İLKÇAĞ UYGARLIKLARI

ANADOLU UYGARLIĞI
 Anadolu; iklim şartlarının elverişliliği, topraklarının verimliliği ve coğrafi konumu
nedeniyle, çok eskiye dayanan önemli bir yerleşim merkezidir.
 Anadolu Uygarlıkları, Mezopotamya ve Mısır ile kültür alışverişinde bulunmuş, bu yüzden
gelişmiş bir kültüre sahip olmuşlardır.

 Anadolu'da Tarih Çağları, Asurlu tüccarlar sayesinde başlamıştır. Kültepe'yi (Kayseri) kuran
Asurlu tüccarlar, Anadolu'da yazılı belgeler bırakarak Anadolu'yu yazıyla tanıştırmışlardır. (M.Ö.
2000)
 Anadolu Uygarlığı Hitit, Frig, Lidya, İon, Urartu medeniyetlerinden oluşmuştur.

HİTİTLER
 Anadolu'da uygarlığın temelini, Kızılırmak havzasında Hititler atmışlardır. Başkentleri Hattuşaş
(Boğazköy) 'tır.
 Geçim kaynakları tarım ve hayvancılığa dayanırdı.
 Eli silah tutan her erkek orduya katılmak zorundaydı.
 Hititler'de kralın yanında "Pankuş" denilen bir danışma meclisi vardı. Bu meclis kralın
yetkilerini kısıtlamıştır. ( Meşrutiyet)
 "Tavananna" denilen kraliçe de ülke yönetiminde söz sahibiydi.
 Hititler önce Hiyeroglif, daha sonra çivi yazısını kullanmışlardır.
 Tanrılarına hesap vermek amacıyla "Anal" denilen yıllıklar tuttular. Bu objektif tarih
yazıcılığını başlatmıştır.
 Hititler’de halk çeşitli sınıflara ayrılmıştır.Sınıflı toplum yapısı görülür.
 Hititler'in Mısırlılar'la yaptıkları "Kadeş Antlaşması" tarihin bilinen ilk yazılı antlaşmasıdır.
 Hititler, kaya oymacılığıyla uğraştılar. Krallar için kaya mezarları yaptılar. Yazılıkaya ve İvriz
Kabartmaları en önemli Hitit eserleridir.

FRİGLER
 Sakarya Havzası'na yerleşen Frigler’in merkezi Gordion (Polatlı)’dır.
 Tarımla uğraşmışlardır. Dini inançlarında ve kanunlarında bu etki görülmektedir.
 Ana Tanrıça Kybele ( Bereket Tanrısı)’ye taptılar.
 Frigler dokumacılıkta ileri gitmişlerdir. Halı ve kilim dokumuşlardır. ( Tapates)
 Megaron tipi konutlarda yaşamışlardır.
 Kaya mezarları yapmışlardır. (Kral Midas Mezarı) ( Mezarlarına değerli eşyaları koymaları,
öldükten sonra hayatın devam ettiğine inandıklarının kanıtıdır.)

LİDYALILAR
 Batı Anadolu'da ( bugünkü Gediz ve Küçük Menderes vadisi) yaşayan Lidyalılar, ticaretle
uğraştılar.

1
 "Kral Yolu" batı ile doğuyu birbirine bağlayan en işlek ticaret yolu olarak Lidyalılar tarafından
oluşturulmuştur.
 Lidyalılar, parayı buldular ve kullandılar. (Elektron denilen altın-gümüş karışımı sikkeler)
 Savaştan hoşlanmayan Lidyalılar, ülkelerinin savunmasını paralı askerler kullanarak sağlamışlar,
bu da Lidyalılar'ın kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.

İONLAR ( İYONLAR)
 Batı Anadolu'da yaşayan İonlar, "Polis" adı verilen şehir devletleri şeklinde örgütlenmişler ve
siyasi birlik sağlayamamışlardır. (Milet, Efes, Foça, ...)
 İonlar, denizcilikte ve deniz ticaretinde ilerlediler ve deniz kolonileri kurdular. Böylece diğer
uygarlıkları da tanımışlar ve gelişmiş bir uygarlık oluşturmuşlardır.
 Kolonilerini vatan toprağı olarak görüp savunmuşlardır.
 Ön Asya'dan gelen ticaret yollarının bitiş noktasında bulunması, deniz ticaretiyle
uğraşılması ve özgür düşünce ortamının oluşması, İonya'da bilimsel çalışmaların
gelişmesini sağlamıştır. Matematik, Tıp, Tarih, Felsefe ve Edebiyat'ta çok önemli çalışmalar
yapılmıştır.
 İlyada ve Odessa Destanları İon edebiyatının örnekleridir.
 İon Uygarlığı, Yunan Uygarlığının oluşmasında, büyük role sahiptir.
 İonlar'da mimari ve sanat gelişmiştir. ( İyon Tarzı) Efes'teki Artemis Tapınağı en önemli
eserlerindendir.

