BıLGİ YAYıNLARı: 59

TIYATI:O DIZISI : 17

Birim'j lin..mı
Of'al' 19M

nlJ�Gl )'Al'INfo�\'l
Sıı knryn CaddeHi No: 8
Tel: 177403--178930
Yf'ni�hh' -- Ankara
ZiNctRE VURULMUŞ
PR()METI-IEUS

TÜURÇıı:st: AZil.\. EHlIAT

SflIlAHA'I'TİN EYUHOG1�V

BİLGı YAYINEVİ
 nNSöZ

Zinoire VurıtZmıtş P1'ometheus haşlığıyla ,

türkçeye çevirdiğimiz tragedyanın yunanca

adı Prometheu,s desmotes, yani Bağlanmış Pı'o­
mdheus'tur Aiskhylos, Prometheus konusunu
.

üç tragedyada işlemiştir. Zincire Vurulmuş

Prometheus bu Uçli.iğUn birinci ve tek elimize
geçel'i piyesidir. Öbilr ildsi yitirilmiş, yalnız ad­
l arı kalmıştır: birinin l(-urtulmuş Prometheıt8,
öbürünUn Ateş Taşıyan Prometheus olduğu bir
'oyun listesinde yazılıdır.
Prometheus'un ne yıl oynandığı da bilin­
mez. 'rragedyanın biçimini ve dilini inceleyen
bilginler onun Persler'den sonra ve Orestia üç­
lUğ'ünden önce, yani 1. ö. 472 ile 458 yılları ara­
sında yazıldığını ileri sUrerler. Bu aYlında yal­
nız tanrıların ve tanrısal kişilerin rol aldığına
dikkati çekenler de vardır. Oysa Prometheus'un
asıl konusu insan, oynanan dram da insanlığın
dramıdır. İnsan dostu, tanrı düşmanı Prome- .
theus, Aiskhylos'tan bu yana, en çok da bizim
çağımızda İnsan'ı özü özelliğiyle temsil eden
bir kahraman olarak benimsenmektedir. İMan
nedir? İnsan olmaya ne zaman başladı? diye

5
söruldu mu�. günümüzün düşünürleri hep. bir.
ağızdan ve sözleşmiş gibi: İnsan baş kaldıran
yaratıktır, derler. İnsan doğanın ya da gelene­
ğin kurulu düzenine karşı ayaklandığı an in­
san olrp.uştur, ,insanlı ğını da hep yeni baştan
baş kaldırdıkça sürdürebilir, derler .• Bu görü-.
şii piz öylesine benimsedik ki, binyılların alaca­
.lı bulaaalı pılı pırtılar gibi sırtımıza giydirdi-'
ği gelenek ve görenek süslerini atıyoruz . üstü�
müzden, lmlak vermez olduk' dinlerin, inançla­
rın ister .tanrıdan, ister insandali gelme avutu-
. cu . ninnilerine. Umuda karşı da ayaklandık:
Bu gün ve bu dünyada yaşamak istiyoruz. öte­
lerin ve yarınların aldatıcı çekiciliğine kapıl­
makla nerelere sürüklenebileceğimizi denedik ;
biliyorı;ız . artık. Ne pahasına olursa olsun in­
sanlığımızı gerçekleştirelim diyoruz. Tek ülkü·
mUz inı:;an olmak.. Bu ülkU uğruna' göze almı­
yacağımız çaba, ltatlanamıyacağımız cefa yok­
tur. Bu ülkunün nk temsilcisi Prometheus'tur.

Prometheus efsanelik kişidir. Gerçi Ho­

meros 'destanlarında adı geçmez, ama Hesio�
dos'un iki bUyük şiiri Theogonia. ile 1şler ve
.Günler'de çok sözü edilir. Ne var ki, bizim al­
·.dığımız. anlamdaki insanı yansıtan Prometheus
ilk kez Aiskhylos'un tragedyasında çıkar kar­
şımıza. Bu önemli neden Aiskhylos'tan önceki
ve sonrald Prometheus tiplE�ri üstünde durup
düşUnmeyi gerektirmektedir. Aiskhylos'un aç­
tığı' çığ ı rı kesince sınırlıyabilmek için, Hesio­
dos'tan tutalım, Goethe'ye kadar gide�im, me·
tinleri in cel eyelim, gerekirse türkçeye çevirip

6
buraya alalım. Yeter ki anlıyalım nasıloldu da,
İsa'dan, önce, V. y üzyılı n bir yazarı :XX. y üz­
yıl ın insan lık ülküsünü, ayaklanan insan tipi­
ni ' gerçekleştirebildi. Hemen .söyliyelim ki,
Prometheus'un kişiliğ i efsarrede
nitelik taşımaktadır, ama bu kişiliği, tam de�
ğerlendirip, ' dramıni modern anlamda politik
bir dram olarak canlandırabilmek Atina'nm
tragedya yazarları arasında politik görüşü en
köklü,olan Aiskhylos'a vergi bir başarı dır.
Politik dram ne demek? Niçin politik dram
' diyoruz Prometheııs'a? Bu tragedyayı canlan:'
dıra n olayların hepsi bugün «hükümet darbe­
si», diye niteleyebileceğimiz bir eksenin çevre:­
sinde dönüyor da ondan. Efsanenin de, traged:
yanı nd a merkezi budur. Hep 'bir ,kuşağın ken­
dindEln önceki kuşağı devirip , yönetim gücünü
ele geçirm esidir işlenen konu. Bu konuyu bir
iki yÜzyıl ' arayla önce Besiodos'un, sonra Ais­
khylos'un ayrı ayrı açılardan alıp işlemeleri
politika bilincinin gelişimine ilginç bir örnek­
tir.
Hesiodos, Prometheus efsanesine iki e se­
'
rinde de önemli bir yer' ayırır: Theogonia'da
tapetos soyunun serüvenleri (507 - 616) 109
dize, işler ve Günler'de Prometheus - Pandora
efsanesi hemen eserin başında (42 - 105) 63
dize tutmaktadır. Bu parçalar okunup karşı­
laştırılabilsin diye, çevirilerini bu önsözün so­
nuna aldık.

Hesiados, Theogonia' da evrerii� yaratılı­

şından bu yana birbiri ardına gelen tanrı soy-

,.1
larını sayar: . �aşlang:ıçta Khaos vardı der,
Khaos'tan Gaia - 'lıoprak ve Eros - Aşk doğar.
l'oprak 'Ana Irendi başına kendine eş ve ken­
dini büsbütlin örtebilecek bir varlık çıkarır or­
taya: Uranos - Gök; sonra da onunla 1:>irleşe­
rek devler, azmanlar doğurur. Bunlar üç cins­
tir: Titan'lar (Devler), Kyklaps'lar (Tepegöz­
ler) . ve Hekatonkheİr'ler (Yi.iz kollu ve elli
kafalı devler). Uranos, Gaia'nın peydahla­
dığı bu varlıklardan ürker, tiksinir, onun
içindir ki her birini doğar dağmaz ana karnı­
'na tıkar yeni baştan. Şiştikçe şişen Toprak
Ana sonu.gelmeyen doğum sancılarından kur­
tulmak için bir çare düşünür: ak çelikten bir
tırpan yapıp ·çocuklarının eline verir ki öc al­
sınlar babalarından. Ama hiçbiri yanaşmaz bu
işe. .Yalnız son doğurduğ'u Kronos tırpanı alır
ve gece pusuya yatarak; Uranos'un Gaia'yı
örtmeye geldiği' sıra tırpanla erkeldik uzvunu
keser. Hesiodos bundan sonra Uranos tanrının
:taşaklarından boşalan bel köpüklerinin nasıl
denize döküldUğUnü, tanrı gUzeli Aphrodite'nin
ak dalgalardan .nasıl doğup Kıbrıs adasına
doğru' yol aldığını .anlatmak sevdasına dUşer.\
Oysa 'olay tanrı soylarının tarihinde bir dev­
rim niteliği taşır. Bu birinci devrimi bir' ikin­
cisi izlemektedir: Kronas'un, oğ�u Zeus eliy­
Le devrilmesi. Kronos da tıpkı babası gibi dav­
'�anır :'. bir oğlunun kendinden daha güçlü. çı­
kıp, krallığı elinden alacağını bildiği içindir
ki, çocuklarını doğar doğınaz yutar. Uranos
karısı Gaia gibi Kronos' karısı Rheia da üzüni

8
 uzum üzüÜ.i.r bu duruma.' Uranos ve Gaia'nın
yardı mıyle o, da bir kumpas lmrar: oğlu Zeus
doğ'unca Girit adasına kaçırır ve yerine kun­
daklanmış bir taş yutturur kocasına. Günü ge­
lince Zeus bütün kardeşlerini babasına kustu­
rur: Akıl ve kol gÜC4yle Kronos'u devirip tan­
rılar tahtına oturur. Bu ildnci devrimle 'l'itan­
ların egemenliği .sona ermiş, Olympos tanrı­
lal'ınınld Imrulmuş olur. Prometheus . işte bu
devrimde rol oynamaktadır .

Aynı mitolojik motifler le dile gelen' bu iki

devrim aslında birbirinden ayrı anlamlar ta­
şır. Uranos'un dev,filmesinde yalnız kaba kuv­
. vete başvurulur: erkeklik uzvunun kesilmesi
salt fizilr bir eylem di r. Bu eylemde alnı yoluy -'

la kurulan düzenin bir payı varsa da, bu pay

önemsizdir. İkinci devrim bir akıl ve hesap işi­
dir. Onu hazırlamakta' ve yürütmekte Uranos ­ '

la Gaia.'nın oynadıkları kılavuz rolü dikk ati çe­

kel'. Kaba kuvvetten zarar gördiiklerini anla:;'
yıp; başlarına gelenden ders almışa benzeyen
birinci kuşak tanrıları kendilerini' deviren ikin­
.ci kuşağı alt etmek için aklın temsilcileri ola­
rak çıkarlar l{arşımıza: Kronos'a bir gUn taht­
tan indirileceğini önceden haber .vermek, Zeus
doğunca onu saldamak, beslemek, yetiş tirmek
ve babasını nasıl devireceğini. ona öğretmek)lşi­
ni üzerlerine a:l�rlar. Böylece birinci. devrim ka­
ba kuvvetin kendi kendine' yenilmesi, ikinci
devrimse kaba kuvvetin akılla yenilmesi anls.­
mına :g e lir Alnı yolun daki bu gelişirnde Zeus
. .

bir adım daha ileri gider: kaba kuvveti ken-

9
di çıkarına bir araç olarak ku.ııanır.Ve sonun­
da kaba kuvvetler birbirlerini yok edip, dünya
'egemenliği yalnız akılgücü üstüne kurulur.
Bu süreci Hesiodos Titanomakhia, devler
savaşı denilen parçada anlatır (Theogonia,
616 885).
- Kronos kral olunca, Uranos'un zin­
cire vurduğu azmanlardan Titanları kurtarıp
'yönetime ortak eder. Ama :Zeus, Kronos'la bir­
likte' kuşağını da devirdigi zaman, Titanlar'
ayaklanır. İki tanrı kuşağı arasında yaman" bir
q.öğüş başlar. Titanlar Othrys dağına, Krono­
soğulları da Olympos dağlna yerleşip on yıl
süreyle ve ;hiçbir sonuç alamadan savaşırlar.
. Zaferi kazanmanın yolunu da gene Gaia göste�
rir Zeus'a: Uranosoğullarından yUz kollu dev­
lerin yer altından çıkarılıp savaşa sürülmeleri�
ni salık verir. Zeus bunu yapar ve yeri yerin�
den oynatan, denizlerin altıin üstiine getiren
bir savaş sonunda Titanları alt eder. Titanla�
rı' yerin dibindelci '!'artaros'a lraı)atıp Heka�
tonkheir'Ieri belrçi diker başlarına. Bunlar da
armağan olarak gök gürültüsünU, şimşeği ve
_

yıldırımı verirler Zeus'a. Akıl ve kol gücünU

böylece kişiliğinde birleştiren Zeus kral olup
tanrılar tahtına oturur. Ve gene Gaia'nın öğUt�
lerine uyarak, sağlam bir düzen Imrmak için
dünya egemenliğini kardeşleri ve çocukları
arasında paylaşmaya girişir. Bu paylaşmada
karşısına dikilen. tek engel Prometheus'tur.

Buraya kadar Hesiodos'- ve Aiskhylos Çl.Z

çok ayrılıkIa aynı efsane kaynaklarını izlemek-

10
tedirler. Prometheus'a g el ince , :iki ş air in anla­
o
yış ve y rumla rı büsbütün değişi . �
Prome theus, rritanlar soyund andır : . He­
siodos'a göre İapetos'la Okeanos kızı Klyme­
ne 'n in oğludur. Bu Titan �iftinin' dör t oğlu
olur: Atlas, Menoitios, Prometheus ve Epimet­
heus. DördÜnün d ekaderi tüyl er ürperticidir:
Zeus, Atlas'ı dünyanın ucuna ,dikip gök kub­
besİni omuzlarına yUkler, iMeno.itios'u yıldı­
rımla çarparak yerin dibine kapatır, ,Frome-
. theus'u zincirlerle bir sütuna bağla r ve karaci ­
ğerini bir kartala yedil'tir, EpimetheuB'nn ba­
şına kadın belasını salar. Neden bu eş i göriH­
ınedik, olağanüstü cezalar? İapetosoğulları
'ritan soyundan oldukları için mi? Hayır. Ze­
u s'un İapetoso'ğullarına özel bir hıncı vardır,
bu hıncın asıl nedenini de onlara verilen sıfat·
lard an arıl ıyo ruz : bu 'l'itanların dördii de.· .}rafa
gücünden pay almışlardır, akıldan yana üstün­
dUrler ve bu USitünlükleriyle övünüp Zeu�'a
karşı gelmeye yeltenirler. Akıl gUcUyse Z eus'·
un tekelindedir, o bu gücle ele geçirmiştir diin­
ya egemenliğini. Bu gücU başkasında görmek
dinmez bir öfke doğ'lırul' içinde.. Prometheus
da . bu öfkeyi köriHder durur: sivri aklın ı , gele­
ceğ'i önceden görme gücünü Zeus'u aldatmak,
lmşkulandırmak, lÜİçük düşürmek için. kulla­
nır. Burada Besio dos 'un pek üstünde durmadı­
ğı, Ai skhylos' un alabildiğ'ine işlediği bir tema­
ya ışık tutmalıyız: üçüncü d evrimin hazırlan­
ması.

