Bu E-Kitapcretsiz olup,BR EKLDE KTABA ULAAMAYANLARA YARDIMCI OLABLMEK AMACIYLA HAZIR

MI AMATR BR ALIMADIR.
Bu E-Kitabn birilerine bir ekilde bir yerler iin faydal olmas
dileiyle....

Mine G. Krkkanat, Ankara doumlu bir stanbulludur.

Notre Dame de Sion Kz Lisesi ve Edebiyat Fakltesi Sosyoloji Blm mezunudur. 196O' il
ulda, 1970'i lise sonda yaam ve isyanlarla darbeler konusunda deneyimli babas sayesi
nde 1980 darbesini de kazasz belasz atlatmtr.

Yazn yaamna 1977 ylnda Trkiye'nin ilk kadn mizah yazar olarak balayan Mine G. Krk
yl ayr kald yaz dnyasna bu kez gazeteci kimliiyle girmi ve 1988 ylnda Cumhuriyet
beri de Milliyet gazetesinin d muhabirliini stlenmitir. Alt yl kald spanya'dan so
Paris'te grevli olup 1996'dan bu yana muhabirliin yan sra Radikal gazetesinde ke yaza

rl yapmakta ve Fransz TV5 televizyonunun yabanc gazeteciler ekibinde yer almaktadr. Si

nek Saray adl roman ve Gln teki Ad Franszca yaynlanan Mine G.'nin dier kitaplar: K
eri, Pandispanya, Topuk Tkrtlar, Yalnz Kalem, Bir New Varm York Olmu, ve Ak Hikyele

Gln teki Ad

Mine G. Krkkanat

zgn ad: L'autre Nom De La Rose

Franszcadan eviren: Berrak Y. Chouteau

Mine G. Krkkanat, 2002

Om Yaynevi, 2002
1. Bask: Cep Kitaplar, stanbul, 1989
5. Bask: Om Yaynevi, stanbul, 2002
Yayna hazrlayan: Sidal Tiryakiolu

Kapak tasarm: Erkan Mazcolu


Grafik uygulama: Fato Yein

Dzelti: Evren Sezer

Kapak basks: Uniprint

i bask: Kitap Matbaaclk

Cilt: Fatih Mcellit

ISBN 975-6530-24-3
Om Yaynevi

Merkez Mahallesi Kocamansur Sok.

No: 120 Kat: 2 Daire: 3

ili 80260 stanbul

letiim iin:

Tel: (0212) 280 95 85 - 280 95 38

Faks: (0212) 280 93 40

www.omyayinevi.com

e-mail:omnia@prizma.net.tr

Mine G. Krkkanat

GLN TEK ADI

Kathar valyelerinden eyh Bedreddin Yiitlerine

Ek Bilgilerle Franszca Yayna Hazrlayan

Jacques Jeulin

Trkesi Berrak Y. Chouteau

nszler

lhan Seluk

Prof. Jacques Thobie

OM DENEME

nsz

Uygarln tanyeri kolay aarmad. nsanolu atei ne zaman buldu, bilinmiyor. Ate gece kar
ir aydnlktr; ama insan aklnn aydnlanmas iin tarih babann sabryla uzun sre beklemek
rdu.

Karanln koyuluktan alacala dnmesi iin ne kadar sre geti, sorusunu yantlamak da g
indeki gn tesinden berisinden belli belirsiz nlarla delinmesi, sonra karanln daha d
toplumlarn stne kmesiyle geen yzyllar, ka kua topraa gmd?

Tarihte rnekleri var; kimi zaman tanyeri aarr gibi olmu; insan "gn douyor" diye umutl
anm, sonunda ykc bir d krklna uramtr.

Gemiin bir evresinde din banazl, dnyann her yerinde birbirinden ayr gibi grnen, a
saylan dzenler kurmutu. Dzenlerin temel kural neydi? nanacaksn, tapacaksn, dnmeye
ukulanmayacaksn, yalnz emirleri yerine getireceksin; Tanr adna yeryznde egemenlii eli
tutan buyurganlarn kurduu dzeni, akln szgecinden geirmeden benimseyeceksin.

Kim ki bu dzeni deitirmeye kalkar, yine Tanr adna katli vaciptir.

Doudan batya, kuzeyden gneye gezegenimizi saran bu dzene -yine tanrlar adna- bakaldr
arn karanl datmak yolunda katklar byktr. Batda "Reform"devinimi "Uyan" ve "Ayd
eyicisi deil mi? Luther'in Roma'daki Papa'ya kafa tutmas, yine din adnayd; dinsel ma
nta dayanyordu, ama akl yolunu aarak insan dncesine kilisenin kubbesi altnda scak b

yakt.

Peki, Luther'den ncesi yok muydu? Tarihte hep ncller ve ardllar vardr. Hibir olgu, bi
r oluumun omurgasna eklemlenmeden gerekleemez. Ayrca Kathar valyeleri'ni tandmz z
ln soyaacnda eyh Bedreddin'e ne kadar yakn bir dal oluturduunu dnyoruz, iki akm
larna bodurulmas, yazglarndaki benzerlii vurguluyor.

Kathar valyeleri kilisenin buyruuyla odun atelerinde yakldlar. Biliyoruz ki tarihin k

aranlnda yaklan her insan gelecein aydnlnda bir kvlcm oluturmutur ve her kanl
aki dnmlerin tohumlarn topraa serpmitir;

Nzm Hikmet bu gerei, idam fermann alglayan eyh Bedreddin'de dile getirir:

Bedreddin glmsedi,

Aydnland ii gzlerinin,

dedi:

Madem ki bu kerre malubuz

netsek, neylesek zaid.

"Bu kerre malubuz," dedi Bedreddin; bu szn iinde gelecee gven var.

Elinizde tuttuunuz bir tarih kitab deil, insanln damarlarnda dolaan zsuyun kaynakla
birini size tantan bir yk, roman ya da bir baka tr, ama kesinlikle masal deil; gerekli
soylu bir serveni.

Kathar valyeleri'nin Trk okuruna Mine Saulnier'nin duyarl kalemiyle tantlmas, kitaba
eerini veren ana niteliktir. Pirene Dalar'nn kuzeyinden balayan insana dnk bir inan a
osyal adaleti ieren toplumsal bir dzene dnmesi; sonra da Trkiye'nin ovasna, kasabasna
aan rzgrlara karmas, tarihte ilgin sayfalar oluturuyor. Mine Saulnier'nin slubunda b
ince, o gnleri yeniden gndeme getiren bu kitap gncelleiyor.

Trkiye'de bugn bile "vicdan zgrl" ve "sosyal adalet" gndemin birincil maddeleri dei

Bu kitap, Oksitanya'daki odun ateinde yaklan ya da Serez ars'nda aslan insann serve
. Her zaman yinelendii gibi insan kolayca insanlaamad; bugn de nmzdeki yol ksa deil.

lhan Seluk
1989

Katharlar'n Lyon mzesinde bulunan kutsal kitabnn birinci sayfas.

Dili Oksitanca

Franszca Baskya nsz

Kathar trajedisiyle eyh Bedreddin Destan arasnda bir akrabalk arayan Mine G. Krkkanat
'n (Saulnier) ilgin kitab Gln teki Ad'nn, Trkiye'de yaynlandktan sonra Jacques Jeu
inal uyarlama/evirisiyle Franszca okurlara kazandrlmas ok memnuniyet verici.

Deneme basit deil, nk yazar yalnzca iki mezhep arasnda, zamanda ve meknda tarihsel bi
karlatrma yapmakla yetinmiyor; ayn zamanda eitici ve toplumsal ahlaka dayanan bir dee
de yklyor bu tarihe. Gln teki Ad Kathar olgusunu Trk okura anlatrken, kendi kltrn
Bedreddin Hareketi'nden yola kyor, ok iyi tand Nzm Hikmet'in iirlerinden yararlana
sn daha da kolaylatryor. Ayn ekilde Fransz okura da hem Katharizm hakkndaki bilgisin
iletme hem de Bedreddin Hareketi'ni daha iyi kavrama olana veriyor. Sonuta, bu kitap
kltrleraras tarih almalar iin gerek bir kazan niteliinde.

Dolaysyla zor ama coku verici bir almayla kar karyayz. Gln teki Ad tarihsel k
birbirlerini nasl etkileyebileceine iaret ediyor. Kk Asya ve Balkanlarn, Hristiyanl
lamiyet iindeki mezheplerin geliim srecinde dnem dnem oynadklar nemli rol gsteriyor
r arasnda devaml ve en etkileyici olan, phesiz dalist dncedir. Katharizm retisinin
uturan dalist dnceye Manes'e kadar gitmeden deinmek gerekirse: Altnc yzylda Ermenis
ya ve Trakya'da yaylan Pavlusuluk, 870'lerde en saf haliyle Tibrike'de (Divrii) ort

aya kyor ve V. Konstantin'in Malatya ile Erzurum'dan tehcir ettii halklarla birlikte
Bulgaristan'a yaylyor.

Onuncu yzyl ortasnda Aziz Bogomil tarafndan yeniden yorumlanan Pavlusuluk, Balkan Sl
avlar arasnda yaylarak Konstantinopolis'e kadar uzanyor. On beinci yzyla kadar Bosna-H
rsek'te gelien Bogomilizm, on birinci yzyldan sonra zellikle hal ordular ve uluslarara
tccarlar araclyla Batya yaylyor. lgi ekici noktalardan biri de, on drdnc yzyld
Katharizmin yok edildii dnemde Philadelphia'da (Alaehir) etkin bir Kathar Kilisesin
in olmasdr. Daha da iyisi, Alaehir'de bulunan bir yazttan yola kan I. Henri Gregoire*,
drdnc yzylda Kk Asya'daki Kathar inanlarnn, yedi-sekiz yzyl sonra Bat Avrupa K
la ayn olduklarn kantlamtr.

Gln teki Ad'nda belirtildii gibi Simavnal Bedreddin'in retisi ve hareketi daha ksa
e ayn topraklarda domu ve yaylmtr. Bedreddin, Osmanl'nn yeni fethettii Edirne yakn
tiyan bir anneden domutur. Babas da ilk aknc Seluklu beylerinin torunlarndandr. Babas
timinde slamiyet'i renmitir. Ama I. Mehmet tarafndan srgne gnderildii znik'ten kat
amonu ve Sinop ardndan Krm'a gittikten sonra vard Besarabya'da (Romanya), Hristiyan bi
prensin yanna snmtr. Osmanl kart propaganda almalarn Dobruca ve Deliorman'a
n balatmtr. Ayn anda, ayn almay Manisa ve zmir evresindeki yandalar ii, Yahudi
rasnda yrtr.

'Henri Gregoire, "Kk Asya, talya ve Fransa Katharlar", Memorial Louis Petit, Bizara
Tarih ve Arkeolojisi Hikyeleri, Bkre Fransz Enstits Bizans Aratrma Merkezi, 1948, s.
-15

Gln teki Ad, Kathar ve Bedreddin retileri arasnda ilgin benzerlikler ortaya karyo
e cenneti, cehennemi, yeniden dirilii yok sayyor; imann zorla olmayacan savunuyor; dev
let dahil tm toplumsal ve siyasal merkeziyetilii, zel mlkiyeti reddediyor; toprak ve
i paylamn ngryor. retilerdeki bu benzerlikler nemli ancak, kitapta unutulmayan far
az deil. zellikle kadercilik, mucize, kadnn toplumsal konumu ve her eyden nemlisi Bedr
eddin'in retisindeki Tanrnn Tek'lii, tek tanrl dinin birliktelii ve bu birliktelik
doan retilerin badatrlmas (syncretisme) Katharizmden farkl.

Ancak olguya buradan yaklamak pek verimli olmazd. Kathar mezhebi ile Bedreddin me
zhebinin arasndaki benzerlikler, Katharizmin slamiyet zerindeki etkisinin Hristiyanla
yapt etkiden daha fazla olduunu gstermez. Zaten Gln teki Ad da aka bunu sylemiyo
et arasnda gidip gelerek, inandrc ama bilimsel olarak kantlanmas gereken ilgin varsay
r ortaya atyor. Bu eser, en azndan, kltrleraras etkileimlerde ok nemli bir tarih soru
ortaya koyma ve bu konuda aratrma nerileri getirme baarsyla takdir edilmeli. Uzmanlarn
bugne dein Katharizm ve Bedreddin retisinin ilikisi konusunda sessiz kaldklarn kabul
mek gerek. Bedreddin'in formasyonu konusunda imdiye kadar yalnzca tasavvuf gelenein
in nemine, bn-i Arabi'nin Bedreddin'in de itiraf ettii ynlendirmesine, Sar Saltuk gib
i tmyle Asya kkenli mitolojinin, hattakabile efsanelerinin oluturduu kltrel altyapn
ine dikkat ekildi. Bogomilizm ile ilgisi kurcalanmad.

"Thierry Zarcone, "Kzlbalar stne aratrmalarda yeni perspektifler", Dobruca, Deliorman

ve Dou Trakya Alevileri: Anatolia Moderna, 1992, s. 1-11. Michel Balivet'nin maka
lesi: "15. Yzylda Hristiyan ve Mslmanlar Birletirmek Taraftar ki Adam: Trk Bedreddi
abzonlu Rum Yorgo", Bizantina, 10, 1980, s. 363-400.

Gln teki Ad kltrleraras etkileimin arpc bir rneini ok ak bir dille anlatt
de ar eitici bir abayla, ada kavramlar yzyllar ncesinin olgular iin kullanmas
e bir anakronizmin, ada okuru gemii daha iyi anlamaya itecei phelidir. Ama asl neml
kitabn tutkuyla okunmas ve diri bir mesaj vermesidir. Mine G. Krkkanat'la Jacques J
eulin'in yapt tm analizler, ortaadan balayarak Atlantik Okyanusu'ndan Anadolu'ya inan
ve istemler stne altn izdikleri gerekler, iinde yaadmz an gndemiyle ayndr:
emeinin rettii zenginliklerin daha adil paylam kadar, dinsel hogr aray. Bu anlam
n'in badatrmac (syncretiste) grleri takdirle anlmas gereken ilk admlar olarak be y
daha adn koyamayan bir evrensellie sryor.

Jacques Thobie

Paris-8 niversitesi Em. Profesr ve stanbul Fransz Enstits Anadolu

Medeniyetleri Aratrmalar (eski) Mdr ..2000

GLN TEK ADI

Kathar valyelerinden eyh Bedreddin Yiitlerine

Kllarndan kan damlayan Kuzeyli Baronlar,zrlarn akrdatarak geldiler,Bapapaz Arnau

n huzurunda diz vurup sordular:

Kathar sapknlar oluk ocuk Beziers Katedraline snm. Onlar korumak isteyen dini b
oliiyle, Yahudisiyle aralarna karm. Tanrnn kullarn eytana tapanlardan nasl ayrac
rlar stne hal seferini Roma adna yneten Bapapaz yantlad:

Hepsini ldrn! Tanr kendi kullarn ayrr.

(Beziers katliam) 22 Temmuz 1209

Kavuklulardan ikincisi ekerullah bin ehabeddin

imi.

Dedi ki:

Bu sofinin bana birok kimseler topland.

Ve bunlarn dahi eri Muhammediye muhalif nice ileri aikr oldu.

Kavuklulardan ncs kpaazade imi.

Dedi ki:

Sual: Ahir Brklce paralanrsa imanla m gidecek, imansz m?

Cevap: Allah bilir ann nkm biz cinin mevti halini bilmezz..


Nzm Hikmet
(Simavne Kads Olu eyh Bedreddin Destan)

Katharlardan eyh Bedreddin'e

Onuncu yzyldan balayarak on drdnc yzyla dek Gney Fransa'nn Oksitanya blgesinde et
Kathar doktrini ile 1417'de aslarak ldrlen eyh Bedreddin mezhebi arasnda akrabalk aram
k, ilk bakta dsel gelebilir. Oysa eyh Bedreddin yandalarnn ilk olarak rgtlendii Ay
Kathar doktrininin ayn blgede ba verdii Alaehir (Philadelphia) odann yansma alan i
ir. eyh Bedreddin'in dnceleri, Kathar doktrininden izdmleri tar. En nemlisi, iki y
ra ile kesien ve binlerce kilometreye yaylan bir "ayn" alanda her iki inancn sahiple
ri, "yrin yanandan gayri her yerde, hep beraber, her eyi paylamak" istemilerdir.

Bedreddin mezhebi Balkanlar'da, Makedonya'da yanda bulur, Deliorman' mesken tutar

, Serez'de yarglanr. Kathar mezhebinin evrensel ve birincil derecedeki merkezi ise
Balkanlar'dr ve bu mezhep Makedonya, Bosna, Dalmaya blgelerinde ok yaygndr. ie ge
gelime yerleri, her iki retinin temel ilkeleri arasndaki artc benzerlik dndrc
yh Bedreddin mezhebi ile Kathar (Bogomil) dini arasndaki ba kantlamay, herhangi bir s
av ileri srmeyi amalamyoruz. Birbirinin ayn deil, ama devam olan bu iki akm arasndaki
limsel yaknl ancak yetkin tarihiler kurabilir.

Biz burada size, Atlantik Okyanusu ile Akdeniz'i birbirine balayan Avrupa'nn en e
ski sradalarnn eteklerineya da doruklarna kurulu birka kenti ve bu kentlerin tarihiyle
kenetlenmi grkemli atolarn yksn anlatacaz. ykmz ayn zamanda, ortaa Avrupas'n
ilen, insanln gelmi gemi en ili, en ak, en cmert sevgi mesaj kahramanlarnn, Kathar
nin destan. Roma Kilisesi, engizisyon yangnn tarihte ilk kez onlar onuruna atelemi. Ka
tharlarn Oksitanya blgesinde uradklar byk zulm ve sonunda yok olularn anlatan tari
rnda dolarken, ister istemez bu inancn kaynaklar ile eyh Bedreddin mezhebi arasndaki k
e de parmak basacaz.

ada Trkiye'mizdeki szm ona eitim grm bir ounluk arasnda geerli "Avrupa merakn
dnn hacya kokusu yerine Avrupal parfmlere bulanmak ile zetlendii dnlecek olursa.
nladk da, Pirene dalarnn Kathar efsanelerinden bize ne, diyenler olabilir. Elbette,
Krtlerden de bize ne? Hatta Trkiye'den hem bize, hem onlara ne?

