BAHAGIAN PENDIDIKAN TEKNIK DAN VOKASIONAL

KEMENTERIAN PELAJARAN MALAYSIA

ARAS 5 & 6 BLOK E14, KOMPLEKS E
PUSAT PENTADBIRAN KERAJAAN PERSEKUTUAN
62502 PUTRAJAYA

KERTAS PENERANGAN
(C-051-2-01/LE1/IS1)
SMV ZON PULAU PINANG

TAJUK KEMAHIRAN DAN TAHAP JURUELEKTRIK– TAHAP 2

No. DAN TAJUK MODUL M01 THREE PHASE ELECTRICAL DRAWING

No. DAN TAJUK PENGALAMAN LE1 THREE PHASE ELECTRICAL DRAWING

PEMBELAJARAN

DRAW AND DESIGN THREE PHASE LAYOUT DRAWING

BY REFERRING TO LAYOUT DRAWING AND
OBJEKTIF PRESTASI AKHIRAN
SPECIFICATION USING DRAWING INSTRUMENT AND
EQUIPMENT SO THAT THE ELECTRICAL DRAWING IS
DRAWN AND INTERPRETED AS PER SPECIFICATIONS.

67
ISI KANDUNGAN

LE1 – THREE PHASE ELECTRICAL DRAWING

TASK 01.05 Perform Three Phase Single Line Drawing

68
No. & TAJUK
PENGALAMAN LE 1 : THREE PHASE ELECTRICAL DRAWING
PEMBELAJARAN

No. & TAJUK TASK 01.05 Perform Three Phase Single Line Drawing
TUGASAN

Code No.: C-051-2-01/LE1/IS2 Muka : 1 drp. : 19

TAJUK : CARA MELUKIS DAN MENENTUKAN RAJAH SATU GARISAN TIGA FASA

TUJUAN:

Tujuan kertas penerangan ini adalah untuk mengetahui lebih mendalam mengenai cara melukis dan
mengenalpasti jenis lukisan elektrik, menerangkan kegunaan symbol piawai bagi alat tambah, suis dan fius
agihan. Teknik menyusun atur alat tambah, pendawaian dan kelengkapan lukisan elektrik serta melukis pelan
bentangan domestic

PENERANGAN:

Punca Bekalan

Bekalan Elektrik lazimnya diperolehi dari TNB melalui pencawang yang berhampiran. Jenis bekalan yang
diberikan oleh TNB ialah bekalan arus ulangalik (A.C) iga fasa, 50HZ. Voltan yang dibekalkan ialah seperti
berikut:

a. Voltan tinggi 11KV

b. Voltan rendah 3fasa, 415V, 3 dawai (R,Y,B)
c. Voltan rendah 3 fasa , 415V, 4 dawai (R,Y,B,N.)
d. Voltan rendah 1 fasa, 240V, 2 dawai (L,N)

Bekalan tiga fasa boleh disambung secara delta & star. Bekalan diterima melalui kabel bawah tanah atau kabel
talian atas.

Bekalan 3 fasa yang disambung secara Delta menggunakan tiga dawai tanpa mempunyai dawai neutral.
Sambungan ini selalunya digunakan untuk sistem penghantaran di mana bekalan satu fasa tidak diperlukan.

Bekalan 3 fasa yang disambung secara Star pula mengunakan 4 dawai di mana dawai keempat ialah dawai
neutral. Sistem ini digunakan untuk bekalan kepada pengguna yang majoritinya menggunakan bekalan satu fasa
240 V.

69
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka : 2 drp : 19

Pencawang Elektrik ( Substation)

Pencawang adalah satu bilik atau bangunan khas atau tanpa bangunan untuk menerima bekalan voltan tinggi,
seterusnya menurunkan voltan tersebut kepada nilai yang sesuai untuk pengguna, mengagih-agihkan bekalan,
memberi perlindungan dan mengawal bekalan.

Alat-alat yang terdapat didalam pencawang adalah:

a. Perkakas suis voltan tinggi ( Ring Main Unit)

b. Alat ubah ( transformer)
c. Papan suis utama (Main switchboard )
d. Feeder pillar
e. Kabel voltan tinggi dan kabel voltan rendah

Alat ubah menerima bekalan tinggi 11KV melaui kabel bawah tanah dan menurunkan voltan tersebut kepada
415V. Gelong bahagian voltan tinggi alat ubah disambung secara Delta manakala gelung bahagian voltan
rendah disambung secara Star dan titik dibumikan.

