EKONOMIKS

Araling Panlipunan
DEPED COPY
Gabay sa Pagtuturo

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga

edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo,
at/o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa
larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi
sa Kagawaran ng Edukasyon sa action@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas

i
EKONOMIKS
Araling Panlipunan – Gabay sa Pagtuturo
Unang Edisyon 2015

Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-ari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas.
Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan
na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng
nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.”
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto
o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit
sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang
kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society
(FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot
sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong
nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Gabay sa
Pagtuturo. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya,

DEPED COPY
makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda.
Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email
sa filcols@gmail.com ang mga may-akda at tagapaglathala.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Br. Armin A. Luistro FSC
Pangalawang Kalihim: Dina S. Ocampo, Ph.D.

Mga Bumuo ng Gabay sa Pagtuturo

Konsultant: Dr.Jose V. Camacho, Jr., Amella L. Bello,
Niño Alejandro Q. Manalo, at Rodger Valientes
Mga Manunulat: Bernard R. Balitao, Martiniano D. Buising, Edward D.J. Garcia,
Apollo D. De Guzman, Juanito L. Lumibao, Jr.,
Alex P. Mateo, at Irene J. Mondejar
Mga Kontibutor: Ninian Alcasid, Romela M. Cruz, Larissa Nano, at Jeannith Sabela
Mga Tagaguhit: Eric S. de Guia, Ivan Slash Calilung, Gab Ferrera,
Marc Neil Vincent Marasigan, at Erich Garcia
Mga Naglayout: Ronwaldo Victor Ma. A. Pagulayan at Donna Pamella G. Romero
Mga Tagapangasiwa: Dir. Jocelyn DR. Andaya, Dr. Jose D. Tuguinayo,Jr,
Dr. Rosalie B. Masilang, Dr. Enrique S. Palacio, at
Mr. Edward D. J. Garcia

Inilimbag sa Pilipinas ng ____________

Department of Education-Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS)
Office Address: 5th Floor Mabini Bldg, DepEd Complex
Meralco Avenue, Pasig City Philippines 1600
Telefax: (02) 634-1054 o 634-1072
E-mail Address: imcsetd@yahoo.com

ii
 Paunang Salita

Pangunahing layunin ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang

makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo,
makakalikasan, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig.

Ang gabay na ito ay nakatuon sa pag-aaral ng Ekonomiks. Ang suliranin ng

kakapusan ay binigyang diin at ang kaugnayan nito sa matalinong pagdedesisyon
upang matugunan ang maraming pangangailangan at kagustuhan ng tao.
Inaasahan na ang mga kaalaman at mga gawain sa dokumentong ito ay
makatutulong upang higit na maipaunawa ang mga pangunahing kaisipan
at napapanahong isyu sa Ekonomiks at pambansang pag-unlad. Batid din
na malilinang ang kasanayan ng mga mag-aaral sa pagsisiyasat, pagsusuri
ng datos, pagbuo at pagsusuri ng mga graph, pagkokompyut, pagsasaliksik,
mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon, at pag-unawa sa mga
nangyayari sa kapaligiran na kanilang ginagalawan. Ipinakilala rin ang mga
estratehiya sa pagtuturo ng ekonomiks upang matamo ang mga inaasahang
kasanayan para sa magtatapos ng araling ito.

DEPED COPY
Upang higit na maging makabuluhan ang pag-aaral ng ekonomiks, ang
mga nagsulat ng gabay na ito ay gumamit ng mga aktuwal at napapanahong
datos mula sa mga ahensiya ng pamahalaan. Naglagay rin ng mga larawan,
ilustrasyon, at dayagram upang mas madali ang pag-unawa sa mga konsepto
at aralin. Ang ilang mga terminolohiya ay hindi isinalin sa Filipino upang hindi
mabago ang kahulugan at lubos itong maunawaan ng mga mag-aaral. Sinikap
ding ipaliwanag ang mga konsepto sa paraang madaling mauunawaan ng mga
mag-aaral. Ang mga halimbawang ginamit ay kalimitang hinango sa karanasan
ng mga mag-aaral sa araw-araw upang higit na maging kapana-panabik ang
pagtuklas sa mga teorya at konseptong may kaugnayan sa ekonomiks.

Binubuo ng apat na yunit ang gabay na ito. Ang bawat yunit ay nahahati
naman sa bawat aralin. Ang Yunit 1 ay nakatuon sa pag-aaral ng Pangunahing
Konsepto ng Ekonomiks. Ang Yunit 2 ay nakatuon sa Maykroekonomiks. Ang
Yunit 3 ay nakatuon sa Makroekonomiks. Samantalang ang Yunit 4 ay ang Mga
Sektor Pang-ekonomiya at mga Patakarang Pang-ekonomiya.

Halina at maligayang paglalakbay sa daigdig ng Ekonomiks at nawa’y

maging instrumento ka sa pagsulong at pag-unlad ng ating bansa.

iii
 Talaan ng Nilalaman

Yunit I: Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks

Panimula at Gabay na Tanong..........................................................1
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................1
Mga Inaasahang Kakayahan.............................................................1
Panimulang Pagtataya........................................................................4

Aralin 1: Kahulugan ng Ekonomiks

Alamin..................................................................................................11
Paunlarin.............................................................................................14
Pagnilayan .........................................................................................16

Aralin 2: Kakapusan
Alamin..................................................................................................18
Paunlarin............................................................................................20
Pagnilayan ..........................................................................................23

DEPED COPY
Aralin 3: Pangangailangan at Kagustuhan
Alamin................................................................................................ 25
Paunlarin.............................................................................................27
Pagnilayan..........................................................................................30

Aralin 4: Alokasyon
Alamin.................................................................................................33
Paunlarin............................................................................................ 35
Pagnilayan ........................................................................................ 36

Aralin 5: Pagkonsumo
Alamin.................................................................................................39
Paunlarin.............................................................................................41
Pagnilayan..........................................................................................42

Aralin 6: Produksyon
Alamin.................................................................................................45
Paunlarin............................................................................................ 48
Pagnilayan ........................................................................................51

Aralin 7: Mga Organisasyon ng Negosyo
Alamin................................................................................................ 53
Paunlarin............................................................................................ 55
Pagnilayan at Unawain.................................................................... 57
Isabuhay.............................................................................................60
Pangwakas na Pagtataya............................................................... 62

iv
Yunit II: Maykroekonomiks
Panimula at Gabay na Tanong........................................................69
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit........................................................70
Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................70
Panimulang Pagtataya......................................................................72

Aralin 1: Demand
Alamin..................................................................................................79
Paunlarin.............................................................................................82
Pagnilayan..........................................................................................86

Aralin 2: Elastisidad ng Demand (Price Elasticity of Demand)

Alamin.................................................................................................89
Paunlarin.............................................................................................91
Pagnilayan..........................................................................................93

Aralin 3: Supply
Alamin.................................................................................................95

DEPED COPY
Paunlarin.............................................................................................98
Pagnilayan at Unawain...................................................................106

Aralin 4: Interaksyon ng Demand at Supply

Alamin................................................................................................109
Paunlarin............................................................................................111
Pagnilayan.........................................................................................115

Aralin 5: Ang Pamilihan at ang mga Istruktura Nito

Alamin................................................................................................117
Paunlarin...........................................................................................121
Pagnilayan.........................................................................................127

Aralin 6: Ugnayan ng Pamilihan at Pamahalaan

Alamin................................................................................................131
Paunlarin...........................................................................................134
Pagnilayan........................................................................................138
Isabuhay............................................................................................143
Pangwakas na Pagtataya...............................................................146

v
Yunit III: Makroekonomiks
Panimula at Gabay na Tanong........................................................153
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit.........................................................153
Mga Inaasahang Kakayahan...........................................................154
Panimulang Pagtataya......................................................................155

Aralin 1: Paikot na daloy ng Ekonomiya

Alamin..................................................................................................161
Paunlarin.............................................................................................164
Pagnilayan..........................................................................................166

Aralin 2: Pambansang Kita

Alamin..................................................................................................170
Paunlarin..............................................................................................172
Pagnilayan...........................................................................................174

Aralin 3: Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok at Pagkonsumo

Alamin..................................................................................................178

DEPED COPY
Paunlarin.............................................................................................180
Pagnilayan...........................................................................................186

Aralin 4: Implasyon
Alamin..................................................................................................189
Paunlarin..............................................................................................191
Pagnilayan...........................................................................................194

Aralin 5: Patakarang Piskal

Alamin..................................................................................................198
Paunlarin.............................................................................................201
Pagnilayan..........................................................................................203

Aralin 6: Patakarang Pananalapi

Alamin.................................................................................................208
Paunlarin.............................................................................................210
Pagnilayan..........................................................................................214
Isabuhay..............................................................................................216
Pangwakas na Pagtataya.................................................................218

vi
Yunit IV: Mga Sektor ng Ekonomiya at mga Patakarang Pang-
Ekonomiya Nito
Panimula at Gabay na Tanong..........................................................224
Mga Aralin at Saklaw ng Yunit...........................................................225
Panimulang Pagtataya........................................................................227

Aralin 1: Konsepto at Palatandaan ng Pambansang Kaunlaran

Alamin....................................................................................................234
Paunlarin................................................................................................237
Pagnilayan.............................................................................................247

Aralin 2: Sektor ng Agrikultura

Alamin....................................................................................................253
Paunlarin...............................................................................................255
Pagnilayan.............................................................................................261

Aralin 3: Sektor ng Industriya
Alamin....................................................................................................266

DEPED COPY
Paunlarin................................................................................................268
Pagnilayan.............................................................................................272

Aralin 4: Sektor ng Paglilingkod

Alamin....................................................................................................277
Paunlarin................................................................................................279
Pagnilayan.............................................................................................286

Aralin 5: Impormal na Sektor

Alamin....................................................................................................291
Paunlarin...............................................................................................294
Pagnilayan.............................................................................................301

Aralin 6: Kalakalang Panlabas

Alamin....................................................................................................304
Paunlarin................................................................................................308
Pagnilayan.............................................................................................314
Isabuhay.................................................................................................318
Pangwakas na Pagtataya...................................................................320

vii
DEPED COPY

viii
DEPED COPY

ix
 K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM

BALANGKAS NG ARALING PANLIPUNAN

Deskripsyon

Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan (AP) Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at
ang K-12 Philippine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangan sa
siglo 21 upang makalinang ng “functionally literate and developed Filipino.” Kaya naman, tiniyak na ang mga binuong nilalaman, pamantayang
pangnilalaman at pamantayan sa pagganap sa bawat baitang ay makapag-aambag sa pagtatamo ng nasabing mithiin. Sa pag-abot ng nasabing
mithiin, tunguhin (goal) ng K-12 Kurikulum ng Araling Panlipunan ang makahubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, mapanagutan,
produktibo, makakalikasan, makabansa at makatao na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usaping pangka-
saysayan at panlipunan.

