magagawang
matakasan ninuman. Bagama’t isang malaking suliranin ang implasyon sa
pambansang ekonomiya, ang kaalaman tungkol dito ay makatutulong para
maiwasan ang paglala nito.
Kaugnay ng suliraning dulot ng implasyon, ating tatalakayin ang isang

pamamaraan ng pamahalaan upang matugunan ang negatibong epekto
ng implasyon. Sa pamamagitan ng pangangasiwa sa mga gastusin ng
pamahalaan, inaasahang matatamo ang katatagan ng ekonomiya. Sama-sama
PY
nating unawain ang maaaring impluwensiya ng pamahalaan sa pamamagitan
ng patakarang piskal.
Kaya muli kitang iniimbitahan sa pagtalakay ng bagong aralin upang
O
iyong maunawaan ang kahalagahan ng paglikom ng pondo ng pamahalaan at
upang matustusan ang mga programa at proyektong pangkaunlaran nito.
C
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ikaw ay nakapagpapaliwanag
sa mga layunin ng patakarang piskal, nakapagpapahalaga sa papel na
ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na
ipinapatupad nito, nakapagsusuri ng badyet at ang kalakaran ng paggasta ng
D
pamahalaan, nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong
pagbabayad ng buwis, at naiuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa
E
katatagan ng pambansang ekonomiya.
ARALIN 5
EP
PATAKARANG PISKAL
ALAMIN
D
Ang mga panimulang gawain sa araling ito ay tutuklas sa

kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa patakarang piskal ng bansa at
kung paano ito maaaring gamitin sa kanilang personal na karanasan
o kaalaman bilang batayan sa pagsagot sa mga gawain. Halina at
simulan natin ang Alamin.
198
Gawain 1: LARAWAN-SURI
Ipasuri ang mga larawan. Mula sa mga opinyon ng mag-aaral, magkaroon
ng talakayan batay sa mga pamprosesong tanong na nasa ibaba.
PY
O
Pinagkunan: http://www.imagestock.com/taxed-receipt/asp,http://www.imagestock.com/road-repair/asp retrieved on July 15, 2014
http://www.imagestock.com/bridge-road/asp retrieved on July 15, 2014
C
1. Ilarawan ang nakikita mo sa mga larawan.
2. Anong mensahe ang mabubuo mo mula sa mga larawan? Ipaliwanag.
D
Gawain 2: TALASALITAAN
Ipahanap ang naaangkop na konsepto at tinutukoy ng mga kahulugan
E
sa ibaba. Piliin lamang ang mga sagot mula sa loob ng kahon.

EP
BUWIS
SIN TAX
PATAKARANG PISKAL
D
BUDGET DEFICIT
EXPANSIONARY FISCAL POLICY
CONTRACTIONARY FISCAL POLICY
1. Pagbawas ng gastusin ng pamahalaan at pagtataas ng singil sa

buwis upang maiwasan ang implasyon
2. Nagaganap kung mas malaki ang paggasta ng pamahalaan kumpara
sa kita
3. Pagdagdag ng gastusin ng pamahalaan at pagbaba ng singil sa
buwis upang tumaas ang kabuuang demand na magiging daan
upang sumigla ang ekonomiya
199
4. Pagkontrol ng pamahalaan sa ekonomiya sa pamamagitan ng
pagbubuwis at paggastos upang matamo ang maayos na daloy ng
ekonomiya
5. Sapilitang kontribusyon sa pamahalaan upang maipatupad ang
serbisyong pambayan.
1. Naging madali ba sa iyo na tukuyin ang kahulugan ng mga konsepto/
termino? Bakit?
2. Saan maaaring mabasa o marinig ang mga salitang ito?
3. Sa iyong palagay, kailangan bang maunawaan ang kahulugan ng
mga konseptong nasa kahon? Ipaliwanag.
PY
tsart upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa paksa na
patakarang piskal.
O
Ipabuo ang hindi tapos na pahayag na Alam ko na… at sa Nais kong mala-
C
man… Simulan sa simple hanggang sa mahirap na antas ang maaaring maging ka-
tanungan ng mga mag-aaral. Ipasulat sa patlang sa ibaba ang kanilang mga tanong
tungkol sa paksa.
D
Alam ko na ang patakarang piskal ay ____________________________
__________________________________________________________
E
_________________________________________________________
EP
Nais kong malaman _________________________________________

__________________________________________________________
__________________________________________________________
D

Matapos maorganisa ang mga paunang kaalaman ng mga mag-
aaral tungkol sa patakarang piskal, ihanda sila sa susunod na bahagi ng
aralin upang higit nilang maunawaan ng mas malalim ang konsepto ng
patakarang piskal.
200
PAUNLARIN
Matapos malaman ang mga pang-unang impormasyon tungkol

sa aralin, ngayon naman ay lilinangin ang mga kaalamang ito sa tulong
ng mga teksto at mga gawain na inihanda upang maging batayan
ng impormasyon ng mga mag-aaral. Ang pinakatiyak na layunin ng
bahaging ito ay matutuhan ng mga mag-aaral ang mahahalagang
konsepto tungkol sa patakarang piskal. Inaasahang magagabayan
sila ng mga inihandang gawain at teksto upang masagot kung paano
naiuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng
pambansang ekonomiya.
PY
Gawain 4: ALIN ANG MAGKASAMA
O
Ipatukoy at ipahanay ang mga patakaran na nasa loob ng kahon kung
ito ay naaayon sa expansionary fiscal policy o contractionary fiscal policy.
Magkaroon ng talakayan ayon sa naging gawain.
C
• Pagbaba ng singil sa buwis
• Pagdaragdag ng gastusin ng pamahalaan
D
• Pagtaas ng kabuuang demand
• Pagbaba ng kabuuang demand
• Pagtaas ng singil ng buwis
E
• Pagbaba ng gastusin ng pamahalaan

