Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA.

Urszula Krysiak

ĆWICZENIA 1.
Określenie zbiorowości i jednostki statystycznej.
Określenie cech statystycznych oraz ich rodzaju.
Ustalenie zastosowanej skali pomiarowej w badaniu.
ĆWICZENIA 2. Prezentacja danych.

PODSTAWOWE TERMINY STATYSTYKI

Zbiorowość statystyczna (populacja statystyczna) /masa statystyczna/ - zbiór dowolnych elementów

(jednostek statystycznych) objętych badaniem statystycznym czyli tj
ogół rzeczy lub zjawisk będących przedmiotem badań statystycznych mających jedną lub kilka
własciwości stałych oraz wiele zmiennych, różnicujących poszczególne jednostki /warunek logiczności i
nieidentyczności/.

Podpopulacja – część zbiorowości statystycznej

Jednostka statystyczna –najmniejszy element zbiorowości statystycznej
Cecha statystyczna –właściwości jednostek zbiorowosci, których warianty pozwalają na ich
różnicowanie

Zadanie 1. Liczba podręczników zakupionych na początku roku akademickiego przez studentów w grupie
liczącej 20 osób była następująca:
3, 2, 3, 0, 4, 6, 4, 6, 1, 5, 0, 3, 5, 4, 0, 3, 4, 5, 4, 2.
Określ zbiorowość w tym przykładzie, liczbę jej elementów i badaną cechę.

Przedstaw powyższe dane w postaci szeregu rozdzielczego (empirycznego rozkładu cechy). Przedstaw
rozkład graficznie./ćwiczenia 2/

Zadanie 2. Liczba niewykorzystanych pokoi w pewnym hotelu sieci Astor w kolejnych dniach kwietnia była
następująca:
13, 38, 7, 10, 14, 26, 19, 8, 11, 5,
12, 20, 25, 44, 10, 0, 26, 18, 5, 22,
16, 4, 7, 17, 28, 33, 7, 11, 8, 14.
Co jest tu elementem zbiorowości, a co badaną cechą?

Przedstaw powyższe dane w postaci szeregu z klasami o jednakowej rozpiętości równej 10. Zapisz w tablicy
środki przedziałów. Narysuj histogram oraz wielobok liczebności tego rozkładu. /ćwiczenia 2/

Zadanie 3. Rozkład liczby błędów drukarskich na 50 stronach składu był nastepujący:

Liczba błędów 0 1 2 3 5

Liczba stron 15 18 12 4 1
Wyznacz skumulowany rozkład liczebności (częstości względnych) i przedstaw go graficznie. /ćw 2/

Page 1
 Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA. Urszula Krysiak

Zadanie 4. Wśród kupujących samochody przeprowadzono ankietę na temat pewnego nowego rozwiązania
technicznego. Zbadano ogółem 50 osób, spośród których 22 opowiedziały się za wprowadzeniem
nowego rozwiązania, 15 było przeciwnych, a pozostali nie mieli zdania.
Przedstaw te dane w postaci szeregu rozdzielczego, a także graficznie za pomocą diagramu i wykresu
kołowego./ćwiczenia 2/
Zadanie 5. Waga (w kg) 20 poborowych, którzy staneli w pewnym dniu przed komisją poborową była
nastepująca: 76, 67, 80, 73, 69, 73, 64, 85, 77, 74, 76, 76, 58, 63, 74, 69, 81, 74, 71, 83

Utwórz szereg rozdzielczy z klasami prawostronnie domkniętymi o jednakowej rozpiętości równej 5kg i
dolnej granicy pierwszego przedziału 55kg. Przedstaw ten rozkład graficznie za pomocą histogramu i
wieloboku liczebności. Utwórz skumulowany szereg rozdzielczy i przedstaw go w postaci wieloboku
liczebności skumulowanych./ćwiczenia 2/

Powyższe zadania pochodzą z podręcznika J. Podgórski.

CECHY STATYSTYCZNE
Podzial cech statystycznych:

a) Cechy stałe – wspólne dla całej zbiorowości

b) Cechy zmienne – właściwości rózniące poszczególne jednostki statystyczne

Rodzaje cech stałych:

➢ Rzeczowe (co?)
➢ Czasowe (kiedy?)
➢ Przestrzenne (gdzie?)