Katuwang sa pagkamit ng layuning ito ay ang pagsunod sa teorya sa pagkatuto na kontruktibismo, magkatuwang na pagkatuto (col-
laborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto at ang paggamit ng mga pamaraang tematiko-kronolohikal at paksain/
konseptuwal, pagsisiyat, intregratibo, interdesiplinaryo at multisiplinaryo. Sa pagkamit ng nasabing adhikain, mithi ng kurikulum na mahubog
ang pag-iisip (thinking), perpekstibo at pagpapahalagang pangkasaysayan at sa iba pang disiplina ng araling panlipunan sa pamamagitan ng
magkasabay na paglinang sa kanilang kaalaman at kasanayang pang-disiplina.

x
Mula sa unang baitang hanggang ika-labindalawang baitang, naka-angkla (anchor) ang mga paksain at pamantayang pang-nilalaman
at pamantayan sa pagganap ng bawat yunit sa pitong tema: I) tao, kapaligiran at lipunan 2)panahon, pagpapatuloy at pagbabago, 3) kultura,
pananagutan at pagkabansa, 4) karapatan, pananagutan at pagkamamamayan 5) kapangyarihan, awtoridad at pamamahala, 6)produksyon,
distibusyon at pagkonsumo 7) at ungnayang pangrehiyon at pangmundo Samantala, ang kasanayan sa iba’t-ibang disiplina ng araling panlipu-
nan tulad pagkamalikhain, mapanuring pag-iisip at matalinong pagpapasya , pagsasaliksik/ pagsisiyasat, kasanayang pangkasaysayan at Araling
Panlipunan, at pakikipagtalastasan at pagpapalawak ng pandaigdigan pananaw, ay kasabay na nalilinang ayon sa kinakailangang pag-unawa
at pagkatuto ng mag-aaral sa paraang expanding.

Sa ibang salita, layunin ng pagtuturo ng K-12 Araling Panlipunan na malinang sa mag-aaral ang pag-unawa sa mga pangunahing
kaisipan at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pampulitika, ekonomiks at kaugnay na disiplinang panlipunan upang siya ay makaalam,
makagawa, maging ganap at makipamuhay (Pillars of Learning). Binibigyang diin sa kurikulum ang pag-unawa at hindi pagsasaulo ng mga
konsepto at terminolohiya. Bilang pagpapatunay ng malalim na pag-unawa, ang mag-aaral ay kinakailangang makabuo ng sariling kahulugan
at pagpapakahulugan sa bawat paksang pinag-aaralan at ang pagsasalin nito sa ibang konteksto lalo na ang aplikasyon nito sa buhay na may
kabuluhan mismo sa kanya at sa lipunang kanyang ginagalawan.
DEPED COPY
 K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
Batayan ng K to 12 Araling Panlipunan Kurikulum

Naging batayan ng K-12 Araling Panlipunan Kurikulum ang mithiin ng “Edukasyon para sa Lahat 2015” (Education for All 2015) at ang K-12 Philip-
pine Basic Education Curriculum Framework. Layon ng mga ito na magkaroon ng mga kakayahang kinakailangang sa siglo 21 upang makalinang
ng “functionally literate and developed Filipino.” Nilalayon din ng batayang edukasyon ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na
pag-aaral (lifelong learning). Ang istratehiya sa pagkamit ng mga pangkalahatang layuning ito ay alinsunod sa ilang teorya sa pagkatuto na kon-
struktibismo, magkatuwang na pagkatuto (collaborative learning), at pagkatutong pangkaranasan at pangkonteksto.

Ang sakop at daloy ng AP Kurikulum ay nakabatay sa kahulugan nito:

Ang Araling Panlipunan ay pag-aaral ng mga tao at grupo, komunidad at lipunan, kung paano sila namuhay at namumuhay, ang kanilang ugnayan
at interaksyon sa kapaligiran at sa isa’t isa, ang kanilang mga paniniwala at kultura, upang makabuo ng pagkakakilanlan bilang Pilipino, tao at
miyembro ng lipunan at mundo at maunawaan ang sariling lipunan at ang daigidig, gamit ang mga kasanayan sa pagsasaliksik, pagsisiyasat,
mapanuri at malikhaing pag-iisip, matalinong pagpapasya, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, at mabisang komunikasyon. Layunin
ng Araling Panlipunan ang paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo, makakalikasan, makabansa, at makatao,
na may pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan, tungo sa pagpanday ng

xi
kinabukasan.

Layunin ng AP Kurikulum

Nilalayon ng AP Kurikulum na makalinang ng kabataan na may tiyak na pagkakakilanlan at papel bilang Pilipinong lumalahok sa buhay ng lipunan,
bansa at daigdig. Kasabay sa paglinang ng identidad at kakayanang pansibiko ay ang pag-unawa sa nakaraan at kasalukuyan at sa ugnayan sa loob
ng lipunan, sa pagitan ng lipunan at kalikasan, at sa mundo, kung paano nagbago at nagbabago ang mga ito, upang makahubog ng indibiduwal
at kolektibong kinabukasan. Upang makamit ang mga layuning ito, mahalagang bigyang diin ang mga magkakaugnay na kakayahan sa
Araling Panlipunan: (i) pagsisiyasat; (ii) pagsusuri at interpretasyon ng impormasyon; (iii) pananaliksik; (iv) komunikasyon, lalo na ang pagsulat
ng sanaysay; at (v) pagtupad sa mga pamantayang pang-etika.
 
Tema ng AP Kurikulum

Upang tuhugin ang napakalawak at napakaraming mga paksa na nakapaloob sa Araling Panlipunan, ito ang magkakaugnay na temang gagabay sa
buong AP kurikulum, na hango sa mga temang binuo ng National Council for Social Studies (Estados Unidos).1 Hindi inaasahan na lahat ng tema
ay gagamitin sa bawat baitang ng edukasyon dahil ilan sa mga ito, katulad, halimbawa, ng ika-anim na tema, Produksyon, Distribusyon at Pag-
konsumo, ay mas angkop sa partikular na kurso (Ekonomiks) kaysa sa iba. Bagamat tatalakayin din ang ilang mga konsepto nito sa kasaysayan ng
DEPED COPY

Pilipinas, ng Asya at ng mundo. Iaangkop ang bawat tema sa bawat baitang ngunit sa kabuuan, nasasakop ng kurikulum ang lahat ng mga tema.
 K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
1. Tao, Lipunan at Kapaligiran
Ang ugnayan ng tao sa lipunan at kapaligiran ay pundamental na konsepto sa Araling Panlipunan. Binibigyang diin ng temang ito ang pagiging bahagi
ng tao hindi lamang sa kanyang kinabibilangang komunidad at kapaligiran kundi sa mas malawak na lipunan at sa kalikasan. Sa ganitong paraan, mauu-
nawaan ng mag-aaral ang mga sumusunod:
1.1 Ang mga batayang konsepto ng heograpiya, gamit ang mapa, atlas at simpleng teknolohikal na instrumento, upang mailugar niya ang kanyang sarili
at ang kinabibilangan niyang komunidad;
1.2 Ang impluwensiya ng pisikal na kapaligiran sa tao at lipunan at ang epekto ng mga gawaing pantao sa kalikasan;
1.3 Ang mobilidad (pag-usad) ng tao at populasyon, at mga dahilan at epekto ng mobilidad na ito; at
1.4 Ang pananagutan ng indibidwal bilang miyembro ng lipunan at taga-pangalaga ng kapaligiran at tapagpanatili ng likas kayang pag-unlad

2. Panahon, Pagpapatuloy at Pagbabago

Mahalagang makita ng mag-aaral ang pag-unlad ng lipunan mula sa sinaunang panahon hanggang sa kasalukuyan upang lalo maunawaan ang kanyang
sarili at bansa at sa ganoong paraan ay makapagbuo ng identidad (pagkakakilanlan) bilang indibiduwal at miyembro ng lipunan, bansa at mundo. Sentral
sa pag-aaral ng tao, lipunan at kapaligiran ang konsepto ng panahon (time), na nagsisilbing batayang konteksto at pundasyon ng pag-uunawa ng mga
pagbabago sa buhay ng bawat isa, ng lipunang kanyang kinabibilangan, at ng kanyang kapaligiran. Ang kaisipang kronolohikal ay hindi nangangahulugan
ng pagsasaulo ng mga petsa o pangalan ng tao at lugar, bagamat mayroong mga mahahalagang historikal fact ( katotohan/ impormasyon) na dapat
matutunan ng mag-aaral, kundi ang pagkilala sa pagkakaiba ng nakaraan sa kasalukuyan, ang pagpapatuloy ng mga paniniwala, istruktura
at iba pa sa paglipas ng panahon, ang pag-unawa ng konsepto ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpahalaga sa konstekto ng
pangyayari sa nakaraan man o sa kasalukuyan, at ang mga kaugnay na kakayahan upang maunawaan nang buo ang naganap at nagaganap.

xii
3. Kultura, Pagkakakilanlan at Pagkabansa
Kaugnay sa dalawang naunang tema ang konsepto ng kultura, na tumutukoy sa kabuuan ng mga paniniwala, pagpapahalaga, tradisyon, at
paraan ng pamumuhay ng isang grupo o lipunan, kasama ang mga produkto nito katulad ng wika, sining, at iba pa. Nakaangkla sa kultura ang identidad
ng grupo at ng mga miyembro nito, na sa bansang Pilipinas at sa ibang bahagi ng mundo ay napakarami at iba-iba. May mga aspeto ng kultura na nag-
babago samantala ang iba naman ay patuloy na umiiral sa kasalukuyan. Sa pag-aaral ng temang ito, inaasahan na makabubuo ang mag-aaral ng
sariing pagkakakilanlan bilang kabataan, indibidwal at Pilipino, at maunawaan at mabigyang galang ang iba’t ibang kultura sa Pilipinas. Ang pagkakak-
ilanlan bilang Pilipino ay magiging basehan ng makabansang pananaw, na siya namang tutulong sa pagbuo ng mas malawak na pananaw ukol sa mundo.

4. Karapatan, Pananagutan at Pagkamamamayan

Nakabatay ang kakayahang pansibiko sa pag-unawa sa papel na ginagampanan ng bawat isa bilang mamamayan at kasapi ng lipunan at sa pagkilala
at pagtupad ng mga karapatan at tungkulin bilang tao at mamamayan. Pananagutan ng mamamayan na igalang ang karapatan ng iba, anuman ang
kanilang pananampalataya, paniniwalang pampulitika, kultural, kasarian, etnisidad, kulay ng balat, pananamit at personal na pagpili. Kasama rito ang
paggalang sa opinyon ng iba kahit hindi ito sang-ayon o katulad ng sariling pag-iisip, at respeto sa pagkatao ng sinuman sa bansa at mundo. Ang pag-
unawa sa karapatang pantao at ang pananagutang kaakibat dito ay mahalagang bahagi ng AP kurikulum upang makalahok ang magaaral nang ganap at
sa makabuluhang paraan sa buhay ng komunidad, bansa at mundo.
DEPED COPY
 K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
5. Kapangyarihan, Awtoridad at Pamamahala
Bahagi ng pagkamamamayan ay ang pag-unawa sa konsepto ng kapangyarihan, ang paggamit nito sa bansa at sa pang-araw-araw na buhay, ang
kahulugan at kahalagahan ng demokratikong pamamalakad, at ang uri ng pamahalaan sa Pilipinas. Sakop din ng temang ito ang Saligang Batas, na
nagsasaad ng mga karapatan at pananagutan ng mamamayan at ng sambayanang Pilipino. Ang pag-unawa sa konsepto ng awtoridad at liderato sa
iba-ibang antas at aspeto ng pamahalaan, kasama ang mabigat na tungkulin sa pagiging isang lider, ay tatalakayin sa AP kurikulum. Ang karanasan
din ng mga bansa sa Asya at sa ibang bahagi ng daigidig ngayon at sa nakaraan ay pinagmulan ng maraming halimbawa at aralin ukol sa temang ito.

6. Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo

Paano gagastusin ang sariling allowance o kita ng magulang? Paano palalaguin ang naipong pondo ng pamilya? Ang sagot sa mga simpleng tanong
na ito ay may kinalaman sa batayang konsepto ng pagpili (choice), pangangailangan, paggastos (expenditure), halaga at pakinabang (cost and
benefit) na sakop unang-una ng Ekonomiks, ngunit ginagamit din sa pag-aaral ng kasaysayan ng Pilipinas at mga lipunan sa rehiyon ng Asya at daigidig.
Sa pag-aaral ng temang Produksyon, Distribusyon at Pagkonsumo, magagamit ng mag-aaral ang mga konseptong ito sa sariilng buhay at mauunawaan
ang ibang konsepto katulad ng inflation, GDP, deficit, na karaniwang nababasa sa dyaryo o naririnig sa balita sa radyo. Mahalaga ring maunawaan ng
mag-aaral ang panlipunang epekto ng desisyon ng indibidwal na konsyumer at ng mga kumpanya, katulad ng epekto ng kanilang pagpapasya sa presyo

xiii
ng bilihin o ang epekto ng patakaran ng pamahalaan sa pagdebelop ng ekonomiya, gamit ang pamamaraang matematikal. (Consumer Ed. Financial
Literacy, Pag-iimpok)

7. Ugnayang Panrehiyon at Pangmundo

Sinusuportahan ng temang ito ang layunin ng AP kurikulum na makabuo ang mag-aaral ng pambansa at pandaigdigang pananaw at pagpa-
pahalaga sa mga pangunahing usapin sa lipunan at mundo. Araling Asyano sa baitang 7, Kasaysayan ng Daigdig sa baitang 8, Ekonomiks sa baitang
9 at Mga Kontemporaryong Isyu sa baitang 10. Makatutulong ang kaalaman tungkol sa ibang bansa sa pag-unawa ng lugar at papel ng Pilipinas sa
rehiyon at mundo, at kung paano maaaring kumilos ang Pilipino at ang bansa sa paglutas ng mga suliranin bilang kasapi ng pandaigdigang komunidad.

Inaasahan na sa ika-11 at ika-12 na baitang ay magkakaroon ng mga elektib na kursong tatalakay sa iba’t ibang isyu (lokal, pambansa, panrehiyon, at
pandaigidig) upang lumawak ang kaalaman ng mga mag-aaral at malinang ang kanilang mga mapanuring kakayahan. Sa ganitong paraan din ay lalong
mahahasa ang pagkakadalubhasa ng bawat AP na guro sa pagdisenyo ng nilalaman ng kurso at sa istratehiya ng pagturo nito alinsunod sa pangkala-
hatang balangkas ng AP. Ilang halimbawa ng mga paksa ng elektib na kurso ay:

1. Mga panganib sa kapaligiran at kalikasan, ang pangangalaga nito at mga hakbang na maaaring gawin ng mga mag-aaral at ng komunidad
upang matugunan ang mga panganib na ito;
2. Ang layunin at pilosopiya ng isang batas o patakarang opisyal, ang epekto nito sa tao at lipunan (at kalikasan), ang mga problema sa imple-
mentasyon at posibleng solusyon sa problema
DEPED COPY

3. Ang ugnayan ng kultura sa pagsulong ng lipunan (komunidad, bansa) at mga isyung kaugnay sa kaunlaran ng lipunan
4. Mga pandaigdigang problema sa klima, kalamidad (natural at likha ng tao), at ang paglutas ng mga suliraning ito
 
 K to 12 BASIC EDUCATION CURRICULUM
Mga Kakayahan
Ang mga kakayahan ng bagong AP kurikulum ay nakaugat sa mga layunin ng batayang edukasyon: ang kapaki- pakinabang (functional) na literasi
ng lahat; ang paglinang ng “functionally literate and developed Filipino;” at ang pangmatagalang pagkatuto pagkatapos ng pormal na pag-aaral
(lifelong learning). Makikita ang mga pangkalahatang layuning ito sa mga partikular na kakayahan ng AP katulad halimbawa, ng pagsisiyasat at pag-
susuri. Samakatuwid, ang AP kurikulum ay di lamang base sa nilalaman (content-based) kundi rin sa mga kakayahan (competence-based). Sadyang
inisa-isa ang mga kakayahan ng AP upang: (a) ipakita ang ugnayan nito sa mga layunin ng batayang edukasyon, at (b) bigyang diin ang mga mapanur-
ing kakayahan na hindi malilinang sa pamamagitan ng pagsasaulo ng impormasyon.

Sa ibaba ang kabuuan ng mga pangkalahatang kakayahan sa AP kurikulum at sa bawat kakayahan, ang mga partikular na kasanayan. Magkakaugnay
ang mga kakayahan at kapwa nagpapatibay ang mga ito sa isa’t isa. Nilalayong linangin ang mga kakahayan sa debelopmental na pamamaraan na
angkop sa bawat antas ng batayang edukasyon at sa proseso ng scaffolding, upang maitatag ang pundasyon ng mga kasanayan para sa mas malalim
(at mas komplex) na kakayahan.
Kakayahan Partikular na Kasanayan
1. Natutukoy ang mga sanggunian o pinagmulan ng impormasyon
Pagsisiyasat 2. Nakagagamit ng mapa at atlas upang matukoy ang iba’t ibang lugar, lokasyon at ibang impormasyong pangheograpiya
3. Nakagagamit ng mga kasangkapang teknolohikal upang makakita o makahanap ng mga sangguniang impormasyon
1. Nakababasa ng istatistikal na datos
Pagsusuri at 2. Nakagagamit ng pamamaraang istatistikal o matematikal sa pagsuri ng kwantitatibong impormasyon at ng datos penomenong
interpretasyon pang-ekonomiya

xiv
ng datos 3. Nakababasa sa mapanuring pamamaraan upang maunawaan ang historikal na konteksto ng sanggunian at ang motibo
at pananaw ng may-akda
1. Nakauunawa ng kahulugan, uri at kahalagahan ng primaryang sanggunian at ang kaibahan nito sa sekundaryang sanggunian
2. Nakabubuo ng kamalayan sa mga pagpapahalaga, gawi at kaugalian ng panahon at nakikilala ang impormasyon pagkakaiba
at/o pagkakatulad ng mga iyon sa kasalukuyan
3. Nakikilala ang historikal na perspektibo ng awtor o manlilikha
4. Natutukoy ang pagkakaiba ng opinyon at fact
Pagsusuri at
5. Nakatataya ng impormasyon sa pamamagitan ng pagkilala sa bias o punto de bista ng awtor/manlilikha
interpretasyon
6. Nakakukuha ng datos mula sa iba’t ibang primaryang sanggunian
ng
7. Nakahihinuha mula sa datos o ebidensya
impormasyon
8. Nakapag-aayos at nakagagawa ng buod ng impormasyon—pangunahing katotohanan at ideya sa sariling salita
9. Nakauunawa ng ugnayang sanhi at epekto (cause and effect)
10. Nakapaghahambing ng impormasyon mula sa mga magkaugnay na sanggunian at nakikilala ang mga punto ng pagkakasundo
at di pagkakasundo
DEPED COPY
11. Nakabubuo ng interpretasyon tungkol sa magkaiba at posibleng magkasalungat na paliwanag ng isang pangyayari
 Kakayahan Partikular na Kasanayan
12. Nakapagbibigay ng historikal na kahalagahan sa mga tao, grupo, pangyayari, proseso o kilusan at institusyon
13. Napag-iisipan ang sariling ideya o pagtingin tungkol sa pinag-uusapan at mga natutuhan mula sa sanggunian
14. Nakapaghahambing ng sariling kaisipan sa kaisipan ng awtor/manlilikha at naipaliliwanag kung saan at bakit sumasang-
ayon o hindi ang dalawang kaisipan
15. Nakauunawa ng mobilidad at migrasyon ng populasyon, ang distribusyon nito, dahilan at epekto
16. Nakauunawa ng papel at epekto ng heograpiya sa pagbabagong panlipunan at pangkalikasan
17. Nakagagamit ng pamamaraang matematikal sa pag-unawa ng mga batayang konsepto ng Ekonomiks at sa pagsusuri ng
kwantitatibong datos
18. Nakabubuo ng konklusyon base sa interpretasyon ng impormasyon
1. Nakasasagot ng tanong base sa angkop at sapat na ebidensya
2. Nakapag-aayos ang resulta ng pagsasaliksik sa lohikal na paraan
Pagsasaliksik
3. Nakagagamit ng teknolohikal na instrumento sa pagsasaliksik, pagsusuri ng datos, pagsulat ng sanaysay o papel, at
paghanda ng presentasyon ng pananaliksik
1. Nakapag-uugnay ng sari-saring impormasyon mula sa mga angkop na sanggunian

xv
2. Naipakikilala ang sipi mula sa sanggunian at nagagamit ito nang tama
3. Naipararating sa malinaw at maayos na paraan ang sariling kaisipan tungkol sa kaganapan o isyung pinag-aaralan na
Komunikasyon pinatitibay ng nararapat na ebidensya o datos
4. Nakabubuo ng maikli ngunit malinaw na introduksyon at konklusyon kapag nagpapaliwanag
5. Nakasusulat ng sanaysay (na may habang 3-5 pahina sa mataas na baitang) na nagpapaliwanag ng isang pangyayari, isyu
o penomeno, gamit ang nararapat at sapat na impormasyon o ebidensiya sa angkop na pamamaraan
1. Nakauunawa ng karapatan at tungkulin bilang mamamayan upang makalahok sa makabuluhang paraan sa buhay ng
pamayanan, bansa at dagidig
2. Naigagalang at nabibigyang kahalagahan ang pagkakaiba ng mga tao, komunidad, kultura, at paniniwala, at ang
Pagtupad sa kanilang karapatang pantao
pamantayang 3. Nagiging maingat sa sariling naisin, paniniwala, punto de bista o posisyon
pang-etika 4. Nakapagpapakita ng pantay na pakikitungo at paggalang sa mga may ibang pag-iisip kahit hindi ito sumasang-ayon sa
sariling ideya, posisyon o pagtingin
5. Natutukoy ang sangguniang ginamit sa papel (reaksyon, maikling sanaysay) bilang pagkilala sa karapatan sa pag-
aaring intelektuwal ng awtor/manlilikha