• Pagdaragdag ng supply ng salapi
EP
EXPANSIONARY
FISCAL POLICY
D
CONTRACTIONARY
FISCAL POLICY
Gawain 5: PAGTALUNAN NATIN ITO
Ipangkat ang mag-aaral sa tatlo. Ang dalawang pangkat na may limang

kasapi ang bawat isa ang magiging kalahok sa isang impormal na debate. Ang
matitirang pangkat ang siyang magiging hurado sa nasabing gawain. Bigyan
ng isang minuto ang bawat miyembro ng pangkat na kasali sa debate upang
ipagtanggol ang kanilang panig kung sang-ayon o salungat sa:
201
Paksa: Malaking bahagi ng badyet(19.6%) ang pambayad sa utang
ng pamahalaan. Huwag nang magbayad ng utang upang
gastusin sa mas mahalagang proyekto ng pamahalaan.
Ang pangkat na naging hurado ay pipili ng pinakamahusay na pangkat

na naipagtanggol ang kanilang panig. Gamiting pamantayan sa pagpili ang
rubrik.
Rubrik sa Pagmamarka ng Impormal na Debate

Pamantayan Deskripsiyon Puntos Nakuhang
Puntos
PY
Maliwanag na sumunod
Paksa 4
sa paksang tatalakayin
Nagpakita ng ebidensiya
Argumentasyon upang suportahan ang 10
O
argument
Malinaw na naipahayag at
Pagpapahayag maayos ang pananalita ng 6
mga kasapi
C
Kabuuang Puntos 20
D
1. Ano ang isinaalang-alang mo sa mga naging argumento sa
pakikipagdebate?
E
2. Ano sa palagay mo ang pinakaimportanteng ideya sa naging debate?

3. Kung bibigyan ka ng pagkakataon, ano ang pipiliin mong panig?
EP
Pangatwiranan.
Gawain 6: GAWA TAYO NG TINA-PIE

Bigyan ng pagkakataon ang mag-aaral na magbalangkas ng pambansang
badyet. Hayaan sila na gumawa ng desisyon kung ano ang kanilang magiging
D
prayoridad. Ipaliwanag ang batayan ng kanilang mga desisyon.
Ipakita ang nabalangkas na badyet sa isang maikling bond paper sa

pamamagitan ng isang pie graph. Ipabahagi ang output sa klase.
• Tanggulang Bansa
• Social Services
• Kalusugan
• Agrikultura
• Repormang Agraryo
• Edukasyon
202
1. Ano ang mga naging basehan mo sa binalangkas na pambansang
badyet?
2. Ikompara ang iyong prayoridad sa ginawang pagbabadyet sa
prayoridad ng pamahalaan.
3. Paano mo mapangangatwiranan ang isinagawang alokasyon?
Muling pabalikan ang Gawain 3 sa ALAMIN at iwasto ang maling mga
kasagutan.
PY
Natuklasan ko na ang patakarang piskal ay _______________________
__________________________________________________________
__________________________________________________________
O
Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa
patakarang piskal, maaari na silang pumunta sa susunod na bahagi ng
C
aralin. Ihanda ang mga mag-aaral para sa mas malalim na pag-unawa ng
patakarang piskal.
E D
PAGNILAYAN
EP
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin ang

mga nabuong kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa patakarang piskal.
Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa patakarang piskal
upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
D
Gawain 8: MAGANDANG BALITA

Ipabasa at ipaunawa ang nilalaman ng artikulo mula sa BIR
Weekender Briefs. Hayaang makabuo ng sariling hinuha ang mag-aaral
tungkol sa nilalaman ng artikulo. Gamiting gabay sa pagtalakay ang mga
203
Run after Tax Evaders Program
Commissioner Kim S. Jacinto-Henares, together with DCIR EstelaV.
Sales and DOJ representative, Atty. Michael John Humarang, engages
members of tri-media in the discussion on the three (3) tax cases filed by
the BIR during the regular Run after Tax Evaders (RATE) Press Briefing
conducted last August 14 at the DOJ Executive Lounge. DIOSDADO T.
SISON, a civil sanitary engineer contractor by profession engaged in the
business of buying, selling, renting/leasing, and operation of dwellings, was
slapped with P18.95 million tax evasion suit for substantially under-declaring
his income/sales for taxable year 2010 by 2,778.66% or P21.61 Million.
SISON has received income payments amounting to P22.39 Million from
BJS DEVELOPMENT but reported a gross income of only P777,714.00 in
PY
his Income Tax Return (ITR) for 2010. Likewise charged was independent
CPA DANILO M. LINCOD who certified the Financial Statements of SISON
for taxable year 2010 despite the essential misstatement of facts therein, as
well as the clear omission with respect to the latter’s actual taxable income, in
O
violation of Section 257 of the Tax Code. Two (2) more delinquent individual
taxpayers from Revenue Region (RR) No. 7-Quezon City were charged
with “Willful Failure to Pay Taxes.” PERSEUS COMMODITY TRADING sole
C
proprietor, MANUEL NUGUID NIETO and MILLENIUM GAZ MARKETING
sole proprietress, AGNES M. DAYAO were charged for their failure to pay
long overdue deficiency taxes amounting to P86.46 Million (2007) and P30.15
Million (2006), respectively. The filing of the three (3) cases brought to two
D
hundred and seventy-eight (278) the total number of cases already filed by
the BIR under its RATE program during the administration of Commissioner
E
Henares.
EP
1. Ano ang tax evasion?

2. Bakit itinuturing itong labag sa batas?
D
3. Sa iyong palagay, ano pa ang maaaring gawin ng pamahalaan upang

masigurong mahuhuli ang mga tax evader? Pangatwiranan.
204
Gawain 9: AWITIN NATIN ‘TO
Magpagawa ng jingle campaign para sa tema ng BIR 2013 tax campaign
“I love Philippines, I pay taxes correctly.”
BIR campaigns
Bureau of Internal Revenue (BIR) office across the country campaign for
the early filing of Income Tax Return (ITR) and correct payment of taxes, as
expressed in the Bureaus 2013 tax campaign theme “I love Philippines, I pay
taxes correctly.
Pinagkunan: BIR Monitor Vol 15 No.2

Ipaawit sa bawat pangkat ang nagawang komposisyon at gamiting
PY
gabay ang sumusunod na pamantayan sa pagmamarka.
Rubrik sa Pagmamarka ng Jingle Campaign

Nakuhang
Pamantayan Deskripsiyon Puntos
Puntos
O
Angkop at makabuluhan ang
Kaangkupan ng mensaheng nakapaloob sa
Nilalaman
C
jingle campaign sa wastong 10
pagbabayad ng buwis
D
Kahusayan sa Mahusay na pagsasaayos
Pag-awit ng lyrics at tono 5
E
Mapanghikayat at
makapukaw-pansin ang
Kahusayan sa
EP
ginawang jingle campaign; 5