11
 Adı «önceden gören»' anlamına, gelen Pro�
metheus kahindil've Gaia, K1'onos'a nasıl dev�
riIeceğini haber verdiyse, Prometheus da Ze�
us'un bir gün tahtından düşeceğini bilir.
Aiskhylos'a g5re Prometheus, Klymene'nin de­
ğil, başka hir ad'! Themis - Adalet olan Gaia'­
nın oğludur. Bu bilgiden : edindiği üstünlülde,
Prometheus, Zeus'u sürekli bir kuşkunun bas­
kısı altında i tutar. Prometlıeı/,8 tragedyasının
ekseni olan bu tema Hesiodos'ta da sezilir.
Ancak onu gözönünde tutarsak, Mekone ola­
,y�nı gereğince anlıyabiliriz. Theogonia'da (bak.
dize, 535 � 560) 'anlatılan bu efsane etiolojik,
'yani açıklayıcı bir nitelik taşır: kurban tören­
lerindeki ' bazı gelenekleı;in nerden geldiğini,
bildirir; ama bizim için asıl önemi Zeus - Pro-
,metheus kavgasını bambaşka bir motif üstü­
ne kurmasıdır:'Prometheus başlangıçtan beri
insanlardan yana geçmiştir, onlar a dayanarak
Titanların öcUnü almak ve oı yrİıpos'hıların
egemenliği yerine insanların egemenliğini 'ge':
tirmek .emelindedir. Yeni bir devrimin hazır­
layıcısıdır. Zeus'u ,aldatmakla onu insanlara
karşı kışkırtır. Kurduğu düzen tanrılar için
küçük düşUrücUdür. Zeus bile bile alda11'ır, ama
oldubittiyi önliyemez. Bu onur yarasından öc
almak içindir ki, ateşi vermez olur, itısanlara.
Prometheus da tanrıyı bir daha aldatır ve ate­
şi çalıp götürlir insanlara verir. 1ki kez ,kUçük
düşürülen ta nrılar tanrısı artık kaba kuvvete
başvurmak zorundadır: eşi.
görUlmedik, lwr­
lı:unç cezalar salacaktır Prometheus'un başına.

12
 Besiodos'un, öyküsünde Aiskhylos'un Pro·
metheus'unu, giderek Goethe'nİn verdiği Pro.·
metheus' yo-rumuntın tohumlarını bile bulabi.'
liriz: Zeus aIdatıImış, İnsanların gözünde, kü·
çük düşürülmüş,' gülünç olmuş 'bir tanrıdır.
Egemenliği i gerçek bir güce d ayan maz, çün�
İı:ü akıl gÜcü tanrılardan insanlara geçmiştir.
Devrim, üçüncü ve son devrim olmuş bitmiş.
tir: İnsan kendi gücünün bilincine varmış,
tanrıya kar ş� ayaklanmıştır. Ona isterse ta­
par, isterse hiçe sayar onu, güçsüz ya da güç­
lü olduğu o.randa tapar ya ',da hiçe sayar. Tan­
rı,insanın elinde bir oyuncaktır, 'arul tanrı,
yanİ asıl yaratıcı, insanın 1rendisidir. Goethe'­
nin şiirinden �ıkan.anlam da bunUr.

Aiskhylos'ulı Prometheu'S'unda yalnız tan­

rıların rol oynadığı' belirtilir durur.' Oysa bu
tragedya bütün koı;ıulları ve sorunlarıy la ın­
sanlık dramını yansıtır demiştik. Prometheus
insanın temsilcisidir, içinde çırpınd ığı
olaylar
da giiniimiizün deyimiyle: politik diye, nitele­
nebilecek İn&an toplumlarına özgii olaylardır.
4.ma Prometheus ne bakımdan insandır ve
dramı niçin insanlığın dramı oluyor?
Prometheus ateşi tanrılardan çaImış ve in­
sanlara vermiş, tanrıların kurmuş ol du ğu dü­
zene karşı geldiği için de zincire :vurulmuş,
yaman bir ceza çeltmektedir. Mıhlanmış oldu­
ğu Imyadan bize seslenip, eylemini, eyleminin
uyandırdığı tepkiyi, kendini ve karşısındaki­
leri eleştirip değerlendirmektedir. Prometheus

1."1
:olayıriı bugün· bil' tiyatro yazarı ele alsa,kar­
şİımza 'bir yargılama sahnesi koyar ve tutuk­
lusu, tanıldarı, yargıçlarıyle bir duruşmayı
canlandırırdı. ;Biz de örn e ği n Kaflra'nm Du,ruş­
ma/sını inceler gibi inceleyelim Zincire Vıırul­
muş i Prometheu.s'u. Anlayışına, günümüzün
gözüyle ancale bu yoldan varabiliriz.

vun:rnada? İki kavram Hstiinde durup direni-

Prometheus savunuyor ve ne diyor bu sa­
yor, değer olarak benimsediği iki kavram: bi­
linç ve özgürlUk. Bilinç ve özgHr lü k insana öz­
�
gü de işmez d eğ e rler olarak her zaman ve uy­
'

gar her tQPlumda benimsenegelmiştir. Bunla­

rı savunurken Prometheus'bugUn de bir sanı­
ğın duruşmada başvuracağı Imm tlamaya baş­
vuruyor: ne yaptımsa diyor, bile bile yaptım.
Eyleminin uzun bir dUşünme ve tartışma so­
nucu.bilinçli ve istemli bir eylem olduğunu ile­
'

ri sUrerek , bu eylemin suç olarak ıyorumlan­

masından doğacak bütün tepkilere sonuna ka­
dar )(:atlanmaya hazır olduğ'unu bildiriyor. Bu
biİinç hem bir gurur, hem bir katlanma duy­
gusu doğuruyor içinde. .,şıi sözlerle dile getiri­
yor duygularını:

101: Ama neler söylüyorum, . herşeyi önceden

. _ . [bilmiyor muydum?
Hepsini biliyordum başıma geleceklerin,

265: Ama ·ben biliyordum başıma gelecek olanı:

Bile bile, isteye jsteye suç işledim,

104: . Payıma düşeni gönül ferahl1ğ"ıyle taşımalıyım,

Kaderin önüne' durulmaz, bilmeliyim bunu.

1lt-
375; Bana gelince, ben bu çileme - katlanacağım.

Çilesine katlanamayıp, ölmeyi Özleyen 10'­

ya Prometheus şöyle der:
752: Benim acılarıma hiç katlanamazdm demek!
Kader ölmeme de izin vermiyor benim:
Yalnız ölüm Imrtarabilirdi beni,
Oysa benim İşkencelerimin sonu yok
Zeus tahtından düşmedilcçe.

Hiçbir umuda yer vermeden düşünce ve

davranışın da direnen Prometheus'un bu bilinç­
li tutumunu başkaları anlamaz ve gurur ya da
kibir diye nitelerler. Koro şöyle der:
178: Sözünü sakınmıyorsun,
Başına gelen boyun eğdil'miyol' sana.

Okeanos da §öyle:
318: Aşırı bır dilden geldi başına gelenler,
Yine de uslanmış değl�sin, diretiyorsun,
D e rtlerine dert katmak t an lwrlrmuyorsun.
Be nden öğüt dinlerısen, dikine gitme.
_

Sözünü salcın;mıyorS1tn diye çevirdiğimiz

yunanca agan eleıdherostomeis deyimi «di­
lin fazla özgUr» anlamına gelir. Prometheus'a
bilinci özgürlük sağlamaktadır. Dramın özü de
bu özgUrlük - kölelik - sorunudur-o Onun asıl
- önemini de biz ancak tragedyanın yazıldığı ça­
'

ğı gözönünde tutmakla anlıyabiliriz. V. yüz­

yıl Atina'sında kölelik de, zorbalık da' ya-'
salara uygun �anh kurumlardı . Prometheus
herhangi bir köle gibi «desmotes», yani zincire
vurulmuştur; işkencesinin büyüldUğU zincire
-
vurulmuş olmasında değil, bir tanrı iken köle
durumuna' düşürülüp, köleliğinin bu kadar kö-

15
 tü koşullar içinde geçmesindedir. Ne var ki
köleliği doğal ve olağan sayan bir ortamda
Zeus -: Pro;ınetheus ilişkisini bir sorun . olarak
ortaya atmak, yargılarcasına tartışmak ve
hakkın köleden yana olduğunu belirterek, zor­
balığı bütün ayrıntılarıyle eleştirip yermek
,Aiskhylos'un tek başına giriştiği ve başarıyla
sonuçlandırdığı koca . hir iştir. ' Tragedyasına
eşsiz bir değer veren bu sorunu aQ:ım 'adım in­
celemeliyiz Prom,eth(3't($ta;
Titanları yenip yönetimi ele aldıktan son­
ra; Zeus bir düzen. kutinağa girişmiştir. Bu
'düzende kendine krallık tahtını ayırdığı halde,
öbür tanrılaı:a da şere( payları, egemenlik alan-
, ları dağıtmıştır. Ne var ki bütün tanrılar pay­
larına düşen alanı yönetirken Zeus'un buyru­
ğuna uymak zorundadırlar.Piyeste karşımıza
çıkan tanrıların hepsi bu düzeni benimsemiş,
Zeus'un buyruklarını isteyerek ya da isteme­
yerek yerine getirmektedirler. Tek başkaldıran
Prometheus'tur: Kavga Zeus'la Prometheus
'arasındaqır ve bir özgürlük kölelik kavgası­
-

dır. Evreni yöneten,· tanrıların ve insanların

egemeni Zeus özgürdür, prangaya vurulmuş,
ıssız bir lmyalıkta sonsuzluğadek işkencelere
mahkum, ölümsüz olduğu için canına lnyma
özgürlüğünden de yoksun Prometheus köledir. '
Ama bakaln;n gerçekten de öyle mi ?
Prometheus'u kayaya çalmn Kratas - Güç
şöyle diy'or:
4:9: Her varlık çoktan bir ltaderle yükürolenmiş.
Tanrıların başıdır yalnız yükümlü "olmayan:
«Zeus'tan başkası özgUr değildir,»

16
 Olaylar . �a Kratos'un . bu sözünü· . doğrula:.
maktadır: Sert, amansız, insafsız bİr zorba: gi­
bi dünyayı . keyfine göre yöneten Zeus' her is­
teğini yüzde yüz gerçekleştirmektedir.. EvreJl .
. Prometlıeu8 tragedyasında . Prometheus ve İo
gibi Zeus'un kurbanları, Kr8Jtos, Bia;. Heplıa­
istos ile· Hermes . gibiZeus'un uşakları, ve
Okeanos gibi Zeus'un dalkaruklan ile dolmuş­
tur.' Geçmişi yendikten sonra, Zeus bugün ve
yarını da yasaların� tekeline geçirmişe ben­
zer. Oysa gerçek tam tersinedir: Gerçekte
i

Zeus köle, Prometheus özgürdür. Bu özgürlü­

ğü Prometheus nasıl ele geçirmiştir? Burada
efsaneyi bir yana itip, kendi çağımızın ege­
. menIik kavgalarına bakabiliriz: yönetimi ele
geçirmiş nice iktidar sahibi kişi ya da parti­
ler vardır ki, karşılarına dikilip direnen tek­
ttik düşünce sahiplerini susturup yok edebile­
ceklerini sanırlar, oysa sonuç umduklarıp.ın"
tersine çıkar: iktidar sahipleri devrilir gider,
düşünce sahipleri yener ve lmlır. İnsan toplu­
mmıun bu değişmez yasasının bilincine varan
Aiskhylos onu Prometheus diye bir efsanelik
kişinin ağzından bildiriyor bizedek: akıl gücü
kaba güçten üstündiir, düşünceye gem vurula­
maz, özgUr düşünce tutuklanamaz, susturula­
maz, alt edilemez, olaylar nasıl gelişirse geliş­
sin, gelecekte egemenlik kaba kuvvetin d eğ il ,
özgür dUşU.ncenindir.
netiminde, geçmiş, hal ve geleceği bu açıdan
eleştirerek, bize eşsiz değerde bir politika der�
sİ veriyor bu tragedyasıyle: akıl gücünün ka-

17
ba; kuvveti nasıl yendiğini adını adım. izledik­
ten sonra. akıl gücü Hstüne kurulan yönetimin
akla, ve özgUr dUşUnceye saygıyı elden bıra­
lup, ona sırt çevirince, nasıl zayıfladığll1'l ve
devrilmek tehlikesiyle karşı lrarşıya geldiğini
gösteriyor. Zeus bütUn kurbanları, uşakları.
dalkavuklarına karşın bir çocul( gibi zayıf ve
çar�sizdir: 'onu yıkımdan kurtaracak tek kişi
akıı gUcUntin taşıyıcısı Prometheus'tnr. Zeus
tutukladığ'! düşmanının elinde tutuldudur as­
lında. Efsane. Promet.heus'a, geleceği öngören
bilici der, çağımızsa biliciye i ıı an maz , ama dU­
şiinUriin alul gUcUyle geleceği öngördüğUnU,
insanlığa yaptığı bu hizmete lrarşılık kör ikti­
darların baskısına uğrayıp olmadık cezalara'
çarpıldığını da: 'bilir. Aisldıylos'un tragedyası­
nı bu açıdan okuyun, göreceksiniz Id ç a ğıınızın
ve özellikle yurdumuzun dramını yansıtır,
Bu kadarıyle Promet7ıeı�8 politik piyesin ta
kendisidir, 'ama Aiskhylos politika anlayışının­
eri derinini ,yansıtmakla kalmamış, g
uy arlık
değerlerinin ne olduğunu kavrayıp dile getir­
meIrle, inaancı eserin en özlüsUnü de vermiştir.
,Ateşi tanrılardan, çalıp insanlara vermek ne
d�ektir?, Başkalarının bir efsane ,niteliğin­
den öteye götüremedikleri bu sembolü ,Aiskhy­
los insanlık açısından ele alıp, uygarlığın tarih­
ç'esini çizmek gibi tiyatro eserlerinde ,eşine
raslanmayan güç bir işi başarmaktadır. Dü­
şüncesi !5ününiUzün olaylarını aydınlatacak
kadar derine giden.bu yazarın ,sanat, ustalığı
da, şaşırtıcıdır: Okuyucu dikkat etti mi ki baş-

'18
langıçta Zeus'un uşakları -- günUmUzUn diliy­
le polisler � Prometheus'u kaba gUce başvur�-·
rak tutuldadıkları . sahnede, Prometheus bir
tek söz söylemez: kayaya kakılmasına, zincire
vurulınasma ve Kratos'un sövüp saymalarına
sessizce katlanır, aına tragedyall'ln sonunda
Zeus 'un caBııan - b i z bu na sa11l ğ ı gözdağıyla
sorguya çeken polis mUdurii diyelim - Her�
mes'le kölelik - özgürlük tartışmasında tanrı­
ları beş paralık ettikten sonra, başına sa.ldık­
ları doğal belaları bir bir izleyip diliyle can­
landırır gözümüzün önünde, diinya başına yı­
kılıp koro.yla
lwnuş,makta direnir Prometheus. Son sözünü
söyler ve sonra ölür. Kıyamet de kopsa son söz
özgür dU§Uncenindir, demek istiyor Aiskhylos.
'Bildirisi bugUn de kulaldarımızda gınlasın !