URARTULAR
 Doğu Anadolu'da, merkez Tuşpa (Van) olarak kuruldular.
 Urartular; tarım, hayvancılık, madencilik ve dokumacılık alanında gelişmişlerdir.
 Urartular bayındırlığa önem vermişlerdir. Sulama kanalları, yollar, köprüler,.... yaptılar.
NOT:Anadolu'da ayrıca Pers, Hellen ve Roma uygarlıklarının izlerine de rastlanır.

MISIR UYGARLIĞI
 Nil Nehri'nin suladığı verimli topraklara sahip Mısır'da oluşan uygarlıktır. Etrafı çöller, dağlar
ve denizle çevrili olduğundan fazla istilaya uğramamış ve çevre uygarlıklardan fazla
etkilenmemiştir.(Özgün)
 Firavunların tanrısal özellikler taşıdığına inanıldığından, ülkede mutlak egemenliği vardı.
(Teokrasi)
 Mısır'da, Nil'in etkisiyle tarım gelişmiştir. Nil Nehri'nin taşıp, tarım alanlarını bozması,
Mısırlılar'ı Nil Nehri'nin ne zaman taşacağını hesaplamaya yöneltti. Bunun sonucunda
Güneş yılı esaslı takvim, geometri bilimi ve çevre hesaplamaları öğrenildi.
 Mısır'da Mezopotamya'nın aksine ahiret inancı çok kuvvetliydi. Bu nedenle cesetlerin
bozulmasını önlemek amacıyla mumyacılık (Tahnit Sanatı) gelişmiştir. Mumyacılık sayesinde
insan vücudunu iyi tanıyan Mısırlılar, Anatomi ve Tıp bilimlerinin gelişmesini sağladılar.
 Mısır'da Firavunlar için yapılan anıt mezarlar (piramitler) dünyanın yedi hariksından biri sayılır.
 Mısırlılar, Hiyeroglif (resim) yazısını kullanmışlardır. Bu yazıyı yazmak için "Papirüs" adlı bir
bitkinin yapraklarını kullandılar.
 Mısırlılar, Hititlerle tarihin ilk yazılı antlaşması olan "Kadeş Antlaşması"nı yaptılar.

2
 Mısır daha sonra Persler'in, Büyük İskender'in ve Romalılar'ın istilasına uğramış, bu uygarlıkların
gelişiminde önemli katkıları olmuştur.

MEZOPOTAMYA UYGARLIĞI
 İlkçağda Fırat ve Dicle nehirleri arasında kalan bölgeye "Mezopotamya" denmiştir.
 Mezopotamya Uygarlığı Sümer, Akad, Babil, Elam ve Asur Uygarlıklarından oluşmuştur.
 Mezopotamya Uygarlığı; Anadolu, Mısır, Yunan ve Hellen Uygarlıklara temel olmuştur.
 Site denilen şehir devletleri kurdular. Bunları "Patesi" yönetirdi.
 Mezopotamya Uygarlığı'nda "çok tanrılı dini inanç" egemen olup, ahiret inancı yoktur
(dünyevi). Bu yüzden mezar yapımına önem vermemişlerdir.
 Mezopotamya'da taş malzeme az olduğundan günümüze fazla eser kalmamıştır.
 Mezopotamya Uygarlığı'nın geçim kaynağı tarım, hayvancılık ve ticarettir.

SÜMERLER
 Mezopotamya Uygarlığı'nın temelini M.Ö. 4000'lerde Sümerler atmıştır.
 Sümerler çivi yazısını buldular ve kullandılar. Böylece Tarih Çağları başladı.
 Dünyanın ilk yazılı yasalarını Sümerler oluşturmuşlardır. Kral Urgakina hukuk kurallarını
yazılı hale getirmiş, mülkiyet hakkı ve kişi hak ve hürriyetlerini yasa güvencesine almıştır.
Cezalar "bedel ödeme" esasına dayandığından, diğer Mezopotamya yasalarından daha çağdaş ve
insancıldır.
 Sümerler, Astronomi biliminin kurucusu sayılırlar. "Ziggurat" denilen tapınaklarının en üst
katını gözlemevi olarak kullanmışlar, gökyüzünü inceleyerek, "Ay yılı esaslı takvim"i
bulmuşlardır.
 Sümerler Matematik biliminin temellerini atmışlar, rakamları kullanmış, hesap yapmışlardır.
 Sümerler'in Gılgamış ve Tufan Destanları en önemli Mezopotamya eserleridir.