70
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 3 drp : 19

SISTEM BEKALAN ELEKTRIK

PENCAWANG TNB

11KV Kabel Bawah Tanah

PENCAWANG PENGGUNA

415V Kabel Bawah Tanah

PAPAN SUIS UTAMA

( MSB )

415V

PAPAN SUIS KECIL

( SSB )

415V / 240V Kabel PVC atau PVC / PVC

PAPAN AGIHAN
( DB / DFB )

415V / 240V Kabel PVC atau PVC / PVC

BEBAN ELEKTRIK
( lampu, kipas, soket )

71
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 4 drp : 19

Jenis Lukisan Bangunan

Lukisan Bangunan terbahagi kepada empat jenis, iaitu lukisan pelan, lukisan pandangan, lukisan keratan dan
lukisan butiran.

Lukisan Pelan

Lukisan pelan menggambarkan sesebuah kawasan atau bangunan yang dilihat dari atas, pada satah mendatar.
Lukisan pelan mengandungi pelan lokasi, pelan tapak, pelan lantai dan pelan bumbung.

a. Pelan lokasi

Pelan Lokasi menunjukkan kedudukan kawasan tapak pembinaan yang dicadangkan. Dalam pelan ini beberapa
identity binaan dan persekitaran dinyatakan, seperti nama jalan, lot tanah, bangunan di sekitarnya, kawasan
perumahan yang berhampiran, jalan utama ke Bandar yang berhampiran dan arah mata angin. Pelan lokasi
biasanya dilukis tanpa skala. Rajah dibawah menunjukkan contoh pelan lokasi bagi kawasan tapak pembinaan
rumah kediaman.

72
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 5 drp : 19

b. Pelan Tapak

Keluasan dan kedudukan bangunan di atas tapak pembinaan dapat dilihat dengan lebih jelas dalam pelan tapak.
Bangunan cadangan ditunjukkan dalam bentuk pelan bumbung. Maklumat pada pelan tapak termasuk nombor
lot, dimensi tapak pembinaan, kedudukan tapak cadangan dari sempadan tanah, jalan masuk , tangki septic dan
kawasan berhampiran . Pelan tapak dapat membantu kontraktor untuk memastikan kawasan kerja, membina
tempat simpanan barang, kediaman pekerja dan pejabat tapak, Pelan tapak biasanya menggunakan skala 1
; 200.

c. Pelan Lantai

Pelan lantai ialah pandangan keratan bangunan melalui satah pemotongan mendatar. Satah pemotongan ini
biasanya satu meter dari aras lantai. Bagi bangunan bertingkat, setiap aras mempunyai pelan lantai yang
tersendiri. Pada pelan lantai ditunjukkan ruang-ruang dalam bangunan beserta symbol piawai bagi dinding, pintu,
tingkat dan sebagainya. Garisan bumbung dan garisan keratan juga dilukis pada pelan lantai. Skala yang biasa
digunakan bagi pelan lantai ialah 1;50, 1;200. Rajah dibawah menunjukkan contoh pelan lantai bagi rumah
setingkat.

73
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 6 drp : 19

TINGKAT BAWAH

TINGKAT ATAS

74
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 7 drp : 19

d. Pelan bumbung

Pelan bumbung menggambarkan bentuk bumbung, dimensi dan kecuraman bumbung dari pandangan atas.
Kompenan bumbung. Seperti perabung, lurah, limas, talang dan penutup bumbung juga ditunjukkan pada pelan
bumbung. Skala yang digunakan bagi pelan bumbung ialah 1;50, 1;100 dan juga 1;200. Pelan bumbung dilukis
pada pelan tapak. Contoh pelan bumbung ditunjukkan dalam rajah dibawah.

1. Memahami lukisan bentangan pelan susunatur elektrik

Bagi seorang pendawai elektrik, beliau mestilah mengetahui dan memahami peralatan elektrrik yang
digunakan dari segi keperluan kuasa yang digunakan) untuk mementukan jenis kabel dan saiz kabel
pendawaian yang diperlukan untuk bangunan tersebut.

2. Mengira dan menentukan saiz kabel untuk skema utama dan sub utama
Untuk mengira dan menentukan saiz kabel yang sesuai digunakan untuk skema utama dan sub utama ,
pelatih mestilah mengetahui dan memahami cara-cara membaca jadual I.E.E berkaitan dengan saiz
kabel untuk rujukan bagi memudahkan pelatih melukis dan mementukan saiz kabel yang sesuai.