Rodzaje cech zmiennych:

➢ jakościowe (niemierzalne);
warianty cechy wyrazone są za pomocą okresleń słownych lub niekiedy liczb; liczby te nie wyrazają
jednak wartości cechy
➢ ilościowe (mierzalne);
warianty cechy wyrazone sa za pomocą liczb
- quasi ilościowe (porządkowe)
- skokowe /dyskretne
- ciagłe

Zadanie 6. Które z następujących zmiennych są zmiennymi jakościowymi?

a) Kolor samochodów bioracych udział w kilku ciężkich wypadkach
b) Czas (długość) potrzebny do wyjścia szczura z labiryntu
c) Klasyfikacja administracji: miasta , gminy, powiaty lub państwa
d) Ocena dotycząca smaku pizzy wyrażona jako słaba, dobra, wspaniała
e) Liczba badań socjologicznych dotyczących małżeństw (ile razy bad. socjol. dotyczyło małżeństw)

Page 2
 Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA. Urszula Krysiak

Zadanie 7. Poziom bólu po zabiegu dotyczącym jelit został sklasyfikowany przez grupę pacjentów jako:
żaden, niski, umiarkowany, ciężki. Podać trzy różne liczbowe systemy kodowania, które mogą zostać użyte
celem włączenia wyników do bazy danych w komputerze. Czy ten zapis zmienia zmienne w zmienne
ilościowe?

Zadanie 8. Badanie socjologiczne objęło grupę 35 gospodarstw domowych i zarejestrowano liczbę dzieci w
każdym gospodarstwie. Określ zmienną . Podaj liczbę obserwacji. Sklasyfikuj zmienną jako ciągłą lub
dyskretną.

Zadanie 9. Przeprowadzono badanie na 200 menagerach średniego szczebla dotyczące liczby godzin
spędzanych tygodniowo nad wypelnianiem dokumentacji. Okazało się że minimalny czas to 0 godzin a
maxymalny to 27 godzin tygodniowo. Co jest zmienną? Ile obserwacji jest w naszej bazie danych? Czy
zmienna jest ciągła czy dyskretna?

SKALE POMIAROWE

1. Skala nominalna /najniższy typ skali/; pozwala podzielić cały zbiór na podzbiory rozłączne i
zidentyfikować jednostki ze względu na posiadanie lub nieposiadanie danego typu cechy. Przypisuje
się liczbę lub ,,etykietę” poszczególnym kategoriom jakościowym badanych cech. W przypadku
określenia danej kategorii jakościowej za pomocą liczby , nie można na niej wykonać żadnych
arytmetycznych działań; liczby pełnia rolę nazwy danego wariantu cechy jakościowej.
Przykład:

cecha etykieta

Rodzaj ukończonych studiów Uniwersyteckie

Politechniczne

inne

Rodzaj połączenia telefonicznego Międzymiastowe

Międzynarodowe

Strefowe

komórkowe

Numer statystyczny jednostki chorobowej I 60

I62

C 002
Inne: numery telefoniczne, nawy firm, rodzaj branży

Page 3
 Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA. Urszula Krysiak

2. Skala porządkowa porzadkuje jednostki zbiorowości w pewne podzbiory w kolejności wielkościowej,

wg stopnia natężenia posiadania danej cechy (równość, różność). Wyodrębnionym podzbiorom
można przypisać:
-,,etykiety” słowne odwzorowujące relacje typu mniejszy od (<) lub większy od (>)
-liczby, zgodnie ze wzrostem natężenia badanej cechy; jest to tzw rangowanie
cecha etykieta lub
duża
Zdolność kredytowa firmy średnia
mała
bardzo zadowolony
Zadowolenie klienta z obsługi średnio zadowolony
niezadowolony
bardzo wysoka
Cena wysoka
dość wysoka
średnia
dość niska
niska
duże 3
Rodzaje ryzyka średnie 2
małe 1
brak ryzyka lub 0

3. Skala przedziałowa (interwałowa, równomierna)- ustala różnicę między stopniami skali z

dokładnością do przyjętej jednostki miary. Skala przedziałowa ma wszystkie właściwości skali
nominalnej oraz skali porządkowej, ale pozwala dodatkowo określić odległości między elementami
zbioru. Zero tej skali przyjete jest umownie (jest to tzw zero wzgledne).
Przykład cech , które można zmierzyc za pomoca skali przedziałowej:
Temperatura (skala Celsjusza, Farenheita)
Daty kalendarza.