Bu kitab oluturan yaz dizisini Manyas'n canna okuduktan sonra toplumumuzu da okumaz
yazmaz, tek telden ten bir ku cenneti haline getirmek isteyen anlaya inat, evrensel
kltre inananlar iin hazrladk. Uygar Avrupa'nn bir gnde yaratlmadn, herkesin her d

a korkmadan niin konuabildiini anlayanlar iin.

Aydn ellerinde armha gerilen Brklce Mustafa, tm insanln bir parasdr. Pirene Dal
ar bizi de ilgilendirir.

Atlas Okyanusu'ndan Akdeniz'e uzanan 430 kilometrelik bir doal snrla spanya'y Fransa
'dan ayran Pirene sradalar, bu arada doal oluumunu kucanda tamamlayan, kendi stn e
eski iki halk topluluunu da bu lkeler arasnda paylatrr: Gaskonya Krfezi'ne alan Bask
ve Arslan Krfezi'ne bakan Katalonya. Jeolojik adan 93 milyon yllk bu yal dalar (en y
tepesi Aneta, 3404 m) boydan ok enine bir yaylma gsterdiinden, tarih ncesinden gnmze
san elinin tm evrimini ieren kalntlar tar. Doal zenginlii ve kartal yuvasn andran,
evrili ortaa kentleriyle yerkrenin en gzel ve en olgun krklklarndan biridir.

Karl k akamlar tepelerinde rzgrlarn uuldad bu ortaa kentlerinde anlatlan ocak

Pireneler'e adn, bu dalarda on iki snavndan birini vermeye gelen Herakles, su perisi
Piren'e olan aknn ansna koymu. Bugn bile Lombrives Maaras'nda, bir tutam d gc v
karlnda Piren'in mezar ile Herakles'in ta koltuunu grmek olas.

Dalarn Midi Pirene diye adlandrlan blm, zamannda kendi dili Oksitancay konuan ve k
baronlarn egemenliine, yani Paris'teki kraln yasalarna 40 yl sren kanl "Kathar" saval
onucu boyun een Oc(1) lkesini ieriyor Oksitanya (Occitanie). Bugnk Langu-edoc blgesi o
lan Oksitanya'nn tarihsel bakenti Toulouse, gnmzde de Fransa'nn en dinamik illerinden
biri. Hemen tm eski yaplarnn kiremit oluu nedeniyle "Pembe Kent" diye anlyor.

Airbus uaklarnn monte edildii, Ariane fzelerinin paralar gibi uzay aralarnn yan s
anayi alannda kullanlan nkleer gerelerin retildii, yksek teknolojide baa green bir
ezi. Kentin geliimini geriye doru izleyince bu ykseliin yle durup dururken olmadn, T
se Kontluu'nun ortaada da blge ekonomisi ve kltrnn ban ektiini gryoruz. Ayn g
inci nemli kenti Montpellier iin de geerli. ada Montpellier mimarisi, tp fakltesi ve
festivalleri ile dikkati ekiyorsa, yedi yzyl nce de ayn tp fakltesi ve Arabndan Yahud
ne yedibucaktan gelen bilim adamlarna ve sanatlara ak kaplaryla yine ann nnde y

On ikinci yzylda Montpellier'den Toulouse'a uzanan balarda yeermi Kathar nclerinin ba

Hepsi bamsz birer derebeylik olan kale kentler iinde, geceler boyu arklarda sylenmi,
erde okunmu. Yanda bulmular bu senyrler arasnda. Roma'dan kopup gelen emirle kuzeyli
baronlarn iki yz bin kiilik ordular gemlerinden boannca zerlerine, nce bu derebeyi ka
erine snmlar. Oc Ovas dnce de, Pireneler'in dumanl tepelerindeki kartal yuvalarna.
enyrleri, bu yeni mezhebe gnl vermi. Gnl vermeyen derebeyi bile, halkmdr diye kendi g
r etmi silah tutmayan bu bar yoldalarna. Yarm yzyl sren sava, bu derebeylerin, ba
n ban da Katharlarla birlikte yemi.

lk BEZERS kalesi dm, Kuzeyli baronlarn at nallar dibine.

dam Kartlarnn Kan Tarihte ilk Kez Bir Temmuz Sabah Akt

On ikinci yzylda Oksitanya blgesinde

nc yzylda ranl Manes'in yayd
aman zaman Bogomilizm ve Patarinizm diye
zerine kurulu bir Hristiyanlk/Budizm

binlerce yanda bulan Kathar dini, gnmz takvimiyl

Manikeizm retisinden esinlenir. Yayld corafi
de anlan Katharizmin, "yi" ile "Kt" dengesi
sentezi olduu sylenebilir.

Manikeizmin kurucusu Mani (Farsa) ya da Manes (Yunanca), Selefki takvimine gre 8

Nisan 527'de, bizim evrensel takvime gre 14 Nisan 216'da domutur. Trk kaynaklar doum y
erini Mardin, Batl kaynaklar ise Badat yaknlarndaki Ktesifon kenti olarak gstermektedi
. Kukusuz gnostik mezheplerden etkilenmi, Orta Asya ve Hindistan'a "din yayc" olarak
yolculuklar yapm, Zerdt, Budist ya da Hristiyan asll binlerce mrit yetitirmitir.
en sonra, tahminlere gre 274 ile 277 yllar arasnda ran hkmdar ahpur Behram tarafnda
si kesilerek idam ettirilmitir. Cesedinin ii boaltlp derisi bo barsak gibi iirilmi
larca rzgrda dalgalanmaya braklmtr.

Manikeizm, "yi" ile "Kt"nn eit kartl kuramna dayal bir retidir. Manikeizme gr
dir. nsan bu kt tanr tarafndan yaratlmtr ve iyilie eriip kendini aabilmesi ancak
la olanakldr.

Hristiyan bir temele, Zerdt ve Buda'dan alnm eler oturtulur. Yine ranl bir dn
8-551) tarafndan kurulan Mezdekilik dini, zaten dalist bir dindi. Manes de retisi Ma
nikeizmde atmaya dayal iki ilke birlikteliini benimsemitir: In simgeledii "iyi" il
mgeledii ve maddeye eit "Kt"nn ilkeleri. Madde, aydnlna girdii a ykselmek iste
keleri arasnda zorlu bir sava balar. yi'nin tanrs, ilkel insan yaratr. Ancak ilkel in
karanln glerine yenik der ve maddenin tutsa olarak Kt'nn safna geer. Kt tanr
nln balanmas iin gerek bilgiye ulamas, ancak bilim yoluyla mmkndr. Ruhunun kurt
dnlatc bir bilgelie damtmaktan gemektedir.

Bu dalist anlay, kart ilkelerin atmas -rnein in'de Yin ve Yang olarak karmza
vardr. ok daha sonralar Masonluk anlaynda yer ald biimiyle, kla karanln, bil
a olarak, kendisi de Mason olan Mozart'a "Sihirli Flt" operasn esinlemitir.

Manikeistler iki snfa ayrlr: Dinleyiciler ya da acemiler ve sekinler. Bu snflar kendi

aralarnda uyum iindeydi. Dinleri dua, oru ve arklardan oluan bir kltrd. Katharlarn
hemen hemen aynyd.

Manikeizm, tm basklara karn Iran dnda talya'da, Galler lkesinde, ispanya'da ve Kuze
ika'da yaygnlar. Daha sonra Aziz Agustin olarak anlacak gen Tunusluyu bile batan karm
ak Augustin daha sonra bu dini reddederek "Hristiyan Aziz"liini kurtarmtr.

Douda, 763 ylnda bu dini kabul eden Bk Han'n kaanl srasnda Uygur Trklerinin res
e gelen Manikeizm, Orta Asya Trkleri ve in Trkistan'nda byk etkinlik gsterdi ve yaygn

1889 ylnda Karakurum dolaylarnda bulunan sekizinci yzyldan kalma Orhun Yaztlar, Trk d
nin en eski antdr. "Runi-form" denilen Trk harfleriyle Gltekin ve Bilge Kaan ansna me
yaztlarndan oluan bu ant, Trklerin o dnemdeki dini yaamlarna ve (et yeme yasa gibi
eizm kkenli yaam kurallarna ait nemli bilgiler iermektedir. Trklerin slamiyet'i (hayli
ge) kabul etmeden nceki inanlar, ncelikle amanist, daha sonra Budist, Hristiyan, Nastu
i ve Manikeisttir.

Krgzlarn saldrlar sonucu 840'ta yok olan Uygur Krall'ndan teye Manikeizm, in Trk
tunmakla birlikte, Asya ktasnn dier blgelerinde ancak kabuk deitirip eitli mezhep ad
tnda varln srdrebildi.

Avrupa'da ise Bogomil, Patarin ya da Kathar Dini diye anlan bir mezhep, Manikeiz
me dayal bir Hristiyanlk sentezi olarak Bat Anadolu'dan ngiltere'ye dek onuncu yzyldan
on beinci yzyla uzayan bir zaman kesitinde varlk gsterdi. Balkanlar, talya, ampanya, F
andra, Almanya, ingiltere, Fransa ile ispanya arasndaki Pirene blgesine ve Katalon
ya'ya yayld.

Kathar dinine kabul edilmek iin, zgr seimle karar verebilecek erginlik yana ulamann
ibir koul ve zorunluluk gerekmiyor; dnemin etkili Katolik Kilisesinin, inananlarna yk
ledii tm dev ve gerekler yadsnyordu. Katharizmi benimseyen inananlar, davran ve yaaml
a nasl zgrlerse, din grevlileri gnlller de ylesine zveri, ylesine olaanst irade
r yaant srmek zorundaydlar. Vatanda Kathar istedii gibi yer, ier, sevdii kadnla evle
uk yaparken; kendilerine "kusursuz" ya da "iyi adamlar" ad verilen din grevlileri
kesinlikle cinsellikten uzak, iddete hibir koul altnda bavurmayan, "et yemez" kadn ve
erkeklerdi. Kadn ve erkeklerdi diyoruz, nk Kathar dinini dier tm tek tanrl dinlerden
n en byk zelliklerden biri, tarihte ilk kez her iki cinsin eit koullarda din grevlisi
olabilmeleriydi.

Katharlarla Katolikler arasnda (dvmeden nce) dzenlenen tartma kurullarndan birinde,

tokrat bir Kathar inanls olan Esclarmonde de Foix adl kadn, Papann orta elisinden: "An
nzn rekesine dnn Madam, bu tartmalar size gre deil!" azarn iitmiti. Bugn bile k
lar, seme hakkna sahip olsalar da byk lde politika d braklmaktadr. Oysa Kathar t
rdularnn komutan Simon de Montfort'u kadn savalar ldrmtr.

lm cezasna kar olan Kathar retisi, topluluk yelerinden biri elini kana buladnda o
kalann "Kusursuz"lua adayarak geirmeye mahkm ediyordu. retinin kurallarn ve koulla
etmeyen ya da cayanlar, ellerini kollarn sallayarak topluluktan kabiliyorlard. Ne gar
iptir ki, krk yl boyunca her trl bask, iddet ve ikenceye urayan bu mezhepten ayrlanl
rmakla saylacak kadar az oldu.

Oksitanya halk uzun sal, yetersiz beslenme nedeniyle solgun yzl bu "kusursuzlar" ok s
vmiti. Onlar ikier kiilik gruplar halinde Oksitanya'daki tm atolar ve kaleleri bir bir
dolap byk bir inanla, insanlar dorulua ve sonsuz adalete davet ediyorlard. Yeni mez
karlatrldnda, Katolik Kilisesinin durumu utan vericiydi. Roma'ya bal Katolik papa
ve yasak zincirleriyle kuattklar halka dnk grevlerini yerine getirmektense, halkn cebi
den ardklar paralarla zenginleip bask ve iktidar glerini artrmaktan baka bir ey d
kar olan Kathar mezhebi, Katolik Kilisesinin inananlarna ykledii tm gerekleri toptan
yadsyp, papazlar "gnahkr ve kirli" ilan etmilerdi. zel mlkiyeti, Katolik Kilisesine

vergileri reddedileri ve toplumun her snfndan yanda topladklar da dnlecek olursa,

isinin yalnz Katolik Kilisesine deil, tm feodal dzene kar bir tehdit oluturduunu grm
r deildi. Roma Papal, varln savunmak zere harekete geti. 1207 ylnda, Kathar mezhe
halkna kar nlem almay reddeden Toulouse Kontu VI. Raimond, Katolik Kilisesi tarafndan
aforoz edildi. Papa III. Innocent, Fransa Kral'na bal kuzeyli derebeylerini hal sefer
ine ararak Oksitanya stne ordu gnderdi. Arnaud Amaury komutasndaki hallar, 12 Temmuz
'da Beziers Kalesi'ni kuatt. Beziers senyrleri ve halk, Katharlar hal ordularna tesli
tmeyeceklerini bildirince, kente kar "ta ta stnde brakmayacak" bir saldr balatld.
gn, Beziers kalesi dt. Sa kalan silahsz kent halk, Yahudisi, Katolii ve Katharyla
katedrale snd. Bu ackl tablo karsnda bouna kan aktmak istemeyen kuzeyli senyrler,
yneten Bapapaz Arnaud Amaury'ye Tanrnn kullarn "sapkn" Katharlardan nasl ayracaklar
ca, bapapaz tarihe geen o korkun buyruunu verdi: "Hepsini ldrn, Tanr kendi kullarn

Kana susayan bir tanr uruna Beziers kalesinde o gn, yirmi bin insan, Tanrnn evine at
larla giren valyelerin kllar altnda can verdi. Oksitanya'nn krk yl srecek engizisy
bylece balam oluyordu.

Anadolu'dan ngiltere'ye Uzanan Tarihin lk Mlkiyet Dmanlar

Fransa'da Katharizm, italya'da Patarinizm, Balkanlar ve Makedonya'da Bogomilizm

diye tannan, iyi ile Kt'nn kart glerine dayanan bu din; onuncu ile on beinci yzyl
a Bat Anadolu'dan ngiltere'ye kadar yaylr ve evrensel bir mesajn taycsdr. Temeli M
list din temeline dayal olsa da, zgnl, kaynann sadece ran'dan km olmadn gs
e Valerien'de rastland gibi eski uygarlklarda yer alan sihirbaz felsefeleri bulunmak
tadr.

Manikeizm ile Bogomilizm arasndaki devamllk, Bizans imparatorluu dnemindeki Manes me

zhebi yeleri (Paulisyenler) sayesindedir. Manes mezhebi yeleri, Maniekeizmin ana d
allarn ekillendiren doulu dalist bir tarikat oluturuyorlard. nc yzylda Samsatl
urulmu olan bu tarikat sekizinci yzylda yeniden dzenlenmitir. retileri Maneikeizminkin
benzerdir: resmi kiliseye muhalif olmak, kutsamay reddetmek (vaftiz, karist -Aai Ra
bbani- ve evlilik), tapnaklara ve imgelere, zellikle de haa tapmaya kar kmak. Bu mezhe
in yeleri Ahdiatik'i reddedip sa'nn retisini kabul ederler; bu dinde dalizm her trl s
rbazlk felsefesiyle i iedir, bir btndr ve bylelikle yumuatlmtr. Hep kt olarak y
ranlk bir tanrnn yaptdr ve iyi tanrnn katlmna kaplarn kapatmtr.

Manes mezhebi yelerinin bir blm Ermeni olup Anadolu'da mparatorluun dou snrlarnda
ve dinlerini uzlamaz bir biimde savunurlard; Ermeniler, Bizans Devleti'ne ciddi zor
luklar karan sava bir halkt. Bizans Devleti'nin bu durumda bavurduu en etkili yol, ha
ar oturduklar bu blgeden baka bir blgeye aktarmakt: rnein Slavlar Anadolu'ya ve Erme
i Balkanlar'a. Ayn ey Manes mezhebi yelerinin bana gelir. Bunlar sekizinci yzylda V. K
nstantin Kapronim tarafndan Dou Trakya snrndan, daha sonra onuncu yzylda Ermeni asll
eneral, 969 ile 976 yllar arasnda imparator olan Jean Tzimisces tarafndan srlrler. Bal
anlar'daki Philippopolis, bugn Bulgaristan'daki Filibe kenti Manes mezhebi yelerin
in yeni yerleim merkezi olur.

Tzimisces, bu kentin yaknlarna doulu bir koloni kurmakla, dou snrlarndaki ba edilmes
u zor tarikat kalesinden ve kentinden uzaklatrm, ayn zamanda bu yeni blgenin, kuzeyden
gelen Iskitlerin saldrlarna kar iyi bir tampon blge olmasn salamt.

Bogomil papazlarnn abalar sayesinde Manikeizm beinci yzylda Bulgaristan'da yaylm v

en canlanmtr. O yzyl boyunca Bulgaristan snrlarnn srekli olarak deitiini hatrla
rdr: Sekizinci yzyln banda Dinyester'den Balkanlar' geerek Adriyatik Denizi'ne kadar
nmaktayd. Bu snr, Bizanslarn, daha sonra da Trklerin saldrlarnn ardndan 1878 ylna
iliini srdrmtr.
Bogomilizmin ortaya kt ilk blge ya Alaehir ya da Filibe'dir. B
Anadolu'ya m, yoksa Alaehir'den Filibe'ye mi yayld tam olarak bilinmemektedir. Tarihi
verilerde, Bogomil papazlarnn bu yeni inanc Balkanlar'da 950'den sonra yayd belirtilme
ktedir. Yunanca Theophil (Latince Amadeus), yani "Tanr dostu" anlamna gelen Bogomi
l ad, bu yeni inantan ilk sz edenpapazn ad myd, yoksa "Tanrnn Dostlar" Kilisesi'n
verilen takma ad myd, tam olarak bilemiyoruz.