Pamantayan sa Programa (Core learning Area Standard):

DEPED COPY

Naipamamalas ang pag-unawa sa mga konsepto at isyung pangkasaysayan, pangheograpiya, pang-ekonomiya, pangkultura, pampamahalaan, pansibiko,
at panlipunan gamit ang mga kasanayang nalinang sa pag-aaral ng iba’t ibang disiplina at larangan ng araling panlipunan kabilang ang pananaliksik, pag-
sisiyasat, mapanuring pag-iisip, matalinong pagpapasya, pagkamalikhain, pakikipagkapwa, likas-kayang paggamit ng pinagkukunang-yaman, pakikipagta-
lastasan at pagpapalawak ng pandaigdigang pananaw upang maging isang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, produktibo, makakalikasan, makabansa
at makatao na papanday sa kinabukasan ng mamamayan ng bansa at daigdig.
 Pangunahing Pamantayan ng Bawat Yugto (Key Stage Standards):
K–3
Naipamamalas ang panimulang
pag-unawa at pagpapahalaga sa sarili,
pamilya, paaralan, at komunidad, at sa mga
batayang konsepto ng pagpapatuloy at
pagbabago, distansya at direksyon gamit ang
mga kasanayan tungo sa malalim ng pag-
unawa tungkol sa sarili at kapaligirang pisikal
at sosyo-kultural , bilang kasapi ng sariling
komunidad at ng mas malawak na lipunan.
4–6
Naipamamalas ang mga kakayahan
bilang batang produktibo, mapanagutan
at makabansang mamamayang Pilipino
gamit ang kasanayan sa pagsasaliksik,
pagsisiyasat, mapanuring pag-iisip,
matalinong pagpapasya, pagkamalikhain,
pakikipagkapwa, likas-kayang
paggamit ng pinagkukunang-yaman at
pakikipagtalastasan at pag-unawa sa
mga batayang konsepto ng heograpiya,
kasaysayan, ekonomiya, pamamahala,
sibika at kultura tungo sa pagpapanday ng
maunlad na kinabukasan para sa bansa.
7 – 10
Naipamamalas ang mga kakayahan
bilang kabataang mamamayang Pilipino
na mapanuri, mapagnilay, malikhain, may
matalinong pagpapasya at aktibong pakikilahok,
makakalikasan, mapanagutan,produktibo,
makatao at makabansa, na may pandaigdigang
pananaw gamit ang mga kasanayan sa
pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t
ibang sanggunian, pagsasaliksik, mabisang
komunikasyon at pag-unawa sa mga batayang
konsepto ng heograpiya, kasaysayan, ekonomiya,
politika at kultura tungo sa pagpapanday ng
maunlad na kinabukasan para sa bansa.

Pamantayan sa Bawat Baitang/ Antas (Grade Level Standards):

Baitang Pamantayan sa Pagkatuto

xvi
K Naipamamalas ang panimulang pag-unawa sa pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang
ng kamalayan sa kapaligirang sosyal.

1 Naipamamalas ang kamalayan at pag-unawa sa sarili bilang kasapi ng pamilya at paaralan at pagpapahalaga sa kapaligirang
pisikal gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, distansya at direksyon tungo sa pagkakakilanlan bilang
indibidwal at kasapi ng pangkat ng lipunan, komunidad.

2 Naipamamalas ang kamalayan, pag-unawa at pagpapahalaga sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit
ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago,kapangyarihan, pamumuno at pananagutan, pangangailangan at kagustuhan,
pagkakilanlan, mga simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang-yaman at ng mga saksi ng kasaysayan
tulad ng tradisyong oral at mga labi ng kasaysayan.

3 Naipamamalas ang malawak na pag-unawa at pagpapahalaga ng mga komunidad ng Pilipinas bilang bahagi ng mga lalawigan
at rehiyon ng bansa batay sa (a) katangiang pisikal (b) kultura; (c) kabuhayan; at (d) pulitikal, gamit ang malalim na konsepto
ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal.
DEPED COPY
 Baitang Pamantayan sa Pagkatuto
4 Naipagmamalaki ang pagka- Pilipino at ang bansang Pilipinas na may pagpapahalaga sa pagkakaiba-iba ng mga kulturang
Pilipino batay sa paggamit ng mga kasanayan sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at
pagpapahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
5 Naipamamalas ang pag-unawa at pagpapahalaga sa pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang
sa mga malalaking pagbabagong pang-ekonomiya at ang implikasyon nito sa lipunan sa simula ng ika-labing siyam na siglo,
gamit ang batayang konsepto katulad ng kahalagahang pangkasaysayan (historical significance), pagpapatuloy at pagbabago,
ugnayang sanhi at epekto tungo sa paglinang ng isang batang mamamayang mapanuri, mapagmuni, responsable, produktibo,
makakalikasan, makatao at makabansa at may pagpapahalaga sa mga usapin sa lipunan sa nakaraan at kasalukuyan tungo sa
pagpanday ng maunlad na kinabukasan para sa bansa.

6 Naipamamalas ang patuloy na pag-unawa at pagpapahalaga sa kasaysayan ng Pilipinas mula sa ika-20 siglo hanggang sa
kasalukuyan, tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlan bilang Pilipino at mamamayan ng Pilipinas; Naipamamalas ang
malalim na pag-unawa sa kasaysayan ng Pilipinas base sa pagsusuri ng sipi ng mga piling primaryang sangguniang nakasulat,
pasalita, awdyo-biswal at kumbinasyon ng mga ito, mula sa iba-ibang panahon, tungo sa pagbuo ng makabansang

xvii
kaisipan na siyang magsisilbing basehan ng mas malawak na pananaw tungkol sa mundo

7 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipunan,
pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagkakakilanlang Asyano at magkakatuwang na
pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya
8 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdigang
hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya, kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at
ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapayapa, maunlad at matatag na kinabukasan
9 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks
gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng mamamayang mapanuri ,
mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig
10 Naipamamalas ang malalim na pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomiya,
pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap
ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang
sanggunian, pagsasaliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya
DEPED COPY
 Saklaw at Daloy ng Kurikulum

Naipamamalas ang kamalayan bilang batang Pilipino sa katangian at bahaging ginagampanan ng tahanan, paaralan at pamayanan tungo sa
paghubog ng isang mamamayang mapanagutan, may pagmamahal sa bansa at pagmamalasakit sa kapaligiran at kapwa.

Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema

Ako at ang Aking Pagkilala sa sarili at pakikipag-ugnayan sa kapwa bilang pundasyon sa paglinang ng kama-
K 1-2
kapwa layan sa kapaligirang sosyal
Ang sarili bilang kabahagi ng pamilya at paaralan tungo sa pagkakakilanlan bilang indi-
Ako, ang Aking
1 bidwal at kasapi ng komunidad, gamit ang konsepto ng pagpapatuloy at pagbabago, inter- 1-3
Pamilya at Paaralan
aksyon distansya at direksyon at ang pagpapahalaga sa kapaligirang pisikal at paaralan
Pag-unawa sa kasalukuyan at nakaraan ng kinabibilangang komunidad, gamit ang konsepto
Ang Aking Komundad, ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon, pagkakasunod-sunod ng pangyayari, mga
2 1-5
Ngayon at Noon simpleng konseptong heograpikal tulad ng lokasyon at pinagkukunang yaman, at konsepto
ng mga saksi ng kasaysayan tulad ng tradisyon oral at mga labi ng kasaysayan
Pag-unawa sa pinagmulan at pag-unlad ng sariling lalawigan at rehiyon kasama ang aspe-
Ang Mga Lalawigan sa
3 ktong pangkultura, pampulitika, panlipunan at pangkabuhayan gamit ang malalim na kon- 1-6
Aking Rehiyon
septo ng pagpapatuloy at pagbabago, interaksyon ng tao at kapaligirang pisikal at sosyal

xviii
Pagpapahalaga sa pambansang pagkakakilanlan at ang mga kontribusyon ng bawat rehi-
yon sa paghubog ng kulturang Pilipino at pambansang pag-unlad gamit ng mga kasanayan
4 Ang Bansang Pilipinas 1-6
sa heograpiya, pag-unawa sa kultura at kabuhayan, pakikilahok sa pamamahala at pagpa-
pahalaga sa mga mithiin ng bansang Pilipinas.
Pagkakabuo ng kapuluan ng Pilipinas at mga sinaunang lipunan hanggang sa simula ng
Pagbuo ng Pilipinas
5 ika-20 siglo gamit ang batayang konseptong katulad ng kahalagahang pangkasaysayan 1-6
bilang Nasyon
(historical significance), pagbabago, pag-unlad at pagpapatuloy.
Ang Pilipinas sa harap ng mga hamon at tugon ng ika-20 siglo hanggang sa kasalukuyan
Mga Hamon at Tugon
6 tungo sa pagbuo ng tiyak na pagkakakilanlang Pilipino at matatag na pagkabansa (strong 1-6
sa Pagkabansa
nationhood)
Pag-unawa at pagpapahalaga sa kamalayan sa heograpiya , kasaysayan, kultura, lipu-
7 Araling Asyano nan, pamahalaan at ekonomiya ng mga bansa sa rehiyon tungo sa pagbubuo ng pagka- 1-7
kakilanlang Asyano at magkakatuwang na pag-unlad at pagharap sa mga hamon ng Asya
DEPED COPY
 Grado Daloy ng Paksa Deskripsyon Tema
Pag-unawa at pagpapahalaga sa sama-samang pagkilos at pagtugon sa mga pandaigdi-
gang hamon sa sangkatauhan sa kabila ng malawak na pagkakaiba-iba ng heograpiya,
8 Kasaysayan ng Daigdig 1-7
kasaysayan, kultura, lipunan, pamahalaan at ekonomiya tungo sa pagkakaroon ng mapay-
apa, maunlad at matatag na kinabukasan.
Pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks gamit ang
mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa paghubog ng
9 Ekonomiks 1-7
mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makata-
rungan, at makataong mamamayan ng bansa at daigdig
Pag-unawa at pagpapahalaga sa mga kontemporaryong isyu at hamong pang-ekonomi-
ya, pangkalikasan, pampolitika, karapatang pantao, pang-edukasyon at pananagutang
Mga Kontemporaryong
10 sibiko at pagkamamamayan sa kinakaharap ng mga bansa sa kasalukuyang panahon gamit 1-7
Isyu
ang mga kasanayan sa pagsisiyasat, pagsusuri ng datos at iba’t ibang sanggunian, pagsa-
saliksik, mapanuring pag-iisip, mabisang komunikasyon at matalinong pagpapasya

