Katarzyna GARWOL

Uniwersytet Rzeszowski, Polska

Jzyk Internetu i SMS-a zagroeniem dla stylistyki jzyka

polskiego

Wstp
Komunikacja w Internecie ma szczególn
posta. Styl wirtualnego dyskursu
przenika nie tylko do jzyka uywanego potocznie, ale równie do jzyka ofi-
cjalnych wypowiedzi, czsto go zubaaj
c i zastpuj
c poprawn
składni inter-
netowym slangiem. Badania na temat jzyka komunikacji wirtualnej, prowadzo-
nej zarówno poprzez Internet, jak i przy pomocy SMS-ów, znajduj
si w krgu
zainteresowa głównie jzykoznawców i socjologów. B. Rocławski pisze: „Nie-
chlujstwo jzykowe jest jak zaraza. Przenosi si z jednego urz
dzenia do drugie-
go. Kiedy dziecko, czy moe ju młodzieniec, zacznie pisa teksty, posługuj
c
si klawiatur
komputera, to take zacznie omija trudnoci i bdzie pisa bez
polskich liter. Jeden rodzaj błdów bdzie usprawiedliwia inne błdy” [Ro-
cławski 2009: 109].
L.W. Zacher zauwaa z kolei, e coraz waniejszy staje si obecnie jzyk
komputerowych instrukcji, jzyk software, jzyk instrukcji zwi
zanych z uy-
waniem Internetu, a w przyszłoci take z technologi
VR1. W sieci oraz
w SMS-ach kształtuje si specyficzna terminologia sieciowa i specyficzny jzyk,
który jest zrónicowany w zalenoci od grup wiekowych, dziedzin czy tematów
[Zacher 2009: 39].
Wpływ komunikacji wirtualnej na kształt potocznego i oficjalnego jzyka stał
si obecnie tak powszechny, e czsto przestaje by zauwaalny oraz nie traktuje
si go jako realnego zagroenia dla poprawnoci i stylistyki wypo-wiedzi.

1. Cechy komunikacji wirtualnej

Komunikacja za porednictwem komputera czsto okrelana jest skrótem
CMC (ang. computer – mediated communication). Jzyk, którym posługuj
si
internauci, nazwany został „netspeak”. Zamiennie uywa si te okrele „netlish”,
„weblish”, „cyberjzyk”, „dyskurs elektroniczny”, „interaktywny dyskurs mowy
pisanej”, „komunikacja za porednictwem komputera” (CMC) [Koza 2007].
Internauci staraj
si przekaza jak najwicej informacji w jak najkrótszym
czasie, wic skracaj
wszystko, co tylko s
w stanie. By uproci sobie pisanie