Pagtatanghal
nagpakita ng malikhaing
pagtatanghal
Kabuuan Puntos 20
D
1. Ano ang naging batayan o inspirasyon ninyo sa paggawa ng jingle?
2. Paano mahihikayat ang mamamayan sa mga ginawang jingle upang
sila ay maging matapat sa pagbabayad ng buwis?
3. Kailan nagiging epektibo ang isang jingle na maimpluwensiyahan ang
mga mamamayan upang maging matapat sa bayan? Patunayan.
Gawain 10: I-DRAWING NATIN ‘TO

Magpagawa ng poster para sa tema ng BIR 2013 tax campaign “I love
Philippines, I pay taxes correctly.”
205
Rubrik sa Pagmamarka ng Poster Campaign
Nakuhang
Puntos
Kaangkupan Angkop at makabuluhan
10
ng Nilalaman ang mensahe
Mapanghikayat at
Kahusayan
sa Paggawa 5
ginawa
Mapanghikayat at
Kahusayan
sa Paggawa 5
ginawa
PY
Kabuuang Puntos 20
1. Ano ang mensahe na nais mong maalaala at maunawaan ng mga
mamamayan na nasa drawing mo?
O
2. Sa iyong palagay, paano magiging epektibo ang iyong ginawang
drawing upang makahikayat sa mamamayan na maging responsableng
taxpayer? Patunayan.
C
Gawain 11: MAG-REFLECT TAYO
Magpagawa ng reflection paper na nagsusuri sa isyu ng PDAF. Ipa-
D
post sa kanilang Facebook account ang mga nagawa. Ipahikayat sa mga mag-
aaral na magbigay ng komento ang kanilang mga kaibigan sa mga output nila.
E
Matapos ang tatlong araw, ipabilang kung ilan ang kabuuang tanong kung
mayroon man. Ipa-print ang resulta sa bond paper.
EP
1. Ano ang karaniwang tanong o komento ng mga nakabasa?
2. Ano ang nakaantig sa kanila upang magtanong o magkomento?
3. Paano makahihikayat ang isang reflection paper upang magbahagi ng
niloloob ang ibang tao na makababasa nito?
D

Muling pabalikan ang Gawain 7 sa PAUNLARIN at iwasto ang maling
mga kasagutan.
Natuklasan ko na ang patakarang piskal ay _______________________

__________________________________________________________
__________________________________________________________
206
Transisyon sa Susunod Na Aralin
Ang patakarang piskal ay isang mahalagang estratehiya ng
pamahalaan upang masiguro ang katatagan ng ekonomiya ng bansa. Isa ito
sa mahahalagang aspekto ng ekonomiya na kinakailangan ang matalinong
pagdedesisyon at pagpaplano ng pamahalaan. Ginagawa ito upang
matiyak na ang ekonomiya ay nasa tamang daan tungo sa pagkakamit ng
kaunlaran.
Kaugnay nito, isa pang mahalagang patakaran ang ating tatalakayin
sa susunod na aralin – ang patakarang pananalapi. Isa rin ito sa mga
importanteng kasangkapan ng pamahalaan upang matiyak na ang bansa
ay magiging matatag at may sapat na kakayahan upang mapanatili sa
PY
normal na antas ang kalagayang pang-ekonomiya ng bansa at matamo
ang tunay na pagseserbisyo sa mamamayan.
O
C
E D
EP
D
207
PANIMULA
Sa nakaraang aralin, tinalakay natin ang patakarang piskal.

Natunghayan natin ang mahalagang papel na ginagampanan ng pamahalaan
upang ang ekonomiya ay maging ganap na maayos at matatag. Maaaring
maimpluwensiyahan at makontrol ng pamahalaan ang buong ekonomiya sa
pamamagitan ng pagbubuwis at paggastang nababatay sa badyet. Samantala
sa bahaging ito, isa pang mahalagang patakaran ang maaaring gamitin ng
pamahalaan upang mapaunlad ang ekonomiya, ang patakaran sa pananalapi.
Kaya’t muli kitang iniimbitahan na patuloy na makiisa upang maunawaan

ang pangangasiwa ng pamahalaan sa dami ng salapi sa ekonomiya.
PY
Sa pagtatapos ng araling ito, inaasahan na ang mag-aaral ay
nakapagpapaliwanag sa layunin ng patakarang pananalapi, nakapagpapahayag
ng kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang salik ng ekonomiya,
nakapagtataya sa bumubuo ng sektor ng pananalapi, nakapagsusuri sa
O
patakarang pang-ekonomiya, at natitimbang ang epekto ng patakarang pang-
ekonomiya sa patakarang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming
Pilipino.
C
ARALIN 6:
D
PATAKARANG PANANALAPI
ALAMIN
E
Ang mga gawain sa bahaging ito ay tutuklas sa kaalaman ng mga

EP
mag-aaral tungkol sa patakarang pananalapi at kung makaiimpluwensiya

ba ang supply ng salapi sa kabuuang produksiyon, empleyo, antas ng
interes, at presyo? Mahalagang maiugnay ang kanilang natutuhan sa
nakaraang aralin upang ganap na maunawaan ang paksang tatalakayin sa
bagong aralin.
D
Gawain 1: MONEY KO YAN
Ipasuri ang larawan sa mag-aaral. Matapos ang pagsusuri, hatiin ang

klase sa limang pangkat. Hayaan silang bumuo ng pamagat ayon sa nakikita
nila sa larawan. Hikayatin na maging malikhain sa pagbuo ng pamagat ang
mag-aaral.
Pabigyan ng dalawang piraso ng parihabang kartolina ang bawat

pangkat. Papiliin sila ng isang natatanging pamagat na katanggap-tanggap,
ipasulat sa kartolina at ipaliwanag ang dahilan sa naging pagpili.
208
Ipapaskil sa pisara at ipaulat sa klase ang naging output.
PY
Pinagkunan:http://www.imagestock.com/money-pull/asp
O
1. Alin sa mga pamagat ang pumukaw sa iyong pansin? Bakit?
2. Tumutugma ba ito sa inilalahad ng larawan?
C
3. Ano ang iyong batayan sa pagbuo ng pamagat? Ipaliwanag.
Gawain 2: BALITA NGA!