xix
BILANG NG ORAS SA PAGTUTURO: 10 weeks/quarter; 4 quarters/year

Grade Time Allotment

1-2 30 min/day x 5 days

3-6 40 min/day x 5 days

7-10 3 hrs/week
DEPED COPY
 EKONOMIKS

Pamantayang Pangnilalaman: Naipamamalas ang malalim na pag-unawa sa mga pangunahing kaisipan at napapanahong isyu sa ekonomiks at
pambansang pag-unlad gamit ang mga kasanayan at pagpapahalaga ng mga disiplinang panlipunan tungo sa
paghubog ng mamamayang mapanuri, mapagnilay, mapanagutan, makakalikasan, produktibo, makatarungan, at
makataong mamamayan ng bansa at daigdig.
PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
UNANG MARKAHAN - Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks: Batayan ng Matalinong Paggamit ng Pinagkukunang Yaman tungo
sa Pagkamit ng Kaunlaran
A. Kahulugan ng Ekonomiks Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay: Ang mga mag-aaral ay
may pag-unawa:
1. Nailalapat ang kahulugan ng
sa mga pangunahing naisasabuhay ang ekonomiks sa pang-araw-araw AP9MKE-Ia-1
konsepto ng Ekonomiks pag-unawa sa mga na pamumuhay bilang isang
bilang batayan ng pangunahing konsepto mag-aaral, at kasapi ng pamilya

xx
matalino at maunlad ng Ekonomiks bilang at lipunan.
na pang-araw-araw na batayan ng matalino at 2. Natataya ang kahalagahan
pamumuhay maunlad na pang-araw- ng ekonomiks sa pang-araw-
araw na pamumuhay AP9MKE-Ia-2
araw na pamumuhay ng bawat
pamilya at ng lipunan.
B. Kakapusan 3. Naipakikita ang ugnayan ng
1. Konsepto ng Kakapusan at ang kakapusan sa pang-araw- araw AP9MKE-Ia-3
Kaugnayan nito sa Pang- araw- na pamumuhay.
araw na Pamumuhay 4. Natutukoy ang mga palatandaan
2. Palatandaan ng Kakapusan sa ng kakapusan sa pang-araw- AP9MKE-Ib-4
Pang- araw- araw na Buhay araw na buhay.
3. Kakapusan Bilang Pangunahing
Suliranin sa Pang- araw-araw na 5. Nakakabuo ang konklusyon
Pamumuhay na ang kakapusan ay isang
AP9MKE-Ib-5
DEPED COPY
4. Mga Paraan upang Malabanan ang pangunahing suliraning
Kakapusan sa Pang- araw- araw na panlipunan.
Pamumuhay 6. Nakapagmumungkahi ng mga
paraan upang malabanan ang AP9MKE-Ic-6
kakapusan
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
C. Pangangailangan at Kagustuhan 7. Nasusuri ang kaibahan ng
1. Pagkakaiba ng Pangangailangan kagustuhan (wants) sa
at Kagustuhan pangangailangan (needs) AP9MKE-Ic-7
2. Ang Kaugnayan ng Personal na bilang batayan sa pagbuo ng
Kagustuhan at Pangangailangan matalinong desisyon
sa Suliranin ngKakapusan 8. Naipakikita ang ugnayan ng
3. Hirarkiya ng Pangangailangan personal na kagustuhan at
4. Batayan ng Personal na AP9MKE-Id-8
pangangailangan sa suliranin ng
Pangangailangan at Kagustuhan kakapusan
5. Salik na nakakaimpluwensiya sa
Pangangailangan at Kagustuhan 9. Nasusuri ang hirarkiya ng
AP9MKE-Id-9
pangangailangan.

xxi
10. Nakabubuo ng sariling
pamantayan sa pagpili ng mga
AP9MKE-Ie-10
pangangailangan batay sa mga
hirarkiya ng pangangailangan
11. Nasusuri ang mga salik na
nakakaimpluwensiya sa AP9MKE-Ie-11
pangangailangan at kagustuhan
D. Alokasyon 12. Nasusuri ang kaugnayan ng
1. Kaugnayan ng Konsepto ng alokasyon sa kakapusan at AP9MKE-If-12
Alokasyon sa Kakapusan at pangangailangan at kagustuhan
Pangangailangan at Kagustuhan 13. Napahahalagahan ang
2. Kahalagahan ng Paggawa paggawa ng tamang desisyon
ng Tamang Desisyon Upang AP9MKE-If-13
upang matugunan ang
Matugunan ang Pangangailangan pangangailangan
3. Iba’t- Ibang Sistemang Pang-
ekonomiya 14. Nasusuri ang mekanismo
ng alokasyon sa iba’t-ibang
AP9MKE-Ig-14
sistemang pang-ekonomiya
DEPED COPY

bilang sagot sa kakapusan

 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
E. Pagkonsumo 15. Naipaliliwanag ang konsepto ng
AP9MKE-Ig-15
1. Konsepto ng Pagkonsumo pagkonsumo
2. Salik sa Pagkonsumo 16. Nasusuri ang mga salik na
3. Pamantayan sa Matalinong AP9MKE-Ih-16
nakakaapekto sa pagkonsumo.
Pamimili
4. Karapatan at Tungkulin Bilang 17. Naipamamalas ang talino sa
Isang Mamimili pagkonsumo sa pamamagitan
AP9MKE-Ih-17
ng paggamit ng pamantayan sa
pamimili
18. Naipagtatanggol ang mga
karapatan at nagagampanan
AP9MKE-Ih-18
ang mga tungkulin bilang isang
mamimili
F. Produksyon 19. Naibibigay ang kahulugan ng
AP9MKE-Ii-19
1. Kahulugan at Proseso ng produksyon

xxii
Produksyon at ang Pagtugon nito 21. Napahahalagahan ang mga
sa Pang- araw araw na Pamumuhay salik ng produksyon at ang
2. Salik (Factors) ng Produksyon at AP9MKE-Ii-19
implikasyon nito sa pang- araw-
ang Implikasyon nito sa Pang- araw na pamumuhay
araw araw na Pamumuhay
3. Mga Organisasyon ng Negosyo 22. Nasusuri ang mga tungkulin ng
iba’t- ibang organisasyon ng AP9MKE-Ij-20
negosyo
IKALAWANG MARKAHAN - Maykroekonomiks
A. Demand Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay 1. Nailalapat ang kahulugan ng
may pag-unawa demand sa pang araw-araw na AP9MYK-IIa-1
1. Kahulugan ng ”Demand” kritikal na pamumuhay ng bawat pamilya
2. Mga Salik na Nakakapekto sa sa mga pangunahing nakapagsusuri sa mga 2. Nasusuri ang mga salik na
Demand kaalaman sa ugnayan pangunahing kaalaman AP9MYK-IIa-2
nakaaapekto sa demand
3. Elastisidad ng Demand ng pwersa ng demand sa ugnayan ng pwersa
DEPED COPY
at suplay, at sa sistema ng demand at suplay, at 3. Matalinong nakapagpapasya sa
ng pamilihan bilang sistema ng pamilihan pagtugon sa mga pagbabago ng AP9MYK-IIb-3
salik na
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
batayan ng matalinong bilang batayan 4. Naiuugnay ang elastisidad ng
pagdedesisyon ng ng matalinong demand sa presyo ng kalakal at AP9MYK-IIb-4
sambahayan at bahay- pagdedesisyon ng paglilingkod
B. Supply” (Suplay) sambahayan at bahay- 5. Nailalapat ang kahulugan ng
suplay batay sa pang-araw-
AP9MYK-IIc-5
1. Kahulugan ng Suplay araw na pamumuhay ng bawat
2. Mga Salik ng Nakakapekto pamilya
sa Suplay 6. Nasusuri ang mga salik na
3. Elastisidad ng Suplay AP9MYK-IIc-6
nakaaapekto sa suplay
7. Matalinong nakapagpapasya sa
pagtugon sa mga pagbabago ng AP9MYK-IId-7
salik na nakaaapekto sa suplay

xxiii
C. Interaksyon ng Demand at Suplay 8. Naiuugnay ang elastisidad ng
1. Interaksyon ng demand at suplay demand at suplay sa presyo ng AP9MYK-IId-8
sa kalagayan ng presyo at ng kalakal at paglilingkod
pamilihan 9. Naipapaliwanag ang interaksyon
2. ”Shortage” at ”Surplus” ng demand at suplay sa
3. Mga Paraan ng pagtugon/ AP9MYK-IIe-9
kalagayan ng presyo at ng
kalutasan sa mga suliraning dulot pamilihan
ng kakulangan at kalabisan sa
pamilihan 10. Nasusuri ang mga epekto ng
shortage at surplus sa presyo at
AP9MYK-IIf-9
dami ng kalakal at paglilingkod
sa pamilihan
11. Naimumungkahi ang paraan
ng pagtugon/kalutasan sa mga
AP9MYK-IIg-10
suliraning dulot ng kakulangan at
kalabisan
DEPED COPY

NILALAMAN
(Content)
D. Pamilihan
1. Konsepto ng Pamilihan
2. Iba’t ibang Istraktura ng Pamilihan
3. Gampanin ng Pamahalaan sa mga
Gawaing Pangkabuhayan sa Iba’t
Ibang Istraktura ng Pamilihan
IKATLONG MARKAHAN - Makroekonomiks
Paikot na Daloy ng Ekonomiya
PAMANTAYANG PAMANTAYAN
PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
12. Napapaliwanag ang kahulugan
AP9MYK-IIh-11
ng pamilihan
13. Nasusuri ang iba’t ibang
AP9MYK-IIi-12
Istraktura ng Pamilihan
14. Napangangatwiranan ang
kinakailangang pakikialam at
regulasyon ng pamahalaan sa
mga gawaing pangkabuhayan
AP9MYK-IIj-13
sa iba’t ibang istraktura ng
pamilihan upang matugunan
ang pangangailangan ng mga
mamamayan
Naipamamalas ng mag- Ang mag-aaral ay 1. Nailalalarawan ang paikot na
AP9MAK-IIIa-1

xxiv
1. Bahaging ginagampanan ng mga
bumubuo sa paikot na daloy ng
ekonomiya
2. Ang kaugnayan sa isa’t isa ng
mga bahaging bumubuo sa paikot
na daloy ng ekonomiya
B. Pambansang Kita
1. Pambansang produkto (Gross
National Product- Gross Domestic
Product) bilang panukat ng
kakayahan ng isang ekonomiya
2. Mga pamamaraan sa pagsukat ng
pambansang produkto
aaral ang pag-unawa nakapagmumungkahi ng daloy ng ekonomiya
sa mga pangunahing mga pamamaraan kung 2. Natataya ang bahaging
kaalaman tungkol sa paano ang pangunahing ginagampanan ng mga
pambansang ekonomiya kaalaman tungkol sa AP9MAK-IIIa-2
bumubuo sa paikot na daloy ng
bilang kabahagi pambansang ekonomiya ekonomiya
sa pagpapabuti ng ay nakapagpapabuti sa
pamumuhay ng kapwa pamumuhay ng kapwa 2. Nasusuri ang ugnayan sa isa’t isa
mamamayan tungo sa mamamayan tungo sa ng mga bahaging bumubuo sa AP9MAK-IIIa-3
pambansang kaunlaran pambansang kaunlaran paikot na daloy ng ekonomiya
3. Nasusuri ang pambansang
produkto (Gross National
Product-Gross Domestic Product) AP9MAK-IIIb-4
bilang panukat ng kakayahan ng
isang ekonomiya
DEPED COPY
4. Nakikilala ang mga pamamaraan
sa pagsukat ng pambansang AP9MAK-IIIb-5
produkto
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
3. Kahalagahan ng pagsukat 5. Nasusuri ang kahalagahan ng
ng pambansang kita sa ekonomiya pagsukat ng pambansang kita sa AP9MAK-IIIc-6
ekonomiya
C. Ugnayan ng Kita, Pag-iimpok, at 6. Naipapahayag ang kaugnayan
Pagkonsumo ng kita sa pagkonsumo at pag- AP9MAK-IIIc-6
1. Kaugnayan ng kita sa iimpok
pagkonsumo at pag-iimpok 7. Nasusuri ang katuturan ng
2. Katuturan ng consumption at consumption at savings sa pag- AP9MAK-IIIc-7
savings sa pag-iimpok iimpok
D. Implasyon 8. Nasusuri ang konsepto at
AP9MAK-IIId-8
1. Konsepto ng Implasyo palatandaan ng Implasyon
2. Mga Dahilan ng Implasyon