Prometheus'un. çevirisine' girişmezden ön:.

ce, Eyuboğlu da ben de bu tragedyanın çevril-.
meye, giderek oynanmaya elverişli olmadığı'
lranısındaydılt. Çevirdikçe yanıldığımızı . anla­
dık ve· coştuk. Her sözüyle sahnede canlanır
gördUk bu piyesi. Hele eserin plastik değeri,
kişiler sahnede kımıldamadıkları halde, olay­
ların anlatımındaki canlılık, duyguların dile
getirilişindeki coşkunluk bu .tragedyanın başa­
rıyla oynanıp, merakla seyredilebileceğine
inandıl'dı bizi., Prometheus'u Tiirk tiyatroları­
nın birinde oynanır görmek içten dileğimiz ol­
du. ,

Ağustos 1967 AZRA ERHAT

19
HESloDOS
«'IiıIEOGONİA»

İAPETOSOGULLARI

İapetos aldı Klymene'yi,

Güzel topuklu Okeanos kızını,
Girdi onunla gerdeğe ve bir oğlu oldu:
Azgın yürekli Atlas tanrı.
Sonra getirdi dünyaya Menoitios'u,
.

O lrendini çok beğenen tanrıyı; 510

Ve kıvrak, cin iikirlL. Prometheus'u,
Sonra da yarım akıllı Epimetheus'u,
O ki bela oldu eltmek yiyenlere
Zeus'un yuğurduğu baklreyi evine alarak.
Azgın Menaıtros'a gelince engin bakışlı Zeus
Yolladı onu Erebos'un l<aranlıklanna 515
. Duman duman yıldırımıyla vurarak onu.
Çılgınlığı ve a§ın gücü yüzünden
Atlas zorlu bIr baskı altında kaldı:
Dünyanın bittiği bir yerlerde
Güzel sesli Alt§am perUerinin kar§lSında
Dimdik durup ayakta tutuyor gökU
Ba§ı ve yorulmaz kolları üstünde.
Akıllı Zeus'un ona ayırdığı Irader bu. 520
Cin flklrli Prometheus gelince, Zeus
Çözülmez zincirlere vurdu· onu,
Boyunu iki kat aşan bir smuna.
Sonra bi� kartal saldı üstüne' gergin kanatlı;
Ölümsüz karaciğerini yiyordu karta!,
Ve karaCiğer geceleri büyüyordu yeniden

20
Gergin kanatlı lnı§un gündüz yediği kadar. 525
Ama. güzel topuldu Alltmene'nin oğlu Herakles
Öldürüp kartalı kurtardı İapetoS' oğlunu
Bu insafsız ı§kencenin acılarından.
Olympos'un' yüce tahth Zeus'u ho§ gördü bunu
Yayılmasını istedi çünkü 'Poprak Ana üstünde .
'rhebai'li Heraldes'in anlı .§anlı adının. 5.30
Soylu oğlunu lwrumakt� kaygısı,
öfkesini yendi vazgeçti hınç duymaktan Prometheus'a
Co§kun Kronosol?;ıunun önüne durduğu için.
Ölümsüz tanrılarla ölümlü insanların
Melwne'de çatı§tığ} zamanlardı o zamanlar, 535
O günlerden bir gün, Prometheus 'yaranmak için
Koca bir öküzü ikiye bölüp getirdi sofraya:
Zeus'u aldatmalı: istiyordu aslında;
Öküzün yarısı yağlı etler ve bağırsaklardı
Karın' derlsinin altında saklı,
Öbür yarisıysa yalın kemiklerdi sadece 540 .
Ak yağlar altında kurnazca saklanmı§.
Bunun üzeı;ine tanrıların ve insanların babası:
«Ey tapetosoğlu, soyluların soylusu, dedi ona;
r
Hiç de hak ı bir payla§tırma değil bu, dostum.»
Böyle alaylı konu§tu engin akıllı Zeus, . 545
Sinsi düşünceli Prometheus hafifçe gülümseylp
Kurnazlığını saldamaya' çalı§tı ve dedi:·
«Ulular ulusu Zeus, ölmez tanrıların en §anlısı,
Göğsündeki yürek hangi payı istiyorsa, onu al.»
Btiyle dedi içinden pazarlıklı Prometheus,
A.ma engin akıllı Zeus anladı kurnazlığını 550
Ve ba§ladı için için kurmaya
Ölümlülerin nasıl hakkından geleceğini.
tkı eliyle kaldırdı öküzün ak yağlarını;
Öflre sardı içini, safrası kabaI'dı
Görünce öküzün yalın kemildeİ'ini, 555
Apaçık ortaya çıkan sinsi kurnaz�ığı.
!§te . bu yüzdendir dünyada insanoğullarının
Kurbanların yalın Jtemilderini yal�maıarı
. Duman. duman sunaldarda tanrılar için.

21
 Bulutları de vşlren Zeus iuzı p dedi.:
«Alı İapetosottlu, bUmişlerin en bilmişi seni,
Sinsi. kurnazlığında inat ediyorsun demek, dos:'
[tum.» 560
Böyle konuştu öfkeyle :hiç yanılmayan zeus,
Ve o günden sonra, unutmayıp bu 'oyunu
Kaym ağaçlarının üstüne salmaz oldu
Dünyalıların i§İ.ne yarıyan ate§!.
Ama lapetos'un yaman oğlu bir oyun daha' ettı: 565
Bir-kamışın ;içinde ,aldı kaçırdı
,Coşkun ateşln pırıl pırıl ruvılcım.ını.
Ve' bulutlarda' gümbürdeyen , Zeus
En derin yerinden yaralandı ve luzdı
'Görünce ölümlü :'inSanlann arasında
Ateşin yandığını pınl pırıl.
Ve hemen, kazandıklan ateşe lcarşılılc, 570
Bır b el il yarattı 'İnsanoğullarına
ünlü topal Hephalstos, Zeus'un buyruğuyla
, Kızoğlanluz bir varlıle yaratb.
,Gölegözıu t an rıça Athena da urbalar giydirip
"Bağladı belini ve alnmdan a§ağı
Öylesine bil' duvak düşürdü Id,
İşle mele ri bir §enllkti gözler için. 575
Pallas 'Athene bır çelenk lwydtı, b�ına
Çayırların taze çIçekleriyle bezenmiş.
Bir de altın t aç ltoydtı ki- b a§ına,
Ünlü topal kendi ,usta elleriyle yap mıştı onu,
'Babası Zeus'a beğendirmek için Icendinl. 580
Btı taçta neler vard� görillesi, neler, u
Toprağın, denızl erin besledigoı bır sürü yarat
. ıldar
Binlercesini koymuştu ,içine Hephaistos,
BUyUIü, pıril pırıl bir ge rdaııl ıktı b u
Canıanacak, konuşacak gibi ııakışları.
. Ve Zeus bir nbnete karşılık 585
Böylesine' güzel bir belayı yaratınca,
Götürdü onu Üml'ıların ve msanların önüne
Tann Inzı gökgözlü Athene'nin bütün sflsleriyle.
Ölümsüz tanrılar ve ölüınıü insanlar
Şaşa1caldılar görünce bu· aldatıcı güzelliği,
İnsanlan baştan çılearacak olan
'
B u derin, bu sonsuz büyü kaynağını�
·
ÇUnlrU bu kaynaktan çıkml§tıf aslında 590
O kadın dediklerimizin belalı soyu,
O ölümlü insanları n baş belası.
Flkaralığa bir türlü alışamaz kadınlar,
Hep bolluktur .on l ann özledilderi.
Nasıl ki an o ğull arının sığındığı yerde
Hep beslerse verimlL bal arılan 595
İşi gü cü kötülük olanyaban arılannı,
Bal anları her gün güneş batmcayııdek
Bembeyaz petekleri öredururken
Öteleiler sığınıp kovanlann içine
Başkalarının emeğiyle beslenirler.
İ;:ıte bunun gibi bulutlarda gümbürdeyen Zeus
Yarattı baş belası olaralt 600
Kadınlar soyunu ölümlü insanlara,
O lmdmlar Ici kötülilktar işleri gilçleı'l,
İyiliğe karşı kötülilk sağladı o nl arl a .
Her kim. ki, s akı mr evlenıneltten
Kadın derdi sarmamak için başına,
Olmaz olası ihtiyaı-lık bir geldi ml
Desteksiz kalır yaşlı günlerinde;
Yaşadıleça ekmeksiz kalmaz gerçi, 605
Ama ölilnce varını yoğunu yalnnlan böHiştir.
Buna lmrşıll k bahtında evlenıne olan da
Aldı başı nda iyi bir kadına dtil'jse bile,
İyi şeyler lmdar l,ötü şeyler de gelir başına;
Hele üs teli k çılgının biriyse ltarısı 610
Öınrti boyunca ltahır çekip canından bezer,
Devasız dertlere dü§mti§ gibi olur.
Böylece, kolay değildir hiçbir zaman
Zeus'tan dsteğine yan çizmek, karşi lromak.
İapetosoğlu iyiliksever Prometheus bile
Belalı öfltesinden kurtulamadı onun, 615
Bütün bilgileri luraInadı lrorkunç zincirlerin!.

Çev.: A. E. - S. E.

23
HEstODOS
«iŞLER VE GüNLER»
PANPORA EFSANESİ

Tanrılar yer altına gizlemiş' besinleri.

Yoksa insan bir giln çalı§ıp rızlum sağl'ar,
Sonra bir yıl sırtüstü yatardı,
asar bırakırdı SapanlI}ı ocak başında, 45
çözerdi çiftini çubuğunu, öküzlerini.
Zeus kızınca Pro.metheus'a,
kendisini aldatan o sivri akınıya,
sakladı varım yoğunu insanlardan,
o gün .bugilndilr dertleI'e boğdu insanoğIlmu,
Zeus gizledi besini insandan.
Ama tapetos'un gilçlÜ oğlu Prometheus 50
ç�ıdı Zeus'un ateşini insanlar için,
saldadı onu narthex kamışımn içinde.
Kızdı bulut devşiren Zeus, dedi ki ona:
«İapetosoğlu, sivri akıllı kişi,
seviniyorsun ateşi çaldm, beni aldattın diye, 55
ama bil ]d dert açtın ]{endi başına da:
çaldığın ateşe karşılık bir bela,
öyle bir bela salacağım ki 'insanlara,
sevmeY,e,
Böyle dedi ve lmh lmh gilldü insanıarın ve tanrıların
[babası ..
Namlr şanlı Hephaistos'u çağırdı hemen: 60
«Bir parça topral{ul, suyla karıştır, dedi,
içIne insan sesi koy, insan gücü koy,
btr varlılt yap id yUzU öltlmsiiz tanrıçalaı'a benze/:l!n,
bedecl giizelim genç luzlara.
Athena, sen de ona el i§lerini öğret, dedi,
ren)( reclt lı:uma§lar dokumasını öltre t.
Nur topu Aplırodtte, sen de büyülerinle ku§at onu, 65
ist ekler, arzularla tutu§tur göpıünü.
Yijzgözlü devi öldüren Hermeias, sen de
bil' köpek yüregi, bir t iUd huyu kOy jçiııe.�
Böyle dedi Zeus, onlar da yaptılar ded iğini:
Koca Heplıaistos, topal tanrı hemen
bır kız biçimine soltt u toprağı. 70
Gö!{gözlU Athena süslü lmşağını salıverdi beline.
O canım Kharit'ler ve o güzelim Peitllo
altın gerdanlılclar taktılar boynuna,
Hora'lar bahar çiçeltleriyle donattılar saçlarını, 75
Hermeias doldurdu göğsüne yalanı dolanı,
uzaktan glirleyen Zeus'un oluyordu IstediğI.
Ses koydu i çine o tanrılar kılavuzu
ve Pandora' adını taktı. 80
Pandora demek bütün tanrıların armağanı demekti,
çünItü bütUn Olympos'luIar insan1al'll1 ba§ına bela
[etmlııli onu.
Tanrıların. babası lmrunca bu düzeni,
Epimetheus'a gö nderoi Pandora ' yı
kılavuz tanrı Hermeias'la. 85
Epimetheus. unuttu Prometheus'un dediğinı:
Zeus'tan armağan alma <1emi§ti ona Prometheus,
alırsan, ölümlüleri derde. sokarsın demişti.
Armağanı aldı ve alınca anladı
ba§ına belll aIdıguu:
Eskiden insanoğulları bu dUnyada 90
dertlerden, lraygılardan uzak yaşarlardı,
bilmezlerdj; ölüm getiren h astalıklar ı .
Pandora açınca kutunun kapagoını,
da�ttı insanlara acıları dertleri.. 95
BIr tek Umu� kaldı dllJan çtkmad�k
kapağı açılan d ert kutusundan.
Umut tam çıkacaldren Pandora kapamı§lı kapağı,
böyle lstemiııti bulutları devIJiren Zeus.
o gün' bugündür insanlar,ın ba§ı dertte, 100
topra1ı: bela doludur, deniz ,belli dolu,
geceler. dert doludur, gündüzler dert dolu,
belalar ba.§lboŞ dola§lr sessizce
ölümlülel'in çevresinde,
derin düşünceli Zeus ses vermedi onlara
ses s1zce gelişıerini duymasm diye 'insanlar.
Göl'llyorsun ya. Zeus'un dnedi�irie karşı ltanmaz, 105

çev.: A. E. - S.'E.
OOETHE
«PROMETHEUS»

Karal't' göklerini Zeus,

Duman duman bulutlarla;
Diken başlannı yolan çocuk gibi de
Oyna meşelerin, dağlann doruklanyla.
Ama benim dünyama dokunamazsm,
Ne senin yap.madıg-m kulüberne
Ne de ateşini luskandığın ocağıma.

�u evrende siz tanrılardan

Daha zavallısıvı.l' mı bilmem:

Kurban vergileri
Dua üfürükleriyle beslenir
Haşmetu varlığınız zar �or.
Size umut bağlayan budalalar,
Çocu klar dilencHer olmasa
,.

Yok olur giderdiniz çoktan.

Ben de bir çocukken

Ne yapacağımıpnniez olunca
Çevirirdim güneşe doğru
Görmediğini gören gözlerimi;
ya.lmn§ımı dinl eye cek
Bir kulalt varmış gibi yukarda;
Varmış gibi derd'imle dertlenecek,
'Benimkİne benzer bİ r yürek yukarda.

Azgın devlere kar§ı

inm yardım etti bana?

27
K:im kurtardı beni ,ölümden,
!Cim kurtardı l{öleIikten.?·
Şu 'benim yüreğim değil ml,
Kutsal bır ateşle yanan yüreğim,
Her işi başarmış olan?
O değil nu eo§up taşaralt,
YuItarda" uyuyanı' aldatarak
Başımı beU\dan kurtaran?