D
Pag-aralan ang titulo ng balita at sagutan ang pamprosesong tanong.
Usapin tungkol sa Pananalapi at Pagpapalago ng Pera, Dapat na Ituro Raw sa

E
mga Kabataan
December 25, 2012 6:46pm
EP
Pinagkunan:http://www.gmanetwork.com/news/story/287676/ulatfilipino/balitangpinoy/usapin-tungkol-sa-pananalapi-at-
pagpapalago-ng-pera-dapat-na-ituro-raw-sa-mga-kabataan retrieved on January 14, 2015
D
1. Ano ang mensahe na unang pumasok sa iyong isipan nang mabasa

ang titulo?
2. Sa iyong palagay, sino ang higit na makikinabang sa kaalaman na
matatamo ng mag-aaral tungkol sa impormasyon na ipinababatid ng
titulo? Patunayan.
Sa susunod na bahagi ay sasagutan ng mga mag-aaral ang isang tsart

upang inisyal na masukat ang kanilang nalalaman tungkol sa patakarang
pananalapi.
209
Ipasulat sa unang kahon kung ano ang nalalaman ng mag-aaral tungkol

sa paksa. Matapos ito, ipasulat naman ang mga bagay at konsepto na nais pa
nilang matutuhan sa ikalawang kahon. Ipasasagot lamang ang huling kahon
kung tapos na ang pagtalakay sa paksa.
Ang alam ko___________
PY
Nais kong malaman_____
Ang aking natutuhan_____
O

C
tungkol sa patakarang pananalapi, ihanda sila para sa susunod na bahagi
D
ng aralin upang higit nilang maunawaan ang konsepto ng patakarang
pananalapi.
E
EP
PAUNLARIN
Matapos nilang malaman ang mga paunang impormasyon

D
tungkol sa aralin, ngayon naman ay kanilang lilinangin ang mga

kaalamang ito sa tulong ng mga teksto at mga gawain na inihanda
upang maging batayan ng impormasyon. Ang pinakatiyak na layunin
ng bahaging ito ay matutuhan nila bilang mag-aaral ang mahahalagang
ideya o konsepto tungkol sa patakarang pananalapi. Mula sa mga
inihandang gawain at teksto, inaasahang magagabayan sila upang
masagot kung paano nakakaapekto ang patakarang pananalapi
sa buhay ng nakararaming Pilipino. Halina’t umpisahan muli sa
pamamagitan ng gawain.
210
Gawain 4: KOMPLETUHIN ANG DAYAGRAM
Batay sa teksto tungkol sa patakarang pananalapi, ipatukoy kung

kailan isinasagawa ang bawat patakaran.
PATAKARANG
PANANALAPI
Expansionary Contractionary
PY
money policy money policy
O

C
D
1. Ano ang patakarang pananalapi?
2. Ano ang pagkakaiba ng expansionary money policy at contractionary
money policy?
E
3. Kailan isinasagawa ng Bangko Sentral ng Pilipinas ang sumusunod

na patakaran?
EP
Gawain 5: PAGYAMANIN ANG KASANAYAN
Hayaang pag-aralan ang sumusunod na pangungusap. Ipaguhit ang

kung kailangan ipatupad ang expansionary money policy at naman
D
kung contractionary money policy.

1. Maraming nagsarang mga kompanya bunga ng pagkalugi at
mababang benta.
2. Dahil sa digmaan sa Syria, maraming Overseas Filipino Workers
(OFW) ang umuwing walang naipong pera.
3. Tumanggap ng Christmas bonus at 13th month pay ang karamihan
sa mga manggagawa.
4. Tumaas ang remittance ng dolyar mula sa mga OFW.
5. Matamlay ang kalakalan sa stock market dahil sa pandaigdigang
krisis pang-ekonomiya.
211
1. Ano ang naging daan upang masagot mo ang mga sitwasyon?

2. Sa iyong palagay, ano ang kahalagahan na maunawaan ang mga
sitwasyon na inilalarawan sa gawain na ito? Ipaliwanag.
Gawain 6: LOGO…LOGO
Ipakita ang iba’t ibang larawang nasa ibaba. Ipatukoy ang ginagampanan
at tungkulin ng sumusunod na institusyon na kinakatawan ng logo sa loob ng
institusyong pananalapi. Hayaang piliin ng mga bata ang mga logo na kabilang
sa bangko at hindi bangko.
PY
O
C
Pinagkunan:,http://www.imagestock.com/bank-centralbank/asp,http://www.imagestock.com/bank-pbcom/asp, http://www.imagestock.
com/bank-metrobank/asp, http://www.imagestock.com/ -gsis/asp, http://www.imagestock.com/ -sss/asp, http://www.imagestock.com/
D
pag-ibig,http://www.imagestock.com/ cooperative, retrieved on August 11, 2014
BANGKO HINDI BANGKO

E
EP
D
1. Paano nagkakaiba ang bangko at di-bangko bilang institusyong

pananalapi?
2. Bakit itinuturing na mahalaga ang papel na ginagampanan ng mga
institusyon ng pananalapi sa lipunan?
3. Ano sa mga institusyon na ito ang pinupuntahan ng inyong pamilya
upang makipagtransaksiyon? Ipaliwanag.
4. Gaano kalaki ang naitutulong sa iyo at sa iba pang mamamayan ng
mga institusyon na ito? Pangatwiranan.
212
Gawain 7: SAGUTIN MO ‘TO
Ipahanap sa hanay B ang bangkong inilalarawan sa hanay A. Ipasulat

sa sagutang papel ang titik ng tamang sagot.
A B
1. Dahil sa malaking kapital, ang mga bangkong ito
a. bangkong
ay nagpapautang para sa ibang layunin tulad ng
pagtitipid
pabahay at iba pa.
2. Pangunahing layunin ng mga bangkong ito na b. Land Bank of the
hikayatin ang mga tao na magtipid at mag-impok. Philippines
3. Itinatag ito upang mapabuti ang kalagayang c. bangkong
pangkabuhayan sa kanayunan. komersyal
PY
4. Pangunahing tungkulin nito na tustusan ng d. Development
pondo ang programang pansakahan ng Bank of the
pamahalaan. Philippines
5. Layunin ng bangkong ito na mapaunlad ang
O
sektor ng agrikultura at industriya, lalo na sa
e. bangkong rural
mga programang makatulong sa pag-unlad ng
ekonomiya.
C
BSP Supervised/Regulated Financial Institutions
(2012)
D
TYPE OF FINANCIAL INSTITUTION NUMBER
I. BANKS
I.BANKS
A. Universal and Commercial Banks