75
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 8 drp : 19
3. Melukis simbol peralatan elektrik dan kabel yang digunakan untuk skema utama dan sub
utama
Untuk melukis simbol peralatan dan saiz kabel yang sesuai digunakan untuk skema utama dan sub
utama. Pelatih mestilah mengetahui dan memahami cara-cara melukis simbol mengikut ukuran yang telah
ditetapkan oleh pihak tertentu (JKR, JBE) untuk memudahkan pelatih melukis dan menentukan saiz kabel
yang sesuai. yang berkaitan (Rujuk simbol jenis- jenis peralatan dan saiz kabel pada nota semester satu
yang lalu)

4. Melukis legend simbol peralatan dan kabel yang digunakan untuk skema utama dan sub
utama
Untuk melukis legend simbol peralatan dan saiz kabel saiz kabel yang sesuai digunakan untuk skema
utama dan sub utama , pelatih mestilah mengetahui dan memahami simbol mengikut ukuran yang telah
ditetapkan oleh pihak tertentu (JKR, JBE) untuk memudahkan pelatih memahami dengan lebih mudah .
(Rujuk simbol jenis- jenis peralatan dan saiz kabel pada nota semester satu yang lalu)

5. Melukis Gambarajah Litar Skematik Elektrik Di Dalam Lukisan Elektrik

Untuk melukis gambarajah litar skematik elektrik, pelatih mesti memahami litar elektrik yang telah
dilukis. simbol-simbol peralatan elektrik yang digunakan untuk Papan fius agihan (PFA / DB), papan suis
kecil (PSK / SSB) dan papan suis utama (PSU / MSB) difahami Rujuk kepada lukisan

Merujuk kepada pelan Bilik Kuliah 1, 2 dan 3 di Blok (A) yang telah disertakan dengan menggunakan
skala yang sesuai telah ditunjukkan pelan susunatur elektrik yang telah dilengkapkan dengan keperluan
elektrik yang sesuai mengikut kegunaan sesuatu bilik tersebut lengkap dengan litar pendawaian elektrik.
Rujuk di dalam gambarajah pelan susunatur litar pendawaian elektrik yang telah disediakan diatas.
Lukiskan gambarajah litar skematik untuk pendawaian tersebut. Contoh gambarajah skematik elektrik
yuntuk Blok (A) – Bilik kuliah 1, 2 dan 3 yang ditunjukkan di bawah. Gambarajah III.C –1.05 di bawah
untuk gambarajah skematik untuk litar lampu, gambarajah III.C –1.06 di bawah untuk gambarajah
skematik elektrik untuk litar kuasa dan gambarajah di bawah III.C –1.07 untuk gambarajah litar lampudan
kuasa yang telah dihimpunkan di dalam satu Papan Suis Kecil.

76
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 9 drp : 19

Rajah III.C –1.04 di atas menunjukkan pelan susunatur elektrik lengkap dangan litar pendawaian
untuk Bilik kuliah 1, 2 dan 3 di Blok (A)

77
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 10 drp : 19

Gambarajah III.C –1.05 di atas menunjukkan rajah litar pendawaian skematik untuk litar lampu
( DB’AL’) di Blok (A) – Bilik Kuliah 1, 2 dan 3.

78
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 11 drp : 19

Gambarajah III.C –1.06 di atas menunjukkan rajah litar pendawaian skematik untuk litar kuasa
DB’AK’) di Blok (A) – Bilik Kuliah 1, 2 dan 3.

79
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 12 drp : 19

Gambarajah III.C –1.07 di atas menunjukkan rajah litar pendawaian skematik untuk litar elektrik
( DB’A’) di Blok (A) – untuk Bilik Kuliah 1, 2 dan 3.

80
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 13 drp : 19

Merujuk kepada pelan Bilik Kuliah 1, 2 dan 3 di Blok (A) yang telah disertakan dengan menggunakan skala yang
sesuai telah ditunjukkan pelan susunatur elektrik yang telah dilengkapkan dengan keperluan elektrik yang sesuai
mengikut kegunaan sesuatu bilik tersebut lengkap dengan litar pendawaian elektrik. Dengan itu imbangan beban
adalah seperti berikut:

IMBANGAN BEBAN DB ‘AL’

Beban
Lampu Pendaflour Lampu
Kipas Siling 90W R Y B
36W Pijar 40W
No. Litar
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A
R1 - 2.68A
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A 2.68A
Y1 -
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A 2.68A
B1 -
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A
R2 - 2.68A
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A 2.68A
Y2 -
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A 2.68A
B2 -
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A
R3 - 2.68A
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A 2.68A
Y3 -
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 2 x 90 = 0.88A 2.68A
B3 -
240 240 x0.85
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A
R4 - - 1.8A
240
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 1.8A
Y4 - -
240
3 x 2 x 40 x 1.8 = 1.8A 1.8A
B4 - -
240
6 x 40 = 1A
R5 - - 1
240
6 x 40 = 1A
Y5 - - 1
240
10.84A 10.84A 9.84A
JUMLAH