Ekonomik ve toplumsal koullar Bulgaristan'da Bogomil retisinin yaylmasna elveriliydi.

ounlukla asiller ve yksek din adamlar tarafndan smrlen ifti snf, lkse ve kendi
tabakalarn ahlakszlklarna ve ayrcalklarna bakaldryordu. Bogomil dinine girenler ks
nanlarnn temel ilkelerini unutur ve inananlar arasnda iki grup oluur: Bir tarafta kur
amclar, br tarafta genelde dinlerine sadk olmayan mritler. lk grup, daha sert bir yaam
srmek iin Kiliseyi terk etmi papazlardan oluuyordu. Sefalet ve tvbe etme arzusu, onla
r daha zor ve ileli bir yaam srmeye itiyordu. Din kuramclar olarak, uzay ve ahret bili
mlerini ieren bir reti ne sryorlard. Az sayda olan bu kiiler asla almazlar ve mr
da yaarlard. Derin bir akla verdikleri vaazlaryla, taraftar bulmakta zorlanmyorlard. T
artlmaz trelere sahip olan bu kusursuzlarn dnda, dini ilkelerden ekonomik hak davalar
ilgilenen dinleyiciler ya da basit mritler de vard. Yaamlar sk ve sert deildi ve bu d
sizlikleri yznden dmanlar tarafndan yarglanyorlard. "Sapknlar" diye nitelendirdikle
ogomillere kar olan Tornova din bilginleri meclisi 1211 'de bu konuya dikkat ekmitir
. Kusursuzlar, kendilerini korumak iin bile olsa kan aktmasalar da, Bogomil mritler
i zalim grdkleri kiileri yi'den ayrmak iin ekinmeden ldryorlard. Geici iktidar ta
eklenen kilise ise, sapkn olduunu dnd kiileri ldrtyordu. Bogomiller be yzyl bo
dir. Sekizinci yzylda ksa bir bamszlk dneminden sonra, Bulgar halk Bizans saltanat
rer ve bu durum Bogomillerin yararna olur. Bogomiller dnem dnem kiliseye ve yabanc hk
imiyetlere bakaldrrlar.

BogomildiniBulgaristan'danBatMakedonya'ya,Mora Yarmadas'na, Peleponez'e, Atos Dalar

Dalmaya'ya, Bosna'ya, Hersek'e ve Ege Blgesi'ne yaylr (o dnemde Yunan olan); Konstant
inopolis'e, Rusya'ya, talya'dan geerek Bat Avrupa'ya kadar szar. Bat Avrupa'da bu doul
u dalist din deiik adlarla anlr: talya'da "Patarin", Almanya'da "Kathari", Fransa'da "
Poblikan" ya da "Albigeois" vs.

Yedinci yzylda Bosna hkmdar Kulin (Voyvoda) Bogomilizmi resmi din ilan eder. Papa ta
rafnda balatlan ve Macaristan kral tarafndan ynetilen hal seferleri bile, Katolik kil
tarafndan dlanm bu yeni dini sndrmeye yetmemitir. Bosna'da Bogomillere Gazari(2) ad
lmitir. Balkanlar'da ve Dalmaya'da Bogomil dini, 1481'de Trklerin geliinden sonra ta
mamen yok olur. Katharlarn daha nceden blge halklarnn Hristiyanlk inanlarn sarsm
akma), Osmanllarn yeni bir blgede yeni bir dini (slam) fazla zorlanmadan yaydklarn a
Bosna'da kentlilerin ve ova halknn Bogomil dinini genel olarak kabul ettikleri ve
sonra da slam'a(3) dndkleri sylenir. Oysa dada yaayanlar Hristiyan dinine bal kalrl
lar, bugn Bosna'daki Srplardr. Bogomilizm her iki din ynnde ilemi ve ounlukla dervi

afndan ynetilen tarikatlar sayesinde zorla yaymaya allan slam dinini iki yzyl boyunc
eketlendirmilerdir. Sf ya da ii ve smailiye tarikatlarna bal olan (Kutsal yaztlarn
i aratran) Batniler gibi eitli Mslman tarikatlar; Balkanlar ve Makedonya'daki halklar
n ikinci yzyln ikinci yarsnda blgeye yerleen Sar Saltuk'un retisi ile kendilerine
ryordu (bundan daha sonra yeniden sz edeceiz). eyh Bedreddin snmak iin Deliorman'a ge
nde, bu mezheplerin retisi kolektif bellekte yerini almt bile: Btn bunlar, Mslman l
durduklar temel dogmalardaki kara deliin boyutunu gstermektedir.

eyh Bedreddin mezhebi ise; adna ister Bogomilizm, ister Katharizm densin; zel mlkiy
ete kar kan, cennet ve cehenneme inanmayan, almayana ekmek vermeyen ve klelii- alaa
leik dzenlere aykr bu retinin sonuncu halkasdr; evrimidir. Bedreddin, Kathar ya da Bo
il retilerinin Manikeizm ve Hristiyanlk yorumlarndan kaynaklanan safa yanlarn atp, e
i ve zgrlk eitliine dayal temelinden yola karak, retiye kendi gelitirdii bir yoru
insel bir biim vermitir.

nsanlarn kardelii ve paylarn eitlii zerine yazlm bir senfoninin, Bat Avrupa Hri
bir orkestra efi; Dou Avrupa'da ise Mslmanlktan gelen bir maestronun ynetiminde icrasd
bu. Yorumlar deiik, ama partisyon ayndr. Ayn hogrszlk ve tutuculuk duvarna arpp

eyh Bedreddin'in "Tanrnn Dostlar" Mezhebine Corafi zdm

Bedreddin retisinin Kathar-Bogomil retisi ile i ie olmas, her eyden nce corafi bir
r. Doduu, gelitii ve etkin olduu yerlere bakmak yeterlidir.

Asl adyla Simavna kads olu eyh Bedreddin, baz kaynaklara gre 1358'de, baka kaynakla
de 1365 ya da 1371'de, Bulgaristan'da Yambol-Stara Zagora-Kazanlk hatt zerinde ve
o tarihte Trklerin egemenliine yeni girmi olan Semaven kentinde domutur. 1350-1370 yll
arndan itibaren Anadolu'nun byk ksmn fetheden Trkler, anakkale Boaz'n gemi ve Ba
blgesini ele geirmilerdi; stanbul 1453'e kadar bir yzyl daha direnmitir. Semaven, onu
cu yzyldan beri Bogomilizmin etkin olduu blgenin merkezindedir. Ama Kathar-Bogomil d
ini zerine aratrmalar yapan Batl tarihilerin Bedreddin'le olan balanty gzden karm
i sebebi, ou Batl kaynaklarda(4) (rnein Joseph von Hammer'in belirttii gibi) Bedreddin
in doum yerinin Semaven deil, Ktahya yaknlarndaki Simav kenti olarak belirtmesidir. T
arih boyunca, Trk ve Avrupa corafi yerlerinin isimlerini hatasz olarak evirmek zor o
lmutur. Bulgar kenti Plovdiv, Trke'de Filibe, Yunanca'da ise Philippopolis'tir; Trki
ye'deki Edirne kenti, Franszca'da Adrianople, Yunanca'da Hadrianpolis'tir; ayn ekil
de Balkanlar'n en kk kylerininadlar birbirinden farkldr. Katharlar derinlemesine in
batl bilginler, incelemelerine yirminci yzylda baladklar gibi Trke de bilmiyorlard
Trke bilenler ise, Osmanl'nn tarihi olaylarndan ok, mali kaytlarn incelemilerdi,(5)
enle eyh Bedreddin asla uluslararas bir dzeyde inceleme konusu olamamtr.

Osmanllar, Simav' 1381'de ele geirir, yani Bedreddin'in doumundan nce. Bedreddin (lm
ya 1417 ya da 1420'dir) bu durumda krk yandan nce vefat eder. Ayn ekilde 1395 ylna do
'da ders verdii, 1403'e doru Tebriz'de Timurlenk'le uzun grmeler yapt ve 1410'a doru
sek askeri hkim (Kazasker) olduu bilinmektedir. Bu yzden Trk geleneklerine gre 1358'e
doru Semaven'de domu olmas daha gerekidir. Semaven, Edirne'den yl nce, yani 1360'

geirilmitir. 1246 ile 1261 arasnda hkm sren ve 1278'de len Seluklu hkmdar II. Izze
uvas'n torununun torunu ve Bedreddin'in babas srail, Semaven Kalesi'ni ele geiren or
dunun komutanyd ve kuatmadan sonra bu kentin kads ilan edilmiti. Ei, Semaven'in Bizans
hkmdarnn kz ve bir Yunan soylusu olan Melek Hanm, sonradan Mslman olmutur (Melek'in
ca adnn evirisi olduunu varsayarak, bu hanmn gerek ad, ayn anlama gelen Angelika ola
). Bedreddin bu durumda, zamann Osmanl bakenti Edirne'de ve Konya'da en usta hocala
rdan ders alarak eitimini srdrr. Kukusuz, aratrmamzn amac, ayn blgede bulunan ve
n retisiyle, farkl gibi grnen nceki inanlar arasndaki ba aratrmaktr. Bedreddin S
sa bile, buras da Bogomilizmin eski merkezlerinden biri olan Alaehir'e sadece 100
km uzaklndadr.

eyh Bedreddin'le Kathar-Bogomil dininin balants elbette doum yeriyle snrl kalmyor.
ddin'in babas israil, oluna iyi bir eitim vermeye abalayan aydn bir kiiydi. Edirne ve
Konya'dan sonra, eitimini daha da gelitirmek iin Bedreddin'i Msr'a, Mekke'ye ve Suriy
e'ye gnderir. Bedreddin renim gezisinin bitiminde Anadolu'dan geer, Van ve Bitlis'e
urar. Yolculuklar srasnda, tutsaklnda len Sultan I. Beyazt' 1402'de Ankara'da yenen
ya kadar btn Anadolu'yu ele geirmi bulunan Timurlenk'le Tebriz'de grmtr. Bedreddin,
lar dneminde Anadolu'da uzun sre kalan dnr Muhiddin al-Arabi(d. 1165spanya-.1240 a
an da etkilenmitir. Bedreddin'in gezmi olduu bu dou topraklarnda, birka yzyl nce Man
m yeermiti. Bu dinin peygamberi Manes, kendileri asla yazmam olan dier peygamberlerin
aksine (Musa, Isa, Muhammet gibi), getii btn yerlerde yazl yaptlarn brakmtr. Ma
den sonra gelen ve yazan birok dnr kuann temel olarak kulland bilgilerin kaynad
a Manes'in retilerini incelemeye gittiini iddia etmiyoruz; ama Arap dnrlerin eski re
i incelediini biliyoruz. Onlar sayesinde Antik Yunan felsefesi (Aristo'nun retisi v
b.) gnmze dek yaayabilmitir. eyh Bedreddin'in turistik olmaktan ok, entelektel olan g
si srasnda, Kathar-Bogomil dininin temeli olan Manes retisinden haberdar olmamas ya d
a bu retiden dorudan etkilenmemi olmas mmkn deildir. stelik o dnemde, bu dou lkel
s'ten ve slam'dan, sonra smailiye mensuplar ve Hasan el-Sabah'n Batnileri gibi, ruhi
adan hareketli birok Mslman tarikatn dnce akmlar, Anadolu'dan Balkanlar'a yaylmak

Kazaskerlikten Daraacna, "Duvarsz ve Snrsz Bir Karde Sofras" in

Bedreddin Ortadou'dan Kahire'ye dndkten ay sonra, rencisi olduu Ahlatl eyh, mrit
tekkesini ona brakarak lr. eyh Bedreddin'in bu mirasta gz yoktur. Timur'un Osmanl sal
anatn sallamasndan doan karklk ve Bat Anadolu'da esmeye balayan "beylik" hesaplama
rarlanarak, aklnn szgecinden geirdii retisini yayma zamannn geldiine inanmaktadr.
, nce Konya'ya oradan Ege Blgesi'ne geerek buralarda gizli bir nabz yoklamas yapar. K
athar-Bogomil mezhebinin tutunduu bu topraklarda, iki- yzyllk bir ara ile Bedreddin'in
kendi gelitirdii reti iin uygun zemin bulduu kesin. Zaten Bedreddin yksnn devam v
Ege Blgesi ile sk skya bal.

Ege yresinde baarl olacana inan getiren eyh Bedreddin, zmir'den Edirne'ye geer ve
zt'n oullarndan Musa elebi tarafndan kazaskerlie atanr. Kazaskerlik yapt sre ier
lebi hkmetinin, daha dorusu tm Osmanl'nn Timur yznden iine dt siyasal bunalmda
ndalarn rgtlemek ve retisini yaymakta epeyce baarl olur. Fakat Yldrm'n kk o
hkmetini ele geirince Bedreddin'in gizli devrim hazrlklarn fark eder ve eyhi znik'e

ok gemeden, Bedreddin kazasker iken khyaln yapan Brklce Mustafa zmir yresinde; To
al ya da Hubbeddin Keml adl yanda ile Manisa dolaylarnda devrim bayran aar ve birlik
aldrr. Bursa, Aydn ve Alaehir'den binlerce insan, Torlak Keml'in ve halkn Dedesultan a

dn verdii Brklce Mustafa'nn bana toplanr. Yeni mezhebin inananlar arasnda Sakz Ad
ile vardr! (6)

Mslman olmayan halkn Bedreddin mezhebine bunca rabetini, iki devrim liderinden Torl
ak Keml'in Yahudi asll oluuna; retinin Ege blgesinde bu denli abuk tutunmansysa; 13
ein Trk beyliklerinin ortasnda Bizans'a bal bir toprak paras olarak direnen Alaehir'd
(Philadelphia) yaylan Kathar retisinin etkisine balamamak, her eyden nce bilimsel deva
mlla aykr.

Sar Saltuk ile Bedreddin evresinde Bir Dinler Mozaii

eyh Bedreddin'in kendi mezhebini yaymaya baladktan sonra edindii her yer, eski Kath
ar-Bogomil blgeleri. Ege'de ba gsteren iki ayaklanmann ardndan kendisi de iznik'teki
srgnden kayor ve nereye snyor? Eflak stnden Zagra, Silistre ve Deliorman'a. Neye g
Blgenin kendisinden nceki geleneine, merkezi otoriteye bal dinlere kar srekli bir se
arayna. Bedreddin, Balkanlar'da yeni bir Sar Saltuk olabilecei umudunu tamakta. Kathar
Bogomil sarsntsnn slam'da yaanan boyutlarndan, Batnilik mezhebinin varl da ayr bi
ndisi iin. stelik, o blgeyi tanyor, blge de onu tanyor.

eyh Bedreddin, zzeddin Keykuvas'n soyundan geliyor. Torununun torunu.

Bir nceki yzylda, Mool saldrlar ve Seluklu airetleri arasndaki i atmalar yzn
ultan kinci izzeddin Keykuvas, Bizans'a snd. Tam olarak, Bizans imparatoru VII. Mikhae
l Palaiologos hal ordular tarafndan talan edilen Konstantinopolis'i 1263 ylnda geri al
dktan sonra. Sultanlarn izleyen kimi Seluklu ve Trk kkenliler de Bizans'a ger, Bizans
ratorunun izniyle, zamann "no man's land"i olarak kabul edilen, Bulgaristan'daki
Deliorman (Dobruca) blgesine yerleirler. nk VII. Palaiologos, askeri gszlne ramen
diplomasi politikas izliyor, Cengiz Han'n halefleri Moollarla Seluklu Trkleri arasnda
denge unsuru olmaya alyordu. 1258 ylnda, evlilik d kz Marya'y Mool Kral Hlag'
ncak Hlag gelin adaynn yolculuu srasnda lnce Marya, Hlag'nn olu, sonradan Hrist
baga ile evlendi. nk Hlag'nn kendisi de Mslman deil, amanistti. Askerleri arasnda
Nasturi Hristiyan Trk vard. Abaga'nn lmnden sonra stanbul'a geri dnen Marya, Fener
khanesi yaknlarnda, bugn adn tayan kk bir kiliseyi tamir ettirdi. Mool Azize Marya
, stanbul'un 1453 ylndaki fethi srasnda ok kanl sahnelere tank olduu iin Trkler ta
nl Kilise lakabyla anlmaktadr, stanbul'un Bizans dneminden beri kaplarn kapatmam,
kinliini kesintisiz srdren tek kilisesidir.

1300 ylnda len Sar Saltuk Baba, Arap tarihi Ibn-i Batuta'ya gre zzeddin Keykuvas dne
de bir grup Anadolu derviini Deliorman'a gtren ve onlarla birlikte Dobruca'ya yerlee
n siyasal bir rehber, efsanevi bir Sfydi. bn-i Sina gibi bir Buhara Trk' olan Sar Salt
uk'un asl ad Mehmet Buhari'ydi. Kendisi gibi Asya'dan gelerek Anadolu'da retisini ya
yan Hac Bektai Veli'nin ada saylr.

Sar Saltuk lakab, "soluk tenli ileke" anlamna gelmektedir. Bu ermi kii, slamiyet'i B
anlar'a tamtr. Trklerin toplumsal belleinde Sar Saltuk Hareketi, kendisi ldkten yz
a yazlan "Saltuknameler"le yer almtr. Bu "nameler"in biri 1421 ile 1451 arasnda Yazco

Ali tarafndan kaleme alnandr. Selukname ya da Ouzname olarak bilinir. kincisi 1480'de
bu'l Hayr-i Rumi; ncs ise IV. Mehmet'in hkmdarl srasnda 1659'da idam edilen, "Top
aptan Kemal Paa tarafndan yazlmtr. Kstence'nin kuzeyindeki Baba Da, Sar Saltuk'un m
ri olarakbilinmektedir. 1538'de Kanuni Sultan Sleyman, Sar Saltuk'un mezarn ziyaret e
tmitir. Ancak Balkanlar'da birden fazla blge, Sar Saltuk'un mezarna sahip olduklarn id
dia ediyorlar. nk Sar Saltuk'un kendisi, slamiyet'i yaymak iin pek ok yerde mezar ols
istemitir. Balkanlar'da alt-yedi mezar vardr; Edirne ve Babaeski'de birer trbe bulunm
aktadr. Byk gezgin Evliya elebi (d.1611-0.1682) bile Patras yaknlarnda bir Saltuk trbe
inden sz etmektedir. Sar Saltuk'un yks ylesine gizemli bir efsanedir ki, bu trbelerden
bazlar hem Mslmanlar, hem de Hristiyanlar tarafndan ziyaret ve kutsal kabul edilir. Za
ten bugn bile blgede zzeddin Keykuvas yandalarnn soyundan gelenler yaamakta; Deliorman
Romanya, Bulgaristan, Moldavya-Besarabya ve Ukrayna'da, Hristiyan dinini kabul e
den ve Trke konuan bu insanlar topluluuna Keykuvas adndan gelen Gagavuz Trkleri denilm
ektedir.