E
Expanded Commercial Banks 4,231

Private Domestic Banks 3,766
Government Banks 448
EP
Branches of Foreign Banks 17

Non-Expanded Commercial Banks
Domestic Banks 584
Subsidiaries of Foreign Banks 76
Branches of Foreign Banks 13
B.Thrift Banks
D
1,545
C.Rural
C. Rural and CooperativeBanks
and Cooperative Banks
Rural Banks
Rural Banks
Cooperative
Cooperative Banks
Banks 2,570
167
II. Non-Bank Financial Institutions
With Quasi-Banking Functions
Without Quasi-BankingFunctions 39
Non-Stock Savings and Loan 174
Association 16,936
Pawnshops
Others 59
III. Offshore Banking

III.Offshore BankingUnits
Units
5
TOTAL NUMBER
Pinagkunan: www.bsp.gov.ph/banking/2012 retrieved on July 15, 2014
213
Gawain 8: MAGKUWENTA TAYO
Ipasuri sa mga mag-aaral ang talaan sa itaas. Matapos ito, ipakompyut
ang kabuuang bilang ng mga uri ng institusyong pinansiyal. Gumamit ng pie
graph upang madaling matukoy ang bilang o bahagdan.
Hayaang ipagkumpara ang mga uri ng A, B, at C ayon sa katangian ng

mga ito. Magbuo ng sariling kongklusyon ayon sa nakalap na impormasyon.
A. Banks
B. Non-Bank
C. Offshore Banking Unit
PY
1. Ano ang mga uri ng institusyon ng pananalapi ayon sa talaan?
2. Ano ang nagtala ng may pinakamataas na bilang sa mga institusyon
ng pananalapi?
O
3. Ano ang naging batayan sa mga nabuong kongklusyon?
Pangatwiranan.
C
Pabalikang muli ang Gawain 3 para sagutan ang ikatlong kahon.
D
Nalaman ko ang patakarang pananalapi ay ___________________
_____________________________________________________________
E
Matapos mapalalim ang kaalaman ng mga mag-aaral ukol sa

EP
patakarang pananalapi, maaari nang tumungo ang mga mag-aaral sa

susunod na bahagi ng aralin. Ihanda ang mga mag-aaral para sa mas
malalim na pag-unawa sa patakarang pananalapi.
D
PAGNILAYAN
Sa bahaging ito ng aralin ay palalawakin at pagtitibayin mo bilang

mag-aaral ang mga nabuo nilang kaalaman ukol sa patakarang pananalapi.
Kinakailangan ang mas malalim na pagtalakay sa patakarang pananalapi
upang maihanda sila sa pagsasabuhay ng kanilang mga natutuhan.
214
Gawain 10: PAKAISIPIN MO ITO!
Ipasuri ang nilalaman ng balita. Matapos ito ay ipasagot ang mga
Usapin tungkol sa pananalapi at pagpapalago ng pera, dapat na ituro sa mga

kabataan.
Panahon na umano para bigyan ng edukasyon ang mga kabataan tungkol sa
usaping pinansiyal at pagpapalago ng kabuhayan, ayon sa isang kongresista.
Sa isang pahayag nitong Martes, sinabi ni Aurora Rep. Juan Edgardo “Sonny”
Angara, na hindi sapat na matuto lamang ang mga mag-aaral at kabataan sa pagbibilang.
Sa aspeto ng pananalapi, makabubuti umano kung matuturuan din sila kung papaano ito
mapapalago.
PY
“Mostly, Filipinos grow up without knowledge on how to handle their resources.
They know how to count their money, but rarely know how to make it grow,” puna ni
Angara, chairman ng House Committee on Higher and Technical Education.
Dahil dito, inihain ni Angara ang House Bill (HB) No. 490 o ang Financial Literacy
Act of 2012, na naglalayong isulong ang financial literacy programs sa mga pampubliko at
O
pribadong paaralan.
Ayon sa mambabatas, panahon na para suportahan ang mga kabataan sa usapin
ng pananalapi batay na rin sa pinakabagong ulat ng “Fin-Q Survey,” na ang “financial
C
quotient” ng Pinoy ay nagtala ng all-time high na 52.6 points noong 2011.
Pagpapakita umano ito na dumadami ang mga Pilipino na nag-iimpok ng pera,
namumuhunan, at may magandang credit management.
“The results of the Fin-Q survey in the Philippines are very encouraging. Of course,
D
there’s still more to cover but we can improve our financial quotient as a country by
teaching more of our people how to take charge of their finances and become responsible
users of credit,” paliwanag ng kongresista tungkol sa nasabing pag-aaral ng international
E
financial services firm na Citi.

Sa mga nagdaang survey, ang Pilipinas umano ay nasa below average sa Asia at
EP
malayo sa ibang bansa sa ASEAN. Sa pinakahuling ulat lamang umano nakapagtala ng

mataas na marka ang mga Pinoy.
“Financial literacy is a must in today’s world if Filipinos would really want to
have financial freedom,” ani Angara. “Unfortunately, our school system does not teach
our students and youth about money and personal finance. Our schools teach students
numerous subjects but they don’t teach them how to handle their own money wisely.”
D
Sa ilalim ng panukalang batas, magkakaloob ang DepEd ng award grants na hindi