81
Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 14 drp : 19

IMBANGAN BEBAN DB ‘AK’

Beban
SAK 13A R Y B
No. Litar
4 x 250 = 4.9A
KR1 4.9
240
4 x 250 = 4.9A
KY1 4.9
240
4 x 250 = 4.9A
KB1 4.9
240
5 x 250 = 5.2A
KR2 5.2
240
5 x 250 = 5.2A
KY2 5.2
240
5 x 250 = 5.2A
KB2 5.2
240
10.1 10.1 10.1
JUMLAH

82
 Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 15 drp : 19

SOALAN:-

1. Merujuk kepada pelan susun atur bangunan banglo dua tingkat, lukiskan pelan susun atur elektrik
untuk bangunan tersebut mengikut permintaan yang telah disenaraikan di dalam rajah di bawah untuk
rujukan. Setiap litar pendawaian elektrik haruslah mempunyai pembahagian beban yang seimbang.

BIL TEMPAT JENIS KEPERLUAN KUANTITI

1 x 36W Lampu Pendaflour (lekapan
1 ANJUNG 1
siling)

1x 36W Lampu Pendaflour (lekapan 2

siling)
2 RUANG TAMU
Kipas siling 1
1 x 13A soket alir keluar 2

3 TANGGA 1 x 60W Lampu Pijar (lekapan siling) 1

1 x 36W Lampu Pendaflour (lekapan 3

siling)
4 RUANG MAKAN
Kipas siling 1
1 x 13A soket alir keluar 2

1 x 36W Lampu Pendaflour (lekapan 2

siling)
5 DAPUR 1 x 6kW alat pemasak (lengkap 1
dengan soket alir keluar 13amp)
1 x 13A soket alir keluar 2

6 BALKONI DAPUR 1 x 60W Lampu Pijar 1

BILIK MANDI DAN TANDAS

7 1 x 60W Lampu Pijar 1
3

1 x 36W Lampu Pendaflour (lekapan

2
siling)
8 BILIK SERBAGUNA
1 x 6kW alat pemasak (lengkap
1
dengan soket alir keluar 13amp)

1 x 36 W Lampu Pendaflour (lekapan 1

9 BILIK ORANG GAJI siling)
1 x 13A soket alir keluar 2

1 x 36W Lampu Pendaflour (lekapan

10 SETOR 1
siling)

Code No. C-051-2/LE1/IS2 Muka: 16 drp : 19

83
Rajah di atas menunjukkan pelan susunatur bangunan untuk banglo dua tingkat – Tingkat bawah.

Code No. C-051-2/LE1/IS2 Muka: 17 drp : 19

84
Rajah di atas menunjukkan pelan susunatur bangunan untuk banglo dua tingkat – Tingkat atas

85
Code No. C-051-2/LE1/IS2 Muka: 18 drp : 19

2. Merujuk kepada pelan susunatur bangunan setingkat Bengkel Percetakan, lukiskan pelan susun atur
elektrik untuk bangunan tersebut mengikut permintaan yang telah disenaraikan di dalam rajah di
bawah untuk rujukan. Setiap litar pendawaian elektrik haruslah mempunyai pembahagian beban yang
seimbang.

BIL TEMPAT JENIS KEPERLUAN KUANTITI

2 x 36W Lampu Pendaflour (lengkap 12

dengan rod gantung)
Kipas siling (lengkap dengan rod 6
BENGKEL
1 gantung)
PERCETAKAN
Kipas pelawas 5
1 x 13A soket alir keluar 20
1 x 30A pengasing 20

2 x 36W Lampu Pendaflour (lekapan 6

siling)
2 BILIK PENGAJAR 32A Pengasing untuk pendingin 1
1 x 13A soket alir keluar 4
Kipas siling 3

- Rajah 1 - pelan susunatur elektrik untuk litar lampu

- Rajah 2 - pelan susunatur elektrik untuk litar kuasa

Code No. C-051-2-01/LE1/IS2 Muka: 19 drp : 19

86
Rajah 1 - pelan susunatur bangunan untuk bengkel dan bilik pengajar percetakan untuk melukis pelan susun atur
elektrik untuk litar lampu

RUJUKAN:

Lukisan Elektrik – Abd. Samad Hanif

87