1
Virtual Reality – rzeczywisto wirtualna.

322
tekstu, stosuj
emotikony2 i akronimy3. Charakterystyczne dla tej formy komu-
nikacji jest te zwielokrotnianie znaków interpunkcyjnych („Co??????”), zwie-
lokrotnianie liter („słuuuuucham”), nieuywanie polskich znaków („Dzien do-
bry”), stosowanie wersalików („PAMI
TAJ”), niestosowanie duych liter
(„czesc kasia”), uywanie znaku podkrelenia („ladny_szuka_ladnej”), uycie
gwiazdki („ku*****a”), przeplatanie wielkich i małych liter („DobrzeZeCieWi-
dze”), pomijanie znaków interpunkcyjnych („Jutro jade do Krakowa Do zoba-
czenia”), stosowanie słów anglojzycznych („wow”), stosowanie neologizmów
(„papatki”), stosowanie wulgaryzmów („ja pie****e”) [http://is.muni.cz/
th/179322/ff_m/Tobolova_dip_konecna_verze.txt].
B. Aouil wyrónia trzy podstawowe cechy jzyka wirtualnego: ekonomicz-
no wypowiedzi, stylizacja na wzór jzyka angielskiego oraz tworzenie slangu,
który odzwierciedla przynaleno do grupy [Aouil 2007: 86–87]. Cechy te
mona zauway zarówno w jzyku internetowych czatów, blogów, e-maili czy
SMS-ów, cho w rónym stopniu nasilenia.
Wydaje si, e wród internetowych sposobów przekazu słowa pisanego
blog jest tym, na którym pojawia si najmniej wulgarnych słów i słownej agre-
sji. Jest to bowiem rodzaj internetowego pamitnika lub dziennika, a autor bloga
jest reyserem jego kształtu. A. Gumkowska, M. Maryl i P. Toczyski przepro-
wadzili badania w formie ankiety na grupie 118 blogerów, którym zadali pyta-
nie: „Czym róni si jzyk blogów?” W odpowiedziach respondentów mona
wyróni dwie główne grupy odpowiedzi: potocznoci
i niechlujstwem [Gum-
kowska, Maryl, Toczyski 2009: 297]. Z potocznoci
badani wi
zali kolokwiali-
zmy słowne, brak dbałoci o stylistyk wypowiedzi. Za niechlujstwo uznali
m.in. brak interpunkcji czy nieuywanie znaków fonetycznych.
Jzyk bloga zbliony jest do jzyka potocznego, naladuje mow codzienn
,
nastawion
na komunikacj. Naley jednak podkreli rónice midzy blogami
młodzieowymi pisanymi jzykiem potocznym a blogami literatów, dziennika-
rzy czy polityków, którzy staraj
si, aby jzyk ich bloga był jak najbliszy j-
zykowi literackiemu.
Jzyk internetowych czatów róni si od jzyka internetowych blogów
przede wszystkim arogancj
wypowiedzi oraz brakiem hamulców w wypowia-
danych opiniach. Wulgaryzmy na internetowych czatach i forach s
uywane
nagminnie. Zdaniem W. Gruszczyskiego, profesora Uniwersytetu Jagiello-
skiego i jzykoznawcy, uywanie takich wyrazów stanowi z jednej strony naru-
szenie norm jzyka polskiego, ale z drugiej jest przejawem przestrzegania pew-
nej normy rodowiskowej. Naruszenie jej lub zignorowanie mogłoby oznacza
wykluczenie uytkownika ze rodowiska lub danie mu do zrozumienia, e jest
2
Internetowe umieszki (buki) okrelaj
ce stan ducha rozmówcy.
3
Skrótowce, słowa utworzone przez skrócenie wyraenia składaj
cego si z dwóch lub wicej
słów

323
obcy w danej grupie. Tekst czytany przez osob spoza grupy moe niekiedy
wydawa si niekomunikatywny i napisany jakim szyfrem [Udzicka 2005: 508].
Jzyk e-maili jest jzykiem bardziej wywaonym i stonowanym ni jzyk
czatu. Jest to spowodowane tym, e pisz
cy e-mail nie jest osob
anonimow

oraz e jzyk e-maila przyjmuje form komunikacji pisanej. E-mail to współcze-

sna forma tradycyjnego listu, który jednak z uwagi na to, e moe by niemal
natychmiast wysłany przez nadawc i odebrany przed odbiorc, nie musi zawie-
ra wszystkich wanych treci. W przypadku listów tradycyjnych było to trud-
niejsze, gdy z uwagi na czas, jaki był potrzebny na dotarcie listu do adresata,
nie mona było pozwoli sobie na wysyłanie listów jedynie z informacj
cz
st-
kow
. Nie istniała tu opcja „za chwil napisz Ci reszt”, która jest moliwa
w przypadku e-maila.