hihigit sa P1 milyon sa mga magpapatupad ng programa tungkol financial literacy courses
o components para sa mga mag-aaral.
Pinagkunan:http://www.gmanetwork.com/news/story/287676/ulatfilipino/balitangpinoy/usapin-tungkol-sa-
pananalapi-at-pagpapalago-ng-pera-dapat-na-ituro-raw-sa-mga-kabataan retrieved on January 14, 2015
Prosesong Tanong:
1. Ano ang nilalaman ng balita?
2. Sumasang-ayon ka ba sa isinasaad ng balita? Bakit?
3. Sa iyong palagay, kailan ang tamang panahon upang matutuhan
ang konseptong tinatalakay sa balita? Pangatwiranan.
215
Gawain 11: QUIET TIME
Sa pagkakataong ito, magpasulat ng isang repleksiyon tungkol
sa patakarang pananalapi bilang isang instrumento sa pagpapatatag ng
ekonomiya. Ipasama ang repleksiyon sa kanilang portfolio.
1. Ano ang pinakamahalagang aral ang naitala mo sa iyong repleksiyon?
2. Ano ang dahilan at ito ang aral na higit mong naunawaan?
3. Sa iyong palagay, dapat bang matutuhan din ito ng iba pang kabataan
at mamamayan? Bakit oo o hindi? Patunayan.
ISABUHAY
PY
Matagumpay na natapos at naisakatuparan ng mag-aaral ang lahat
ng gawain para sa patakarang pananalapi. Ngayon ay mayroon na silang
sariling pamantayan sa nagaganap sa ating ekonomiya. Tutungo na sila sa
O
huling bahagi ng ating aralin.
Sabihin sa mga mag-aaral ang sumusunod na panuto.

C
Pumunta sa tanggapan ng inyong lungsod at humingi ng kopya ng
badyet ng inyong lungsod o bayan. Kapanayamin din ang pinuno ng lungsod
kung paano inihahanda ang badyet para sa bawat taon. Pag-aralan ang kita,
D
pag-iimpok, pamumuhunan, at implasyon sa nakalipas na limang taon. Maging
malikhain sa pag-uulat ng nakalap na impormasyon sa klase.
E
Rubrik sa Pagmamarka ng Panayam

Nakuhang
EP
Puntos
Wasto ang lahat ng datos na
binanggit sa panayam. Gumamit 6
ng mahigit sa limang sanggunian
Nilalaman
upang maging makatotohanan
D
at katanggap-tanggap ang mga

impormasyon.
Naipakita ang pagsusuri
Pagsusuri sa opinyon at ideya ng 5
kinakapanayam
Maayos at makabuluhan ang
Mga Tanong mga tanong. May kaugnayan 5
ang tanong sa bawat isa.
Gumamit ng mga visual o video 4
Pagkamalikhain
presentation.
Kabuuang Puntos 20
216
Pamprosesong Tanong
1. Ano ang naging resulta ng iyong naging survey?
2. Nasiyahan ka ba sa naging resulta?
3. Ano ang iyong naging obserbasyon sa mga naging reaksiyon ng
kapwa mo mag-aaral?
MAHUSAY! Natapos na ang mga gawain para sa mag-aaral!
MAG-REFLECT TAYO
Magpagawa ng reflection paper na nagsusuri sa napapanahong isyu ng
PDAF. Ipa-post sa kanilang Facebook account ang kanilang ginawa. Ipahikayat
ang kanilang mga kaibigan na magbigay ng kanilang komento. Matapos ng
PY
tatlong araw, bilangin ang kabuuang tanong. I-print ang resulta sa bond paper.
1. Ano ang karaniwang tanong o komento ng mga nakabasa?
O
2. Ano ang nakaantig sa kanila upang magtanong o magkomento?
3. Paano makahihikayat ang isang reflection paper upang magbahagi ng
niloloob ang ibang tao na makababasa nito?
C
Transisyon sa Susunod Na Modyul
Ang patakaran sa pananalapi ay may layuning kontrolin ang suplay ng
D
salapi sa sirkulasyon at ang antas ng interes upang mapanatiling matatag
ang presyo.
E
Sa pangunguna ng BSP, ang sistema sa pananalapi at pagbabangko

ay maisasaayos para sa katuparan ng layuning mapanatili ang katatagan
EP
ng halaga ng piso at presyo.
Natapos mo ang talakayan sa makroekonomiks. Sana ay naging

malalim ang naging pag-unawa ng mga mag-aaral sa mga konseptong
nakapaloob dito dahil magagamit nila ito upang maunawaan ang daloy
D
ng mga pangyayari sa ekonomiya ng ating bansa. Ang pangkalahatang

aksiyon at reaksiyon ng mamamayan, mamumuhunan, at pamahalaan,
gayundin ng mundo ay nakapagdudulot ng malaking epekto sa takbo ng
presyo at produkto sa ating bansa. Mauunawaan nila ang mga bagay na ito
kung napag-ugnay-ugnay ang mga paksang tinalakay sa loob ng yunit na
ito. Kung gayon, masisiguro na handa na silang harapin ang huling yugto
ng asignaturang ito na tumatalakay sa iba’t ibang sektor ng ekonomiya.
Kinakailangan muli ang kanilang pag-unawa, pagsusuri, at angking
pasensiya upang lubos na makilala ang ekonomiya ng bansa.
Kaya tayo na!
217
PANGWAKAS NA PAGTATAYA
Panuto: Piliin ang titik ng pinakawastong sagot at isulat sa sagutang papel.
(K) 1. Ano ang inilalarawan ng paikot na daloy ng ekonomiya?

A. Ugnayan ng bawat sektor ng ekonomiya
B. Kita at gastusin ng pamahalaan
C. Kalakalan sa loob at labas ng bansa
D. Transaksiyon ng mga intitusyong pampinansyal
(K) 2. Kailan makikita na positibo ang economic performance ng bansa?

A. Kapag malaking bilang ng lakas paggawa ay walang trabaho
PY
B. Kapag gumagamit ng makabagong teknolohiya ang mga bahay-
kalakal
C. Kapag may pag-angat sa Gross Domestic Product ng bansa
D. Kapag lumalaki ang utang panlabas ng bansa
O
(K) 3. Alin sa mga sumusunod ang hindi ginagamit na paraan ng pagsukat
sa Gross National Income?
A. Expenditure Approach
B. Economic Freedom Approach
C
C. Industrial Origin/Value Added Approach
D. Income Approach
D
(K) 4. Kung ang kabuuang kita ni Jonas ay Php25,000.00 at ang kanya
namang kabuuang gastusin ay Php21,000.00, magkano ang maaari
E
nyang ilaan para sa pag-iimpok?