Beı1.ıf!1 seni kutlarnam mı g-erek? N'lçin:

Hiç derdine derman oldun mu sen
'
Derdlne derman bulamayanın?
Gözyaşını aildin mi hiç
Başı darda olanlann?
Kim adam etti, beni?
Gilçliller gilçlilSü Zaman
Ve önü sonu gelmeyen Kader, değil mi?
Onlar değll mi
Senin de benim de efendilerimiz?

Sen yoksa beni

Yaşamaktan bıkar mı sandın?
Kaçar çöllere giderim mi sandın
Açmıyor diye
BütUn düş tomurculdan?

Bale işte, yerli yerimde,yim;

İnsanlar yetiştiriyorum bana benzer;
BütUn bIr lmşak benim gibi,
Acılara katlanacalc, ağıayacak,
Gillecek, sevinecek,
Ve aldırış ,etmeyecek sana
Benim gibi!
çev.: S. Eyuboğlu
ZİNOİRE VURULMUŞ PROMETHEUS
 K.İ Ş İ.L E R

KRATOS, Güç
BtA, Zor
HEPHAİSTOS
PROMETHEUS
OKEANOS KIZLARI, Koro
OKEANOS
1:0
HERMES

31
 BÖ LÜ M LE R

Adları Kişileri :M:ısraları

'
Pro!ogos Kratos -'= Hephaistos 1- 87
Pamdos Prometheus - Koro 88 - 192
1nci Epefsodion n) Prometheus - Korobaşı 193. 284
b) Prometheus - Okeanos 285 - 396'
ınci Stasimon Koro 397 - 435
2nci Epeisodion Pı: ometheus -'- Korobaşı 4::\6 - 525
2nci Stasimon Prometheus - Koro
İo 526 - 608
3ncii EpeisOdion PrometheUs - İo -
Karabaşı 609- 876
3ncii Stasimon İo - Koro 877 - 906
4nciı Epei"odion a) Prometheus - KOl'oba§! 907 .. 943
b) Prometheus - Hermes 944 c 1039
Exodos P.rometheus --- Hermes --.
Korobaşı 10:10-1092
 (Dip te sarp bir kayalık göZ1l.7cür. G1J.ç
ve Zor, Prometheus'u kollarından tut-.
mti� olarak (lirerler. Hephaistos arka­
larından gelir. Ellerinde elemiret araç­
ları vardır.)

GÜç
ݧte uzak bir ucuna geldik dünyanın,
!sIritlerIn fiileesinde, Jssız topraltlardayız.
Hephaistos, ıılmdi sana dUııüyor artıl,
Babanın buyruldarm� yerine getirmek
Ve zincire vu rma k bu bozguncuyu 5
Has çı;ılllüen lurılmaz halkalarla
i3u eliş di§, sivri uçlu sar]? kayalığa
....,.
Çalar da armağan eder ml ölilmWlere
Senin şeref payını, lcıvılcımlı ate§i,
'
),:lUtun sanatlann kaynağı olan ateşil
'
Bö,le bir suçu cezaSız bu'akmaz t al:;'rıl ar .
Öğrensin Zeus'un bUYl'\lğ'una girmeyi, 10
Ve anlasın insanlar dan yana ol malı: ne demelnnl§.
,
HEPHA1S'I'ÔS

Gtlç ve Zor, Zeus un size verdiği ,Iş bitti:

'

Yapacağuıız ba§ka �ey ıı:almadı artılc

Ama benim yüreğim nasıl dayan a c ak ııtmdl
Bir tanrıyı, kardeııimıl zincire vurmaya 15
])l'tma1arm dövdliğü bu kayalara?
Am a yÜl'eğ'lmin dayanması gerek:
Baba sözU dinlememek ağı!' suç çUnlü\ .

88
 ( Prometlıeııs' a)

Olgun d üşUn eeU 'l'heınis'jn siv d · akı�lı oğ l u,

Sana olduğu kadar ken dime de karşi gelerek,
çöztilmez çelik baglarla
Bu insan geçmez kayalığa çakacagıın selli : 20
Burada ne bi i.� :insan yüzü görebilirsin artılt
!'re de bir insan sesi duyabilirsin.
Güne§in atı�§ alev · ı§ınlarıyle ııi§erek
9Uzel.im bedeninin karardığım görecelesin.
SevlneceItsIn gece, gün ışığının Üsttine
i\.laea örtülerini serince.
Ardından kırağı eritecek güucşi beldeyeceksin. 25
Ama bitmek . tükenmek. nedır bilmeyecele
Yü rekler acısı ağır çllen, .
Q!inkü seni ıturtaracak yiğit doğmad� henUz.
tşte. bunu ltaZaııdırdı sana 1nsanseverliğin!
l'anrıyken tanrı öfke sinden korkmadm,
Şeref paylarını ölümlüıere ver mekle
Kurulu düzeni çIğnemiş oldun. 30
Gör işte bunun luı.rşılığl1lı şimdi ;
Bu bel alı kayalıkta, .nöbet bekler gibi,
Hep dimdik ayakta duracaksUl,
Vyku uyuyamaz, dizlerini bilkemezsin.
\'fe kadar ağlayıp sızlansan,
Ne kadar yanıp yakılsan, boşuna !
Zeus'un yüreği yumuşamak bill11 ez :
Gücü yeni elde eden serf olur. 3.1,5

Güç -
Haydi ! Ne oyalayıp · yalumYorsun boşuna ?
Sen de kızmal�sın tanrıların düşman kesildiği. bu
[tanrıya,
::> ki 'insanlara senin payını verdi üstelUr.

HEPHAlSTOS
[{an bağlarının gilcil ltorluınç oltıyoı',
ffele araya dostluk da glrince.
 GÜç
Peki ama baba · buyruğundan çıl{m ak , 40
Olaca,k şey mi, daha ını uz korkunç sence ?

HEPHAİSTOS
'
Sen ııep böyle taş yürekli ve acı sözıüsün.

GÜç
Vahlanmakla kurtaramazsın onu,
Boşuna sızIamp yorma leendlnl.

HEPHAİsTOS
Ah bu olmaz olası sanatim benim! 45

GÜç
Ne diye sanatına çatıyorsun ?
Olun bitenler senin sanatın yüzünden olm adı ki !

HEPHAİsTOS
Keşlw bi'r başkasının payına düşseyili bu sana t !

, Güç
Her varlık çoktan .bir kaderle yÜıtümlenmİş,
Tanrıların �
başıdır yalnı z yükümlü o lm yan;
2:ewı'tan başımsı özgül' değildir. 50

HEPHAİsTOS
Görüyorum öyle olduğunu ; sözün,l yok.,

Güç
Öyleyse vur prangalarıni §unun,
ZeuS o yalanır görmesin senl.

HEPHAİs'ros
Gören zincirleri de görsün ellel'İmde,

Güç
Geçir (lU halkayı kOllina ve vur bütUn gücünle, 55
Vur çelticınl, çivile şunu kayay a !

HEPHAİsTOS
Al jşte ! Bitsi n bu iş, hem de eksiltsiz gediltsiz !

35
 Qttç
Daha güçlü vur, sıkıştır, gev§ek yelli ltaltnasİn'!
Çözülmez düğÜmleri çözebilir o.

HEPHAİsTOS

Bir kolu bağlandı ݧte, ne yapsa çözemez. 60

Güç
Geç öbürüne şimdi, bağla onu da ' sıkıca, anlasın
Kurnazlığın Zeus'un . kar§lslIlda aptalIılt olduğunu .

HEl;'HAİSTOS

Yalnız o Imsur bulabilir yaptığım işte.

Gttç
Haydi durma, ' batır şimdi göğsüne
Şu çelik çemberin dişl�ril1'i ' sıkıca. 65

HEPHAİS'l'OS
. Ah Prometheus, için için yanıyorum çelüilderlne !

Güç
Hala mı duraltSamalt, Zeus'un düşmanına acımak ?
Sakm \ ha ! bll'g'ün kendine acırsın sonra;

HEPHAİSTO S
Al göı' işte ! Gözler dayanır mı bunu gÖl'ıneğe ?
Güç
Bütün gördUğUm hak ettiğ'·ini çeltmesi. 70
Haydi şimdi tunç kuşağı da sar beline !

IIlDPHAİSTOS

a �
S rşpa l m ister is teme z , buyrukların gereltslz .
.GÜç
Buyururum da, bağırır çağırırını da:
1n ' şimdi aşağr, ayaıdarını bağl a zorla.

HEPHAİSTO S
O da oldu işte hem d e hiç zora baş vurmadan. 75
!

36
 Gnç
l{ullan bütün gücünü, vur ş imdi ,
Vur ki etine girsin halkalar:
1'�ini denetleyecek olanın şakası yoktur.

HEPHAİsTOS
Konuşman da suratm lmdar çİrki n !

Güç
fJeıı dilediğin gibi gevşel{ yürekli ol,
Bırak ben sertl!ğirn, sarsılmazIığımla kal ayım . 80

HEJPHAİSTOS

"Gidelim al'tık : Ba ğlan mad ıı< yeri Italınadı.

GÜç
Haydi ne kadar t aşkın olabilirsen ol şimd i !
<)a! tan l'ılarııı haldnnı, ver mOlliımere,
Bakal ım ne ya rdımı olaealc sana ölümlülerin ? '
Ilana tanrılar yanlışlılda Prome theus demişler, 85
\ )üğümler'i, çözen Uerıı e},b" adın,
Çöz balcalım şimdi bu çüzii l ınez düğ"üınleri !

(Çıkarlar. U;;;ıın bir sessizliTc.)

PROMlD'l'HlDUS

Yüce gökler, tez Imnatl ı yeller,

::rınaldarın , akıp giden suları,
Denizlerin lnvrım lnvrlm sonsuz güIü§leri !
�rop rak, varlıldarın anası', 90
Ve sen, GÜl1e§, her şeyi gören koca toparJale !
Hesleniyorum size, gelin görün
Bir tanrıya n e ler çeldirlyor tanrılaı'!

"nör'ün b aşını a gelenleııl,

{ıııar yılı çel,ecelderimi. 95
13u çileyi lll.yıl{ gördU bana
'l'anl'ıların başına geçen .
YazıkIm:- olsun, yazıklar olsun!
Çektiğim çekeceğim acı l ar
Paralıyor yüreğimi.
BütUn bu i§kencelerden sonra
Kurtulacak mıyım bır gün ? 100

Ama neler söyl üyonı m, her şeyi önceden bilmiyor

[ muydum ?
Hepsini .bildyordum baş�ma gelecelilerin.
Payıma dü§eni gönül ferahlığıyla ta§ımaIıyım,
Kaderin önüne durul maz, bilmeliyim bunu. 105
Ama susmak da olmuyor, sö ylemek de
Bu be.n.im ba§ l111a gel enl eri .
Evet, ben, lcarabaht1ı ben ba§mıı bu de rtl ere soktum
lnsanlara iyi1:i·k edeyim: de rken .
Bir gün bir nar'thex' i n kamt§l içinde
Çaldım götürdüm insanlara ate§in tohumunu.
Bu tohum. bütün sanat1arıh anahtarı oldu, 110'
Bütün yollan açtı insanlara.
Sttçum bu işte �enim tanrılara karşı,
Bu yiizden zinc.ire vıırllldıım bu gökıeıin altında.

Bu da ne ? Ne oluyor ?
Nedir bu ses ? Bu belli; Ibelirs.iz güzelim lwlm da ne ? 115
Bir tanrı mı gelen, bir insan mı,
Yarı insan, yarı tanrı yaratıldar mı; yoltsa ?
Çektiklerimi görmeğ'e mi geliyorlar
Dünyanm bir ucundaki bu kayalığa?
Niçin gelmiş olabilirler ?
Ah gel in de zincirlere vurulmuş
Mutsuz bIr tanrı görün !
Zeus'un düşmanını görün, 120
İnsanları s evdi diye
Zeus'un sarayında:ld bütün tanrıların
Düşman kes ildiğ'i tanrıyı görün!
Aman, bak, daha yakm şimdi !
Kuş sesleri ml duyuyorum yanı başımda? 125
Bir l{aııat hışırtısı sarıyor havayı :
Bu sins I ce geliş korku salıyor içirne.

38
 (Kanatlı atların çektiği bir araba Pro­
metheus'un zincire bağlı olduğu kapa­
lığa ya/cın bir yere iner. içinde 01ceanos
ıcızian vardır.)

IWRO
KorItma, korkma !
Gelenler dostların,
Çala kanat ulaştım bu kayalığa,
Babamı zorla razı ettim, 130
Ve rüzgarlar kapti getirdi beni.
Demir balyoz gümbürtüIeııi.
Mağaranun dibine kadar geldi.
Utanıp arIanmayı bir yana bıraktım,
Ve yaljnayak
Uçageldim bu ıtanatlı arabayla. 135

PROMETHEUS
Ah! Ah!
Bereketli Tethys'Un çocukları
Okeanos'un kızlan, 140
Uylm bilmez akışıyla
Koca dünyayı dolanıp duran
· Okeanos babanın luzları. !
Bakın, görün beni perçinleyen zincirleri
Bu uçurumların başına!
Kimsenin kıskanacağı şey değil
Benim burada tuttuğum nöbet.

KORO
Görüyorum, Prometheus.
Yaş dolu gözlerimıl 145
Korkular bulandınyor
Balttıkça bu kayada sanaı
1şkence derrrlrlel'i içinde
Can çekişen · bedenine.
Olympos'ta şimdi
Yeni ellere geçti dümen,
Zeus, yeni yasalar adına,
Keyfince hüküm \Sürüyor : 150
Dev güçleri yok oluyor esIn çag-Iarın.

39
 PROME'l'HEUS

Alı lreşki yerin altına atsaydı beni

ÖIÜıel1İn ülkesi Hades'ten de a§ağı
Tartaros'un inilmez derinHltleriııe.
Orada bağlasaydı' beni
Çözülmez bağlarla.
Hiçbir tann, hiçbir varIıIr 155
Görmeseydi bı;m!,
GörUp de sevinmeseydl,
Oysa şimdi,
Zavallı bir oyuncağıyım rUzgarların.
Sevine sevıine görecek düşmanlarım
Çeldiğlm İşkenceyi.

KORO

Hangi tanrı buna sevinecek ıradar 160

Taş yUrekli olabilir ?
Çektiğine kimin içi yanmaz benimle
Zeus'tan başka ?
Bir öfı,eye kapılmış o,
Yumu§amaz bir ltinle
Uranos soyunu ezmek istiyor,
Doyasıya öc almadıkça durmayacak,
Meğer ki ba§ı,ası punduna getirip 165
Bu ula§ılmaz tahtı elinden ala.