xxv
9. Natataya ang mga dahilan sa
3. Mga Epekto ng Implasyon AP9MAK-IIId-9
pagkaroon ng implasyon
4. Paraan ng Paglutas ng
Implasyon 10. Nasusuri ang iba’t ibang epekto
AP9MAK-IIIe-10
ng implasyon
11. Napapahalagahan ang mga
AP9MAK-IIIe-11
paraan ng paglutas ng implasyon
12. Aktibong nakikilahok sa paglutas
ng mga suliraning kaugnay ng AP9MAK-IIIf-12
implasyon
A. Patakarang Piskal 13. Naipaliliwanag ang layunin ng
AP9MAK-IIIf-13
1. Layunin ng Patakarang Piskal patakarang piskal
2. Kahalagahan ng Papel na 14. Napahahalagahan ang papel na
Ginagampanan ng Pamahalaan ginagampanan ng pamahalaan
kaugnay ng mga Patakarang AP9MAK-IIIg-14
kaugnay ng mga patakarang
Piskal na Ipinapatupad nito piskal na ipinatutupad nito
3. Patakaran sa Pambansang Badyet
15. Nasusuri ang badyet at ang
DEPED COPY

at ang Kalakaran ng Paggasta ng

Pamahalaan kalakaran ng paggasta ng AP9MAK-IIIg-15
pamahalaan
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
Halimbawa: 16. Nakababalikat ng pananagutan
- Policy on Priority Assistance bilang mamamayan sa wastong AP9MAK-IIIg-16
Development Fund pagbabayad ng buwis
- Policy on the Privatization of GOCCs 17. Naiuuugnay ang mga epekto ng
- Policy on Conditional Cash Transfer patakarang piskal sa katatagan
- Patakaran sa Wastong Pagbabayad ng pambansang ekonomiya
ng Buwis (VAT EVAT/ RVAT)
4. Mga Epekto ng Patakarang AP9MAK-IIIh-17
Piskal sa Katatagan ng
Pambansang Ekonomiya

F. Patakarang Pananalapi (Monetary 18. Naipaliliwanag ang layunin ng

AP9MAK-IIIh-18
Policy) patakarang pananalapi
19. Naipahahayag ang kahalagahan
1. Layunin ng Patakarang Pananalapi ng pag-iimpok at pamumuhunan AP9MAK-IIIi-19

xxvi
2. Kahalagahan ng Pag-iimpok at bilang isang salik ng ekonomiya
Pamumuhunan bilang isang salik
sa Ekonomiya 20. Natataya ang bumubuo ng
AP9MAK-IIIi-20
3. Mga Bumubuo sa Sektor ng sektor ng pananalapi
Pananalapi 21. Nasusuri ang mga patakarang
4. Ang Papel na Ginagampan ng pang-ekonomiya na
Bawat Sektor ng Pananalapi nakakatulong sa patakarang AP9MSP-IVj-21
5. Mga Paraan at Patakaran ng panlabas ng bansa sa buhay ng
Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) nakararaming Pilipino
upang mapatatag ang halaga ng 22. Natitimbang ang epekto ng mga
salapi patakaran pang-ekonomiya na
- Money Laundering nakakatulong sa patakarang AP9MSP-IVj-22
- Easy and Tight panlabas ng bansa sa buhay ng
Monetary Policy nakararaming Pilipino
DEPED COPY
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
IKAAPAT NA MARKAHAN - Mga Sektor Pang-ekonomiya at Mga Patakarang Pang-Ekonomiya
A. Konsepto at Palatandaan Ang mga mag-aaral ay Ang mga mag-aaral ay 1. Nakapagbibigay ng sariling
ng Pambansang Kaunlaran may pag-unawa aktibong nakikibahagi pakahulugan sa pambansang AP9MSP-IVa-1
1. Pambansang Kaunluran sa mga sektor ng sa maayos na kaunlaran
2. Mga palatandaan ng ekonomiya at mga pagpapatupad at 2. Nasisiyasat ang mga
Pambansang kaunlaran patakarang pang- pagpapabuti ng mga palatandaan ng pambansang AP9MSP-IVa-2
3. Iba’t ibang gampanin ng ekonomiya nito sa sektor ng ekonomiya kaunlaran
mamamayang Pilipino upang harap ng mga hamon at mga patakarang
makatulong sa pambansang at pwersa tungo sa pang-ekonomiya nito 3. Natutukoy ang iba’t ibang
kaunlaran pambansang pagsulong tungo sa pambansang gampanin ng mamamayang
AP9MSP-IVb-3
4. Sama-sama Pagkilos para sa at pag-unlad pagsulong at pag-unlad Pilipino upang makatulong sa
Pambansang Kaunlaran pambansang kaunlaran

xxvii
4. Napahahalagahan ang
sama-samang pagkilos ng
AP9MSP-IVb-4
mamamayang Pilipino para sa
pambansang kaunlaran
5. Nakapagsasagawa ng isang
pagpaplano kung paano
makapag-ambag bilang AP9MSP-IVc-5
mamamayan sa pag-unlad ng
bansa
B. Sektor ng Agrikultura 6. Nasusuri ang bahaging
1. Ang bahaging ginagampanan ginagampanan ng agrikultura,
AP9MSP-IVc-6
ng agrikultura, pangingisda at pangingisda, at paggugubat sa
paggugubat sa ekonomiya at sa ekonomiya at sa bansa
bansa 7. Nasusuri ang mga dahilan at
2. Mga dahilan at epekto ng epekto ng suliranin ng sektor
suliranin ng sektor ng agrikultura, AP9MSP-IVd-7
ng agrikultura, pangingisda, at
pangingisda, at paggugubat sa paggugubat sa bawat Pilipino
DEPED COPY

bawat Pilipino
3. Mga patakarang pang Ekonomiya 8. Nabibigyang-halaga ang mga
nakatutulong sa sektor ng patakarang pang-ekonomiya
AP9MSP-IVd-8
agrikultura nakatutulong sa sektor ng
agrikultura
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
(industriya ng agrikultura, pangingisda, (industriya ng agrikultura,
at paggugubat) pangingisda, at paggugubat)
Halimbawa:
- Comprehensive Agrarian Reform Law
- Policy on Importation of Rice
- Policy on Drug Prevention
C. Sektor ng Industriya 9. Nasusuri ang bahaging
1. Bahaging ginampanan ng sektor ginagampanan ng sektor ng
ng industriya, tulad ng pagmimina, industriya, tulad ng pagmimina, AP9MSP-IVe-9
tungo sa isang masiglang tungo sa isang masiglang
ekonomiya ekonomiya
2. Ang pagkakaugnay ng sektor 10. Nasusuri ang pagkakaugnay
agrikultural at industriya tungo sa ng sektor agrikultural at
pag-unlad ng kabuhayan AP9MSP-IVe-10
industriya tungo sa pag-unlad ng
3. Mga patakarang pang-ekonomiya kabuhayan
nakatutulong sa sektor industriya
- Filipino First Policy 11. Nabibigyang-halaga ang mga
- Oil Deregulation Law patakarang pang-ekonomiyang
nakatutulong sa sektor ng AP9MSP-IVe-11

xxviii
- Policy on Microfinancing
- Policy on Online Businesses industriya

D. Sektor ng Paglilingkod 12. Nasusuri ang bahaging

1. Ang bahaging ginagampanan ginagampanan ng sektor ng AP9MSP-IVf-12
ng sektor ng paglilingkod sa paglilingkod
pambansang ekonomiya 13. Napapahalagahan ang mga
2. Mga patakarang pang-ekonomiya patakarang pang-ekonomiya
na nakakatulong sa sektor ng AP9MSP-IVf-13
na nakakatulong sa sektor ng
paglilingkod paglilingkod
3. Batas na Nagbibigay Proteksyon at
Nangangalaga sa mga Karapatan 14. Nakapagbibigay ng sariling
ng Mangggawa pakahulugan sa konsepto ng
- Contractualization and Labor impormal na sektor AP9MSP-IVg-14
Outsourcing
DEPED COPY
- Salary Standardization Law
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
E. Impormal na Sektor 15. Nasusuri ang mga dahilan ng
pagkakaroon ng impormal na AP9MSP-IVg-15
1. Mga Dahilan at Anyo ng Impormal sector
na Sektor ng Ekonomiya 16. Natataya ang mga epekto
2. Mga epekto ng impormal na ng impormal na sector ng AP9MSP-IVh-16
sektor ng ekonomiya ekonomiya
3. Mga Patakang Pang-
ekonomiya na may 17. Napapahalagahan ang mga
kaugnayan patakarang pang-ekonomiya
sa Impormal na Sektor na nakakatulong sa sektor ng
paglilingkod AP9MSP-IVh-17
- Counterfeiting
- Black Market

xxix
F. Kalakalang Panlabas 18. Natataya ang kalakaran ng
AP9MSP-IVi-18
kalakalang panlabas ng bansa
1. Ang Kalakaran sa Kalakalang 19. Nasusuri ang ugnayan ng
Panlabas ng Pilipinas Pilipinas para sa kalakalang
2. Ang ugnayan ng Pilipinas para panlabas nito sa mga
sa kalakalang panlabas nito sa samahan tulad ng World Trade
mga samahan ng tulad ng World AP9MSP-IVi-19
Organization at Asia-Pacific
Trade Organization at Asia Pacific Economic Cooperation tungo sa
Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng
patas na kapakinabangan ng mga mga mamamayan ng daigdig
mamamayan ng daigdig
20. Napahahalagahan ang
kontribusyon ng kalakalang
AP9MSP-IVi-20
panlabas sa pag-unlad
ekonomiya ng bansa
DEPED COPY
 PAMANTAYANG PAMANTAYAN
NILALAMAN PAMANTAYAN SA PAGKATUTO
PANGNILALAMAN SA PAGGANAP CODE
(Content) (Learning Competencies)
(Content Standard) (Performance Standard)
3. Mga Kontribusyon ng Kalakalang 21. Nasusuri ang mga patakarang
Panlabas sa Pag-unlad ng pang-ekonomiya na
Ekonomiya ng Pilipinas nakakatulong sa patakarang
4. Mga patakaran pang-ekonomiya panlabas ng bansa sa buhay ng
AP9MSP-IVj-21
na nakakatulong sa patakarang nakararaming Pilipino
panlabas ng bansa sa buhay ng
nakararaming Pilipino
-Policy on ASEAN Economic Community
2015 22. natitimbang ang epekto ng mga
-Policy on Trade Liberalization patakaran pang-ekonomiya na
nakakatulong sa patakarang AP9MSP-IVj-22
panlabas ng bansa sa buhay ng
nakararaming Pilipino

