1

BOŞAMANIN SAYISI

"Talâk (boşama) iki keredir. Sonrası ya iyilikle geçinmek ya da

güzellikle ayrılmak gerekir" (Bakara, 2/229).

"Ey peygamber; kadınları boşadığınız zaman onları iddetleri içinde

boşayın ve iddeti sayın. Rabb'iniz Allah'tan korkun. Onları evlerinden
çıkarmayın. Kendileri de çıkmasınlar. Ancak apaçık bir edepsizlik
yaparlarsa (fuhuş) başka..." (Talak, 65/1).

Rasulullah şöyle buyurur: “Cariyenin boşaması iki talak, âdeti de iki

hayızdır” (Ebu Dâvud, Talâk 6, (2189); Tirmizî, Talâk 7, (1182); İbnu
Mâce, Talâk 30, (2080); Dârimî, Sünen, Talak 17-18; İmam Malik,
Muvatta, Talak 69, 91; Ahmed b. Hanbel VI, 117).

İbnu Ömer (ra) şöyle der: "Köle, hanımını iki talakla boşadı mı artık
kadın, başka bir kocaya var(ıp ondan boşan)madıkça ona haram olur.
Bu kölenin hanımı hür de olsa, köle de olsa hüküm böyledir. Hür
kadının iddeti üç hayız müddeti, köle kadının iddeki iki hayız
müddetidir" (İmam Malik, Muvattâ, Talâk 50, (2, 574).

Hz. Ali şu görüşü beyan etmiştir:

“Kocası ister hür olsun, ister köle; bir cariyenin boşanma sayısı (talakı)
ikidir. Kocası ister hür olsun, ister köle; cariyenin iddet müddeti iki
hayız dönemidir” (Zeyd b. Ali, Müsned, IV, 332).

Evli bir erkeğin hanımı üzerindeki boşama hakkı (talak) bir, iki veya üç
defa olabilir. Nikahlı cariye üzerinde ise en çok iki defa boşama
cereyan eder. Hz. Ali’nin görüşü bu yöndedir; talak ve iddette kadın
esas alınır, der (Abdurrezzak, Musannef, VII, 237; Zeyd b. Ali,
Müsned, IV, 332).
 2

Üçten fazla yapılan boşamalarla yalnız üç talak (boşama) meydana

gelir, fazlası ise lağv kabul edilir.

Bir, iki veya üç defa boşanan bir kadın, başka bir erkekle evlenip,
ondan da ayrıldıktan sonra yeniden eski kocası ile evlense, Ebû Hanîfe
ve Ebû Yusuf'a göre, önceki boşamalar yok sayılır ve eski koca
yeniden üç defa boşama hakkına sahip bulunur.

İbn Abbas, İbn Ömer ve İbrahim en-Nehaî’nın görüşleri de böyledir.

İmam Muhammed, Züfer, Şafiî, Mâlik ve Ahmed b. Hanbel'e göre ise

ikinci koca, önceki kocaya ait bir veya iki boşamayı yok edemez. İlk
kocanın, birinci boşamadan kaç talak hakkı kaldıysa, ikinci evliliğinde
o kadar talak hakkı olur. Fakat üç boşama olmuşsa bunu topluca
ortadan kaldırır. Hz. Ali, Hz. Ömer, Übey b. Ka’b, İmran b. Husayn ve
Ebu Hureyre’nin görüşü bu şekildedir (İmam Serahsî, el-Mebsut, c. 6,
s. 95)

Hz. Ali “Kadın bir veya iki talak ile eşinden boşandıktan sonra, başka
bir erkekle nikahlanır da yeni kocasının vefatı veya onu boşaması
halinde ilk eski eşiyle evlenirse; önceki nikahından kalan talak sayısı
kadar boşama hakkıyla onun nikahına kalır” der (Abdurrezzak, el-
Musannef, VI / 352; Beyhaki, Sünen, 365; Müttaki Hindi, Kenz’ül
Ümmal, c. 9, s. 366, Kitab2ut Talak Min Kısm’ıl Ekval, No: 28046-
28047, Beyrut, Dar-ul İhya bask, 20109.
 3

BİR SÖZLE ÜÇ DEFA BOŞAMA

Hanefi, Şafi, Maliki ve Hanbeli mezhep imamlarımıza ve İslâm

fakihlerinin büyük çoğunluğuna göre, bir koca, nikahlı eşini tek sözle
üç defa boşasa, üç boşama da geçerli olur ve eşi "en büyük ayrılıkla
(el-beynünetü'l-kübrâ)" boş olur.

Böyle bir kadın, artık başka bir erkekle evlenip cinsel birleşmede
bulunmadıkça ve ardından ikinci kocasından ayrılıp iddetini
tamamlamadıkça önceki kocasına dönemez.

Hz. Ali başta olmak üzere İslam fakihlerinin tamamına yakın

çoğunluğu, kadının ilk kocası ile tekrar evlenebilmek için, ikinci koca
ile nikahın yanısıra cinsel birleşmeyi de şart kabul ederler (İmam
Serahsi, el-Mebsut, c. 6, s. 9).