PROMETHEUS

Ama inanın şu diyeceltime :

Ben bu işkence prangaları içinde
Ne kadar küçük düşürülmüş olursam olayım,
Ölümsüz mutluların başı Zeus
Benden yardım istemeye geleeel"
Öğrenmeye can atacak benden
Nerden doğabilecek oldultunu 170
Tacını tahtını elinden alacal, devrinılel'in.
İljte o zaman,
Hiçbir §ey yumu§atmayacal, beni ;
Ne baldan tatlı sözleıin büyüsü,
 Ne en ağır cezaların lwrlmsu
Bildiğim sırrı söyletmeyecelt bana. 175
Önce bu çözülmez dediğ'i bağları çözmesi,
Sanra ettiği saygısızlığı ödemesi
Gereldl' efendimizin.

KORO

Sözünü sakınmıyarsun,
Ba§ına gelen bayun eğdirmiyar
Tersine baş lraldırtıyar sana. ı80
Oysa benim yUreğiıııi bir lwrku
Ürpertiverdi birden :
Senin geleceğin ürkiituyor beni.
Biter mi ?
Nasıl biter bu çilen senin ?
Huyu sert, yüreği ta§tanQır 185
Bu Kranasoğln'nun.

PROMETHEUS

Bilirim amansız olduğ'unu,

Yasaları keyfdnce uyguladığıııı,
Ama o demin söyledilderim
Rahatını kaçırınca, göriirsiinUz
Nasıl gev§eyecelt yüreği,
Diner o zaman bu azgın öfkesi, 190
Uzlaşmaya, dast olmfLya kalkar benimle,
Kurtuluş sabırsızlığı a§ar benimltin!.

KOROBAı'�I

Açıkla öyleyse her şeyI, şuna karşılık ver:'

Zeus hangi suçundan ötürü düşman oldu sana ?
Niç'İn bu lwrkunç, bu yüz karası duruma soktu
seni ? 195
Anlat bize bunu, anlatmak acı gelmezse sana.
 PROMETHEUS

Anlatmak acı gelmesine acı g"Hr bana,

Ama susma]!: da bir başka türlü acı,
Her türlüsü bır b aşka bela benim i.çin.
Günün birinde bir öfkedi r sardı tanrıları,
Birbirine girdi bütün ölümsüzler, 200
Kimi der Kronos g1i.tsiu, Zeus otursun tahtına,
Kimi Zeus'un hiç ba§a geçmesini' i stemez.
Boşuna öğütler verdim o zaman hepsine :
Uranos'la Toprağın oğullan Titanlan 205
Boşuna yatıştırmaya uğra§ıp durdum ,
Gururlarına kapılıp uzla§mayı küçümsediler,
Gücün hakInndan güçle geliriz sandılar.
O ysa bana anam,- ThemİS ya da Gaia,
Türlü ÜlrıÜ adları olan anam 210
Kaç kez öngörüşüyle söylemişti bana
Nasıl kazanılır gelecel!: 'zamanlar,
Güçle, zorla değıi1 , 3JkıJla lmzanılır demi§tL
Anlattım onlara bunu bütün nedenleriyle.
Dinlemediler beni, yüzüme balunadılar bile. 215
Bu durumda yapabileceğim e n al{ll1ıca §ey.
Anamı dinleyip Zeus'tan yana olmaktl.
Ben zeus'u . tutunca, o d a beni tuttu.,
Ve bugün eğer koca Kron os ve birle§ikleri
Tartaros'un derin karanlıklarına girmişse, 220
Ben1m bunu gerçekleştiren akıl yoluyla.
ݧte tan rıların kralma bendm ettiğim hizmet,
Buna karşı aldır;ım korkunç ödül de bu.
Anlaşılaıı dos tlard an kuşkulanmak
13aşa geçenlere özgü bir hastalık. 225
Ama siz.lerin asıl öğrenmek istediği şuydu :
Hangi suçumdan ötürü bu <!eza,yı verdi ?
Anlatayım : Zeus;. baba tahtına o t u ru r oturmaz
B aşladı her tanrıya bir şeref payı vermeye,
Devletinin katlarııır ön e m sırasına koymaya. 230
Bu arada zavallı ölümlüleri düşünmelt
Aldının ucundan bUe geçmedi,
Tersine, soylarını ortadan kaldırmak,
Bambaşka, yeni bir soy yaratmak istiyordu.
Bu ta sarıya ldmse Jtarşı çıkmadı benden başka,
Bir tek ben göze alabildim bunu
Ve ınırtardım :insanları, önledim 235
Hades'in ItaranIıldarında yalı: olup gitmelerini.
Işte bunun ı çin çeloyorum bugün
Bu çekilmez, bu görmeye dayanılmaz acıları .
İnsanlara acıdım diye bana acımaz oldular.
Çarpı l dığım ceza öylesdne insafsız ki 240
Görülmesi §anını artırmayacak Zeus'un .

KOROBAşr

Yüreği taştan , demirden olmalı, prometheus,

Bu çelttiğin karşısında duygusuz Iralanın.
Ben bu gördüğümü görmüş olmak istemezdim.
Görünce de yüreğJm parça parça oldu. 245

PROMETHEUS

Evet, dost gözleri dayanamaz buna.

KOROBAŞI

Da-ha büyiiık başka suçların olsa gerelt.

PROMETHEUS

Evet, ölÜm kaygısından da kurtardım ölümıüıeri.

KOROBAŞI

N asll bir deva buldun bu derde kaı'şı.?

PROMETHEUS

Kör umutlar saldım içlerine. 25 0

KOROBAŞI

Yaman bir destek vermişin insanlara !

PROMETHEUS

Dahası var : ateşi armağan ettim onlara.

IWROBAŞI

Ne, lnzıl ate§ ölümlüler eline geçti mi '1

43
 PROMETHEUS
Evet, bütün sanatlan da öğ- renecekler on dan .

KOROBAŞI
Demek bu suçlarından ötürü 'Zeus . . . 255

PROMET:aEUS
Bu amansız i§ltenceyı reva gördü bana.

KOROBAŞı,
Sonu ne zaman gelecek bu i§kencenin ?

PROMETHEUS
Zeus'un keyf! ne zaman isterse, o zaman.

KOROBAŞI
Zeus'un keyfi is ter mi ? Nasıl ister bunu ?
Nasıl bır yanılgıya düştüğünü görmü yor ımtsun ? 260
Nerde yanıldı�\ yüreğim varmıyol' bunu, söylemeye;
Söylersem sana da acı gelir. Bırakalım bunu.
Bu işltenceden nasıl ıi:ul'tulabllirs'ln, onu dü§ün.

' PROMETHEUS
Başı dertte olmayan a kolay geUr
Dertl'lye akıl öğ"retmelı:., yanıldın demek.
Ama ben biliyordum ba§ıma gele c ek olanı. 265
Bile b11e, isteye dsteye !Suç işledim.
Buna karşı söyleyece1k bir sözüm yok.
!nsanlar uğruna beı a.ya solttum başımı.
Ama dü şüneme zdi m böylesi aşkenceler içinde
çürüyÜp gidec eğimi , kayalar başında ,

Bu �ssız, bu sarp yerde tek b aşıma. 270

Ama bu halime vahianmayı bırak, in yere de,
Daha neler gelecek baş ıma onu öğ"renl
Bil 'her şeyi başında.n sonuna kadar.
Gel, yal vann m gel, a�!llarımı paylaş benimle.
Belil. rüzgil.n kimseleri ayırd etmez, 275
Dört bIr yana) es erlten, bir seni vurur bir beni.
 KOROBAŞ!
Çağırdığm bizler, Pronıetheus,
KendHiğimizden geldik sa�a.
Hafif ayaldarı ınl a Jniyorum işte
Tez kanatı� arabanıdan, 280
Kuşların tertemiz yolu havadan
�U sarp topraldar üsHine.
Senin bütün dertler'ini
Bilme!, isterİnı başmdsın sonuna.

(Okeaııos Icızları yere a,yak b asarlcen,

O lceanos Yarı arslan, yan Icarta l bir
kuşıın çektiği Maba'yla gelir.)

OKlilANOS

Sana ulaşmak için, Pro metheus , 285

Uzun bır yolcuIuIt ettim.
Yularsız, dizginsiz, dsteğime uyan ,
Bu kuş getirdi beni çevik kanatlarıyle.
Deı:tlerinle dertlendim, bilesin.
Kan bağları duygusuz bıralmmazdı beni � 290
Ama onlar olmasa da,
Sana duyduğum saygıyı kimselere duymam,
Göreceksin, candan söylüyorum bunu,
Boş övgülerle yaranmak istemiyorum sana.
Haydi, söyle nas!l yardım edebilirlm. 295
Okeanas'tan daha güvenilir bir dostun olduğunu
Söyleyemezsin hiçbir zaman.

PROMETHEUS
Ya, nasıl olur ? Sen de mi geldin
Çeıüiğim acıları görmeye ?
Nasıl göze aldın durmaz akar Okeanos'u, 300
Doğanın sana oyduğu mağaraları bırakıp,
Bu demir dağ'uran t opr akl ara gelmeye ?
Yoksa taşırrta geleni yerinde görüp,
Dertlel'imi, öfkemi paylaşmaya mı geldin ?

45
Bak gör hallmi, gör Zeus'un dostunu,
Zeus'un tahta çıkmasına önayak olanı; 305
Bak bugün neler çektiriyor ona Zeus.

OKEANOS

Görüyorum, Pronıetheus, ve bu durumunda sana

E n yararlı öğütü vermek istiyorum
Sen akıldan yana ne kadar zengin olsan da:
Kendini bil ve yeni olaylara uyarale
Yeni davramşlar bulmaya çalış.
Çünkü bugün tanrılar arasında 310
Yeni bir tanrı ba§a geçmjş bulunuyor.
Böyle acı, böyle ısırgan sözler edersen,
Duyabilir, ne kadar uzak ve yüksekte de olsa,
O zaman sana bu acıları çektiren öfkesi
Yeni öfkesi yanında çocuk · oyuncağı kalır.
Bırak, bahtsız tanrı, bırale kızmayı da, 315
Bu çelttiğinden kurtulmallin yolunu ara.
Bunlar sana beylik sözler gibi gelebilir.
.
Ama §urası da su götürmez ki, Prometheus,
Aıım bil' dilden geldi başma gelenler.
Yine de uslanmı§ değilsin, diretiyorsun, 320
Dertlerine <;lert ka-tmaktan korlemuyorsun,
Benden öğüt dinlersen. diltine gitine,
Belaya karş� yürüın�, düşün ki
Çok sert bir tanrı var başımızda,
Keyfinden başka yasa dinlediği de yok.
Ben gidip seni kurtarmaya çalışacağım. 325
Bu arada sen rahat dur, taşkın sözler etme.
Sen ki o kadar üstün akıllısm,
Dizginsiz dil bela getirir, bilirsin.

PROMETHEUS

Ne mutlu sana, hel' §eyde payın varken, 330

Benim kadar ileri gitmişken sen de,
Cezasız bellisız kurtuldun bu i§ten.
İyisi mi, bırale. sen karı§ma artık.
Kaldı ki ne yapsan yumu§atamazsın onu,
Gidip başını derde solema sen d e .

46
 OKEANOS

Kendinden çok başlmlıüına yarıyol' senin aldın: 335

Sözlerinden değH, olanlardan çıkarıyorum bunu.
GideceğIm, durdurmaya çalışma beni.
Güvenliyim, güvenllyim, Zeus'u yumuşatıp
Kurtaracağım seni bu beladan.

PROMETHEUS

Eksik olma, bu davranışmı unutmam, 340

Dostluğunda cömertsin bana karşı,
Ama uğraşma, bo§una uğra§mı§ olursun,
Gerçekten uğra§mak niyetindeysen.
Rahatına bak, bu i§in dı§ında kaL.
Herkesin ba§ıııı derde sokmak istemem
Kendim belaya uğradım diye. 345
Hayır, karde§im Atlas'ın acısı yeter bana:
Batı lmranlığmda sırtında ta§ıyor
Gökle yem ayıran koca direği.
Kolları nasıl dayanır bu ağır yüke ?
Toprağın oğluna da , içim yanmı§tı:
Nasıl yere serildi, gördüm 350
Bir zamanlar Kilikya mağaralarmda oturan
Co§kun Typhon, o yüz ba§h ejderha.
Ayaklanmı§tı bütün tanrılara kar§ı,
Korkunç çeneleri ölüm üfleyerek dört yana 355
Kızıl şim§elder saçıyordu gözleri,
Açıkça meydan okuyordu Zeus'un gücüne.
Ama �niverdi üstüne Zeus'un amansız oku :
Ateşten soluğUyla havayı yaran yıldırım
g
Ş ahlanan ma rur ba§ı çaldı yere. 360
Yüreğinden vuruldu ve bütün gücü
Gök gürültüsü içinde kül oldu gitti.
Şimdi serilmi§ yatıyor gövdesl
Etna'nın kökleri arasına sıkl§l1Uş 365
Bir dar boğazın yanı ba§ında.
Yukarda, dağın tepesinde Hephaistos
DövUp duruyor kızıl demirleııini.
BII' gün ateş selleııi fışkıracak ardan,
Azgın dişleriyle gidip kemlrecelder
SicBya ovalannın berelretli tarlalarını.
Zeus'un yıldırımıyle I{ömüre dönmüş Typhon
Dinrnek. bilmez bır ateş ]rasırgası içinde
Kızıl oldarla salacak kaynayan öflcesi'ni. 370
Ama sen toy değHsln, benden öğüt dinlemen gerekm.ez,
Koru kendini, bilirsin nasıl Iwruyacağını.
I
Bana gelince, bim bu çileme l{atlanacağını 375
Zeus'un öfkesi gev§eyinceye ıradar.

OKEANOS
Aİıl.amıyor musun, Prometheus,
Öfke hastalığına iyi gelen sözler vardu'.

PROMETHEUS
Yüreğin ne ·zaman yumuşayacağını bilmek şartıyle.
Kaynayan Qir öfkenin üstüne zorla gidBmez. 380

OKEANOS
Ama ben g�tmeyi göze alırsam..
Ne cezası olabilir bunun, söyle bana.

PROMETHEUS
Boşuna uğraşml§, delilik etmiş saYııırsın.

OKEANOS
Bana deli desinler razıyım:
İyUlk uğruna deli sayılmak gÜ7.e1 şey ! 385
PROMETHEUS
Bu suç benim suçum. olacak yalnız.
OKEANOS
;Y
Bö le konu§malda koymu ş oluyorsun beni .

PROMETHEUS
Bana aciyıp düşman: kazanmanı istemem.

OKEANOS
Kım düşman olacak, yeni tahta çıkan kralımız mı ?

PROMETHEUS
. Evet ta Itendis!, onu kızdırmaktan sakın: 390

48
 OKEANOS

Senin başına gelen bır ders, Prometheus.

PROMETHEUS

Ha;rdi git artık, bu tutumunla da Iraı .

OKEANOS

Sen git demeden gldlyotdum zaten:,

-Dört ayaldı lmşumun kanatları 395
Öz!iiyor gölderın dümdüz mavisini,
Can atıyor ağıla girip dinlenmeye.