Zastosowanie skali przedziałowej daje konkretne wartości liczbowe, na których można już
wykonywać operacje dodawania i odejmowania.

Przykład: Jeśli klient A ocenił stopień zadowolenia z obsługi na 4 punkty, natomast klient B – na 2
punkty, to można powiedzieć,że stopień zadowolenia klienta Az obsługi jest wyższy o 2 punkty
(umowne) od stopnia zadowolenia klienta B. nie można natomiast powiedzieć, że klient A jest
dokładnie dwa razy bardziej zadowolony z obsługi niż klient B.

Page 4
 Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA. Urszula Krysiak

cecha skala
0 - 10
Zdolnośc kredytowa firmy
0 -100
Ocena poziomu kursu na doradców giełdowych przez uczestników
1-5
Odporność na stresy
0 – 100
Stopien zadowolenia klienta z obsługi

4. Skala ilorazowa (stosunkowa) – ustala dokładne różnice między wartościami cech. Skala ilorazowa
posiada zero bezwzględne odpowiadające faktycznie sytuacji, w której stopień posiadania danej
cechy jest zerem. Na skali ilorazowej można wykonywać wszystkie działania arytmetyczne. Zaliczana
jest ona do skal najsilniejszych i wykorzystywana do pomiaru cehc mierzalnych, zarówno ciągłych jak
i skokowych.
Przykład cech , które można zmierzyc za pomoca skali ilorazowej:
Roczna sprzedaż, cena akcji, zysk z jednej akcji, liczba zatrudnionych pracowników, predkość
pojazdu, cena 1 baryłki ropy.
Każda cecha mierzona za pomoca skali silniejszej może być również mierzona za pomocą skali
słabszej od niej. Kolejna skala posiada wszystkie właściwości skal poprzednich i jednocześnie dodaje
nastepne, zwiększające dokładnośc pomiaru.

Przykład 1:
Niech badana cechą będzie cecha mierzalna – roczny dochód podatnika.
Wartosci osiągniętych dochodów zmierzyć można najsilniejsza skalą pomiarową , jaką jest
➢ skala ilorazowa ( 27500 zł, 32680 zł, itd.), ale możliwe jest także przejscie do słabszych skal
pomiarowych, zgodnie zprzyjeta konwencją:
➢ Skala przedziałowa: 0, 1, 2, 3, 4;
Poszczególne liczby na skali oznaczać będą :
0 - poniżej 20 000zł
1 – powyżej 20 000zł do 30 000zł
2 - powyżej 30 000zł do 50 000zł
3 - powyżej 50 000zł do 100 000zł
4 – powyżej 100 000zł
➢ Skala porzadkowa : niski, średni, wysoki
niski – powyżej 20 000ł,
średni – powyżej 20 000zł do 50 000zł,
wysoki – powyżej 50 000zł
➢ Skala nominalna: nieopodatkowany, opodatkowany
nieopodatkowany – do 26 000zł,
opodatkowany – powyżej 26 000zł

Page 5
 Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA. Urszula Krysiak

Przykład 2:
Badaną cechą jest zadowolenie klientów z jakosci obsługi w pewnej sieci handlowej. Jest to cecha
niemierzalna. Najsłabszą skalą pomiarowa dla tej cechy będzie:
skala nominana → warianty: zadowolony , niezadowolony;
silniejszy pomiar uzyskamy stosując:
skala skala porzadkowa →bardzo zadowolony , średnio zadowolony, średnio niezadowolony, bardzo
niezadowolony;
najsilniejsza będzie skala przedziałowa →np. 0 -10 .
Przy konstrukcji skali odcinek prostej zostanie podzielony równo na 10 części. Przyjęta zostanie
umowna jednostka pomiarowa oraz umowne zero.