Btn bu ayrntlar, halklarn ve dinlerin ne denli birbirine kartn gstermek bakmnd

Osmanl mparatorluu zamannda, tebaann ezici ounluu Hristiyanlardan oluuyordu. Bu du

7'de balayan ve imparatorluk topraklarn epeyce klten Trk-Rus Sava'na kadar srd.

zzeddin Keykuvas'n soyundan Simavne Kads Bedreddin'in Nzm Hikmet'in benzersiz kalemiy
le lmszleen sonunu hepimiz biliyoruz:

Dedesultan Brklce Mustafa ve yandalar, Karaburun'da (zmir) elebi Sultan Mehmet'in ord
usu tarafndan ezilir. ehzade Murat ise nce Manisa'da Torlak Keml'in glerini yok eder,
ardndan Rumeli'ye geerek eyh Bedreddin'i vurur.

Beyazt Paa tarafndan yakalanarak Gneydou Makedonya'daki Serez kasabasna getirilen Bed
reddin'i bir ulema kurulu yarglar. Mevlna Haydar Acemi'nin "Mal haram, kan helaldir!
" fetvasyla Serez ars'nda aslr.

nsanlk tarihi, ranl Manes'in 216 ylnn 14 Nisan gn dnyaya geldiini kesinlikle bili
im en ilgin tarihi kiilerimizden eyh Bedreddin'in doum ve lm tarihlerini belirlemekte
brakn gn ve ay hesabn, yllar bile tam ve tek olarak ortaya koyamamamz, Osmanl Devlet
tarihsel belgesellii asndan acnacak bir durumdur; bu devletin arivlerinde bile hangi
olay kesin izgileriyle yanstabilecei sorusunu akla getirmektedir.

Hangi doum ve lm tarihi doru olursa olsun, gerek; eyh Bedreddin'in sakaln fazla aar
zaman bulamadan, dzeltmek iin yola kt dnyamzdan yalanamadan ayrld.

eyh Bedreddin'in Kathar-Bogomil retisinin bir evrimi olduunu grmek, mezhebini yayd v
an verdii yerlerin ortakl kadar, her iki akmn ne srd ve ba koyduu inan-dnce
ezhep arasndaki sosyolojik kpry burada tm ayrntlaryla ortaya koymak hem skc olur,
zim haddimiz deil. Ama kubak bir karlatrma yapacak olursak:

Her iki din de zel mlkiyete karyd ve doann ilenmesiyle elde edilen tm zenginliin e
k paylamn savunuyordu. Ekmek, bir emek rnyd ve emee gcyle katkda bulunmayan, soyl
kmekten pay alamazd. Bedreddin; dnce ve inan doann kendi iindeki dengenin bir sonucud
zora koulamaz, diyordu. Katharlar da ayn kandayd ve ocuklarn ergenlik ana gelip ken
iradeleriyle bir inanca gnl verinceye dek, herhangi bir dinden saylmalarn kabul etmiy
ordu. Cennete, cehenneme her iki din de inanmyor; kyamet, son yarg gibi korkutmacal
ar safsata diye niteliyor; insann ldkten sonra yeniden dirilecei inancn da dlyorlar
rek Bedreddin mezhebi, gerekse Kathar retisi, bilime dayanmayan tm din hegemonyalarn
a kar ktklar gibi, din adamlarnn toplum zerinde kurduklar otoriteden devlet egemenl
alka tepeden inme kurallarla bask yapan ve koul koyan merkezi kurumlan reddediyorl
ard.

Katharlarn iyi ve ktnn eit kartlna dnk, Manes kaynakl ifte dnya grlerini v
uh anlaylarn lye vuracak olursak, eyh Bedreddin'in Kathar retisinin eksikliklerini
fazlalklarn atan, zamanndan nce "ada" ve Marksist bir yorumcusu olduunu syleyebili

Douda Osmanl lmei Batda Engizisyon Atei

Tarih onlara Kathar, Bogomil ya da Patarini adn verdiyse de, onlar tarikatlarn ya d
a yeni dinlerini adlandrmamlard. eyh Bedreddin'in daha sonra "ehli taklidin kavanini,
millet ve mezheplerini iftal," diyerek yola kt gibi; onlar da bu yeni inancn evrensel
bir gereklik olduunu dnmlerdi ve kendilerinden sz ettiklerinde dava arkadalarna "T
tlar" diyorlard, ki bu da "bogomil" szcnn anlamdr. Gney Fransa'da Oksitanya halk,
miz ve saf anlamn tayan, asl Yunanca "Koc8ocpo"dan gelen Kathar adn vermiti. Kuzey F
'da onlara "bougres" ya da "boulgres", yani "bulgar" deniyordu. "Bougre" szcnn gnmzde
bir anlam vardr. Katharlar kendilerini Hristiyan olarak nitelendiriyorlard. nananlar,
Kusursuzlara "yi Adamlar" diyorlard. Tarih boyunca varolan btn faist ve fanatikler g
ibi engizisyon savc ve hkimleri de, Kathar szc stne itiraflar uydurarak kinlerini bil
diler. "Kat" kknn Latince "kedi" anlamna geldiini ne srdler. Onlara gre eytana inan
arlar, kedi k ptklerinde, cehennem zebanisi Lucifer'i gryorlard; dolaysyla Kathar,
tapan" demekti.

Engizisyon mahkemeleri bundan ilk kez yedi yzyl nce; kadnla erkein eitliini, din ve d
grln, ortak mlkiyeti savunan, klelie ve lm cezasnakar kan, insann zgrln
esine alaka yarglamtr.

k yerleri Bat Anadolu ve Balkanlar'da, Dalmaya ve Peloponez'de nce Papala bal Kat
rtodoks Kiliseleri tarafndan ypratlan; slam dinine dnk izdm Brklce Mustafa ile a
h Bedreddin ve Torlak Keml ile aslarak idam edilen "Tanrnn Dostlar", Osmanl fethinin t
amamlanmasyla anayurdunu oluturan blgelerden silindi. retinin Lombardiya zerinden Bat
vrupa'ya yaylmas, eyh Bedreddin davasndan iki yzyl nce, on ikinci yzylda gerekleti
n Gney Fransa'daki kaderini anlatmadan nce; Oksitanya'daki Beziers Kalesi'nin feth
inden sonra, hal ordusunun atlar altnda ezilen ve Avrupa'nn en nemli ortaa kalesi ola
arcassonne Kalesi'nden arda kalan izdmne deinmek isteriz.

Oksitanya'nn Ta Mcevheri: Carcassonne Kalesi

Unutulmaz spanyol dilberi Carmen'in Fransz yazar Prosper Merimee, edebiyatn dnda bir
uraa daha imza atm: Eski antlar genel mfettilii. Bu greve atand 1833 ylndan ba
rad Fransa'da yklp gitmekten kurtard antlarn okluu karsnda insan, yazar hayr
r.

Bugn Avrupa'nn en zgn ortaa kenti saylan Carcassonne Kalesi de onun kurtard ve ona
ar arasnda yer almakta.

lk kez bir mzik leni dolaysyla yolumuz dt bu derebeyi kentine. Ak hava tiyatrosun
ve Besse"i dinleyecektik. Fransa'nn Lafayette maazalar dndaki zenginliklerini grmeye
stekli turistlerimize itenlikle neririz: Paris'in 774 km gneyine den bu ortaa kentini
efetmek, unutulmaz bir zaman dilimi yaatyor insana. D kabuu bir buuk kilometre uzunlu
a ifte surla evrili kaleye, tpk bin yl nceki gibi zincirlerle tutturulmu asma bir kpr
geerek giriliyor. Surlarn ykseklii yer yer 25-30 metreyi bulmakta.

Yzyllk kalaslarn stnden yryerek demir mhlarla bezeli kaln mee kaplardan geiyor,
l dar yollardan kente trmanyoruz. Trmanyoruz, nk surlar, kentin kurulu olduu bir tep
alnn ta gibi evrelemi. Birbirine yapk ortaa evleri, lokantalar, resim ve heykel at
n dizildii yokular, bir yerde dzekarak akkavaklarn glgesinde iki sunan kahvelerin bu
agoraya ve ak hava tiyatrosuna alyor.

Tepenin en yksek yerinde ise, kullarn grltl canllndan biraz uzak, serin bir sessiz
ne bir hendek ve iner kalkar kpr ile girilen derebeyi atosu.

Dekor ylesine gerek ki, Katharlar savunduu iin kendi atosunun zindanlarna atlan ve s
ii kadnn elinden iirilen zehirle ldrlen gen Vikont Trencavel'in siyah atnn stnde
n kvereceini sanyor insan.

Oysa grkemli atodan sar krmz Oksitan flamasyla elik zrhlarn akrdatan Trencavel
olmas gereken blucin parasndan kalalar, nnden de tirtn yrtarcasna geren gsler
karmza. Ardnda da bacaklar kll, eli harital bir Viking!

Ama buray yazn yerli yabanc turistlerin aknna urayan bir Hollywood dekoru sanmayn. Ca
cassonne kale kentinin tm evlerinde zgn Carcassonne'lular oturmakta. Zaten sokak te
pen turistlerle pek ilgilendikleri de yok. Evler; darya dnk olmaktan ok, btn yozlama
iz havzasnda olduu gibi i avlulara ynelen bir al gsteriyor. Yerli halk; o canm asma
eerek, evlerine dein arabalaryla girebiliyorlar. Turistler ise zorunlu olarak taban
vayla...

Pireneler'in isim babas yar-tanr Herakles'in kutsal aac akkavak, bu dalarn eteklerind

pek bol. Orta Pireneler blgesindeki en minik kylerden kentlere dein her yerleim mer
kezinin akkavakl bir meydan var. Toplumsal bellee yer etmi bir efsanenin bilinalt anms
nmas gibi, Carcassonne'un da byle bir akkavak meydan var. Kaldrm kahvelerinde birbiri
nden ho tatlarda dondurmalar, yakc yaz gnlerinin kuru damaklarn serinletiyor. Gen mzi
nler ise akkavak glgelerinde ve be kuru karlnda "masa ba" konserleri veriyorlar.

Ama biz o gn, bir kse dondurmadan daha ucuz olduunu bildiimiz bir kap yemein, dolaysy
a da gzden rak bir lokantann peindeydik. Ortasnda kocaman kuyusuyla, minik bir meydan
kt karmza. Kuyunun banda bir grup kk izci, ilk bakta oymak beyi sandmz kask
da ald Fransz Devrimi'nin marlarn dinliyordu. Konser bittikten sonra minik izciler da
laternacnn aslnda, mor salkmlarla glgeli, krmz beyaz damal rtleriyle masal gibi bi
kantasnn patronu olduu anlald.

Avrupa'nn en byk derebeylik kentlerinden Carcassonne'u sakn bir ta ynndan ibaret sa

avlular birer saks orman, darya alan her pencereden krmz sardunyalar tayor, t
er santimetre kare toprak parasna rengrenk boru iekleri, akamsefalar ekili. Akamn se
indii zaman gn boyu gnei imi yzyllk duvarlara, bir yasemin kokusu szlyor giremed
ardan. kk lokantann ald kuyulu meydan ise hi unutmayacam.

Oymak beyinin mor salkml lokantasna girdik ya, keke girmez olaydk... Yemekler harika
, fiyatlar uygun. Eti, sebzesi, salatas, arab ve dondurmasyla gnn mnsn yedik ve biz
mzla bile ucuza gelen bir hesap deyeceiz. Sra geldi kahvelere; bir sigara yakalm diyo
rduk ki... Laterna-lokantac at azn, yumdu gzn. Bir t yamuru, bir tufandr gidiyo
ki masalardan da yanda bulmaz m? Elimdeki sigaray da yakm bulundum, cierlerim-deki dum
an flesem mi, flemesem mi? Yolu yok, boulacam. Adamlar ylesine kara mutu yumurtlayc
nki o sigaray iersem orackta dp leceim. Yahu brakn, lecek olan benim, diyecek oldu
e zehirlemeye hakkn yok, diyorlar. yi ama akhava, tepemizde mor salkmlar falan... Nuh
diyorlar, peygamber nanay. Yiitlie macun ektirmeden o sigaray iip, o hesab da deyip k
lktk sonunda; ama bir dahaki sefere kesin, krmz sardunyal lokantaya gideceim, mterile
i kahveleriyle birlikte sigara tellendirirken gzmle grdm. Laternac-lokantac hava alr b
ndan byle. Adamn oymak beyi grntsnden kukulanmalydk zaten.

Kilise Egemenliine Kar Ayaklanan Oksitanya'nn Bamszlk Sava

Floransa'dan Oxford'a hemen hemen btn Bat Avrupa'da yaylan Kathar retisinin Oksitanya
'da kk salsna baklrsa; sefaleti yatrm olarak kullanan dier dinlerin tersine, bu ret
raftarlarn olgun ve ekonomik olarak gl toplumlarda bulduu grlebilir. Ama Oksitanya'da
Kathar patlamasnn dzenli, ilevsel ve daha iyi artlar hedefiyle olutuu dnlemez. Kat
zengin blgelerde, gelirin eit lde paylalmas, toplumun refah iin kullanlmas gerekt
el zenginliin iyi olmad kuramyla ortaya kar. Bu din, varolan dzenin kurucusu Katolik
isesinin kurallarna kar tepki olarak gelimitir.

nananlarna ok basit bir yaam, ortak paylalan bir iin rn ve bir dizi fedakrlk kar
ektel zenginlik sunan Kathar dini Hristiyanlkla uyumaz. Refah ve tketim dzeninin yksek
olduu blgelerde yeermi ve varolan kurumlarn pastasndan payn almakta olan senyrler ar
taraftar bulmutur. Bu veri elikilidir ve bir aklama gerektirir.

Bu derebeyi senyrleri, kendilerinden vergi toplayan Katolik Kilisesine kar kyor ve Pa

ris'teki merkezi ynetimin, baka bir deyile byk bir ahlaki bozuklukla kiliseyi destekl
eyen kraln egemenliine byk bir fke besliyorlard. Bu durumda Roma iktidarna, dolaysyl
olik Kilisesiyle kraln iktidarna kar olan Katharlar desteklemek anlamlyd. Kathar dinin
benimsemeden nce, rnein Carcassonne'un gen senyr Vikont Trenceval gibi ruhunu ve dere
beylik gcn Kathar vakasna adayan Oksitanya soylularnn silahl bakaldrsnn asl amac
lmak ve kuzeydeki krala ne de gneydeki papaya boyun emek.

Dahas, refah durumlar sayesinde bu senyrler, ruhani ve entelektel adan gelimiler ve

kn dogmalara kar yeni bir dinin yeermekte olduunu duymulard. Bu senyrlerin ou, mane
r dinini kabul etmilerdi ve glerini inanlarndan alarak kllarn savurmulard.

Oksitanya, Roma ve Paris'teki dzene kar bir eit bakaldr biimine giren, krk yl sr
bir dini farklln tesinde gelien bu direnii daha iyi betimlemek iin tarihi ve toplumsa
oullara bir gz atalm...

1100'l yllarda ne ispanya ne de talya birlemilerdi ve Fransa, bugnk durumundan ok uz

ayd. Kuzeyde Paris adn tayan ve amurlu sokaklarnda domuzlarn koturduu kentte bir kr
nuyordu; ama bu kraln senyrlerle ilikisi zayft. Ana g Roma'daki Papayd. Senyrler, t
gibi, aforoz edilme korkusundan Katolik Kilisesinin elik gibi sert kurallarn uygula
yan dini liderlere balyd. Oysa Papann durumu hi de parlak deildi. Douda olduu gibi Ba
da Hristiyanlk, slamiyetin karsnda gerilemi, hatta baz yerlerde silinmiti bile. Anca
a bakalarna sert kurallar getiren Kilise, iten ie rmekteydi. Kiliselerde papazlar, fak
rlere sa'nn iyilii ve yumuaklndan sz ederken, karnlarn doyuruyor ve sa'nn kan d
kadehlerden iiyorlard. ncil, zenginleri kat bir biimde yarglar. Oysa sa,7 zengin bir
dama bir yerde yle sylemitir: "Tek bir eyin eksik: Git, sahip olduun her eyi sat ve fa
irlere ver; ite o zaman gkyznde bir yere sahip olursun. Sonra da gel, beni izle." Bi
r baka yerde de:

"Evet, sizin iin tekrarlyorum; bir devenin ine deliinden gemesi, bir zenginin gkyznd
ir yer edinmesinden daha kolaydr." sa'nn dikenli tal heykeli, zmrtlerin ve elmaslarn
tnda ykselemez. Kilise, o dnemde halkn srtna yapm bir slk gibiydi. Din adamlar,
yklmamas iin insann korkuya kar kulland tek silaha, yani tebessmle sevmelerine; ba
ile kk cokularn kapsna u be harfli damgay vurmulard: GNAH. Umberto Eco, Gln A
j vermitir...

Roma Kilisesi, yalnzca Katoliklii ve Yunan Ortodoksluunu kabul ediyordu. Protestan

lk, drt yzyl sonra ortaya kacakt. Ana kilise Katolik'ti. Roma Ortodokslar istemeye is
eye Hristiyan olarak kabul ediyordu. Zaten 1453'te Konstantinopolis'in soylular, k
endilerine istavroz karma biimini kabul ettirmeye alan Katolik Kilisesine kar u yan
iler miydi? "Papann selamna boyun emektense, Sultann kavuuna ho geldin deriz!"