(Okeanos'ıın arab ası tızaklaşu:. Bir ses­

sizlik. sonra Okeanos kızları ' kayalık­
takt bir sette toplanırlar. Koro ' başlar.)

KORO

Kaderine ağlıyorum, Prometheus,

Yürekler acısı kaderine.
Boşanan gözyaşıarım
Akıyor ılık ılık 400
.Körpe yanaklarımdan.
Olacak şey mi bu ?
Her dileğin! bir yasa bilip
Eski zaman tanrılarını
Dize getirmek istiyor Zeus, , 405

Acı çığIIIclar yiikseliyor

Dünyanın dört bir yanından,
Prometheus'la lrardeşlel'inin "
Şanlı geçmişleriDii anıp
�ğlıyor bütiin insanlar" 410 '
Buradali:iler de, kutsa lAsyadakiler de,
İnim inim acılarını
Paylaşıyor ' ölümlüler,

Ağlıyor Kolkhis kızları da;

O yigit Amazonlar, 415

49
 Durgun Bıızer'In çe vresınde.
Dünyanın sını rlannda
Yığın yıg-ın ya.�ayan ıskitler de.

Arabistanın seçkin Yiği lleri, 4 20

Kaflta.8l a rda, sarp kILyal lldarda
Ula.� ıl maz kalelerde otu ranlar,
Kesitin k argıları pml pmı,
Yaman savaş e rlerl!

B06'1..lk boğuk in iltilerle 430

Dalgalar düşüyor dalgalar üstüne .
.
Uğultular geliyor denizlerden,
Yankılanıyor yerin ta dibinde
Hadcs'in karanlıkları,
Ve kutsal suları ırm.akl 3.rın
Ça�layı.p akıyor d erili dertli. 4.35
(Vz:u.n o;r scs.r.zli'k)

PR.OMETHEUS

Kibirimden, gururumdarı susuyorum sanmayın:

Kenf'::ni bu hall ere düşmüş gördükçe,
Bir düşünce kemirip duruyor j çimi:
Ben d e ğıil miyim bu yeni tanruara
Bütün 'üstünIültlerIni kazandıran ? 440
Ama bu k onu da susuyorum,
Neler söyl1ye·ceğıimi biliyorsunuz.
Buna karşılık, dinleyin ne kadar düşkllndü ö]ümJüler,
Ve ben bu ağı.zS1z dilsiz. ç o cukSU varlıklara
Nasıl verdim akl1, düşünceyi.
Anlatayım bunu, insanları küçültrnek ;için det;'ll, 445
Onlara ne büyük iy:ilDuer ettiğimi göstermek için.
önceleri 1nsanlar görmeden bakıyor,
Dinled iklerini anlamıyorlardı.
uzun ömürlerı bOy'11l1 ca düş görüntüleri gibi
Düzensiz., gelişigüzel yaş:ıyorlardl. 450
BIlm:lyorlardı duvar örmes1nl,

50
 '
!çtIle güneş gi ren e Yl e r yapmM ı n ı ,
Atııc! kullanma.ınnı bjlmiyorıardı.
Yerln aItında, karanlık mag-aralarda
Kannca sürtılen gibi yaŞıyorlardı.
Ne kışın geleceği beııiydl onlar için,
Ne çtçekU bahann, ne bereketll yazın. 455
Blllnç yoktu hiçbir yaptıklanndS;
Ben gösterınceye kadar onlara yıldızlann
Dog-uş batışıannı kestinnenin yolunu.
Sonra. sayı bilgisini verdim onlara,
Bu kaynak bilgiyi , onlar için ben bulup çıkardım.
Sonra h�rf dIzilerlıle geldi . sıra, 4.60
O dlziler kt bellegidlr' her şeyin,
Anasıdır bilimlerı.i.n, .ve .sanatlaniı.
Hayvanlara. da ilk . boYunduruk vuran ben ol dum
ÖlilmWleri kurtarmak için kaba �şJerden;
Atlan dizginleyip arabala.ra koştum, , 465
Zeng>i.ı:ı1erin şanını ar..ıran ara.balara.�
Denizler a.,
o:;an g emil erm bez kaIla.tla.r.nı
Bulan da be!?fm, başJr..ası değil.
Evet, ö}ümlüler için neler bulmuşken" 4. 70
Bugün, zavallı ben bwamıyorum yolunu
,

Kendi ba.şımı dertten kurtatmanln.

KOROBAŞI
Olm:ıyacs.k dertler a,çtı başına
Akl,ın, yolunu şe.şırtb sana:
Şimdi hasta. düşmüş pir llekim gibi
Kendi derdine deva' bnlamıyo...
"'SUIl. ' f75

PB,OME'1:SEUS

Dahası' var, dinledikçe şaşı.ra.caksm:

Ne bilimler, ne sanatlar daha çıkardım!
En onemlilerinden 'tım de ' şu: '
!nsanlar haSta. dÜştü.1rJ.en zaman
Ölüp gidiyorlardı devlunzllk 'yüz'Jnden.;
Ne �...lyeceYJen şeyi biliyorlardı
Ne içecekleIi, ne de sürtin.ecekleri şeyi. 480
BP...n _ög-rettlm onlaTI:\. otlan biıibL-ıne ka.nştınp

51
Bütün hastalıklara karşı ilaçlar,
Cana can lmtan merhemler yapmasını.
Kli.h1nUk sanatııun bInbir yolunu buldum.
Ben oldum mtln düşler arasında 485
Hangilerinin yarın gerçek olacağını bilen.
Ben oldum insanlara ilk ög-reten
Duyulan seslerd e yol raslantılarında
,

Olacaldarın belirtislni görmeyi.

Belirttım açıleça yırtıcı Iwş uçuşlarmm
Ne zaman ug-urlu, ne zaman uğursuz olacaltlarml. 490
Hepslnin huylarını, dostlultlarını, dü§manlıklarmı,
Hangilerinin bir arada uçtultlarıııı.
Ve hayvan barsa1ı:iarının nasıl,
Hangi ltayganlı1ı:larl, hangi renltleriyle
Safra kesesinin. ve karaeiğer bölümlerinin 495
Hangi biçimlerI- ve görUnü§leriyle
Tanrıların hoşuna gldeceğini.
Hayvanlarm kollarını; bacaldarıııı, sırtlarını
Yağlara .sal'dırıp yalttırdmı.
ÖIÜmlUlerl erdirmek !İçın
KahlnUk .sanatınm ,karanlık sı rlarına.
Açıldadım insanlara alevlerin
.

Dumanlara bürülü kalmış anlamlarını.

I{im yaptı bütun b.unları ? Ben yaptım. 500
Ya toprağın insanlardan saltladığı hazineler ?
TUnç, demir, gUmüş, � tın ve bütün m adenIer ,'

Kim buldum diyebmr bunları benden önce ?

Hiç kimse, yalan 'söyler lum buldum de rs e .

Uzun sözün kısas� şunu bilmiş ' 01 : 505

Bütün sanatları Prometheus verdi insanlara.

IWROBAŞI
İnsanlarıkorumakla · ölçüyü kaç ırıp
Kendi başına gelenleri küçümseme.
Ben umutluyum, bir gün kurtulup bu zincirlerden
Zeus kadar güçlü oİacaksın yeniden. 510

PROMETHEUS
Hayır, her i§i: bitiren Kader
O günleri ' bana gBstermekten uzalt henüz :

52
Sonsuz acılar, lrahırlar bekliyor beni.
Bu zincirlerdim lml'tulacağını gil nden önce,
Olacağın karşısında ne hüner göstersem boş.

KOROBAŞI

Olacağı yöneten ıam. ? 515

PR01\fE'l'HEUS

Üç 1\foira'lar ve unutmak bilmez Erinys'ler.

KOROBAŞI

Zeus onlar kadar güçlü değ'i1 mi ?

PROMETHEUS

O da olacağın eıınden lmrtulam:az.

KOROBAŞI

Zeus'un kaderi hep başımızda olmak değ}l mi ?

PROMETHEUS

Orasını kurcalama, bilmen doğru olmaz. 520

KOROBAŞI

Demelr yüce bIr sır bu, saklıyorsun · benden.

PROMETHEUS
Başıra lwnulara geç, . sırası değil ,heııüz
Bu sırrı açıkıamanın, çole gizli , kalmalı.
Ancak bu sırrı saldayaralt lml'tulabilirlm
Bu ziıiclrlerden, bu yüz ıraras� işltenceden . 525

KORO

Aman, Zeus karşı durmasın,

Kar§ı durmaslU dileğıime
Dünyaları yöneten Zeus !
Kutsal şölenler kurayım hemen,
Kurbanlar lteseyim tanrılara' 530
Olteanos babamızın

53
Durmaz akar suları başında.
Kötü söz çıkmasın dilimden,
Hiç sarsılmasın bu inancım,
Hep kalsın içimde. 535

Ne tatlı şeydir uzun uzun yaşamak

Cana can lmtan umutlar içinde,
Sevinçten pınl pırıl bir yürekle.
Ama bir ürperme veriyor içime 540
Seni bu sonsuz acılar içinde görmek.
İnsanları korumada çok ileri gittin,
Zeus' tan korlunadll1, dile başlıIıle ettin,
[Prometheus.

Bak dost, 'iyililc ettin de ne :iyilik gördün,

Ölümımerin ne y aı'dımı oldu sana ? 545
Görmüyor musun ki kör insan soyu
Düşlere benzer güçsüzlüğ'ü içinde
Eli kolu bağlı yaşıyor.
Hiçbir ölümlü kuramaz
Zeus'un kurduğu düzenL 550

Bu çektiklerin gösteriyor, Prometheus,

Söylediğimin doğruluğunu.
Bu koro çok başka türlü bir koroyu
Getiriyor şimdi altlıma. 555
Neydi o düğün ezgileriın
Sen yıkanıp gerdeğe girerken :
Kız kardeşim Hesione'yi zengin çeyizlerle 560
Razı etmiştin eşin olmaı.ya.

(jo girer. II ınında iki 'ine/'; !ıoynmm ,

'VarCıır.)

10
Burası neresi ? Kim bunlar ?
'Kimi çakmışlar Itayaya böyle
,Acı rUzg1l.rlara ltarş! ?
Hangf suçunu ödüyorsun
Can çeltİşerek buralarda ?
Söyle; dünyanın neresine sürükledi 565
Kara ' bahtım beni, zavallı beni '?
Ah ! Aman !
O kene yakıyor canımı gene,
'l'oprağ'ın oğ'lu Argos hortladı gene.
Aman, uzaklaştır onu, Toprak !
Korkuyorum, gördükçe karşımda
O bin gözlü çobanı .
Bak geliyor işte bana doğru
Sinsi baluşlarıyle. 570
Ölüsü bile durmuyor toprakta,
Çılup geliyor . cehennemin dibinden
Kovalamak için ben 'zavallıyı,
Aç susuz süründürmek için beni
Denizleri saran kurruıallarda.

Uyku veren ezgiler yükseliyor 575

Balmumuyla sarılı kamışlardan.
Eyvahlar olsun, eyvalılar 'olsun !
Hangi uzak gurbetlerde
Dola§tınyor kaderim beni!
Ah Kronosoğlu, ne suçumu gördün de, ,
Ah, ah; ne stıçumu gördün de,
Bu hallere soktun beni ?
Çılgınlar gibi lro§turuyorsun beni
ı
Amansız bjr lreneyl taln ) peşime. 580
Yak beni yıldınmlarınla,
Yerin dibine sok beni,
lleniz ejderhalarına yedir beni, ,
Ama esirgeme benden, yüce tanrı,
Senden yalvara yalrara diledığimi.
Bittlın Wlrendim dolaşıp d ur m aıüan . 585
Nerde, nasıl bitecek bu sürünmelerim ?
Duymuyor musun sesini, duymuyor musun
İnek boynuzları taktığ"ın JUZlll '�

PROMETHEUS
Nasıl duyulmaz sesi nasıl duyulmaz
Azgın kenenin önünde Iraçan lrızın,

55
 - Zeus'un yüreğin! tutuşturan İnakhos kıZ1l1ll1 ?
Hera'nın Idni düşmil§ ardıııa bugün, 590
Öldüresiye hovalıyor sen! dünyada.

10
Nerden öğrendin bu adı ?
Babaının adını nerden öğrendin ?
Söyle ben bahtsıza ldmsin sen,
Bu zavallı halinle nasıl bili rsin
Benim başuna gelenlerin doğrusunu? 595
Evet, tanrıların belası beni yaltan,
1ğneler batırıp etime
Beni deliler gibi dol�tıran .
Koşup duruyorum azgın sıçrayı§lal'la
Açlıktan kudurmanın utancı içinde. 600
Hera'nın kini bırakıruyol' peşiml.
A-h, bahtsızlar -arasında hangi bahtsız
Katlanmıştır bu , benim katlandıklarıma?
Haydi açıkça söyle bana
Daha ne çileler bekliyor , beni? 605
Bu belanm bir çaresi, bir devılsı var mı,
Var mı, söyle bana biliyors:;ın,
Söyle, bır yol göster bu yitJl, kıza.

PROMETHEUS
Öğrenme,k istediğini söyleyeceğim
Apaçık, ' dolambaçsız, dosdoğru, 610
Dostlal'la öyle ıtOnuşmak gereldl',
P rometheus'tur ],arşında gördüğün,
ÖHlmlülere ateşi veren prometheus'.

10
Ey insanların güçlü yardımcısı,
Mutsuz Prometheus, nedir bu başına gelen ?

PROMETHEUS
Az önce anlattım bitirdim 615
Başıma gelenlerin acı öyküsünü.

56
 10
Dileğünl yerine getlrmiyeceltsln demek

PROMETHEUS
Nedir dlleğ"l n ? Hel' şeyi öğrenebilirsin benclen.

tO
Söyle, Itim bu ka;yaya bağladı seni ?

PROMETHEUS
Zeus'un buyı'uğu ve Heplıalstos'un: kolu.

to
Hangi suçlarının cezası bu çektiğin ?

PROMETHEUS
Söylediklerim bunu anlamana yeter.

to
Anladım peki, söyle bana öyleyse,
Ne kadar sürecek benim siiriliımelerim ?
Ne zaman bitecek ben bahtsızın çilesl �

PROMETHEUS
Bunu bllmektense bilmemen daha iyi".

10
Ergeç başıma gelecekleri 625
Boşuna saklama benden.

PROMETHEUS
Ben hiç de cimri degııUm
Bildikleı'im1 söylemekte.

İO
Öyleyse ne diye kaçıyımıun
Bana her şeyI: söylemekten?

PROMETHEUS

Kötü bir niyetle kaçmıyorum;

Yüreğini sarsmak.tan korkuyorum.