xxx
DEPED COPY
 CODE BOOK LEGEND

Sample: AP5KPK-IIIf-5

LEGEND SAMPLE
First Entry Learning Area and Strand/ Sub- Araling Panlipunan AP5
ject or Specialization
Grade Level Baitang 5
Uppercase Letter/s Domain/Content/ Component/ Pagbabagong Kultural sa Pama- KPK
Topic mahalang Kolonyal ng mga
Espanyol
-
Roman Numeral
Quarter Ikatlong Markahan III
*Zero if no specific quarter

xxxi
Lowercase Letter/s
*Put a hyphen (-) in between
Week Ika-anim na linggo f
letters to indicate more than a
specific week
-
Arabic Number Competency Nakapagbibigay ng sariling pan- 5
anaw tungkol sa naging epekto
ng kolonyalismo sa lipunan ng
sinaunang Pilipino
DEPED COPY
 DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE DOMAIN/ COMPONENT CODE
Heograpiya at Mga Sinaunang Kabihasnan sa
Ako ay Natatangi NAT Ang Pinagmulan ng Lahing Pilipino PLP HSK
Daigdig
Ang Aking Pamilya PAM Pamunuang Kolonyal ng Espanya PKE Ang Daigdig sa Klasiko at Transisyonal na Panahon DKT
Pagbabagong Kultural sa Pamamahalang
Ang Aking Paaralan PAA KPK Ang Pag-usbong ng Makabagong Daigdig PMD
Kolonyal ng mga Espanyol
Mga Pagbabago sa Kolonya at Pag-usbong
Ako at ang Aking Kapaligiran KAP PKB Ang Kontemporanyong Daigdig AKD
ng Pakikibaka ng Bayan
Kinalalagyan Ng Pilipinas At Ang Malayang
Ang Aking Komunidad KOM PMK Mga Pangunahing Konsepto ng Ekonomiks MKE
Kaisipan Sa Mundo
Pagpupunyagi sa Panahon ng
Ang Aking Komunidad Ngayon at
KNN Kolonyalismong Amerikano at Ikalawang KDP Maykroekonomiks MYK
Noon
Digmaang Pandaigdig
Pagtugon sa mga Suliranin, Isyu at Hamon
Pamumuhay sa Komunidad PSK SHK Makroekonomiks MAK
sa Kasarinlan ng Bansa
Tungo sa Pagkamit ng Tunay na Mga Sektor Pang-Ekonomiya at Mga Patakarang
Pagiging Kabahagi ng Komunidad PKK TDK MSP
Demokrasya at Kaunlaran Pang-Ekonomiya Nito

xxxii
Ang Mga Lalawigan Sa Aking
LAR Heograpiya ng Asya HAS Mga Isyung Pangkapaligiran at Pang-ekonomiya IPE
Rehiyon
Ang Mga Kwento Ng Mga
KLR Sinaunang Kabihasnan sa AsyaHanggang KSA Mga Isyung Politikal at Pangkapayapaan IPP
Lalawigan Sa Sariling Rehiyon
Ang Pagkakakilanlang Kultural Ng Ang Timog at Kanlurang Asya sa
PKR TKA Mga Isyu sa Karapang Pantao at Gender IKP
Kinabibilangang Rehiyon Transisyonal at Makabagong Panahon
Ang Silangan at Timog-Silangang Asya sa Mga Isyung Pang-Edukasyon at Pansibiko at
Ekonomiya At Pamamahala EAP KIS
Transisyonal at Makabagong Panahon Pagkamamamayan (Civics and Citizenship)
Ang Aking Bansa AAB
Lipunan, Kultura at Ekonomiya
LKE
ng Aking Bansa
Ang Pamamahala Sa Aking Bansa PAB
Kabahagi Ako sa Pag-unlad ng
KPB
DEPED COPY
Aking Bansa
 YUNIT I

MGA PANGUNAHING KONSEPTO NG EKONOMIKS

PANIMULA AT MGA GABAY NA TANONG

Bawat tao ay humaharap sa iba’t ibang sitwasyon sa araw-araw. Kalimitan,

magkakaiba ang kanilang mga karanasan ayon sa kanilang mga kagustuhan at
pangangailangan. Ang kanilang pagtugon ay batay sa kanilang interes at preperensiya
o pinipili.

Sa kabila nito, hindi maikakaila na kaalinsabay ng pagtugon sa mga

pangangailangan at kagustuhan ay nahaharap sila sa suliranin na dulot ng kakapusan
ng pinagkukunang-yaman.

Ang modyul na ito ay naglalayong maipamalas ng mga mag-aaral ang kanilang

pag-unawa sa mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng matalino

DEPED COPY
at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay. Layunin din nitong maisabuhay ng
mga mag-aaral ang mga pangunahing konsepto ng Ekonomiks bilang batayan ng
matalino at maunlad na pang-araw-araw na pamumuhay.

PAMANTAYAN SA PAGKATUTO

Pamantayang Pangnilalaman Pamantayang Pagganap

Naipamamalas ng mag-aaral ang pag- Naisasabuhay ang pag-unawa sa mga

unawa sa mga pangunahing konsepto pangunahing konsepto ng Ekonomiks
ng Ekonomiks bilang batayan ng bilang batayan ng matalino at maunlad na
matalino at maunlad na pang-araw-araw pang-araw-araw na pamumuhay
na pamumuhay

Sa araling ito, inaasahan na matutuhan mo ang sumusunod:

• Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-

ARALIN 1: araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral
KAHULUGAN NG at kasapi ng pamilya at lipunan
EKONOMIKS • Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-
araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng
lipunan

1
 • Naipakikita ang ugnayan ng kakapusan sa pang-
araw-araw na pamumuhay

• Natutukoy ang mga palatandaan ng kakapusan sa

ARALIN 2: pang-araw-araw na buhay
KAKAPUSAN
• Nakabubuo ng konklusyon na ang kakapusan ay
isang pangunahing suliraning panlipunan

• Nakapagmumungkahi ng mga paraan upang mala-

banan ang kakapusan

• Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa

pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo
ng matalinong desisyon

• Naipakikita ang ugnayan ng personal na kagustuhan

ARALIN 3: at pangangailangan sa suliranin ng kakapusan
ANGANGAILANGAN

DEPED COPY
• Nasusuri ang herarkiya ng pangangailangan
AT KAGUSTUHAN
• Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng
mga pangangailangan batay sa mga herarkiya ng
pangangailangan

• Nasusuri ang mga salik na nakakaimpluwensiya sa

pangangailangan at kagustuhan
• Nasusuri ang kaugnayan ng alokasyon sa kakapusan,
pangangailangan at kagustuhan

ARALIN 4: • Napahahalagahan ang paggawa ng tamang desisyon

ALOKASYON upang matugunan ang pangangailangan

• Nasusuri ang mekanismo ng alokasyon sa iba’t

ibang sistemang pang-ekonomiya bilang sagot sa
kakapusan

• Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo

• Nasusuri ang mga salik na nakakaapekto sa pagkonsumo

ARALIN 5:
PAGKONSUMO • Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan
ng paggamit ng pamantayan sa pamimili

• Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan

ang mga tungkulin bilang isang mamimili

2
 • Naibibigay ang kahulugan ng produksiyon
ARALIN 6: • Napahahalagahan ang mga salik ng produksiyon
PRODUKSIYON at ang implikasyon nito sa pang-araw-araw na
pamumuhay

ARALIN 7:
• Nasusuri ang mga tungkulin ng iba’t ibang organi-
MGA ORGANISASYON
sasyon ng negosyo
NG NEGOSYO

GRAPIKONG PANTULONG

Walang katapusang Limitadong pinagkukunang-

DEPED COPY
pangangailangan at kagustuhan yaman

KAKAPUSAN

Pagkonsumo ALOKASYON Produksiyon

EKONOMIKS

3
 PANIMULANG PAGTATAYA
Panuto: Isulat ang titik ng pinakatamang sagot sa sagutang papel.

( K )1. Sa ilalim ng command economy, ang mga pagpapasya kung anong produkto
at serbisyo ang dapat na likhain ay nakasalalay sa kamay ng:

A. konsyumer
B. prodyuser
C. pamilihan
D. pamahalaan

( K )2. Ang kakapusan o scarcity ay maaaring umiral sa mga pinagkukunang-yaman

tulad ng yamang likas, yamang tao, at yamang kapital. Bakit nagkakaroon ng
kakapusan sa mga ito?

A. Dahil limitado ang mga pinagkukunang-yaman at walang katapusan

ang pangangailangan at kagustuhan ng tao
B. Dahil sa mga bagyo at iba pang uri ng kalamidad na pumipinsala sa mga

DEPED COPY
pinagkukunang-yaman
C. Dahil sa mga negosyanteng nagsasamantala at nagtatago ng mga
produktong ibinebenta sa pamilihan
D. Dahil likas na malawakan ang paggamit ng mga tao sa pinagkukunang-
yaman ng bansa

( K )3. Kung ikaw ay isang taong rasyonal, ano ang dapat mong isaalang-alang sa
paggawa ng desisyon?

A. Isaalang-alang ang mga paniniwala, mithiin, at tradisyon

B. Isaalang-alang ang mga hilig at kagustuhan
C. Isaalang-alang ang opportunity cost sa pagdedesisyon
D. Isaalang-alang ang mga dinadaluhang okasyon

( K )4. Ang paikot na daloy ng ekonomiya ay naglalarawan ng ugnayan at pangunahing

gawain ng bawat sektor ng ekonomiya. Alin sa sumusunod ang naglalarawan
sa bahaging ginagampanan ng sambahayan?
A. Nagmamay-ari ng salik ng produksiyon
B. Gumagamit ng mga salik ng produksiyon
C. Nagbabayad ng upa o renta sa lupa
D. Nagpapataw ng buwis sa bahay-kalakal

4
 ( K )5. Ang produksiyon ay isang gawaing pang-ekonomiya na dapat bigyang-pansin
ng pamahalaan. Ito ay may kinalaman sa:
A. paggamit ng mga produkto at serbisyo
B. paglikha ng mga produkto at serbisyo
C. paglinang ng likas na yaman
D. pamamahagi ng pinagkukunang-yaman

( P ) 6. Alin sa sumusunod ang pinakaangkop na kahulugan ng Ekonomiks?