2. Wpływ komunikacji wirtualnej na jzyk polski

Badania własne na temat przenikania jzyka wirtualnych rozmów do mowy
potocznej przeprowadzono wród 170 informatyków pracuj
cych w firmach
z brany IT na terenie Rzeszowa, wród 315 studentów informatyki rzeszow-
skich uczelni oraz wród 164 pracowników ZUS w Rzeszowie. Przeprowadzono
je od listopada 2009 r. do grudnia 2011 za pomoc
ankiety (N = 649) oraz wy-
wiadów indywidualnych (N = 63).
Badania przeprowadzono w celu:
− Zdiagnozowania wpływu jzyka internetowych rozmów oraz jzyka SMS-ów
na jzyk potoczny uywany w mowie i w pimie.
− Okrelenia stosunku respondentów do zjawiska przenikania jzyka wirtual-
nego do jzyka potocznego.
− Zdiagnozowania skali problemu, jakim jest przenikanie jzyka wirtualnego
do jzyka potocznego.
Badania te s
czci
szeroko zakrojonych bada na temat negatywnego
wpływu technik teleinformatycznych na współczesnego człowieka.
Przebadani informatycy oraz studenci informatyki były to osoby młode,
w wieku zazwyczaj nieprzekraczaj
cym 30 lat. Pracownicy ZUS były to osoby
zdecydowanie starsze, zarówno od informatyków, jak i od studentów. Wik-
szo z nich z nich miała od 31 do 40 lat (48,8%). Informatycy to w przewaaj
-
cej czci mczyni (81,2%). Prawie sami mczyni byli równie studentami
informatyki (92,7%). Odwrotna proporcja mczyzn do kobiet była natomiast
wród pracowników (81,1% kobiet oraz 18,9% mczyzn).
Powodem, dla którego do bada wybrano osoby pracuj
ce na stanowisku in-
formatyka, studentów informatyki i pracowników ZUS w Rzeszowie, była wła-
nie ta odrbno zmiennych dotycz
cych wieku oraz płci. Dawało to podstaw
do porównania wyników bada wród osób, które w wiecie wirtualnym si
wychowały, do osób, które wiat wirtualny musiały przyswoi jako nowo
narzucon
im wraz z rozwojem cywilizacyjnym.

324
 Respondenci zostali poproszeni o odpowied na pytanie: czy u siebie lub
w gronie swoich znajomych zauwayli skłonno do uywania zwrotów po-
wszechnie stosowanych w rozmowach poprzez Internet lub w wiadomociach
SMS. Tak
skłonno zauwayło u siebie lub swoich znajomych a 65,6% ogółu
badanych. Najczciej t przypadło obserwowali studenci (78,1%), rzadziej
informatycy, (65,9%), natomiast najrzadziej obserwowali to pracownicy
(41,5%). Jak pokazuj
powysze dane, przenikanie słownictwa wirtualnego do
mowy potocznej jest zjawiskiem powszechnym.
W dalszej kolejnoci badani zostali poproszeni o odpowied na pytanie: czy
ich zdaniem komputeryzacja przyczyniła si do uproszczenia jzyka uywanego
w mowie i w pimie. A 70,6% respondentów odpowiedziało, e tak. Najcz-
ciej takiego zdania byli studenci (72,7%) i informatycy (72,4%). Nieco rzadziej
opini tak
wyraali pracownicy (64,6%).
Bior
c pod uwag zauwaalno problemu zuboania jzyka polskiego
przez wpływ wirtualnych wypowiedzi, zastanawiaj
ce wydaje si, e rozmówcy
rzadko poruszali t tematyk w trakcie wywiadów na temat negatywnego wpły-
wu komputeryzacji na ycie współczesnego człowieka. Pojawiały si nieliczne
głosy, e obecnie człowieka kształtuje jzyk uywany w wirtualnym wiecie.
Oto jeden z nich: „człowieka zaczły kształtowa róne portale, co daje si za-
uway w rozmowach” (student, mczyzna). Na pytanie: jakby wygl
dał wiat
w wiecie pozbawionym komputerów, jeden z rozmówców podkrelił, e na
pewno mówiłby lepsz
polszczyzn
: „komputery cho zakorzeniły si w wielu
dziedzinach ycia, to nie s
niezbdne. Na pewno wicej bym czytał, umiał
o wiele sprawniej liczy, czytałbym wicej gazet i posługiwał si poprawn