57
 10
Benim hıtemediğinı kadar
Yumuşak davranma bana:

PROMETHEUS

Madem öyle istıiyorsun, 630

Söylerim .be n de : dinle:

KOROBAşı

Hayır, şimdi değil, . benim isteğime de yer ver:

Önce İa'ya soralım, anlatsın derdini,
Dinleyelim bugünedek başlUa gelenleri,
Geleeelderi sonra öğrenir senden.

P ROMETHEUS '

Haydi, İO, bunların dediklerüli yap, 635

Çünkü babanm kızkardeşleridil' onlar.
Ağlamak, dertlerini- s ayıp dökmek
Dinl�yenlerin gözyaşları pahasın a ' da . oısa,
Ona verileeel" zamana değer.

10

y
İstiyorsunuz madem, 'ha .ıl' diyernem: ' 640
Açıkça anlatayım her şeyi .size,
Ama dOğTUSU, anlatmaya utanıyo,rum da
.
Tanrısal bir kasırganın nasıl
Allak bullak edip ben zavallıyı,
Varlığımn yeni bir biç1m verdiğini.!
Geceler gecesi yapayalnızIten odamda 645
,Şöyle sözler duyuyordum düşlerimde:
<<'Ey mutlu genç kız, niçin yalnızsm
Erkel(lerin en yücesi özlerken seni ?
Zeus yanıp tutuşuyor senin için,
Aphrodite'nin gerdeğine girmek istiyor seninle, 650
Zeus'un isteğine karşı koma sakın,
KaHı;: git Lerna'nm yeşil çayırlarına,
Babanın koyun, sığır otlaklarına,
Git ki Zeus görsün orda senI,

58
Doysun seni görmeye Zeus'un gözü.»
Alirırep boylesr-Uü:şler -gördüm geceleri, 655
\Te ı)ir gün caııımı dişime alıp
Söyledim. babama ne düşler gördUğUmU .
O zaman babam Pytho'ya, Dodona'ya
-
Ad am üstüne adam yolladı öğrenmek için
-Tanrılar ne istiyor, ne istemiyor diye. 660
Ama gönderdiği adamlar dönünce
Karışık, karmakarışık sözler ediyorlardı.
i

Sonunda gUnün birinde

Anlaşılır lJi� söz geldi tl1aklıos'a,
Bu söz açıkça diyordu Ki babam a :
At kızını evdnden, yurdundan dışarı, 665
Gitsin, tanrılara bir kurbanlık gibi,
Dola§lıp dursun dünyanın dört bir yanına,
Yoltsa Zeus yıldırımlarıyle -
Çarpıp yok edecek senin soyunu.
ApolIon'dan gelen bu sözleri duyunca babam,
I(ovdu beni, attı evinden dı§ları. 670
Kendi için d e, benim için de kötü bir §leydi bu,
Ama ne yapsın, Zeus'tu onu zorlayan.
Bir anda deği ş ive l'di :içim dışım,
Birden §lu boynuzlar çıktı başımdan,
Keskin dişH bir kene de ısırınca beni,
Çılgınca bir atıluşla fırladım gittim 675
Kerkhne'nln, Lema'nın tatlı sularına doğ-ru.
Argos adında birini taktılar pe§lime.
Bu, Toprağın oğlu asık suratlı çoban
Adım adım izliyordu beni,
Sayısız gözlerini dikerek üstüme.
Beklenmedik bil' anda 'can verdi bu çoban, 680
Bense hep o beHllı iğneııin zoruyla
Bu topraktan o toprağa koştum durdum.
ÖğTendiıı �şte başıma gelenleri,
Daha ne çilem varsa dolduracalt
Acı bana" da söyle açıkça,
Beni yalanl arl a avutmaya Jmııonadan. 685
mn büyük ltötülült aldanmadır bence.

59
 KORO

Aman aman, yeter, sus, . yeter,

.
Bu bela düşmanlar ba'şına!
Bu duyduklarma inanmıyor,
İnanmak istemiyor kl!�aldaI1ln.
Acı, belalı, korlmnç bir Itader bu!
GörUlmesi de,' duyulması da yürekler acısı ! 690
İki. iğneli bir kene gibi yakıyor içimi.
Ah Kader, Kader!
Nedir bu çektildert İo'nun! 695

PROMFlTHEUS

Dur hele, acele etme o Itadar

Vahlanıp korkulara kapılmakta.
Dur bakalım neye varıyol'
Bütün bu beliÜarm sonu:

KOROBAŞI

Söyle bitsin, öğrensin her §eyi,

Hastaya hoş gelir açıltça bilmek
Ba§Ula neler, neler daha geleceğ'ini .

PROMETHEUS

Dilediğiniz yerine geldi, çekturlerini. 700

Kendisi söylesin d,ediniz, söyledi.
Şimdi sonrasını dinleyin benden:
Bakalım Hera yüzünden bu genç kız
Daha neler, neler daha çeltecek. '
-my sen, İnaltlıoB'un dünyaya getirddğ'i IDZ, 705
İyi dinle sana söyleyeceklerimi
BÜmek istiyorsan nereye varacak yolun.
Şimdi sen .burdan yola çıkınca,
Gün doğusuna doğru git önce,
çıft sürülmemiş ovıılardan geç,
Göçebe İSkitlerln ülltesine kadar git,
Onlar, ki kamış . evlerde otururlar
Güzelim tekerlelder üstünde. 710
Ve uzak hedefleri vuran

60
Yaylar taş ırlar omuzlarında.
Sakın yaldaşayım deme onlara,
Denizden yan� yürü bu ülkenin çevresinde .
Sol yanı nd a Klıaıyb'ler olacalr,
Demiri işleyen Rha1yb'ler.
Aman onlardari sarun Jmndlli'İ 715
Yır tıcı yaratı klardır onlar,
Yabancılar yana§amaz yanlarına.
Böylece Hybristes ırmağına varacalesm,
Adr üstünde : taşkın bır ırmaktır o.
Geçeyl� deme, kolay geçilmez.
Yürü l{afk�s dağına doğru,
O bütün �ağlann en yUkseğlne, 720
Onun yamaçlarından alır lwynağıIll
Hybrlstes'lin azgın suları ..
Yıldızlara yakm tepel eri. aş,
Ve güneye doğru jnen yolu ,tut.
Orada AmazonJaJ." ordusunu görecel{sin,
Thermodon üstünde Themiskyra'yı kuracaldar, 725
O kıyılarda ki Salmydessos denize doğru
Uzatır ltayalarını b1r çene gibi,
Yutmak dçin gemileri, denizcileri.
Amazonlar yol gösterir sana seve seve.
K�mmer 'lerin berzalıma varacaksın böylece, 730
Bir büyük gölün daracik kıyılarında.
Oradan ay rılırIren hiç korImsuz
Maiotis boğazını geç, git yoluna.
Ordan geçişini insanlar anacak:
Boğaz Bosporos adını alacak senden ö türü.
Ordan sonra Avrnpayı bırakıp
Asya topraklarına ayak basacai,sm. 735
Görüyor musunuz ne sert davranıyor
Tanrılar tanrısı her yerde her zaman ?
Yatağını özledl/ti bu ölümlü kızı
Sürilm sürüm süründürilyol' koca tanrı,
Zalim. bir erkeğe dU§tlin, zavallı luz,
ÇünltU benim bütün bu söyledilderim 740
Çelrecelderinin paşlangıcı bile deı;U.

61
 10
Ah beHUı başım, ,bahtsız ba§ım !

PROMETHEUS

;ı.
Ağlam ya sızlam�ya başladın g.ene,
Daha kötüsünü öğrenince ne yapacaksın ?

KOROBAŞI

Daha ne kaldı söyleyeceğin ? 745

PROMETHEUS

Bir dendz, dalgalı bir bela denizi !

10
Ne diye yaşıyorum, öyleyse,
Niçin atmıyorum kendimi bıı kayadan ?
Bir düşer ımrtulurum bütün dcrtlerden.
He � gün ko rkakça acı çekmektense
Bir anda ölüp gitmelı: daha 1yi. 750

PROMETHEUS

Benim acılarıma hiç katlanamazdm dcmek!

Kader ölmeme de izin :vermiyor benim,
Yalnız ölüm kurta.rabilirdi beni,
Oysa benim işkencelerimin s'onu yolı: 755
Zeus tahtından düşmedikçe.

10
Zeus tahtından düşebiliı- mi birgün ?

PROMETHEUS

Çok mu sevinirdin böyle bir şey olsa ?

10
El1:ı�tte, onun yüzünden değil mİ bu çektiklerim ?

PROMETHEUS

Peki öğren öyleyse, bu olacak bir gün. 760

10
Kim alabilir onun gücünü elinden ?

62
 PROMETHEUS

Kendi kendisi ve olmıyacak ;istekleri.

10
Nasıl ? Anlat bana bili' salonca yoksa.

PROMETHEUS

Evlenip pişman olacak evlendiğlne.

10
Ölümlü mü ölümsüz mü ;alacağı ltadın ? 765
Onu da söyle söylenebilirse.

PROMETHEUS

Ne diye sorarsın ? Söylenemez bu.

10
Karısı mı tahtından atacak onu ?

PROMETHEUS

Babasından güçlü bir oğul doğu rarak.

10
Kadevi değiştirmenin yolunu bulamaz mı ?

PROMETHEUS
Bulamaz, Prometheus zincirli lmldıkça. 770

tO

Zeus istemedikçe, kim çözebilir

Senin zincirlerini ?

PROMETHEUS

Senden doğacak olan biri.

to

Ne ? Benim bir oğ'lilın mu kurtaracak seni ?

PROMETHEUS

On kuşak sonra · üçüncüsiL

10
Anlaşılır gıibi deği1 /J,u . söylediğin. 775

63.
 PROMETHEUS

Fazla ikurcalama başına gelecekleri.

10
Bana bir müjde verip elimden alma.

PROMETHEUS

İki §eyden birini bildireceğIm sana.

10
Hangi iki §ey ? Koy önüme de .seçeyim.

PROMETHEUS
Peki, koyuyorum i§te önüne, seç : 780
Daha neler çekecet;iıll mi söyliyeyıim,
Yoksa beni kimin kurtaracağını ını ?

KOROBAŞI

Bu ilti bağı§tan biri onun olsun,

ötekini de benden esirgeme.
Çok görme bize bu dUeklerl :
İo'ya çilesinin sonunu anlat.
Benim dileğim de senin kurtan�ını bilmek. 785

PROMETHEUS

Böyle candan istiyorsunuz madem,

Hiçbir şeyi saklamıyacağıın sizden.
Peki, önce sana söyllyeylm, İo,
Daha ne belAlı yollar aşacag-ını.
Bunları dylce yaz kafanın duvanna:
Dünyanın sınınndaki ırmağı geçince, 790
Güne§in ilk ışık adımlanna doğru ...
A§ınca uğultulannı denizln,
Gorgon'lar ülkesl Klsthene'ye geleceksin,
Phorlcys'ln kızlarr oturur orada,
Kuğu gövdeli üç kutsal baltire
Onlar ki gözleri bır teletir, d:i§leri bir tek, 795
Onlar Id ne güneş görmüştUr yüzlerini,
Ne de doğan ayları gecelel'ln.
Üç lcızlcardeş vardır onlann yanında

64
Eljderha kanatlı GOl'gon'lal',
O, insanları korkudan korkuya salan,
Görenlerin soluğunu kesen Gorgon'lar; 800
Bunu şimdiden öğTenmliş ol benden.
Ama bır başka tehlike var, onu da bil :
Zeus'un köpeklerinden ,koru kendini,
O havlamaz, uzun gagalı, kanatlı köpeklerden.
Atlı Arlmaspos ordularından da sakın : 805
Bu tek gözlü devler, sulannda altın altan
Pluton ırmağının kıyılarında otururlar.
Hiç yaklaşayım deme bunlara.
Uzale bir üllmye varacaksın sonunda,
Kara derili insanlar oturur orada,
Güneşin sularına yakın, Aithiops kıyısında,
Bu kıyıdan çağlayana Itadar git, 810
Orada Byblos dağlarının b aşından
Kutsal sağlılt suları akar NlIl'in.
Bu sular üç kenarIı bir toprağa getirecek seni,
Kaderln seçtiği yer orasıdır dşte
Sen, to, ve çoculdarının yurt lnırması için. 815
Anlaşılmadık bır yanı varsa söylediklerhnin,
Sor, bir daha söyllyeylm, iyice öğren :
Bol .bol valetim var burda benim nasıl olsa.

KOROBAŞI
Söylenmedlk ya da unutulmuş ne varsa
Söyle hepsini bu belilJı yolculuk üstüne. 820
Bıtirdlysen, bizim dileğimiz! yerine getir.
Unutmadın, değil mi, bizlnı> dileğimIzi ?

PROMETHEUS

Her §eyi öğrendi YOlculuğu üstüne.

Boş sözler etmediğimi bilmesi için
Buraya gelmeden neler çektiğini de söyHyeylmj 825
Böylece inanır sözlerlmin doğr:uluğuna.
Olan biten her şeyleri bir yana bıralcıp
Son dolaştığın yerlere geliyorum:
Moloasa ovasına, Dodona yamacına geldin, 830
'l'hesprot Zeus'unun kehanet yurdudur orası,

65
Konuşan meşeleri aldı dUl·durur.
Seninle de konuştular açıleca:
Zeus'un şanh karısı oJacagını söylediler.
Bütün bunları unutmadm elbet, 835
Kene ısırınca nasıl atıldın kıyı yolundan
Rhea'nın uçsuz bucaksız körfezine doğru !
Ord'an lmsırgala r , gibi döndün ger! ;
Ama bil ıd o gittlğ'in körfeze
İo Körfezi denecek gelecek çağlarda, 840
Böylece geçişini anacal{ butün öltimlüler.
İşte bununla anlatmış oluyorum sana
Görünenden öteSIini gören bır gözüm olduğunu.
Geri kalanları sizler de duyun öğrenin onunla.
Demin anlattııdarıma dönüyorum şimdi : 845
O ülkede, karanın bittigL yerde,
Nil'in tam ağzında, bir , set üstünde
Kanobos, adında bi;- şehir vardır.
Zeus orada alnı sağlıgını geri verecek
Banşçi elinin bir dokunuşuyla.
Doğuracağın çocuğun adı kara Epaphos olacak
Zeus'un bir dokunuşuyla doğacağı için. 850
Işte o toplayacak ürünlerini
Taşlun Nil'in suladığı toprakların.
Ondan S'onrald beşinci kuşaletan elli kız
Argos'a i s temeye �stemeye dönecekler '
Yakınlarıyle evlenmekten kurtulmak için. 855
Arzudan gözleri kara,rmış amca oğulları
Güvercinlere saldıran çaylaklaı� gibi"
Yasak gerdelderin avcıları gibi,
Koşup gelecekler onların ardından.
Ama tanrı hoş görmeyecek birleşmelerini..
Pelasgos topraklarında kalacal{ ölüleri, 860
Karanlıkta pusu kuran kadın yüzlü . Cinayet
Hakkından ge��cel{ hepsinin bir gece;
Her gelin öldürecek güveyisini,
Kızıl kanlara boyanacak hançerleri,
Böylesi gelin güveyIik düşman başına !
Bir tek geli n . yalnız, ana olmak hevesiyle 865
Gevşeylp öldünneyecek güveyisln�,

66
İlrisi de Itötü yollardan bil1lni seçecek,
Kaatil olacağına kahpe olurum, ddyecek,
Ve işte ondan doğ'acak Argos' ta bır lrral soyu.
Çok uzun sürer bütün bunları anlatması, 870
Şunu bil Id yalnız, bu soydan gelecel{
Beni Imrtaracak olan şanlı yiğit.
Bu geleceğ'l anam açıkladı bana,
Eski Tlt:anların Itizkardeşi 'ı'he,mi:s'.
Ama nasıl gerçekleşecek bütün bunlar 875
U:mn sürer anlatması, dşine de yaramaz.