A. Ito ay matalinong pagpapasya ng tao sa pagsagot ng mga suliraning
pangkabuhayan na kinakaharap.
B. Ito ay tumutukoy sa siyensiya ng kaasalan ng tao na nakakaimpluwensiya
sa kanyang pagdedesisyon.
C. Ito ay pag-aaral ng tao at ng lipunan kung paano haharapin ang mga
suliraning pangkabuhayan.
D. Ito ay pag-aaral kung paano matutugunan ng tao ang kanyang walang
katapusang pangangailangan at kagustuhan sa harap ng kakapusan.

DEPED COPY
( P ) 7. Ang kakapusan ay maaaring magdulot ng iba’t ibang suliraning panlipunan.
Alin sa sumusunod ang hindi nagpapakita ng suliraning ito?
A. Maaari itong magdulot ng kaguluhan sa mga taong nakararanas nito.
B. Tumataas ang presyo ng mga bilihin kung kaya nababawasan ang
kakayahan ng mga mamimili na bumili ng iba’t ibang produkto at serbisyo.
C. Pag-init ng klima na nagdudulot ng mas malalakas na bagyo at mahabang
panahon ng El Niño at La Niña.
D. Nagpapataas ng pagkakataong kumita ang mga negosyante.

( P ) 8. Sa bawat pagpapasya ay kalimitang may trade-off at opportunity cost. Ang

trade-off ay ang pagpili o pagsasakripisyo ng isang bagay upang makamit
ang ibang bagay at ang opportunity cost ay ang halaga ng bagay o ng best
alternative na handang ipagpalit sa bawat paggawa ng desisyon. Bakit may
nagaganap na trade-off at opportunity cost?
A. Dahil walang katapusan ang kagustuhan ng tao
B. Dahil sa limitado ang kaalaman ng mga konsyumer
C. Dahil may umiiral na kakapusan sa mga produkto at serbisyo
D. Upang makagawa ng produktong kailangan ng pamilihan

5
( P )9. Kung uunahin ang pangangailangan kaysa kagustuhan, ang sumusunod ay
maaaring maganap maliban sa _______.

A. hindi maisasakatuparan ang lahat ng layunin

B. magiging pantay ang distribusyon ng mga pinagkukunang-yaman
C. maaaring malutas o mabawasan ang suliranin sa kakapusan
D. magiging maayos ang pagbabadyet

( P )10. Si Abraham Maslow ay kilala sa modelo ng herarkiya ng pangangailangan.

Batay dito, isaayos ang sumusunod mula sa pinakamababa hanggang
pinakamataas ayon sa antas nito.

1. Responsibilidad sa lipunan
2. Pangangailangan sa seguridad
3. Pisyolohikal at biyolohikal
4. Pangangailangan sa sariling kaganapan

DEPED COPY
5. Pangangailangan sa karangalan

A. 2, 3, 4, 5, 1
B. 1, 2, 3, 4, 5
C. 3, 2, 1, 5, 4
D. 4, 5, 1, 2, 3

( P )11. Ang bawat salik ng produksiyon ay mahalaga sa paglikha ng mga produkto at

serbisyo. Ang bawat salik kapag ginamit ay may kabayaran tulad ng
A. Upa sa kapitalista, sahod sa lakas-paggawa, tubo sa may-ari ng lupa, at
interes para sa entreprenyur
B. Upa sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista,
at tubo sa entreprenyur
C. Sahod sa entreprenyur, upa sa lakas-paggawa, interes sa kapitalista, at
tubo sa entreprenyur
D. Tubo sa may-ari ng lupa, sahod sa lakas-paggawa, upa sa kapitalista, at
interes sa entreprenyur

6
Gamitin ang talahanayan sa ibaba sa tanong sa aytem 12.

HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION EXPENDITURE

AT CURRENT PRICES, IN MILLION PESOS
Annual 2012 and 2013
At Current Prices

ITEMS Growth
2012 2013 Rate
(%)
HOUSEHOLD FINAL CONSUMPTION
7,837,881 8,455,783 7.9
EXPENDITURE
  1. Food and Non-alcoholic Beverages 3,343,427 3,596,677 7.6
  2. Alcoholic Beverages, Tobacco 100,930 110,059 9.0
  3. Clothing and Footwear 108,492 116,635 7.5
4. Housing, water, Electricity, Gas, and 965,753 1,062,100 10.0
Other Fuels
5. Furnishings, Household Equipment, 310,249 326,101 5.1

DEPED COPY
and Routine Household Maintenance
  6. Health 199,821 218,729 9.5
  7. Transport 837,569 894,369 6.8
  8. Communication 247,946 264,281 6.6
  9.  Recreation and Culture 142,851 154,391 8.1
10.  Education 302,772 334,586 10.5
11.  Restaurants and Hotels 291,460 318,553 9.3
12.  Miscellaneous Goods and Services 986,611 1,059,301 7.4
Pinagkunan: http://www.nscb.gov.ph retrieved on 30 January 2014

( P )12. Alin sa sumusunod na pahayag ang may katotohanan batay sa talahanayan?

A. Malaking bahagi ng pagkonsumo ng sambahayan ay nagmumula sa
edukasyon.
B. Nagpakita ng pagbaba sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.
C. Pinakamababa ang pagkonsumo ng sambahayan sa komunikasyon.
D. Nagpakita ng pagtaas sa kabuuang pagkonsumo sa pagitan ng taong
2012-2013.

7
( U ) 13. Sa mga punto ng Production Possibility Frontier o PPF ay maituturing na
mayroong production efficiency. Ano ang kaugnayan ng PPF sa kakapusan?
Piliin ang pinakatamang sagot.
A. Ang hangganan ng PPF ay nagpapakita ng kakulangan sa mga pinagku-
kunang-yaman.
B. Ito ang mga plano ng produksiyon upang kumita nang malaki at mabawi
ang gastos sa paggawa ng produkto.
C. Ang PPF ay nagpapakita ng plano ng produksiyon batay sa kakayahan ng
isang ekonomiya na lumikha ng produkto.
D. Sa pamamagitan ng PPF ay maipakikita ang iba’t ibang alternatibo sa
paglikha ng produkto upang magamit nang episyente ang mga limita-
dong pinagkukunang-yaman.

( U ) 14. Ang kagustuhan at pangangailangan ay dalawang magkaibang konsepto.

Maituturing na kagustuhan ang isang bagay kapag higit ito sa batayang
pangangailangan. Kailan maituturing na batayang pangangailangan ang isang
produkto o serbisyo?

DEPED COPY
A. Magagamit mo ito upang maging madali ang mahirap na gawain.
B. Nagbibigay ito ng kasiyahan at kaginhawaan.
C. Hindi mabubuhay ang tao kapag wala ang mga ito.
D. Makabibili ka ng maraming bagay sa pamamagitan nito.

( U ) 15. Papaano mo ipaliliwanag ang kasabihang “There isn’t enough to go around”

na nagmula kay John Watson Howe?
A. Limitado ang mga pinagkukunang-yaman kaya’t hindi ito sasapat sa
pangangailangan ng tao.
B. Walang hanggan ang pangangailangan ng tao gayundin ang mga
pinagkukunang-yaman.
C. Ang walang pakundangang paggamit ng pinagkukunang-yaman ay
hahantong sa kakapusan.
D. May hangganan ang halos lahat ng pinagkukunang-yaman sa buong
daigdig.

( U ) 16. Kung ikaw ay kabilang sa sistemang ipinag-uutos na ekonomiya, alin sa

sumusunod ang hindi nagpapakita ng gampanin ng kasapi ng sistemang ito?
A. Ang iyong katungkulan sa ekonomiya ay nagmumula sa utos ng pamahalaan
batay sa plano.
B. Malaya kang kumikilos ayon sa sariling interes nang walang
pakikialam ng pamahalaan.
C. Sama-samang isinasagawa ang mga gawain at pakinabang sa
pinagkukunang-yaman.
D. May kalayaan ang mamamayan ngunit may kontrol pa rin ang pamahalaan
sa ilang gawain.

8
( U ) 17. Kailan masasabing matalino kang mamimili?
A. Gumagamit ng credit card sa iyong pamimili at laging inaabangan ang
pagkakaroon ng sale.
B. Segunda mano ang binibili upang makamura at makatipid sa pamimili na
pasok sa badyet.
C. Sumusunod sa badyet at sinusuri ang presyo, sangkap, at timbang
ng produktong binibili.
D. Bumibili nang labis sa pangangailangan upang matiyak na hindi mauubusan
sa pamilihan.

( U ) 18. Sa papaanong paraan mo maitataguyod ang karapatan sa tamang

impormasyon?
A. Pag-aralan ang nakatatak sa etiketa ukol sa sangkap, dami, at
komposisyon ng produkto.
B. Palaging pumunta sa timbangang-bayan upang matiyak na husto ang
biniling produkto.
C. Pahalagahan ang kalidad at hindi ang tatak ng produkto o serbisyong

DEPED COPY
bibilhin.
D. Palagiang gumamit ng recycled na produkto upang mapangalagaan ang
kapaligiran.

( U ) 19. Ano ang ipinahihiwatig ng ilustrasyon sa ibaba ukol sa produksiyon?

A. Ang produksiyon ay isang proseso ng pagsasama-sama ng output tulad
ng produkto at serbisyo ubang mabuo ang input tulad ng lupa, paggawa,
kapital, at kakayahan ng entreprenyur.
B. Ang produksiyon ay ang proseso ng pagsasasama-sama ng mga
input tulad ng lupa, lakas-paggawa, kapital, at entreprenyur upang
makabuo ng produkto at serbisyo.
C. Magaganap lamang ang produksiyon kung kompleto ang mga salik na
gagamitin dito.
D. Magiging mas produktibo ang produksiyon kung mas marami ang lakas-
paggawa kaysa sa mga makinarya.

Input Proseso Output

• Lupa
• Paggawa
• Entrepreneurship
Kapital o Puhunan
• Entrepreneurship
• Kalakal o serbisyo
• Pagsasama-sama pangkunsumo;
ng materyales, Kalakal o serbisyo
entrepreneurship
paggawa, kapital, na gamit sa
paglikha ng ibang
at entrepreneurship
produkto

9
( U ) 20. Alin sa sumusunod ang hindi nagpapahayag ng kahalagahan ng produksiyon
sa pang-araw-araw na pamumuhay?
A. Ang produksiyon ang pinagmumulan ng mga produktong kailangang
ikonsumo sa pang-araw- araw
B. Ang produksiyon ay lumilikha ng trabaho.
C. Ang pagkonsumo ang nagbibigay-daan sa produksiyon ng produkto at
serbisyo, kaya dahil dito masasabing mas mahalaga ang produksiyon
kaysa sa pagkonsumo.
D. Ang mga kinita mula sa bawat salik ng produksiyon ay nagagamit ng
sambahayan sa pagbili ng produkto at serbisyo.

Mga Sagot:
1. D 11. B
2. A 12. D
3. C 13. D

DEPED COPY
4. B 14. C
5. B 15. A
6. D 16. B
7. D 17. C
8. C 18. A
9. B 19. B
10. C 20. C

10