Oksitanya on ikinci yzylda zengin, incelikli, bayndr, kendi dilini konuan bir lkeydi.
Kuzey Fransa ta devrindeyken, Oksitanya ipek devrindeydi. Kuzeyli baronlar kral
karsnda memek iin kaln krkler giyiyorlard ve en byk zevkleri vahi lklar atar
k, sonra da hayvan atete evirip yemekti. Oysa Oksitanya atolarnda insanlar mzik yapmak
, iir okumak, imek ve elenmek iin bir araya gelirlerdi. Toplantlarn bir ad vard: Ak

lar. Soylu hanmlarn dzenledii ve bakanlk ettii bu gecelerde senyrlerin gzel sanatla
an zaman hanmlara duyulan aka karyordu. Geni ve ak gre sahip olan gney halk ve s
an her eyi seviyordu.

Ozanlar, gece boyunca son yazdklar iirlerini okuyor, arklarn sylyor ve mziklerini
edebi ve erotik konumalarn srdrrken deerli talarla ssl kupalarn elden ele dolat
enyrlerin, Papann srekli olarak yeni blgeler kazanma amacyla hal seferlerine gnderdi
eyli baronlarn durumlarna niin zenmedikleri yeterince ak deil mi? Ne ii vard gneyli
rin at srtnda, toz toprak iinde, Arabistan llerinde?

Oksitanya'daki senyrlklerden bir tanesi o dnemde byk nem kazanmt: Toulouse Kontluu
use Avrupa'nn byk kentlerinden biriydi. O dnemde "Provanaux" diye adlandrlan Oksitanya
ar her trl akma akt. Mslman lkeleriyle ilikileri vard. Mont-pellier'deki faklte H
ve Yahudiler tarafndan kurulmutu ve tp hocalar olarak Arap doktorlar davet ediliyordu
. Fransa'da devrim yaratan yazl Roma hukuku, kuzeyde etkin olan tresel Alman hukuku
ndan daha ar basyordu. Ant ilkesi giderek siliniyor, bunun yerini yazl anlamalar alyor
u. Katharlar, inananlarna szl ant ilkesini yasaklayarak, bu yeni ynelimi etkin klmlard
Derebeylik hl vard, ama klelik gerilemeye balamt. Burjuva ve tccarlardan oluan bir
kteydi. Toulouse Kontu IV. Raymond'un varl, etkisi ve refah ksa bir zamanda Paris kra
l Philippe Auguste' titretecek boyutlara ulamt. Akas Toulouse Kontu kendisini, Bars
ieren ve bugn spanya'da olan Aragon Kral-l'nn bakenti Saragossa'ya daha yakn hissedi
.

Seul Olimpiyatlarndan sonra, 1988'de Paris'le Barselona birbirlerine byk rakip olm
ulard. Bir sonraki Olimpiyatlar Barselona'ya kaldnda, bu konuda fikirleri istenen Tou
louse'lular acaba bu duruma zlmler miydi?

Gerekten, Paris'in kaybetmi olmasna zlmedik.

Barcelona daha yakn... ve bizden saylr ne de olsa! dediler. Kolektif bellei silmeye
sekiz yzyl bile yetmemitir.

Ama 1200 ylna doru zengin Oksitanya'nn yaam cokusunu bozacak olan sadece Paris Kral d
ldi. Toulouse Kontu, Carcassonne'lu, Beziers'li, Narbonne'lu ve Montpellier'li s
enyrler Roma Kilisesi konusunda tedirgindi. Her hasat sonunda kilise, memurlarn gnde
riyor ve iftilerinin hasat rnlerinin neredeyse te birini, hatta yarsn toplatyor; "H
lk adna" senyrlerin altnlarn alyor; istedii dorultuda kanun belirliyordu. Zevk yasak
asak, u gnah, bu gnah... Zevk alnmayacaksa bu kadar zenginlik neye yarar? stne stlk h
le, slam'a kar yrtlen hal seferlerinin suyu kmaya balamt. oluu ocuu, steli
mek kolay myd? Papann tuzu kuruydu. Akan kan, papazlarn deildi.

Ok lkesinin senyrleri ve halk byle zor durumdayken, Bogomil dini Trkiye'den yola kp
a zerinden iyice kk salaca Oksitanya'ya doru ilerlemeye balamt. atolarn glgesinde
da yeni bir insan tr oluuyordu. Onlar, ikiyzl, kat ve fanatik Katolik Kilisesinin Oksi
tanya'nn yaam cokusuna saldrd bir dnyaya, bar gvercinleri gibi baka bir gezegende
. Ksa zamanda saylar artm, rgtlenerek yeni ve gereki bir kurum oluturmulard. Katha

aata ncelik vermiler ve bylelikle doa, hayvanclk ve dokumaclkta gelimilerdi. Onlara

aclar" ad da veriliyordu. Kathar toplumu genellikle iiler ve zanaatkarlardan oluuyord
u. Tccarlar ya da soylular bu yeni inanca geerken, o zamana kadar yaptklar ileri emeki
topluluun kurallarna uymuyorsa, her eyi brakp aln teriyle ekmeklerini kazanacak iler
dinmek zorundayd. lmeden nce de kazanlarn Katharlarn ortak kasasna brakyorlard. As
r dininin insanlarn yaam tarzlarn deitirmek gibi bir amac yoktu. lm cezasndan hele
emek gerek, nk onlar cezaya ve her trl hukuki yargya karydlar. Kitaplarnda u yazl
. Siz de bir gn yarglanabilirsiniz." Toplulua katlan herkes, bilinli olarak ortak deer
leri kabul ediyordu. Gerektii zaman ve yerde Katharlarla Kathar olmayanlar, silah
kullanmayan ve ilk kez kadnlarla erkekleri eit gren din adamlarn, yani Kusursuzlar sa
vunmak iin kllarna sarlyor ve kanlarn feda ederek savayorlard. Bu savalara Kat
ordu. Neydi bu retinin etkileyici sihri? Peki ya bu dinin kitab?

Benim Dinim Daha Beyaz Ykar

Haa Tapmayan Hristiyanlar

Katharlarn kitab, incil'in yeni bir yorumudur.

Ortaada (baz lkelerde imdi bile), "laik" bir toplum kavram hayal bile edilemezdi.

Ve bat dnyasnda yaamn bir temeli saylan, tekinin dinine sayg, "hogr" kavram o d
ak Oksitanya ve Arap spanyas'nn dnda hibir yerde yoktu. Hristiyan lkelerde herkes h
nine aitti: "cujus regio, ejus religio".8

Daha sonra, Osmanl mparatorluu'nda Trkler, Hristiyanlarla Yahudileri zgr brakmlard

erkese bir etiket gerekliydi, herkesin bir dini olmalyd (ok dindar olmamalar nemli dei
ldi, ama ateist ya da dinsiz olmalar dnlemez ve kabul edilemezdi) ve herkes haddini b
ilmeliydi. ounlukla giyim tarzlaryla, hatta baz yerlerde evlerinin renkleriyle ayrt e
diliyorlard. Osmanllar, slam'n dnda yalnzca Ortodoks ve Ermeni patrikleriyle Hahamba
fndan ynetilen dinleri kabul ediyorlard (Katolik Ermeniler on dokuzuncu yzylda bundan
haberdar olmulardr).

Bir baka deyile "laiklik" ya da "hogr" kavramlar yeni ve daha ok Fransa kkenli kavra
rdr. 1598'de VI. Henri tarafndan yazlan ve 1685'te XIV. Louis tarafndan tekrarlanan
hogr ferman, daha dorusu "Nantes Ferman" yanl anlalmtr. Bu ferman, aslnda yaln
ynelikti; ne Yahudilerle ne de baka inanlarla ilgiliydi. Byk yazar ve koyu Katolik o
lan Paul Claudel yle demitir: "Hogr m? Bunun iin genelevler vardr... !"c

Yakn zamanda, eski Yugoslavya'da bu "cujus regio, ejus religio" byk bir iddetle uyg
ulanmtr.

Konumuzun getii dnemlerde laiklik ve hogr var olmadndan, kurulu dzene muhalif olan
umlar tmcelerine, eer Hristiyan bir lkedeyse "Asl Hristiyan biziz..." ya da Mslman bi

edeyse "Asl Mslman biziz..." ifadesiyle balamak zorundaydlar. Bunu bir kurnazlk olarak
deil, gnlden inanarak sylyorlard. Ve eer muhalif olduklar konuyu dile getirip tmcel
"asl... biziz," diye bitirdiklerinde, en azndan bir sreliine kellelerini kurtarm oluy
orlard. Bir sreliine diyoruz, nk tarih boyunca oturmu dzenlerin, yaklaan bir deiim
isi olan kiileri ya da gruplar er ya da ge yok ettiini biliyoruz. Aynen erken ten hor
ozun yksnde olduu gibi, gne bir gnlne gerekten zamanndan nce domu olsa bile.

Yusuf ahin'in "Kader" (al Masir) adl filmi, bu konuyla balantl olarak, biraz fantezi
olsa da geree yakn bir biimde, Ispanyol-Arap filozof bni Rd'n (Averroes) Oksitanya'd
Hristiyan, spanya'daki Mslman otoritelerle yaad zorluklan ilemitir.

ktidarlarn korumak isteyen, pheci din ynetimleri, Kathar retisini sapkn ya da Hris
a kar olarak grmlerdir. 869'da Konstantinopolis'teki dini meclis srasnda Kilise, dzen
olarak gelenee kar da olsa sadece bedeni ve ruhu kabul etmek iin bireysel akl reddett
iinde asl retinin kusursuz kalmas gerekiyordu (Aziz Paul'un Selaniklilere birinci mes
aj, 5, 23: "Yalnzca barn tanrs sizi kutsasn, et bedeninizin, ruhunuzun ve aklnzn t
imiz sa'nn geliine kadar yargszca saklansn. .." ya da Romallara ynelttii mesaj, 12,
argnznyenilenmesi sizi deitirsin ve size Tanrnn istediini ve onun gznde iyi, doru
z olan gstersin"). Ruhsal Hristiyanlk, "yeni adamn" tohumu olan bireysel ruhun varln
anolunun "ruh olarak yeniden doabilmesi" iin kabul etmek zorundayd, insanlar bedenle
riyle, Kilise de insanlarn ruhuyla ilgileniyordu. Roma Kilisesinin kat retisi sayesi
nde baskn olan bu ortaa balamnda Katharizmin yeniliklerinden biri, bu ruhsal zgrln
belirlemekti. Katolik kurallarn karsnda ruh alannda yaanan her trl kiisel serven,
ni inancn koruyucusu ve Hristiyanln sahibi olarak gren dini ynetim tarafndan bir sapk
e serkelik olarak grlyordu. Bu, elbette znel bir yaklamd ve tarih iinde Hristiyanla
n aksini ispat etmeye ve sa'nn retisinin eitli ynlere doru geliip farkl yorumlara a
gstermeye almtr. brahim'den doan ana din; Yahudilik, Hristiyanlk ve slam, re
kendi stne almakta zorlanmtr.

Kilise ancak II. Vatikan Meclisi srasnda (1962-1965), tekelci tutumundan vazgemi ve
baka "gereklikler" in varln ve bunlarn "aydnlatc" glerini kabul etmitir (Nostra
.11

Katharizm derin etkiler yaratmtr, nk Katharlar en kk kylere ve kasabalara giderek

i halka yaymlardr. Ruhu tayan kiinin insanlarn arasnda grnmesi, ruhun varln isp
rln verimliliinden sz etmesi gerekiyordu: Dnyay tanmayan bilge, dnya tarafndan tan
harlar herkesten uzak manastrlarda yaasalard, asla hal ordusunun saldrsna uramazlard

Bir inanta; dardan bakldnda insan, retiden daha nemliyse, insan varl olmaksz
maz. Zaten Katolik, Dominikan daha sonra da Fransiskan rahipler, Katharlarn etkis
ine kar ancak manastrlarndan karak ve halka gidip kendi retilerini tekrar yayarak din
amlarnn imajn kurtarabilmilerdir.

slam dinine uygun bir tanrnn peygamberi olduunu dnen eyh Bedreddin gibi, Katharlar d
tmcelerine u szlerle balyorlard: "Asl Hristiyanlar biziz..." Ama ayn zamanda Hrist
temelini oluturan asl kurallar reddediyorlard:

Katharlarn mesaj basitti. Katharlar sa'nn tanrsalln reddediyor, ama Hristiyanlk'

kabul ediyorlard: sa Tanrnn habercisiydi ve insanlara ak ve kardelik mesajn vermek i
aya gelmiti. slam ve eyh Bedreddin de ayn inanc paylayorlard. Onlara gre sa, Tanrn
ve gerekten dirilmemiti. Onlar sa'y dier peygamberlere eit bir peygamber olarak gryo
rd.

Katharlar haa, resim ve heykellere taplmasn reddediyor ve ha simgesini kesinlikle ka

bul etmiyorlard. Katoliklere u soruyu soruyorlard: "Senin baban assalar, sen onun asl
d ipe tapar msn?" Mslmanlar da her trl putperestlii reddediyordu.

Katharlara gre hibir zaman mucizeler olmamt; hatta sa'nn bile mucize gerekletirdii
. (sa'nn mucizeler gerekletirdii konusunda, eyh Bedreddin'le ayrlyorlar.)

eyh Bedreddin'le Katharlar, ne tek tanrl btn dinlerin kabul ettii kyamet ve son yarg
tayan hesaplama gnne, ne cennet ve cehennemin dl ve cezasna, ne de sa dahil herhangi
insann dirileceine inanyorlard.

Halbuki Kur'an yle der:

"Ama kullar arasnda inananlar ve inantan uzaklaanlar vardr. Ama uzaklaanlara cehenne
m alevleri yeter. Bizim iaretlerimize inanmayanlar biz aslnda cehennemde yakarz. Der
ileri yandnda onlara her seferinde yeni bir deri veririz ki aclar unutmasnlar. Aslnda
llah byktr ve bilgedir." (Nisa Suresi, 58-59)

Kur'an ayn eyi farkl biimlerde de belirtiyor (sure 23, Mminlerin suresi, 103 ve 106:
"Ve borular aldnda..." vb).

Bu konuda eyh Bedreddin ne diyor, bir bakalm:

"Bedenin devamll yoktur, lmden sonra bedenin baz blmlerinin canlanmas olanakszdr
bekleyen cahiller daha ok beklerler!"

Cennet, cehennem ve dirilme kavramlarn reddeden Bedreddin ve Katharlarm dnceleri asln

da, var olduklar dneme gre bir eit devrimdi. Katharlarn retisine gre, bedenin dnd
tta lmden sonra devam eden bir ruh vardr. Bu inan Manikeizme uygundur: Yaam boyunca yi
ye ulaan ruh, sonsuz g olarak tanmlanan Tanr'ya gelir; halbuki Kt'nn etkisiyle zgrl
ve dnyann prensi ya da karanlk tanr olarak tanmlanan ruh, herhangi bir hayvann bedenin
de varln srdrr. Eer bu dinin Kusursuzlarna et yememe art kouluyorsa, bunun zel b
d (Orhon Yaztlar'nda belirtildii gibi, eski Trklere de et yemeleri yasaklanmt): Bir r
n ikinci yaam srecinde byk bir kopua sebep olabilecek yrtc bir etki yaratmamak ve kat

durumuna dmemek gerekiyordu. Bir eit yeniden doua benzeyen inanlar yznden bir tavu
eyen bu din adamlarndan yzlercesi, engizisyon atelerinde yaklmtr.

Katharlar, Hristiyanlk'n temeli olan vaftizi de reddediyorlard. Onlarn retisine gre

din, anneden ya da babadan ocua kalan bir miras deil, bireyin zgrce inand iin seti
ant. Bu yzden, ocuklar asla Kathar olarak grlemezdi; ancak ergenlik ana ulatklarn
kendileri seerlerse Kathar toplumuna dahil olabiliyorlard.

21. Yzylda Ulalamayan Bir nan zgrl ve ntihar Hakk

Bat dnyasnn hi olmazsa resmi belgeler stnde yirmi birinci yzylda gerekletirebildi
yasnn ise henz dnmek aamasna bile girmedii "vicdan zgrl" deil de nedir?

Bir an iin "dnmze" dnelim ve 1980 ylnda stanbul Emniyet Mdrl 4. ubeye ikmet i
an bir yabanc uyruklunun bandan geenleri anlatalm:

Dinin yok mu senin?

Hayr, yok.

Olur mu canm dinsiz insan? caplarn yapmasan da bir dinin vardr?

Hayr, yok. Dinsiz yazn.

Senin gibi temiz yzl birine dinsiz yazar mym ben karde? Syle bakaym senin anan baba
gi dindendi?

Onlar da dinsizdi efendim.

yi niyetli polisin akl iyice karr:

Peki beyim, senin lkende en ok hangi dinden adam var?

Katolikler ounluktadr, herhalde.

Polis memuru izgiyi silip kda, "Katolik" yazar.

eriatla ynetilmeyen slam lkelerinde, insanlarn kimliklerinde din yazlmyor artk. Trk
eki nfus czdanlarndaki "din" hanesi ise hl baki! Yzyllar boyunca Osmanl mparatorluu
r paras olan Lbnan'da zerinde din yazmayan ilk manyetik kimlikler 1997 ylnda verilmeye
balanmtr. Kimliklerde din yazmas, Lbnan'daki i sava srasnda binlerce kiinin lm
ynetilmeyen hibir lkede, kimlik kartlarna din yazlmyor artk.

Katharlar ise kiinin ocukken hibir dinden saylmayaca kural ve inan (ya da inanszl
inci yzylda uygulamaya koymutu. Gnah karma dahil olmak zere papazlarn btn grevleri
n trelerini iptal eden Katharlar, Hristiyanlk tabularna son darbeyi indirerek intiha
r da gnah olmaktan kard.

Engizisyon mahkemeleri binlerce Kathar meydanlarda kurulan odun beklerinin stnde ya

karken...

Kaleler bitip de o gzelim dalara ktklarnda...

Herakles'in, yavuklusu Piren ile saklamba oynad maaralarda...

Kendilerini ala mahkm ederek, lm orucuyla intihar etti yzlercesi.