10
Ay ay ay, aman aman !
ritremeler girdi içime birden!
Allak bullak oluyor katam,
Kızgın demir gibi yakıyor beni Icene. 880
Urkek yüreğim tepinlyor içımde,
Gözlerim fırlayac �k sanld yuvalanndan.
Bir azgınlık çileden çıkarıyor beni,
Dilim benIm dilim olmaktan çıkıyor,
Karanlık düşünceler çarpı§ıyor kafamda, 885
Yükselen dalgalarıyle bır çılgınlık . . .

(lo çılgınca kaçıp gider)

KORO

Ah! Bilge, gerçek bir bilgeymiş

Şunu , ilk düşünüp dile getiren:
Dengin dengini bulmasıdır
,
En büyük mutluluIt dünyada. 890
Emeğiyle yaşayan insan
Evlenmeye kalkımyacak
Paralı, soylu kişilerle.

Ah ! Hiçbir zaman, hiçbir zaman]

Gelin görmeyhı beni sakın
Yüce Zeus'un yatağında! , 895
Gökten inme olmasın kocam.

67
 lirperiyorum İo'yu gördükçe,
ErJ,eldere yüzvermeyen bu kız
Hera yüzünden neler çeldyor,
Nasıl sürünüyor sürüm sürüm ! 900

Ne olursa olsun da kocam

Benden üstün ldşi olmasın !
Gözlerinden ı,açınılmaz tannlar
Sevgiyle bakmaınnlar sakın bana!
Öyle bir savaş Id b u savaşılmaz,
Öyle bir yol lü ucu bulunmaz.
İnsan nasıl çıkabilir işin içinden, 905
Nasıl I{arşı koyar
Zeus'un isteğine ?

PROMETHEUS

Görürsünüz, bir gün gelecek, Zeus

Ne I,adar sert de olsa yumuşayacak,
ÇünI,ü girmeye hazırlandığı yatak
Gücünden, tahtından edip yıkacak onu. 910
Böylece tam yerine gelmiş olacak
Babası Kronos'un ettiği lanet,
Bunca zaman oturduğu tahttan düşerken,
Bu beladan lmrtulmanll1 yolunu
Hiçbir tanrı gösteremez ona benden başka :
Yalnız benim, olacağı ve çaresini bilen 915
Varsın şimdi otursun korkusuzca ' t ahtında
Gölderi dolduran gümbürttilerjne güvenerek,
Ateş soluyan okunu sallayıp ellerinde.
Bunların hi'çbiri önleyemez düşmesıni
Şerefinı yit1rmenin dayanılmaz acısına,
Öyle güçlü bir düşman hazırlıyor Id kendisine ! 920
Savaşılması zor yaman bir yaratık bu,
Bulacağı ateş yıldırımdan zorludur,
Göl, gürUItüsunü bastını' gümbiirWsü.
Yerleru sarsan deniz belası,

68
Poseidon'un Uç dişli lral'gısı blle,
Paramparça olacak o düşmanın önünde. 925
Zeus bu belaya çattığı gün anlayacak
Kralla köle arasındaki ayrılığı.

KOROBAŞI
Kehanet değil, senin özle,ın;ln bunlar.

PROMETHEUS

Olacağı söylüyorum, özlemim de bu.

KOROBAşr

Zeus başlmsmın buyruğuna mı girecelt ? 930

PROMETHEUS

Benimkilerden ağır olacak zincirleri.

KOROBAşr

Böyle sözler etmekten korkmuyor musun ?

PROMETHEUS

İstese de ölemeyen neden ltürkabilir ?

KOROBAŞI

Sana daha ağır !İşkenceler edebiLir.

PROMETHEUS

Buyursun, her şeyi göze aldım. 935

KOROBAşr

Bilgeler kaçınılmaz önünde eğilir:

PROMETHEUS

Sen tapın, yalvar, yaltaldan günün efendisine !

Zeus hiç, aına hi'ç umuruında değ'il benim.
E lindeyımn, ne isterse yapsın, assını kessin:
Uzun sürmeyecel{ çüıı!{ü göklerde saltanatı. 940
Ama bakın, Zeus'un habercisi Imrşımda,
Genç efendiml2lin uşağ� gelrniş,
Yeni şeyler öğreneceğiz besbelli.

69
 (Kanatlı sandallal'lyle 1ıçagelen Hermes,
Prometheus'un yanı b aşına konar.)

HERMES

Sana. geldi'm, sana, l)ilgiçler bilgioi,

Acılar acısı laf eden tanrı düşmaru,
Ölümsüzlerin hakkını ölümlüIere veren 945
Seni. ateş Iıırsızı seni, dinl e !
Babam açık açık lWIluşmanı buyuruyor sana:
Nedir b u korlmlule yaptığın evlenme,
Kimmiş onu tahtından atacak olan ?
Bu kez artık gizli kapaklı konuşma yok, .
Her şeye belli adını vererek konuş . 950
Yeniden buralara getirme beni, Prometlıeus,
Görüyorsun işte, bu tuttuğun yol değil,
Bu değil Zeus'u yumuşatmanın yolu.

PROMETHEUS

AI sana bir sürü parl ak, yuvarlak söz!

Tanrı uşağı dediğin böyle konuşmalı.
Siz yeniler yeni bir yönetıim kurdunuz. 955
Kalenize dertler giremez sanıyorsunuz ;
A m a b e n i k i kral gördüm
O kaleden sürülmüş. kapı drşar� edilmiş,
Üçlincüsli Id efendisidir buglinkü dlinyanın
Bu gözlerim görecek onun da
En büylile utançla kovulduğunu.
Hey, sen ne sandm ? Ben ]wrkacak biri miyim ?
Yeni tanrılara baş eğecelc göz var mı bende ? 960
Yolr. hem de nasıl yok, hiç yok!
Onun için sen git, yürii git geldiğin yere,
Hiçbir soruna karşılılı: alamazsın benden.

HERMES

İşte .sen hep bu inatlarm yüzlinden

Bu bel§. Irayalarına oturttun gemini. 965

70
 PROMETHEUS

BH ki senin köleliğinle değiştirmem

Ben1m başıma gelen belıilar belasını.

HERMES

Demeı{ şu k ayanın ItÖıesi olmalt daha iyi

Zeus babanın sadık habercdsi olmaktan?

PROMETHEUS

Beni hor görenleri ben de hor görürüm. 970

HERMES

Başilla gelenden ho§lanır gibisin.

PROME'I'HEUS

Hoşlanmak h a ? Düşmanlanm hoşlanır bundan ;

Sen de onlardan birisin, Hermes .

HERMES

Beni de mi suçlu görüyorsun bu işte ?

PROMETHEUS

Açıkçası bütün tannlara düşmarum ben : 975

İyilik ettim kötülük gördüm hepsinden.

HERMES
Anlıyorum, sayılthyorsun sen:
Hastalığm pek ağır olsa gerek.

PROMETHEUS

Evet hastayım, hasta olmak gerekirse

DUşmanlannı düşman bilmek :için.

HERMES

Muradına ersen, baş belası olurdun.

PROMETHEUS

Erernedim, yazıldar olsun!

HERMES
İşte Zeus'un bilmediğ"! bir söz bu ! 980

71
 PROMETHEUS

Zaman her şeyi öğretir sonunda.

HERMES
Ama senin aldını başına geIJirmedl zaman.

PROMETHEUS

Doğru, yoksa bir uşakla konuşur muydum ?

HERMES

Anla§ılaıı hiç niyetin yok

Babamın isteğinI. yerıne getirmeye.

PROMETHEUS

Getirmez olur muyu m ! Bunca şiilu'an borcumu 985

Ödemele zoruııdayım kendilerine !

HlilRMES

Bır çoculda eğleıılr gibisin ben!İmle.

PROMETHEUS

Çocuk, çoculüan da saf değil misİn

Benden bir §ey öğreneceğİni sanıyorsan ?
Dllediğl "]tötÜıUğe, kurnazlığa başvursun
Zeus söyletemez bana istediğ'Ini 990
Bu utanç !/'Jlncirlerlnİ çözmeden önce.
Salsın UstUme kavuran alevini,
Alı: Jeanatlı karlara boğsun Zeus;
Depremlerin yeraltı gilmbürtüleriyle
Afaııatsın, aııak bullalı: etsin dUnyay�
Hiçbir şey söyletemez bana adını 995
Onu tahtından atacak olanın !

HERMES
Böyle konuşmak ne işine yarar, bir dUşUn.

PROMETHEUS

Her şey dUşUnUldU, göriişUldü çoıetan.

HERMES

Uslan. zavanı deli, uslan da artık

Beli\. karşısında daha doğru lmllan aklını. 1000

72
 PROMETHEUS

Yarma beni, vaktilli yitirme boşuna

Dalgalara ders vermelc Ister gibi .
Hiç aldına getirme Id günün birinde ben,
ü rküp Zeus'un fermanlarından,
Bır kadın yüreğine döner yüreğ'lm,
Açıp ellerimi havaya kadınlar gibi,
Yalvarırım en iğ'l'endiğlm varlığa
Çözsün diye lcöleıık zincirlerimi. 1005
Olmayacak şeylerin en olmayacağıdır bu.

HERMES

Anlaşıldı, ne kadar konuşsak boşuna.

Yalvarıp yakarsam da hiç yumuşayacağın yok,
Tersine yeni gem vurulmuş taylar gibi 1010
Şahlanıyorsun dizginlere lrarş1.
Ama sağlam hesaba dayanmıyor şalılanmaların;
Yanlış dUşUnen sadece d iretmelde
Hiçbir şey elde edemez taş çatlasa.
Sözlerim seni yola getıiremezse, bir düşün
Ne lrasırgalar ltopar, neler gelir başlIl a ! 1015
Ö nce babam yıldırımı, şimşelderlyle
Param parça eder bu sarp kayalığı.
Gömülür kalırsıD, taşların bağrına,
Uzun zaman gün ıŞığını göremezsin. 1020
İşte o zaman Zeus'un Iranatlı lttipeği,
O kızıl lrartal ICemirir bedenini obm'ca
Davetsiz , konuklar glbl gelip şölene
D eÜk deşilt eder seni bütün gün,
I(araciğerlnle tıka basa doyuncaya dek. 1025
Bu i şkencenin sonu da gelmez, bilesin,
Bır tanrı geçmedi1cçe serun yerine,
Kat1anmadıkça senin çektiğın acılara,
lnmedlkçe ışıksız Hades ülkesine,
Kapıcara derinliklerine Tartaras'un.
Düşün t aşlIl, boş bi r korkutmaca değil, 1030
Gerçekten söylendii bu söyledilderim,
Zeus'un ağzından da yalan çıkmaz,
Ne derse tam dediği glbi olur.

73
Her şeyi dört bir yanıyla İyice düşün,
Sağ"duyuyu inadına kurban etme. 1035

KOROBAŞI

Bize sorarsan, Hermes'in dediIderi yerinde:

İnadı bırakıp doğru düştin diyor sana.
Haydi, söz dinle ; Bilgeye sapıtmak yaraşmaz.

PROMETHEUS
Biliyordum bana bu bildiriyi getireceğini, 1040
neri geri konuşup kafanu şi§ireceğini.
Ama utanılacak bir şey yoktur
Düşmanın düşmanından kötülük görmesinde.
Varsın saldırsın üstüme çatal dilli alev,
Yarılsın gökler yıldırımla, 1045
Azgın yeller sarsın dört bir yam,
Dünyayı köktinden' koparsın solukları,
Denizler ugultulu dalgalarıyle
Silip süpürsün yıldız yollarım göklerde ! 1050
Atsın sonunda beni karanlık Tartaros'a,
Girdapların amansız anaforlarına.!
Ne yaparsa yapS'ln öldüremez beni.

HERMES
Çılgın düşünceler, çılgm sözler bunlar!
Akılla ilgisi var mı bu dileIderin ? 1055
Biraz olsun gevşemiyor azgınlı�.
Ama s1z1er Jd acıyorsunuz ona
Hemen uzaklaşın, kaçın buralardan. 1060
Yoksa bir anda. aklınızı başınızdan alır
Şimşekle yarılan göklerin gÜlUbürtüsü.

KOROBAŞI
Başka türlü konuş, inandırnuyorsun beni,
-Hiç hoş göremeyeceğim sözler ediyorsun. 1065
Ne demek, kalleşlik etmemi mi !iStiyorsun ?
Hayır, belayı paylaşacağım onunla:
DöneklJiğe yer vermam YÜl'e !%imde,
mn i�rend l ğiın şeydir döneklik. 1070

HERMES
Peki, ama unutmayın söylediklerimi,
Başınız beH\ya girince de,
Bahtmızdan yakınmaya kalkmayın.
Zeus bizi pusuya dü§ürdU demeyin. 1075
Kendi kendinizi suçlayın: . SöyledIm çünItü.
Hiç de birdenbire, habersizden değIl,
Kendi budalalığınız yüzijnden düşeceksinlz
BelAnın içinden çıkılmaz ağlarına.

(Hermes çıkar. Yer altından 'Il{1uıtular

gelir.)

PROMETHEUS

Söz değil artııt bu, .olayın ta 'ıtendisi !

Sarsılıyor yer 1080
Ta derinlerden,
Sesler geliyor gök gürültüsü gibi.
KıvrLm kıvnm sanyor göjrleri yıldırım,
Bir hortum kaldırıyor tozu toprağı:'
Birbirine giriyor havanın bütün soluklan, 1085
Rüzgarlar rüzgArlarla sava§ıyor,
Gölde!' d enizlere karışıyor.
Bu i§te besbelli Zeus'un
Be!)l korkutmalt için çikardığı kasırga. 1090
Ey yüce anam be rum,
Ve ey sen
Dünyaya ışılt salaralt . dönen GökyüzU,
Gör uğradı�ım haksız behiJarı !

(Gök bir daha aUrler ve lcayaııklar dev­

rtltr. Prometlıeııs, Okeanos 1cızları ile
birHkte göz(!en kaYbolur.)

75