Zira bu hususta hadis-i şerifler varid olmuştur:

Hz. Peygamber eşinden üç defa boşanan Rifâa el-Kurazî'nin karısına

şöyle buyurmuştur: "Rifâa'ya dönmek mi istiyorsun? Sen onun
balcağızından, o senin balcağızından tadıncaya kadar hayır! (Aksi
halde caiz olmaz!)" (Buhârî, Sahih, Libâs, Talâk, 23, 7, 37; Ebû Dâvud,
Sünen, Talâk, 49; Nesâî, Sünen, Talâk, 9; İbn Mâce, Sünen, Talâk, 32;
İmam Mâlik, Muvatta, Nikâh, 7, 18).

Rasulullah şöyle buyurur: “Kişi hanımını üç talakla boşamış ve kadın

başkası ile evlenmişse, kadın ikinci kocasının ikinci koca da hanımını
balcağızından tatmadıkça, ilk kocaya helal olmaz” (Buhari, Sahih,
Talak, 3; Müslim, Sahih, Nikah, 111; İbn Mace, Sünen, Nikah, 32).
 4

Rasulullah "Size kiralık tekeyi haber vereyim mi?” diye buyurdu.

Ashab, Evet ey Allanın elçisi, dediler. O şöyle buyurdu: O, anlaşmalı
evlilikle kadını helal kılandır. Allahü Teâlâ helal kılana ve helal kılınana
lanet etmiştir" (İbn Mâce, Nikâh, 33.)

Ashab-ı kiramdan Hz. Ali, İbn Ömer, İbn Abbas ve İbn Mes'ud (r.
anhüm) gibi fakihlerin temel görüşleri ve Hz. Ömer’in de hilafetinin
son dönemindeki görüşü bu yöndedir. Aynı görüş, tabiîlerin büyük
çoğunluğundan da nakledilmiştir (İbn Kesîr, Muhtasar-ı Tefsir, I, 204,
205, bk. Nesâî, Sünen, Talâk, 75; İmam Seahsi, el-Mebsut, c. 6, s. 4-
7; İbn Hümam, Feth’ul Kadir, III/35).

Hz. Ömer, tek sözle üç defa boşama konusunu, başta Hz. Ali olmak
üzere sahabîlerle istişare etmiş, neticede bir defada üç boşama ile bir
boşama meydana geleceği hükmünün Allah'ın Rasûlü döneminde
nesh edildiği ortaya çıkmış; böylece Ömer (ra) de “tek cümlede üç
talak ifadesi”yle üç boşamanın vukuuna hükmetmiştir (İbnü'l-
Hümâm, Feth’ul Kadir, III, 25, 26; A. Davudoğlu, Sahihi Müslim Terc.
ve Şerhi VII, 441).

Bir mecliste üç boşamanın kesin boşama olduğu hususunda Hz.

Ali’den şu görüş nakledilmektedir:

“Bir erkek, hanımını tek mecliste üç kere boşarsa, hanımı kendisinden

dönüşü olmayan tam bir boşama ile (talak-ı bain) boşanmış olur. Bir
başkasıyla evlenmediği müddetçe, artık kendisini boşamış olan
kocasına helal olmaz” (Müttaki Hindi, Kenz’ül Ummal, c. 9, s. 367,
No. 28060).

Hz. Ali’den, kocanın, üçten fazla talak ifadesini kullanılması

durumunda, bu talak ifadelerinin kocanın talaka muhatap olanın
dışındaki diğer hanımlarına da şamil olacağı görüşü de, Habib b. Ebi
Sait’ten şu şekilde nakledilmektedir:
 5

“Bir adam, Ali b. Ebi Talib’e gelerek, “Ben hanımımı bin talakla
boşadım” der. Hz. Ali de cevaben “O hanımın senden üç talakla kesin
boşanmıştır. Geri kalan talaklarını ise diğer hanımlarına bölüştür
(onlar da o talaklarla boş olur)” karşılığını verir (Müttaki Hindi,
kenz’ül Ummal, c. 9, s. 352, No. 27932).

Hz. Ali (k.veche), bir kocanın cinsel yakınlık olmaksızın halvet-i sahiha
halinde tek celsede üç talakı zikretmesi halinde, bu üç talakın tek bain
talak olacağına hükmederek der ki:

“Kişi, nikahlı hanımıyla cinsel yakınlıktan önce üç kere “boşsun” derse,

ilkiyle bain talak gerçekleşmiş olur, diğer iki talak ise bir anlam ifade
etmez” (Abdurrezzak ibn Humam es-San’ani, el-Musannef, c. 6, s.
370, No. 11237-11239; Beyhaki, Sünen, VII, 355, Haydarabat,
tarihsiz).

İmamiyye ekolü ise bir sözle üç boşama durumunda hiçbir sonucun

meydana gelmeyeceğini söylerken; Zeydiyye mezhebi, tek boşamanın
vuku bulduğu görüşündedir (ez-Zühaylî, el-Fıkh’ul İslamî, VII. 407,
408).