Zerdt retisinden beri varolan, yi ve Kt birlikteliine dayal ifte dnya grn sa

i ile Hristiyanln bir sentezi diye tanmladmz Kathar mezhebinin "ne olmadna" bakar
yanlarn grmek olas. Ama "ne olduuna" bakarak ayn eyi sylemek zor. Bir kere bunca hog
evgiye ynelik bir reti, birbirini yiyen bizlerin ada olamaz!...

aka bir yana, tm maddeci yanlarna karn, Kathar dini elbette gnmzn mantk erevesin
gstermiyordu. Yorulduu tarih diliminin toplumsal ve bilimsel koullar kukusuz bunu gere
ktirmekteydi. Gelitii dnemin abuk sabuk tabularna kar gelitirdii seenek, olumlu yakl
an sra, yoluna ba koyanlardan belki de gereksiz lde bir zveri isteyen, tutkulu ve zor
ir dindi.

rnein, din grevlisi yani "Kusursuz" olmayan Kathar et yiyebiliyor, evlenip ocuk yap
abiliyor, savaabiliyordu. Ama temelinde btn bunlar "henz Yabanc tanrnn etkisinde" old

n yapabilmekteydi. Ak gnah sayan nikh kutsayan Katolik Kilisesinin tersine; Kathar Ki

lisesi evlilii ho grmekle birlikte din asndan kutsamay reddediyor, bunu yapan Katolik
apazlar da "pezevenklikle" suluyordu. Yani sokaktaki Kathar, Yabanc tanrnn etkisiyle
aile kurup k olabiliyor, ama evlilii din asndan geerli saylmyordu. Dolaysyla kar
i aldatma olay da ikinci bir gnah deil, zaten sevap olmayan bir dnyann parasyd. Artk
nlayn iyi mi, kt m olduu yorumunu size brakyorum!

Zengin, Yoksul, Efendi ve Klesi Olmayan

Bir Toplum, Hem de Ortaada!

Kendi halinde bir Kathar'dan beklenen ykmllkler hem ok az ve kolay, hem de ok zordu.
Mezhebe katlma treni yoktu. Ne belli saat ve gnlerde ayin vard, ne de belli formlleri
n uyguland dualar. Ha ve gnah karmay reddettiklerini daha nce sylemitik. retinin
eni, lme hazrlamay hedef alan Son Teselli duasyd. Oksitanca "Consolament" ad verilen,
ir eit "gle gle git, gzn arkada kalmasn" uurlamas. Bir Kusursuz'un lmekte olan insa
yle tutarak okuduu bu dua, Kathar dininin temel tan oluturuyordu. Ve bir inanc bilinle
yaamak ylesine nemliydi ki Katharlar iin, Teselli, ancak akl banda lenlere okunabiliy
komada ya da ar hasta olanlara verilemiyordu. Teselli'yi alan kii lmez de yaarsa eer,
artk gnlerini Kusursuzlarn arasnda, din adam olarak geirmek zorundayd. Engizisyona ka
ek lmek zorunda kalnca, Kathar valyeleri son ve tek dualarn sava alanna giderken dinl
ye balad. Ama lmez de sa kalrlarsa yaamlarn din adam olarak bitirmemek iin Tesel-li
ayc esi dokunma eylemini gerekletirmi-yor; arpma srasnda ar yaralanrlarsa, Kusu
yetiip kendilerini kucaklamasn istiyorlard.

Ne kadar ocuka ve ne kadar ho deil mi? yice dnlecek olursa "amzdaki uygulamal"
da mantksz deil stelik.

svire Bankas Sosunda

Bir Kolhoz Ekonomisi

Bu tek kutsamann dnda sade Kathar, yaamn istedii gibi dzenlemekte zgrdr, yanl
kendisinden ok etkisinde bulunduu Yabanc Tanr sorumludur davranlarndan ve din grevli
Kusursuz, sade Kathar' doru yola sokmak, ruhunu kurtarmakla ykmldr.

Kadn-erkek, kendilerine "yi insanlar" ya da "Kusursuz" adlar verilen Kathar din gre
vlilerinin, elini eteini dnya ilerinden ekip mutasavvf dncelere dalan ya da gaipten h
r almaya yatan ermilerle ilgisi yoktu. Tam tersine; Kathar Kilisesi, toplumun yaan
tsn ynlendiren ekonomik dzenin, "Komn" biimi bir ynetimin kurucusu ve koruyucusuydu.
har Kilisesi, bir anlamda devletti. Ortak kasadan finanse ettii ilikler yoluyla to
plumsal ve ekonomik yaantya btn arlyla katlyor, isize i, aa a veriyordu. Katha
umdu, ama Roma Kilisesinin bieminde deil. Roma Kilisesinin tam tersine, Kathar Kil
isesi feodal ynetime katlmyordu. Para getirecek han, hamam, tarla iletmeleri, gayri
menkul speklasyonlar yoktu. Emeki kesim zerinde hibir hak ya da iktidar amac gtmyordu
ergi toplamyor ve serileri altrmyordu.


Kathar mezhebinde zengin, yoksul, efendi ve kle yoktu. Zaten ksa srede bunca yanda
bulmasnn srr da burada yatyordu.

Kusursuz Katharlarm srdkleri basit yaantya ve dnya nimetlerine ynelik olmayan tutumla
rna karn, kiliselerinin ortak kasas dolup tayordu. likler yoluyla, isteyen Katharn v
in adamlarnn el emeklerinin karl, para olarak bu ortak kasaya giriyor, ayrca lmeden
n Teselli'yi alan hemen tm inananlar, servetlerini buraya balyorlard. Ortak para, kili
senin ynetimindeydi ama kesinlikle halk iin kullanlmaktayd.

Katharlarn ortak kasas, gnmzn solcu(!) bir svire bankasn akla getirmekte: Birikmi
lar kilise tarafndan komn iliklerinin gelitirilmesinde kullanlyor, Lombardiya'dan kama
zorunda kalan Kathar gmenlerine yardm olarak gnderiliyordu; Katharlara arka kabilecek
yksek grevli Katolikleri satn almaktan, engizisyon zaman bir yerden bir yere gizlic
e gitmek zorunda kalan din adamlarna elik edecek silahl korumalara maa demeye varna de
k her ie yaryordu.

Biriken paray altrmak iin yanda senyrlere dk faizle bor verildii bile oluyordu!

leride anlatacamz kartal yuvas, grkemli Montsegur atosundan karlan ve hl bulunam

Kathar hazinesi, ite bu bankann varlyd. Oksitanya'daki Ortaa kasabalarnda, bugn bil
zineyi bulmak dyle yaayan insanlar, aznn suyu akan defineciler var.

nderi Olmayan Bir rgt ve

Bar pc

Kathar Kilisesi "herkes eittir" derken, gerekten herkes eitti. Muhbir adlarndan en
adi iftiralara dein btn ayrntlarn yazld Engizisyon tutanaklarnda, eyh Bedreddin g
ks gibi hibir ad, nder ya da yol gsterici olarak ne kmyor Kathar toplumunda. Tm Kusu
arn kimlii biliniyor, ama hibiri dierinden nemli deil.

Katharizm, tarihte yerleik dzene kar kan tek "ndersiz" toplum eylemi belki de. Ama bu
baszlk, hiyerari yok anlamna gelmiyor. Topluluk iki eden oluuyordu: Din grevlileri v
nanlar. nananlar, yaamlarn kendilerine ve iyilie adayan din grevlilerine sayg gsterme
ykmlyd. Bu saygnn da biimi vard: Bir Kusursuz'a rastlaynca kez diz bkerek se
alka ak sohbetler biiminde gerekleen kilise toplantlarna katlmak. Toplantlarda din a
r, Katharlara ikili (yilik-Ktlk) dnya grn ve nasl iyi olunabileceini anlatyor,
ansna ekmek paylatryor, toplant bittiinde de her Kathar' "Bar pc"yle uurluyo

Bugn Languedoc blgesinde insanlarn Kuzey Fransa'dan farkl olarak kez pmesi, ite b
r geleneinden kalmadr.

Kusursuzlarn kendilerine reva grdkleri yaam biimine baknca; bu mezhep yaasayd, din a
saysnn giderek azalacan ve zaman iinde dini yannn yok olacan dnyor insan.

Basit Kathar'a her trl hakk tanyan din adam kadn ve erkekler evlenmiyordu. Siyah ya d
a lacivert giyiniyorlard; Oksitanca diline "lacilerini ekmek" anlamna gelen bir de
deyim brakmlard. Yalan ve yemin yasakt. Azlarndan kan sz, hangi tehdit karsnda
lar, tek, doru ve yemini kesinlikle gerektirmeyen bir inanla sylenmeliydi. ldrme eyle
mine kar olular, "yarglama, sen de yarglanmazsn" kuralyla birleince, tarihin ilk id
e mhr bastlar.

Et, ya, yumurta, st, tereya ve peynir yemiyorlar, zaten yln drtte birini orula geir
ard.

retileri asndan en byk gnah, alaklk ve korkaklkt. Cesareti ise en byk erdem ka
e lm korkusunun mutlaka stesinden gelinmesi gerektiine inanyorlard. Kathar halkna bt
lar anlatrken alamak istedikleri en byk cesaret ise, ateten korkmamakt.

Yerleik dzenin koruyucular harekete geince balarna gelecekleri az ok kestirdiklerinde

, aralarna katlmak isteyen her kii, gnn birinde "ateten gmlei" giyeceinin bilinciyle
l ediyordu Kathar mezhebini.

Kusursuzlar, toplu olarak "ev" ad verilen yurtlarda kalyorlard. Kadn erkek, ayr ayr e
lbette. Yeryz Prensi'ni (eytan) kkrtmann ne gerei vard? Snrsz zveri ve irade gc
karn din adam olmak isteyen Kathar, bu evlerden birinde yllk bir hazrlk dneminden
bir yandan iliklerde alrken, bir yandan dinsel renimini tamamlyordu. yln sonunda
ni Kusursuzluun gerektirdii gte grmezse, olaan yaantsna dnyor; din adam kalmakta
sit Katharlarn lrken bavurduu nl Teselli'yi diriyken alarak, yaamn Kusursuz olarak

stanbul'dan Gelen Bogomil Bakan

Balangta gizli gizli rgtlenen Kathar mezhebi, 1167 ylnda Konstantinopolis'ten gelen N
cetas adl Bogomil Metropolit'in ynettii ve Toulouse yaknlarndaki "Saint Felix de Cara
man" kasabasnda toplanan Din Kurultay ile birlikte dosta dmana kar aa vuruldu. Motro
Nicetas, Fransa'da alt Kathar Piskoposluu, talya'nn Brescia blgesindeki Desenzano ke
ntinde de bir Patarin Piskoposluu kurmutu.

Oksitan senyrleri, Kathar Kusursuzlar ile Katolik papazlarn tarttklar akoturumlar d

eyi alkanlk haline getirdi. Bu tartmalardan hep Kathar retisi galip kyor, yeni mezh
tan topraklarnda gibi byyordu. "Sapknlk" ilerledike kiliseler papazsz kalyor, ail
arn vaftiz ettirmiyorlard. Katharlar bazen terk edilen Katolik kiliselerine yerleiyo
rdu, inancndan dnmeyen tek tk Katolik din adam ise, toplumun tepkisinden korkarak di
nsel etkinliklerinden vazgeiyorlard.

1198'de, otuz sekiz yanda Papa olan III. Innocent, hem ikna, hem de gce bavurarak y
eni mezheple ba etmeyi denedi. Daha sonra Aziz ilan edilen Dominique de Guzman -1
170'lerde bugnk ispanya'nn Burgos blgesindeki Caleruega'da domu, 1221'de talya'nn Bol
ya kentinde lmtr- Katharlara sapknlklarn kabul ettirmek ve onlar doru yola dndrme
irilmiti. Aziz Dominique, incil'in savunduu yoksulluk ve alakgnlllk ruhuyla Katharlar
aygsn kazanm, ama ge kalmt.

Ayn dnemde talya'da zengin bir ailenin ocuu olup yine sonradan aziz ilan edilen Frano
is d'Assise (d.H82-.l226) da yoksul bir rahip yaam srerek Katolik Kilisesi'nde aknlk
hatta skandal yaratmtr.

Son olarak 1204 ylnda Aragon Kral'nn giriimiyle toplanan Kathar-Katolik Uzlama Kurulu
'nda, Papalk temsilcisinin savurduu tehditler sonucu, Katharlar iin "ateten gmlek" gi
ymenin kanlmaz olduu anlalmt. Oksitanya beyleri hal ordularn karlamaya hazrla
kendilerinden olan bir kont kzndan, efsanevi Montsegur kalesini onartmasn istediler.
Gerektiinde son are, o ahin yuvasna snacaklard.

Bundan sonra olaylar atmaya doru hzla geliti.

1207 ylnda Katharlara kar sert nlem almay reddeden Toulouse Kontu, aforoz edildi. Bir
yl sonra Toulouse kontuna bal bir subay, Montpellier kaplarnda Vatikan'n bir orta eli
ini, Pierre de Castelnau'yu ldrd.

Papa III. Innocent'in ars zerine, Fransa Krall'na bal Kuzeyli senyrlerden kurulu
usu Oksitanya'ya inerek Beziers Kalesini aldktan sonra Carcassonne'a doru ilerleme
ye balad.

"Bu Topraklarda Dlanan ve Horlanan

Tm Lanetlilere

Bir Kent, Bir Barnak, Ekmeimi, Suyumu

ve Klcm Sunuyorum, Varsn Gelsinler!"

Tarihe geen nl arsyla Carcassonne Kalesi'ni

savunmaya hazrlanan Vikont Trencavel, 24 yanda, gz pek ve yakkl bir Oksitan valye
ndisi Kathar olmamasna ramen, onlar halkndan ayrmay ve hallara teslim etmeyi reddetti

15 gn sren bir kuatma sonunda Beziers Kasab Arnaud Amaury, bar grmeleri yapacaz,
den kartt gen Vikontu tutsak alnca, basz kalan kent halk bir gece yars gizlice Ca
terk ederek civar derebeyliklere snd. Trencavel'i kendi atosunun zindanlarna atan Bap
paz Amaury, derebeyliini de Beziers katliamnda sivrilen Simon de Montfort adl topra
ksz bir senyre verdi. Birok soylunun "pis i" diye istemedikleri hal ordular komutasn
gemeden bu sefere mal mlk edinmek iin katlan, dolaysyla da canla bala arpan bu yol
yr ald zaten.

Trencavel ise, tutsaklnn nc aynda, sevdii Arap dilberinin eline verilerek kendisin
len zehirli arab ierek ld. Efsaneye gre Oksitan Ak Divanlar'nda "La Loba" (Dii Kurt)
anlan bir senyr kars, delicesine tutulup yz bulamad Trencavel'in hile ile esir dme
mli bir rol oynad gibi, onun kendisine yeledii Arap kznn eliyle can vermesini de plan
k ho. Ama doruluk derecesi bilinmiyor.

nl engizisyon yargc Bernard de Caux tarafndan sorgulanan Kathar senyrlerinden Jourdai

n ve Aribert'in ikence tutanaklarndan bir blm. Toulouse Belediye Kitaplg'nn belgeleri
rasnda bulunan tutanaktan, ikencenin 13 mays'tan 8 Temmuz 1245 tarihine kadar srd anla
.

Hitler'in Yahudilere Taktrd

Sar Yldzn Aa Babas

Normandiya asll yeni Carcassonne senyr Monfort; Oksitanya'y kana bulayan Fransz ordul
arn dokuz yl boyunca ynetir. 1210 ylnn Haziran aynda, yedi aylk bir kuatmadan sonra
rve Kalesi'nde yz krk Kusursuz'u canl canl atee atarlar, 1211 ylnda Lavaur'u aldktan
ra tam drt yz Kathar din adam alevlerde can verir.

Ama yank insan eti dumanlarn Oksitanya gklerine savuran bu ate, engizisyon yangnlar d
ldir henz. Olaan din ve dnce ayrlklarnda bavurulan yntemlerdir: Elebalar kuralla
ak atr atr yaklr, gslerine kzgn demirle ha iareti dalanan akl elinmi; sade K
brakldklarnda tapmay reddettikleri ayn Katolik han giysilerine izerek dolamak zoru

Grld gibi, anlattmz tarih diliminden yedi yzyl sonra dnyay kasp kavuran Hitler
kalarna sar yldz takmaya zorladnda ve daha sonra frnlarda yaktnda yeni bir vahet
yalnzca bilimin salad yeni teknik olanaklarla uygulamay "adalatrmt", o kadar.12

1233 ylndan teye engizisyon mahkemelerinde tek kiinin tanklyla kemikleri krlmaya m
len Katharlar, gn geldi gslerine dalanan kzgn demirizlediler ve engizisyon mahkemesi
aptrd ikencelerden gemektense, birer Kusursuz gibi isteyerek atee attlar kendilerini.

Ama daha o gnler gelmemiti, umut vard henz yrek arpntlarnda.

Kaleden kaleye geen Simon de Monfort, Oksitanya'y ucundan ucundan kemirse de, srtn dn
er dnmez yeniden bamszln kazanan, igalcilere bakaldran beylikler az deildi.

Tam yirmi alt yl boyunca, Toulouse Kontluu ve gneyden Oksitanya'nn yardmna gelen Kata
onya Aragon Krall, Simon de Monfort komutasndaki Fransz ordularna kar direndi. Kalele
lnd, kaleler verildi. ki kez el deitirdikten sonra yine Oksitan sahibinde kalan "Pemb
e Kent"in Hallar tarafndan son kuatlmas srasnda, Simon de Monfort, Oksitan kadnlarn
ar bir mancnk tayla ldrld. Kolayca anlalabilecei gibi bu sava, artk Oksitanya i
leseydi, Katharlar ise bahane.

1226 ylnda Papala gelen III. Honorius ile Fransa tahtna kan VIII. Louis, gneye kar
Kraliyet ordularndan kurulu yeni bir hal seferi balatt. Dzenli kuzey ordular, bastkl
er kar topra ate ve kana bulayarak yeni Toulouse kontu VII. Raimond'u kaytsz koulsuz
e getirdi, tm Languedoc blgesini bir daha kopmamacasna Fransa Krall'na baladlar. Bu a
a, blgede hakkndan gelinemeyen, hatta giderek glenen Kathar mezhebini yok etmek iin y
epyeni bir silah icat ettiler: Tarihte ilk kez Guillaume Arnaud'un bakanlk ettii en
gizisyon ark, dnmeye balad.