A. Php1,000.00
EP
B. Php2,000.00
C. Php3,000.00
D. Php4,000.00
(K) 5. Ano ang tumutukoy sa patuloy na pagtaas ng kabuuang presyo sa

D
ekonomiya?
A. Deplasyon
B. Implasyon
C. Resesyon
D. Depresyon
218
(P) 6. Sa paikot na daloy ng ekonomiya, papaano nagkaugnay ang
sambahayan at bahay-kalakal?
A. Sa sambahayan nagmumula ang mga salik ng produksiyon na
sumasailalim ng pagpoproseso ng bahay-kalakal.
B. Ang salapi ay ginagamit ng sambahayan upang ipautang na
kapital sa mga bahay-kalakal.
C. Ginagamit ng sambahayan ang nakokolektang buwis upang
makabuo ng produkto na gagamitin ng mga bahay-kalakal.
D. Nagbubukas ng bagong planta ang sambahayan upang
magkaroon ng karagdagang trabaho para sa mga bahay-kalakal.
PY
(P) 7. Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng bansa?
A. Dahil magiging tanyag ang bansa sa mga pandaigdigang
institusyong pampinansiyal.
B. Dahil magagamit ito upang makabuo ng mga patakarang
magpapaangat sa ekonomiya ng bansa.
O
C. Dahil repleksiyon ito sa kahusayan ng namumuno na magagamit
upang umani ng malaking boto sa eleksiyon.
D. Dahil makikilala ang bansa sa pagkakaroon ng mahusay na
pamamalakad ng ekonomiya.
C
(P) 8. Piliin sa sumusunod na pahayag ang pinakawasto.
D
A. Ang kita ng mga dayuhang namamasukan sa Pilipinas ay kabilang
sa Gross National Income nito.
B. Ang gawaing nagmula sa impormal na sektor ay kabilang sa
E
pagsukat ng Gross National Income.

C. Ang mga produktong segunda mano ay kabilang sa pagsukat ng
EP
Gross National Income.

D. Ang halaga ng tapos na produkto at paglilingkod lamang ang
isinasama sa Gross National Income.
(P) 9. Alin sa sumusunod ang may tuwirang epekto sa Gross Domestic

D
Product ng bansa?
A. Mataas na remittance ng mga Overseas Filipino Workers
B. Masiglang pakikipagkalakalan ng Pilipinas sa ibang bahagi ng
mundo
C. Maayos na pamumuno ng pamahalaan na makahihikayat sa
pamumuhunan
D. Matalinong paggamit ng pondo ng pamahalaan para sa
kawanggawa
219
10. Ano ang epekto ng mababang interes sa pagkonsumo ng mga tao?
(P) A. Mahihikayat ang tao na umutang at tataas ang pagkonsumo.
B. Mahihikayat ang tao na mag-impok sa bangko dahil sa malaking
tubo.
C. Mahihikayat ang tao na mag-angkat ng produkto sa ibang bansa.
D. Mahihikayat ang mga tao na magtipid para sa hinaharap.
11. Si Apollo ay umutang kay Alex ng Php100.00 na ipinambili niya ng

(P) isang kilong karne ng manok sa kasalukuyan. Kung 5% ang antas
ng implasyon sa susunod na buwan, ano na ang halaga ng isang
kilong karne ng manok?
A. Php95.00
PY
B. Php100.00
C. Php105.00
D. Php110.00
12. Sa papaanong paraan malulutas ang demand-pull inflation?
O
(P) A. Pagbibigay pansin sa produktibidad sa paggawa upang mapataas
ang output ng produksiyon
B. Pagbubukas ng karagdagang trabaho upang mapasigla ang
matamlay na ekonomiya
C
C. Pagpapautang na may mababang interes upang makahikayat
ng karagdagang paggasta
D
D. Pagkontrol sa supply ng salapi upang mabawasan ang labis na
paggasta sa ekonomiya
E
13. Ang dinepositong Php100,000.00 ni Corazon sa bangko ay

EP
(U) nagpapakita ng paglabas (outflow) ng salapi sa paikot na daloy ng

ekonomiya. Ano ang nararapat na gawin upang pumasok (inflow)
muli ang salapi sa paikot na daloy?
A. Magpataw ng mataas na interes upang makahikayat ng pag-
iimpok.
D
B. Ipautang ng bangko ang idineposito upang magamit na

panibagong kapital sa negosyo.
C. Ibaba ang interes mula 10% patungong 5% upang maragdagan
ang paggastos ng tao.
D. Magbigay ng insentibo sa mga depositor upang lumaki ang
reserba ng mga bangko.
220
(U) 14. Kung mabagal ang pagsulong ng ekonomiya ng bansa base sa
pagsusuri sa economic performance nito, dapat bang gumawa ng
hakbang ang pamahalaan upang mapataas ito?
A. Oo, dahil magiging kahiya-hiya ang bansa sa buong daigdig.
B. Hindi, dahil ang bansa naman ang haharap sa naturang suliranin.
C. Hindi, dahil ang ekonomiya ng bansa ay walang kaugnayan sa
ekonomiyang pandaigdigan.
D. Oo, dahil repleksiyon ito ng hindi mahusay na pamamalakad ng
ekonomiya.
(U) 15. Si Mr. Chen, isang Chinese National, ay nagtatrabaho sa kompanya

na nasa Pilipinas. Saan dapat isinasama ang kaniyang kinita?
PY
A. Sa Gross Domestic Product ng China dahil mamayan siya nito.
B. Sa Gross National Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kaniyang kita.
C. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas dahil dito nagmula ang
kanyang kita.
O
D. Sa Gross Domestic Product ng Pilipinas at China dahil parehong
dito nagmula ang kaniyang kitaC
(U) 16. Alin sa sumusunod na pahayag ang tamang interpretasyon sa graph?
PHILIPPINE GROSS NATIONAL INCOME & GROSS DOMESTIC PRODUCT

D
At Current Prices, In Million Pesos
16,000,000
14,000,000 Legend:
E
12,000,000 Gross Domestic Product
10,000,000 Gross National Income

EP
8,000,000
6,000,000
4,000,000
2,000,000
0
D
2012 2013
Pinagmulan: Philippine Statistics Authority
A. Mas malaki ang Gross Domestic Product ng bansa kompara sa