Zadanie 10. Przypisać skale pomiarowe następujacym zmiennym:

1. pochodenie (rasa)
2. miesieczny rachunek telefoniczny
3. skale temperatury Celsjusza, Farenheita
4. stopnie wojskowe
5. czas
6. rozpoznanie kliniczne
7. numerowanie lat w kalendarzu

Zadanie 11 . Które skale pomiarowe stosujemy zwykle do danych jakościowych?

NOTACJA - SUMA UOGÓLNIONA, ILOCZYN UOGÓLNIONY

Jeżeli dodajemy do siebie wiele składników i zauważamy pewną regułę, możemy do oznaczenia sumy
stosować znak "sigma" (Σ).

9
Zamiast pisać 1+2+3+4+5+6+7+8+9 możemy napisać: i
i =1
Przeanalizujmy ten zapis: Wprowadza się tutaj tak zwany indeks (wskaźnik) oznaczony literą "i", który
zmienia się w odstępie co 1 dla każdego kolejnego składnika sumy od wartości zapisanej pod znakiem
"sigma" do wartości zapisanej nad znakiem "sigma". W naszym przypadku dodajemy liczby różniące się o 1
począwszy od jedynki aż do 9, dlatego można było zastosować właśnie taką skróconą notację.

ANALOGICZNIE:
Jeżeli mnożymy przez siebie wiele czynników i zauważamy pewną regułę, możemy do oznaczenia sumy
stosować znak "pi" (Π).

9
Zamiast pisać 1∙2∙3∙4∙5∙6∙7∙8∙9 możemy napisać: i
i =1

Przykład 1 : Niech x1=4 x2=5 x3=0 x4=6 x5=10. Obliczyć ∑x, ∑x2, (∑x)2, ∑(x-5).

Page 6
 Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA. Urszula Krysiak

∑x = x1+x2+x3+ x4 +x5 = 4 + 5 + 0 + 6 + 10 = 25

(∑x)2 = (x1+x2+x3+ x4 +x5 )2 = ( 25 )2 = 625

∑x2 = x1 2 + x22 + x32 + x42 + x5 2= 42 + 52 + 02 + 62 + 102 =177

∑(x-5)= (x1 – 5 ) + (x2 – 5) + (x3 – 5) + (x4 -5) +(x5 -5) = (4 – 5) + (5 - 5 ) + (0 - 5)+ (6 - 5)+ (10 – 5 )=

= (-1) +0-5+1+5=0

Przykład 2. Dla danych z tabeli użyj arkusza kalkulacyjnegoExcel aby obliczyć ∑x, ∑x2, ∑y, ∑y2, ∑xy

X 25 45 27 45 24 34 78 23 34 47
Y 45 32 67 36 32 24 16 25 35 66
Wskazówka:

A B C D E F
1 X Y X^2 Y^2 X*Y
2 25 45 625 2025 1125
3 45 32
4 27 67
5 45 36
6 24 32
7 34 24
8 78 16
9 23 25
10 34 35
11 47 66
12 382 378
13
Zadanie 12. Niech x1=15 x2=25 x3=10 x4=5. Obliczyć ∑x, ∑x2, (∑x)2, ∑(x-5).

Zadanie 13. Niech x1=1,3 x2=2,5 x3=0,7 x4=3,5. Obliczyć ∑x, ∑x2, (∑x)2, ∑(x-0,5).

Zadanie 14. Dla x1=17 x2=28 x3=35 y1=20 y2=30 y3=40, oblicz ∑xy, ∑x2y2, ∑xy-∑x∑y

Zadanie 15. Dla x1=25,67 x2=10,95 x3=5,65 y1=3,45 y2=1,55 y3=3,50, oblicz ∑xy, ∑x2y2, ∑xy-∑x∑y

Zadanie 16. Dla danych z tabeli użyj arkusza kalkulacyjnegoExcel aby obliczyć ∑xy.

X 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
y 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10

Zadanie 17. Użyj arkusza kalkulacyjnegoExcel aby obliczyć sumę sześcianów 15 kolejnych liczb naturalnych
/zaczynajac od 1/

Page 7
Niezbędnik. STATYSTYKA OPISOWA. Urszula Krysiak

Page 8