Engizisyon mahkemelerinin zellii, ne sivil ne de dinsel yarg organlarna hesap verme

k zorunda kalmadan, Roma mparatorluu'ndan beri yerlemi btn yarg kurallarndan bamsz
i. Bir eit "olaanst hal" mahkemesi, yasa st bir kurum. kence ve tanklk yntemleriy
g, kraln bile denetimi dna tap, zamanla onun bile ekinir hale gelecei bir karabasan.

Oksitanya'da her kyde, her kentte bir engizisyon mahkemesi kuruldu, ikence altnda
tanklk edenlerin sulamalarn ikence altnda itiraf eden susuzlar, meydanlarda kurulan o
beklerinin stnde "ttslenerek" temizlie kavuturuldu. Engizisyonun temelini oluturan i
ca gre, kii susuz ise ate onu yakamazd.13 Tututurulan odunlardan kimse canl kmadn

ek hepsi suluydu. Byle byle, o alevlerde Katharlarn yannda tavuk hrszlar da yand, ko
n karsyla fingirdeyip "Kathar" diye ihbar edilen ky apknlar da.

Oksitanya'nn drt bir yannda insanlar komularyla yrenlik edemez, ocuuna gvenemez, ka
alaamaz oldu. Pirene Dalar'nn yeiline karanlk bir yamur bulutu gibi kt hzn.

Katharlarn Kalelerehdeh, bonuna kadar direnen, en nls: MONTSEGUR

Montsegur'un zirveye yakn bir yerden grn.

Engizisyona Kar Da Gerillas

Montsegur Kahramanlar

Cellatlar inatyd ya, Katharlarn direnci de daha az deildi. Oksitan halknn arasnda se
z di gcrtlarnn fon oluturduu bir tabloda, yreklerdeki isyan giderek gleniyordu. 12
44 yllar arasnda, engizisyon basksnn en alp ban gittii dnemde, orada, Pirene-ler'
tnemi ahin gz gibi bir ato parlamaktayd karanln iinden: MONTSEGUR (Eminda).

Pireneler'in doruklarnda bugn ak pazar ve k sporlar merkezi olarak para kran zerk b
enslik var: Andorra. Hafta sonlar ya da tatillerde Andorra'ya akn eden Japon fotora
f makinesi ve ucuz iki merakls orta sklet Fransz turistlerinin, Toulouse'u Andorra'ya
balayan ana yolun on kilometre ana den Eminda' {Montsegur) kefetmeleri iin televi
acl gerekti. Bundan birka yl nce, Oksitanya'nn ackl yksn ve Montsegur'un d
galip kuzey ordularnn metro yolcusu torunlar; sra peynirlerini yemee geldiinde, aptal
kutusundaki Katharlar da lm orucuna balamlard.

On iki blmlk bir dizi filmle bir yudum arap, bir dilim rozbif arasnda yutulan Kathar
valyeleri'nin ackl yks, yzyllarn mahmurluundan turist tellallarnn drdryla s
ontsegur iin iyi mi oldu, kt m, belli deil. Kesin olan, televizyondakidiziden sonra he
r hafta sonu yzlerce araba dolusu insann alveri merkezlerine gider gibi bu 1207 metre
lik sarp kayalarn tepesine kurulu ahin yuvasna hcum ettiidir.

Ben gneli bir ekim gn trmandm Montsegur'un dik yamacn. Yirminci yzyl bile sivri to
anm turistlere uygun bir patika deyememiti bu "Po" adn tayan, kocaman bir ktlama e
dran granit ktlesine. Sekiz kiilik bir merakl topluluuyduk. Aramzda yetmi belik annea
miz de vard. Ama anneanne; ktlama ekerin tepesindeki kaleye doru bir baknca havlu att,
onu arabada braktk ve biz szm ona genler doruk deparn balattk. Trman ka dakika
. Ama bizi 1207. metreye yaklatran her admda bu Katharlarn biraz da katr olduuna inanc
pekiti. Montsegur'den yllarca nce ktm Nemrut Danda, o kaya heykelleri oraya nasl
gimi ekmiti, zamann olanaklaryla bu ii baaranlara hayranlk duymutum. Ama Nemrut Da
ek olmasna ramen eim ve sarplk asndan Montsegur'un kurulduu Po'a oranla lokum kvam
telik iinde binlerce insann yaad dev bir ato iin gerekli tonlarca kesme tan nasl b
dn dnnce, insan baz eyleri iyice kavrayamaz oluyor. naat zorluunun en iyi kant
lkede bu atonun hl onarlmam olmas. Deli Tramontan rzgrlarnn erozyonuna ak grk
mdik ayakta. Ama terk edilmi, yklm kesitleriyle yoksul den soylu bir senyr havas var
rnda. Sarp Po'un tepesine tnemi tatan bir Don Kiot sanki Montsegur. Katharlarn yks
z Don Kiot'luk deil miydi zaten?

Sekizinci yzylda Montsegur, bir kont kznn eyizini oluturan eski, ok eski zamanlardan
lma birka ykk duvardan ibaretti. 1200'l yllarda ilk hallarn Oksitanya'y ykp yakmay
a Katharlara bir snak vermeyi amalayan bu soylu kadn, kendisinin de katld yeni mezhe
enper ve amelelerine kaleyi onarma grevini verdi. Onarm almalarnn yan sra, kalenin
sn da Pierre Roger des Mirepoix adl bir senyr stlendi. Eski ykntlarn stnde ksa za
i bir ta sava gemisi ykseldi sanki. Kr, kunt, plak duvarlar, dik burlaryla gkyzne
gibi uzanan yeni Montsegur'un yuvarlak kuleleri yoktu. Her kesi dik alardan oluuyordu
. Kalenin garip mimarisini inceleyen gnmz mimarlar, Katharlarn "altn say" diye adland
orantdan haberli olduklarn ve Montsegur'un bir gne tapma zelliklerini tadn ne
e ortaa derebeyliklerinde grlen ve soylularn oturduu bir ato kurulmamt. Yalnz kuze
a dayal ve surlardan alt metre daha yksek drtgen bir kulesi vard kapal yaama alan ola
. Bu kuledeki yer kapasitesi, engizisyon dnemiyle birlikte akn akn kaleye snan Kathar
topluluklar karsnda ksa zamanda yetersiz kald ve snmaclar, dpedz avluya kurulan d
arda yaadlar yllarca. Montsegur, Katoliklerin diliyle "eytan'n Tapna" olarak Kathar m
ebinin bakenti grevini ite byle stlendi.

Carcabbonne kentinin nl kalesinin "Aude" kapsndan bir grn

Comta atosunun (Carcassonne) Vizigot kapsndann bir grn

Kathar valyeleri'nin Komando Timleri

Engizisyonun Boynunu Vuruyor

1242 ylnn Mays aynda Guillaume Arnaud bakanlndaki engizisyon yarglarnn, Toulous
temizlik hareketi balatmak zere "Pembe Kent"in az ilerisindeki bir kasabaya yerlet
ikleri haberi blgeyi yeni bir korkuya bodu. Olay ksa zamanda Montsegur'de slenen Kat
har valyeleri'nin kulana geldi. Garnizon komutan Pierre Roger, yoldalarn toplayarak a
arndan setii altm kiilik bir atl birliin banda rzgr gibi dald gecenin karanln
kald kasabaya sabaha kar vardlar. nfaz grevini stlenen on iki kiinin eline plak
a verildi. Tm kasaba halk uyanm, Kathar valyeleri ile birlikteydi. Yarg olmayan yarg
pesine inen halkn yargsyd bu. Guillaume Arnaud ve alt mezinin uyuduklar odalarn kap
alarla paraland, ilahiler sylemeye balayan engizisyon yarglarnn kellelerini yardma
zler de kurtaramad.

Fransz ordularnn misillemesi gecikmedi. 1243 ylnn baharnda Hugues des Arcis komutasn
i kraliyet gleri Montsegur'n yamalarnda mevzilendi. Kartal yuvas atoda hepi topu iki y
yeminli Kathar, yz valye ve gerisi oluk ocuk olmak zere be yz insan vard. Kuatma g
n bin kiiden oluuyordu. Ama ylesine sarp, ylesine alnmazd ki Montsegur Kalesi, halko
Hugues des Arcis baarya ulaabilmek iin askerlerinin saldr gcnden ok, kuatlanlar b
e susuzlua gvenmekteydi.

Saldrganlarn saysal stnlne ramen geceleri yalnz kendi bildikleri dehlizlerden, giz
kalardan ovadaki yerleim merkezleriyle balantsn srdren Montsegur halk, nemli lde
k ve su yedei sayesinde kar tarafa tek bir bur vermeden sonbahar geirdi. K bastrd
bin kuatmacnn durumu, kaledeki be yz kiiden daha umutsuz grnyordu. Montsegur'dekiler
beraberlii iindeki civar kyler nerede yalnz bana bir askere rastlasalar ldryor, kua
usuna yiyecek salamakta ellerinden gelen zorluu karyor, ucundan ucundan kemiriyorlard
Franszlar. Oysa ayn kyller, gizli oyuklardan, sarp kayalardan, sadece kendi bildikler
i geitlerden sekerek su ve ekmek ulatrmaktayd Montsegur mahsurlarna. Kraliyet ordusun
da ba gsteren salgn barsak enfeksiyonlarnda ise, yine kyllerin verdii bozuk yiyecekl
zehirli araplarn byk pay vard. Ksacas hal ordusu yorgun, a ve hastayd.

Aralk aynda hepsi deneyimli dac olan bir dzine aylak Bask savasnn, kuatma komutan
s Arcis tarafndan kiralanmas, olayn akn birdenbire deitirdi. O dnemde uygarlktan h
ni almam, inansz ve yasasz bu kiralk Bask savalar, keilere ta kartan bir beceri
nadna seksen metre kala trmanmay ve tutunmay baard. Zamann sava aralar mancnklar,
n kaleyi glle yamuruna tutmaya balad. Kn ya da uzun dnemde, Montsegur dmeye mahkmd
pelerine yaan talara, kara, soua ve kesilen yardmlara ramen ubat sonuna dek dayand ka
halk. Kathar valyeleri ve kale garnizonunun bir avu askeri canlarn dilerine takarak sa
unuyorlard hl atoyu. Durumun umutsuzluunu ok iyi bilen iki yz ksur Kathar, Kale Komut
ierre Roger de Mirepoix'ya kranlarn belirttiler ve kendileri yznden daha fazla ac eki
sine gerek kalmadn, lme hazr olduklarn, teslim olmasn istediler.

ubat ayn Marta balayan gece Montsegur'de teslim karar alnd.

1 Mart'ta kuatmaclara karar bildirildi. 2 Mart aramba gn, Montsegur komutan Pierre Ro
er ile hal valyesi Hugues des Arcis, teslim koullarn grmek zere bir araya geldiler
arnn hi de i ac bir durumda olmad, Montsegur yeniklerinin her eye ramen kabul ett

koullarndan belli oluyordu. Anlamaya gre, Montsegur savunmaclar on be gnlk bir ate
yararlanacaklar ve bu sreyi kalede geirdikten sonra atoyu Fransz Kral adna hal komuta
teslim edeceklerdi. Kuatlanlar stne peinen verilmi tm hkm ve cezalar iptal ediliyor,
a Avignonet kasabasnda engizisyon yarglarn ldren birlik bile affa uruyordu. Mezhep so
u olmayan askerler, usulen engizisyon mahkemesince denetlendikten sonra zgrce yurt
larna dnebilirlerdi.

Bunlarn dnda kalede bulunan dier kiiler, engizisyon yarglar nnde Kathar mezhebind
rn akladklar takdirde zgrlklerine kavuacak, mezheplerinden dnmedikleri takdirde at
ard. Den bir kale iin, bundan daha iyi teslim koullar dnlemezdi dorusu... Ama dost
s koullarn Kat-harlar ilgilendiren blmnden, hibir Kathar'in inancn yadsyarak yararl
kalkmayacan bilmekteydi. Engizisyon uaklar, odun beklerini kurmaya balamt.

Montsegur, on be gnlk atekes sresince, istiridye kabuu gibi kendi stne kapand. Yedi
onra yzlerce tarihi, bu on be gnlk atekesin anlam stne kafa yordular. Komutan Pierre
r, niin bu on be gnlk atekesi istemiti? Bir yerden yardm umuyor,

kaleyi kurtarabileceini mi dnyordu hl? Katharlar ne yaptlar bu sre boyunca? Niin b

a gerek duyuyorlard?

Tarih, bu sorularn kesin yantlarn veremiyor. Tm bildiimiz, Katharlarn kendilerini bu

e ierisinde ruhsal ynden lme hazrladklar, varlklarn dokuz aydr onlar korumak iin
vaan asker ve sivil Oksitanlara braktklar, kendilerini bekleyen engizisyon ateini bil
e bile kale halkndan on be askerin daha Kathar mezhebini kabul ettiidir. lme gidecekl
eri kesinletii iin yeni ve eski yeleriyle atodaki tm Katharlar, bu iki hafta iinde Son
Teselli'yi alarak Kusursuz olarak yanmaya hazrlanmlard.

Yaasn lm Diyebilmek in

Hnkr istedi ki:

bu mahhas kfr yere sermeden nce,

son sz ipe vermeden nce,

biraz da eriat eylesin ibraz hner

db erknyla halledilsin i ...

Dnld Bedreddin'e.


Denildi: "Sen de konu."

Denildi: "Ver hesabn ilhadn."

Bedreddin glmsedi.

Aydnland ii gzlerinin,

dedi:

Madem ki bu kere malubuz

netsek, neylesek zaid.

Gayri uzatman sz.

Madem ki fetva bize aid

verin ki baak barna mhrmz...

Nzm Hikmet (Simavne Kads Olu eyh Bedreddin Destan)

Kathar Kalelerinden: Puivert

Kathar Kalelerinden: Peyrepertuse

Montsegur maluplar, kaleden balar dik kt. ki yz: yirmi be Kathar valyesi, kzan
bir isyan gibi ykselen granit tepenin dibine kurulan ateten embere tek bir adam bir
likteliiyle yaklatlar. Hal ordularnn gm zrhl valyeleri gzlerini ediler, basit
gibiydiler. Hal seferinin dinsel kutsamas, tilkicesine kurnaz Narbonne Piskoposu, h
avada bir hayranlk soluunun kokusunu ald. lme gidenlerden hi olmazsa birine fire verdi
remezse eer, bu olaanst manzarann babadan ola kalan bir miras gibi yzyllarca anlatla
iti. Son bir umutla gerilmi bir yay gibi frlad gerinden, kotu, ate emberimle Katharlar
arasna dikildi:

Durun, durun diyorum size! Bir kez daha dnn. Aranzda cayan yok mu hi mezhebinden? En
isyonun kararna ramen ben, son bir ans tanyorum nedamet getirenlere!

Katharlar durmad. Katharlar durmad. Kafileye nclk eden Kusursuzlardan Bertrand Marty
, baka bir soruya ;yant verir gibi glmseyerek sylendi:

Biz hepimiz kardetik...

(Montsegur Katliam, 16 Mart 1244)

Montsegur'un uzaklardan kartal yuvas misali bir grn


Montsegur'da teslim olup,

diri diri atee atlan Katharlar'n ansna, dan eteine dikilen ant:
"Als Catars / Als Martirs / Dei Pur Amor / Crestian / 16 Mark 1244."

16 Mart aramba sabah, Narbonne Piskoposu ve hal komutan Hugues des Arcis kaleyi tesli
m almaya geldiler. Askeri garnizon teslim oldu. Yeni katlanlarla birlikte saylar 22
5'i bulan Katharlar hazrdlar. "Kusursuzlarn ardndan inanl admlarla Po Tepesi'nden aa
r. Tepenin dibindeki dzle, kazklarla evrili bir arena yaplm, iine odun ve saman y
tututuruldu, odunlarn alaz gkyzn yalad. Kazklara dayanan merdivenleri trmanan Katha
k tek atee attlar kendilerini. Yarallar sedyeleriyle karlp atldlar.

Direniin imgesi, Kathar retisinin bakenti bylece dt. Krk yl sren bir sava, on ay
ve 225 kiinin yakld engizisyon ateiyle; Montsegur bir efsaneydi artk.

Ne var ki tm Katharlar atee atlmad o gn. Aralarndan drt Kusursuz, garnizon komutan P
re Roger tarafndan kalenin gizli bir blmesine saklanmlard. 15 Mart' on altya balayan
e iplere tutunarak sarp kayalardan aa indiler, Peyre Boaz'n geerek Pirene-ler'in art y
malarnda bir maaraya, Aralk ay sonlarnda saklanan bir hazine sandn kardlar. Dee
rlikte Usson atosuna varp, orada bu hazineyi zamannda saklayan iki dier Kusursuzla b
ulutular. Tarih bu noktadan teye Kathar hazinesinin de, drt kaan da izini yitiriyor.

Peki neydi bu sandk? Neydi sz konusu Kathar hazinesi? Kukusuz, topluluun ortak kasa
sndan baka bir ey deil. Deeri ve nemi ylesine byk olmal ki, garnizon komutan Pierr
eslim koullarnn tmn tehlikeye atan byle bir giriimi desteklemiti. Bu arada, atonun
iyle kznn da, yanmay yeleyen Katharlar arasnda yer aldklar unutulmamal. Katharlarn
ndilerini deil, onlar zaten leceklerini biliyorlard; ama dier yz kiinin de yaamn
atarak dmana kaptrmamaya karar verdikleri bu hazine zerinde ok eyler sylendi, ok ey
azld. Yedi yzyldr Pirene dalarnda yaayan insanlar bu hazineyi bir gn bulabilme dn

Bu dler de Montsegur efsanesinin bir paras artk.

Oksitanyal bir ozan der ki:14

La Nueit de Montsegur


O lutz inagotabla
torna, torna renaisser
de las cendras dels morts.