Gross National Income nito.
B. Mas malaki ang Gross National Income noong taong 2012
kompara sa taong 2013.
C. Mas malaki ang remittances mula sa mga OFW noong taong
2012 kumpara sa taong 2013.
D. Mas malaki ang Gross National Income kumpara sa Gross
Domestic Product sa parehong taon.
221
(U) 17. Bilang isang mag-aaral, alin sa sumusunod ang nararapat na gawin
kung maliit lamang ang baon na ibinigay ng iyong magulang?
A. Bilhin ang nararapat bilhin at humingi na lamang kapag kulang
na ang salapi.
B. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang mga bagay na hindi
naman mahalaga.
C. Bilhin ang nararapat bilhin at tipirin ang sarili sa lahat ng
pagkakataon.
D. Bilhin ang nararapat bilhin at hayaan na lamang ang mangyayari
kinabukasan.
(U) 18. Piliin sa sumusunod ang pinakatamang paliwanag sa graph.
PY
P AS
P 120
O
P 100
C AD1
AD2
Q
40 50
D
A. Ang paglipat ng kurba ng demand pakanan na hahantong sa
pagtaas ng presyo.
B. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng pagtaas sa mga gastos ng
E
produksiyon na ipapasa ng prodyuser sa mga mamimili.

C. Ang paglipat ng kurba ng supply pakanan ay magdudulot ng
EP
kalabisan sa supply na hahantong sa pagtaas ng presyo.

D. Ang pagtaas ng presyo ay bunga ng kakulangan ng supply ng
produkto sa pamilihan na hahantong sa pagtaas ng presyo.
(U) 19. Bilang isang mamimili, papaano ka makatutulong sa paglutas ng

D
suliranin sa implasyon?
A. Bumili lamang kung bagsak ang presyo ng mga bilihin sa
pamilihan.
B. Bumili lamang kung kakilala at suki ang nagtitinda sa pamilihan.
C. Bumili lamang sa mga supermarket o grocery upang matiyak ang
presyo.
D. Bumili lamang ng sapat sa pangangailangan upang hindi
magkaroon ng kakulangan.
222
(U) 20. Kung ikaw ay prodyuser ng produktong may kakulangan ng supply sa
pamilihan, dapat bang ang malaking kita lamang ang pagtutuunan
mo ng pansin?
a. Oo, dahil ito na ang pagkakataon upang kumita at tumubo ng
malaki.
b. Oo, dahil malaki ang inilabas na puhunan kaya’t nararapat na
kumita rin ng malaki.
c. Hindi, dahil malaki rin ang buwis na sisingilin ng pamahalaan sa
pagtaas ng presyo.
d. Hindi, dahil hindi kakayanin lalo ng mga mahihirap ang napakataas
na presyo.
PY
GABAY SA PAGWAWASTO
1. A
O
2. C
3. B C
4. D
5. B
6. A
D
7. B
8. D
E
9. C
10. A
EP
11. C
12. D
13. B
14. D
D
15. C
16. D
17. B
18. C
19. D
20. D
223

Ekonomiks TG U3

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ekonomiks TG U3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

FOR DOWNLOADS

VISIT DEPED TAMBAYAN

1. Center of top breaking headlines and current events related to Department of

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga

at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring

Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes

Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr.,

Marasigan, Erich Garcia

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang

Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng

Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang

mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan

Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya.

Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at nawa’y

Yunit III: Makroekonomiks

Aralin 1: Paikot na daloy ng Ekonomiya

Aralin 3: Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok at Pagkonsumo

Aralin 5: Patakarang Piskal

Aralin 6: Patakarang Pananalapi

BALANGKAS NG ARALING PANLIPUNAN

Ang sakop at daloy ng AP Kurikulum ay nakabatay sa kahulugan nito:

6. Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo

Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema

Ang Mga Lalawigan sa

Grade Time Allotment

sa Ekonomiya 20. Natataya ang bumubuo ng

Ako at ang Aking Kapaligiran

Kinalalagyan Ng Pilipinas At Ang Malayang

Ang Mga Kwento Ng Mga

Ang Silangan at Timog-Silangang Asya sa Mga Isyung Pang-Edukasyon at Pansibiko at

PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG

Ang makroekonomiks ay nakatuon sa pag-aaral ng buong ekonomiya.

Sa modyul na ito ay matutuklasan ang bumubuo sa pambansang

Pamantayang Pangnilalaman Pamantayan sa Pagganap

Naipamamalas ng mga mag-aaral Ang mag-aaral ay nakapagmumungkahi

mamamayan tungo sa pambansang ng kapuwa mamamayan tungo sa

Sa araling ito, inaasahang matututuhan mo ang sumusunod:

• Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal

ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang

mamamayan sa wastong pagbabayad ng buwis

• Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang

Panuto: Piliin ang titik ng pinakawastong sagot at isulat sa sagutang papel.

B. kita at gastusin ng pamahalaan

D. transaksiyon ng mga intitusyong pampinansyal

(K) 2. Kailan makikita na positibo ang economic performance ng bansa?

(K) 3. Alin sa mga sumusunod ang hindi ginagamit na paraan ng pagsukat

(K) 5. Ano ang tumutukoy sa patuloy na pagtaas ng kabuuang presyo sa

(P) 6. Sa paikot na daloy ng ekonomiya, papaano nagkaugnay ang

(P) 7. Bakit mahalagang masukat ang economic performance ng bansa?

magpapaangat sa ekonomiya ng bansa

upang umani ng malaking boto sa eleksiyon

(P) 8. Piliin sa sumusunod na pahayag ang pinakawasto.

A. Ang kita ng mga dayuhang namamasukan sa Pilipinas ay kabilang

(P) 12. Sa papaanong paraan malulutas ang demand pull inflation?

ang output ng produksiyon

D. Pagkontrol sa supply ng salapi upang mabawasan ang labis na

(U) 13. Ang idinepositong Php100,000.00 ni Corazon sa bangko ay nagpapakita

(U) 15. Si Mr. Chen, isang Chinese National, ay nagtatrabaho sa kompanya

(U) 16. Alin sa sumusunod na pahayag ang tamang interpretasyon sa graph?

PHILIPPINE GROSS NATIONAL INCOME & GROSS DOMESTIC PRODUCT

12,000,000 Gross Domestic Product