AKADLAR
 Akadlar, Mezopotamya'da siyasi birliği sağlamışlar, düzenli ordu kurmuşlardır.
 Akad kralları bütün yetkileri şahıslarında toplamış ve kendilerini
tanrılaştırmışlardır.Mezopotamya’da Tanrı-kral anlayışı Akadlar ile başlamıştır.

BABİLLER
 Babiller güçlü bir imparatorluk kurmuşlardır.
 Babillerin kurdukları "Asma Bahçeleri" dünyanın yedi harikasından birisi sayılır.
 Babil Hükümdarı Hammurabi, kendinden önceki kanunlara kendi kanunlarını da ekleyerek
"Hammurabi Kanunları"nı oluşturmuştur. Cezalar "kısasa kısas" usülüne göre belirlendiğinden
sert ve acımasızdır. Asur kanunları daha da serttir.

ASURLULAR
 Asurlar kara ticaretiyle uğraşmışlar, Mezopotamya dışında koloniler kurmuşlardır. Kayseri
Kültepe (Kaniş) bunlardan bir tanesidir. Anadolu bu sayede yazıyla tanışmış, dolayısıyla
Anadolu'da "Tarih Çağları" başlamıştır. (M.Ö. 2000)

3
 Asurlular Lidyalılar ile ticaret yapmışlar, "Kral Yolu"nun gelişmesini sağlamışlardır.
 Asurluların kurduğu Ninova Kütüphanesi, dünyanın ilk kütüphanesi sayılır.

ÖNASYA UYGARLIKLARI
Fenike ve İbrani uygarlıklarından oluşur.

FENİKELİLER
 Bugünkü Filistin ve Suriye dolaylarında yaşayan Fenikeliler, yaşadıkları bölgeler tarıma elverişli
olmayınca denizciliğe yöneldiler. Deniz ötesi kolonicilik yaptılar.
 Deniz ticareti ile uğraştıklarından, Mezopotamya ve Mısır uygarlıklarını Akdeniz havzasına
taşımışlar, bu sayede Ege ve Yunan uygarlıklarının gelişimine katkıda bulunmuştur.
 Fenikeliler cam yapımını gerçekleştirdiler.
 Fenikeliler yazıyı harf haline getirerek alfabeyi buldular.
 Fenike alfabesini Lidya, İon ve Yunan uygarlıkları geliştirerek kullanmışlar, bu daha sonra
Romalılar'ın hazırladığı Latin Alfabesinin temelini oluşturmuştur.

İBRANİLER
 Bugünkü Filistin dolaylarında yaşayan İbraniler (İsrailoğulları) ilk tek tanrılı dine inanan
toplumdur (Yahudilik - Musevilik).

UZAKDOĞU UYGARLIKLARI
Çin ve Hint Uygarlıkları'ndan oluşmaktadır.

ÇİN UYGARLIĞI
 Türk akınlarından kurtulabilmek için, dünyanın yedi harikasından biri sayılan "Çin Seddi"ni
yaptılar.
 Barut, pusula, dümen, kağıt ve matbaanın anavatanı Çin Uygarlığı'dır.
HİNT UYGARLIĞI
 Hindistan'ın verimli topraklara sahip olması, sürekli istila edilmesine neden olmuştur. Bu
yüzden milli bir uygarlık oluşmamıştır.
 Ariler egemenliklerini sağlamlaştırmak amacıyla "Kast Sistemi"ni oluşturmuşlardır. Kast
sisteminde, halk sosyal sınıflara ayrılmıştır. Sınıflar arasında geçiş yoktur. Çok katı şartları
vardır. Bu yüzden ulus bilinci oluşmamış, merkezi devlet örgütü kurulmamıştır.
 Budizm, Hinduizm, Brahmanizm ve Veda dini en yaygın dinlerdir.

İRAN UYGARLIĞI
 Medler ve Persler'den oluşur.
 Persler'de ülke "Satraplık" denen illere ayrılmıştı.
 İlk posta ve istihbarat örgütünü Persler kurdular.