L'oimbre que ten serada

lo punh del rei nafrat
desliure sa colomba.

Ah snmeyen k
do yeniden,
yeniden llerin kllerinden.
Yaral kraln avcunda
tuttuu glge oldu
beyaz gvercin.

atolar Bitti, valyeler Talat

Montsegur'n dnden sonra Katharlarn elinde birka ato daha kalmt. Tek tek direnil
daha srdrdler varlklarn. 1251 ylnda miras brakmayarak len son Toulouse kontu VII
un ardndan "Pembe Kent"in egemenlii Fransz Krall'na geti. Halk, hl Katharlar yargl
engizisyon mahkemelerine kar birka kez ayakland, yarglar ldrd, kovdu. Ama her sefer
ha glleri, daha acmaszlar geliyordu. Ormanlara, maaralara snan Katharlar, kpeklerl
k yakalanyor; yzlercesi kltan geirilip, elebalar yaklyordu. Birou, kendilerini b
mahkm ederek intihar etti. 1255 ylnda son iki ato, Queribus ve Puylaurens de dt. 1321
da bilinen son Kusursuz Guillaume Belibaste'nin yaklmasyla, Kathar retisi ve eylemi
tarihin sayfalarna kart.

En gl senyrlerden basit iftilere, zengin burjuvalardan kendi halinde el emekilerine v

rncaya dek binlerce, binlerce insan daha insanca, daha haka, daha eit ve soylu bir dn
ya iin ats altna toplayan Katharizm, haksz kazanlarn ve kirli iktidarlarn yitirmek
a den kilise zangolarna, yerleik dzen yandalarna bylece yenildi.

Oysa Anadolu topraklarndan Pirene Dalar'na, Ege Denizi'nden Atlantik Okyanusu'na;

daha haka bir dzen, daha onurlu bir insanlk iin, klesi olmayan bir dnyay kucaklamak is
emilerdi.

Kathar Kalelerinden: Queribus.

Kathar Kalelerinden: Puylaurens.

Toulouse-Carcassone yolu stndeki bir tepede Kathar valyelerini simgeleyen, ama daha
ok 10 metre boyunda dev fzeleri andran ta yontular.

Yontulara kan yol stndeki tantc yazlar.

Bir gn yolunuz Akdeniz'in Pirene eteklerini dvd eski Oksitanya, yeni Languedoc blgesi
ne derse eer, Carcassonne-Toulouse yolu stndeki tepelere dikkatle bakn. Uzaya frlatlm
hazr ta fzeler gibi dikilen dev heykeller, o yiit Kathar valyeleri'nin ansn yaatma
eli Tramontane rzgrlarna ve yamura kafa tutmaktadrlar.

Ek:

Bir Avrupa Metropol: Toulouse

Toulouse, nl ocuklarndan caz ustas Claude Nouvvgaro'nun bir arksna adn veren bu "P
nt", son yllarda yeni bir nlem ekledi adna: Beyin Kent. Fransa'nn AB iindeki ileri te
knoloji metropol haline gelen eski Oksitanya il merkezi, tam alt bin altn aratrmacy, b
yoteknolojiden uzay aralarna uzanan geni bir bilim yelpazesinde, dnyann en gelimi labo
atuvarlarna toplamay baarm. 21. yzyl Avrupas'nn teknolojik kutuplarnda iki yeni oda
or: Barcelona ve Toulouse. Bizim Katharlarn iki eski yanda, tarihleri karde iki kent
. Souk kuzey lkelerinin beyinleri fokurdayan bilimcileri, Akdeniz'in bu gzel metrop
ollerine kapa atabilmek iin... fosfor yayma yarndalar. stelik Toulouse'da Barcelona'n
ana dert olan evre ve hava kirlilii de yok. Yirmi birinci yzyln elektronik endstrisi,
ra dumanlar kartarak alan bir retim biimi deil elbet. Tam tersine, Beyin Kent'in labo
uvarlarnda temiz ve akll arabalar, biyolojik dengeyi bozan endstri artklarnn zararsz
e getirilmesini amalayan EUREKA patentli su projesi stnde allyor. Btn bu projeler h
in ortak yapmlar. Tm teknolojik performanslarna ramen gnbatmna kar iki tek "pastis"
sz Rak's) atmak keyfini elden brakmayan Toulouse'un, zellikle nkleer tp ve mhendislik
klteleri ne kan niversitesi de eski ve nl. Bu niversitenin en renkli geleneklerinden
i de ubat sonlarndaki renci karnaval. Yz binlerce gencin yirmi drt saat sokakta yaad
al enliklerinin gzde temalarndan biri de "K-ta-re" adn taktklar Kathar elenceleri. Sa
Katharlarn yzyllk hncn alrmasna engizisyon yarglarnn kuklalar atee atlyo
r Kathar mealesi Montsegur'e dek koturuluyor.

Karnavaln gemii tam yzyllk. On yedinci yzyldan bu yana kilisenin hmna urayan,
juvazinin engellemeye alt bu "inansz, rksz ve snrsz" enlik, sonunda yirminci y
hat braklm, isteyen istediini yapar olmu.

Eski Oksitan soylularndan gnmze kalan ok, ama ok byk senyrlerden biri de kim biliyo
unuz? Paris kabarelerinin unutulmaz ressam, Henri de TOULOUSE-LAUTREC.

Sakat bacaklarnn eksikliini ellerinin dehasnda gideren Toulouse-Lautrec'in lkesinde

karnavallar, sanatnn zgn izgilerini tar biraz.

NOTLAR

1. Oc: "Ok" okunur. Oksitanya'nn ksaltlm. Ancak ilk anlam "evet" demektir. Bugnk "L
doc" szc de "Oc dilini konuanlar" anlamna geliyor.

2. Gazari: Katharizm'in on nc ve on drdnc yzyllar arasndaki silinii ya da dnm

ral "Cahier de Fanjeaux" yaynnda, Balkanlar'daki Kathar, Bogomil mezhebinin Bosna K

ilisesi olarak devamn aratran Franjo Sanjec adl Yugoslav bilim adam, yazsnda Ankara
itesi profesrlerinden Tayyib Oki'in 1960 ylnda yaynlad ilk Osmanl Vergi Defterleri'n
ediyor. Sayn Tayyib Oki, bu defterlerdeki Hristiyan mkelleflerle Bosna Kilisesi ara
snda bir devamllk olduunu da ne srm. Ne var ki, gr, Franjo Sanjec tarafndan yet
antlara dayanmad gerekesiyle, kayda deer bulunmuyor.

Bizim ilediimiz eyh Bedreddin ve Katharizm balantsyla ilgili bir konu olmamakla birli
kte, Balkan tarihine ilgin bir adan yaklaan Sayn Tayyib Oki'in abalarn burada saygy
uz.

3. Trkler genel olarak kuattklar topraklarda yaayan insanlar, dinlerini deitirmeleri

zorlamamtr. Ancak farkl dinlere farkl resmi, hukuki ya da mali haklar vermilerdir. sp
nyollarn Gney Amerika'da gerekletirdikleri din deitirme basklar Trklerinkinin zddd
en politik, ekonomik ya da kltrel nedenlerden ok sayda insan din deitirmitir. Trkler,
ari iler dnda, Trk dilini zorunlu klmyordu.

4.Stanford Shaw'un Osmanl mparatorluu'yla Trkiye Tarihi isimli kitab, Nicolas Vattin'
in Osmanl mparatorluu'nun 1362-1451 yllar arasndaki dnemi zerine yazdklar ve Robert
n'n ynetimi altnda yakn tarihte yaynlanm yaptlarn dnda.

5. ok saydaki iyi tutulmu olan Trk mali kaytlar, toprak sahipleri ve (Mslman, Yahudi
Hristiyan olarak ayrlm) deiik toplumlarn refah, baz blgelerin ekonomik durumu hakk
bilgiler iermektedir. Ancak konumuzla ilgili hibir bilgi vermemektedir.

6. Bkz. Prof. Dr. Ahmet Yaar Ocak, "Osmanl Toplumunda Zndklar ve Mlhidler" ( Tarih V
akf Yurt Yaynlar, 1998, sayfa 185) adl eserinde, Mine G.Krkkanat'n "Gln teki Ad" (
kitabna atfta bulunmakta ve: "eyh Bedreddin'in bu mezheplerin (Hurufi, Kalenderi,
Bogomil ve Kathar) retilerinden nasl ve hangi aralarla haberdar olduklar kanaatimizce
cevap verilmesi gereken nemli bir soru olmakla beraber, dorudan teolojik anlamda
bir temas sz konusu olmasa dahi, halkn yaay ve inanlarndan baz karsamalar yaplabil
ul etmemek iin hi bir sebep yoktur. Kald ki eyh Bedreddin'in Hristiyanlk ve Greke bilg
si ona bu imkan pekala salam olabilecei gibi, Sakz Adas'ndaki rahiplerin biraz Trke,
a Arapa konuabildikleri de bilinmekte, dolaysyla bir iletiim ortamnn bulunmu olmas i
grnmemektedir. Onun bu retilerden dolayl dolaysz haberdar olmas bizce kuvvetli bir ih
imaldir," grn belirtmektedir.

7. Evangiles de Marc, 10. 21 et de Matthieu, 19. 24

8. Latince (ev.n.): "Kral neyse, din odur."

9.1900'e doru stanbul'da bayramlar srasnda, Sultan Abdlhamit'e sunulan tekbirlerde bu

kural uygulanyordu. Bkz. Prenses Aye Osmanolu, Avec mon pire Sultan Abdulhamid, de
son palais sa prison, L'Harmattan Yaynlan, Paris, 1991, s. 98.

10. Franszcada hogr "tolerance"dr ve genelevlere "maison de tolerance" da denir. Yaz

ar burada bir kelime oyunu yapmt. -ev.n.

11.1992'de Papa II. Paul tarafndan yaynlanan ve oksatanlardan olan Principes adl kit
apta bu konu 839. ve 2104. paragraflarda ayrntl olarak aklanmtr. (Bu kitabn sat,
milyonlar amtr.)

12. Latran'daki drdnc din adamlar meclisi (1205), yaklak on sekizinci yzyla kadar M
arla Yahudileri, genelde yuvarlak bir paradan oluan ayrt edici bir simge tamaya mecbu
r klmtr. Mslman lkelerde de, zellikle Badat'ta ayn kurallar art koulmu, ama asla
az Yahudiler Fransa'y bu yzden terk etmi, Papala bal olan Carpentras'a snm ve or
rdr; buraya gelenlere de Papann Yahudileri denilirmi... Cachitisme de l'Egtise cath
olique adl eserin 597. ve 598. paragraflarnda, Yahudiler hakknda bir tanmlama yaplr. P
apa II. Jean Paul 1997'deki Saray Bosna gezisinde bir kez daha Antisemitizme kar b
ir propaganda yapmtr ve sa'nn aslnda Yahudi kkenli olduunun altn izmitir. insanla
ara ulamalar yzyllar almtr...

13.Kilise; "sapknlar", Katharlar, Jean d'Arc' ve daha biroklarn, kiinin kann akt
amacyla bir eit "sayg" ve "arndrma" kuramna uygun olarak yakmtr. Osmanllarn benze
ard: 1793'te XVI. Louis'nin idam edildii haberi geldiinde ok armlard. Bir hkmdar
, kafasnn kesilmi olmasna; nk bir hkmdar, onlarn kurallarna gre temiz bir biimde
iydi. Franszlar bir kez daha doru davranlara kar gelmilerdi.

14. Bkz. nternet sitesi "Le Centre d'etudes cathares/Rene Nelli"

KAYNAKA

Anthologie de la Poesie Turque Contemporaine (ada Trk iiri Antolojisi), Jean Pincuie
ve Levent Ylmaz, Publisud, 1991.

Avec Mon Pere le Sultan Abdulhamid, de son Pakds a sa Prison (Saraynda ve Hapish
anede Babam Sultan Abdlhamit ile), Prenses Aye Osmanolu, ev. ]acques Jeulin, L'Harma
ttan, 1991.

Cahiers d'Histoire (Tarih Defterleri), "Katharlar zel says", S. 70, 1988.

Camaval Touiouse (Toulouse'de Karnaval), Clause Sicre.


Catechisme de l'Eglise Catholique (Katolik Kilisesinin Kataizmi), Mame/Plon, Par
is, 1992.

Centre d'Etudes Cathares Reni Nelli (Rene Nelli Kathar Aratrmalar), nternet sitesi

"Derviches des Balkans, Disparations et Renaissances" (Balkanlar'da Sfler, Yok Ol

ular ve Yeniden Doular), Yeni Anadolu, S. 4,ty

"Effacement du Catharisme" ("Katharizmin Silinii"), Cahiers de Fanjeaux (Fanjeau

x Defterleri), S. 20, ty.

Encyclopaedia Universalis

Encycbpdie de l'slam, Paris, G.-P. Maisonneuve & Larose, 1991.

First Encyclopaedia of islam 1913-1936, E. J. Brill, 1987.

Gad Nassi, "Simavne Kads Olu eyh Bedreddin Destan", Nazm Hikmet, Toplum ve Tarih, 198
3.

Grande Encyclopdk Larousse, Paris, 1984 (10 cilt).

Guide Blue de la Twquie (Trkiye'nin Mavi Rehberi), Hachette, ty

Gidide en Tene Cathare, Jean-Yves Tournie, ty.

Hayat Ansiklopedisi

Histoire de l'Empire Byzantin (Bizans mparatorluu Tarihi), A. A. Vasiliev, Picard

, Paris, 1932.

Histoire de l'Empire Ottoman (Osmanl mparatorluu Tarihi), ed. Robert Mantran, Faya
rd, 1989.

Histoire de l'Empire Ottoman Depuis son Origine Jusqu' nos Jours (Kkeninden Gnmze Os
manl mparatorluu Tarihi), Joseph von Hammer-Purgstall, Paris, 1835-1843; ev. Mehmet
Ata, stanbul, 1911.

Histoire des Turcs d'Asie Centrale (Orta Asya Trklerinin Tarihi), W. Barthold, M
aisonneuve, Paris, 1945.

11 Millenio Bizantino (Bizans'n Bin Yl), Hans Georg Beck (Almanca'dan talyanca'ya ev
rildi), Editions Salerno, Roma, 1981.

istanbul Touristique, Ernest Mamboury, ituri Biraderler, stanbul, 1951.

inn Ansiklopedisi

islam Ansiklopedisi

Journal Le Monde (Le Monde)

La Bible de Jerusalem (Kuds'n Kutsal Kitab), Editions du Cerf, 1994

La Coran (Kuran), ev. d'Edouard Montet, Payot, 1944.

La Philosophie du Catharisme (Katharizm Felsefesi), Rene' Nelli, Payot, ty.

La Religion Cathare (Kathar Dini), Michel Roquebert.

Le Drame Albigeois et l'Vniti Franaise (Fransz Birlii ve Albi-geois Dram), J. Madau

le, Gallimard, 1973.

L'Epopie Cathare (Kathar Destan), 4 cilt, Michel Roquebert, Editions Privat, ty.


Le Livre Secret des Cathares (Katharlarn Gizli Kitab), Edina Bozoky, Beauchesne,
1980.

"Le Midi Pyrene"en" ("Orta Pireneler"), Beaut&s de France (Fransa'nn Gzellikleri)

, Larousse.

Le Phenomine Cathare (Kathar Fenomeni), Rene Nelli, Privat, 1964.

Les Cathares: Histoire et SpirituaUt (Katharlar: Tarih ve Ruhbilim), Philippe Ro

y, Editions Dervy, 1993.

Les Citis Chamelles ou l'Histoire de Roger de Montbum (Charnelles Kentleri ya d

a Roger de Montburn Tarihi), Zoe" Oldenbourg, Gallimard, 1983.

Montsdgur, Georges Serres, ty.

Montsigur, les Cendres de la Liberti (Montsegur, zgrln Klleri), Michel Roquebert, Pri
vat, 1981.

Osmanl Toplumunda Zndklar ve Mlhidler, Prof. Dr.Ahmet Yaar Ocak, Tarih Vakf Yurt Yayn
ar, stanbul, 1988.

Protestants du Midi (Gney Fransa Protestanlar), Janine Garrison, Bibliotheque his

torique Privat, Paris, 1991.

Trklerin Tarihi, Doan Avcolu, C. 4, Tekin Yaynevi, stanbul, 1983.

Un Etrange Voyage (Uzun Yolculuk), Nazm Hikmet, Editions La Decouverte, 1980.

Varidat, eyh Bedreddin.

'Kathar valyelerini tandmz zaman, insanln soyaacnda eyh Bedreddin'e ne kadar ya

urduunu dnyoruz, iki akmn da karanln cellatlarna bodurulmas, yazglarndaki benz

Kathar valyeleri kilisenin buyruuyla odun atelerinde yakldlar. Biliyoruz ki tarihin k

aranlnda yaklan her insan gelecein aydnlnda bir kvlcm oluturmutur ve her kanl
aki dnmlerin tohumlarn topraa serpmitir...

Elinizde tuttuunuz bir tarih kitab deil, insanln damarlarnda dolaan zsuyun kaynakla
birini size tantan bir yk, roman ya da bir baka tr, ama kesinlikle masal deil; gerekli
soylu bir

Kathar valyeleri'nin Trk okuruna Mine Saulnier'nin duyarl kalemiyle tantlmas, kitaba
eerini veren ana niteliktir. Pirene Dalar'nn kuzeyinden balayan insana dnk bir inan a
osyal adaleti ieren toplumsal bir dzene dnmesi; sonra da Trkiye'nin ovasna, kasabasna
aan rzgrlara karmas, tarihte ilgin sayfalar oluturuyor..

Bu kitap, Oksitanya'daki odun ateinde yaklan ya da Serez ars'nda aslan insann serve
. Her zaman yinelendii gibi insan kolayca insanlaamad; bugn de nmzdeki yol ksa deil.

------------------------son-------------
Kitabn ad:Gln teki Ad Yazar:Mine G.Krkkanat
li K ekitap90@hotmail.com Temmuz 2005

Yaymlayan:Om Yaynevi Yaym Tarihi:2