polszczyzn
. Gorzej posługiwałbym si jzykami obcymi i studiował filozofi,
bo informatyki by nie było” (student, mczyzna).
Badanym zostało równie postawione pytanie, czy przenikanie internetowego
i SMS-owego słownictwa do mowy potocznej jest zjawiskiem negatywnym.
Wikszo respondentów uznawała, e tak (41,1%). Najczciej twierdzili tak
pracownicy (54,3%), ale równie czsto zdanie to popierali informatycy (44,7%).
Najrzadziej negatywn
stron tego zjawiska dostrzegali studenci (32,4%).
W trakcie wywiadów w próbie okrelenia pozytywnych stron dla ycia ludzi
w wiecie pozbawionym komputerów rozmówcy twierdzili, e byłyby nimi
m.in.: „umiejtno prowadzenia rozmów, a nie krótkich informacji, czy SMS-
ów” (informatyk, mczyzna); „człowiek byłby bardziej oczytany w ksi
kach”
(student, mczyzna); „w takim wiecie ludzie spotykaliby si osobicie. Wzro-
słaby kultura słowa oraz zapewne wicej by czytano i wiedz czerpano z ksi
-
ek” (student, mczyzna).
Powysze analizy daj
wyran
odpowied na pytanie, czy jzyk Internetu
i SMS-ów przenika do mowy potocznej i czy problem ten jest dostrzegalny
przez współczesnych ludzi. Zarówno na jedno, jak i drugie pytanie odpowied
brzmi „tak”. Nieco inaczej wygl
da próba okrelenia, czy jest to zjawisko nega-

325
tywne. Dla osób starszych wiekowo (pracowników ZUS) zdecydowanie tak jest.
Osoby młodsze (informatycy i studenci) rzadziej uznaj
ten fakt za niepo
dany.
Przyczyna tego moe tkwi w tym, e studenci i informatycy dorastali w wiecie
wirtualnych rozmów i rozmowy te stały si czci
ich jzyka oraz jzyka ich
otoczenia.

Zakoczenie
Komunikacja w Internecie ma szczególn
posta. K. Data stwierdza, e
„niektórzy badacze utrzymuj
, e jzyk ten trudno zbada, obawiaj
c si, e
stanowi on zagroenie dla jzyka narodowego i kultury” [Data 2009: 132–133].
Przenikanie jzyka wirtualnego jest zjawiskiem nowym i poddanym stałej ewo-
lucji. Ciekawe wydaje si pytanie, w któr
stron bdzie ta ewolucja zmierza?
Czy dalej jzyk polski bdzie poddawał si wpływom jzyka angielskiego,
upraszczał sw
posta zarówno w mowie, jak i w pimie, czy te nast
pi powrót
do piknej, poprawnej polszczyzny, której uywanie stanie si dla młodego po-
kolenia „trendy”. Cho wydaje si bardziej realna pierwsza opcja, to nie mona
wykluczy drugiej. Polacy po otwarciu rynku zachwycili si nowinkami płyn
-
cymi z Zachodu, w tym np. przetworzonym jedzeniem, które mona w łatwy
i szybki sposób przyrz
dzi. Gdy jednak ju nasycili si tym, co przyszło z Za-
chodu, zaczli znów docenia prost
, naturaln
, rodzim
kuchni, której siła
tkwi w odmiennoci i tradycji. Czy tak bdzie take w przypadku polskiego
jzyka – czas pokae.

Literatura
Aouil B., Kajdasz-Aouil M., (2007) Internet jako rodowisko komunikacyjne [w:] Kultura i j
zyk
mediów, red. M. Tanas, Kraków.
Data K. (2009), Wpływ komunikacji sieciowej na współczesn polszczyzn
[w:] Tekst (w) sieci:
tekst, j
zyk, gatunki, red. D. Ulicka, Warszawa.
Gumkowska A., Maryl M., Toczyski P. (2009), Blog to blog. Blogi oczyma blogerów. Raport
z badania jakociowego zrealizowanego przez Instytut Bada Literackich PAN i Gaze-
ta.pl [w:] Tekst (w) sieci: tekst, j
zyk, gatunki, red. D. Ulicka, Warszawa.
http://is.muni.cz/th/179322/ff_m/Tobolova_dip_konecna_verze.txt (25.04.2014).
Koza D., Słowem o słowie, http://koza.civ.pl/2007/09/18/blargon-i-netspeak/ (18.12.2007).
Rocławski B. (2009), Posta graficzna i ortograficzna polskich tekstów w sieciach [w:] Tekst (w)
sieci: tekst, j
zyk, gatunki, red. D. Ulicka, Warszawa.
Udzicka M. (2005), Pogaw
dka internetowa – mi
dzy j
zykiem mówionym a pisanym [w:] J
zyk
a multimedia, red. A. Dytman-Stasieko, J. Stasieko, Wrocław.
Zacher L.W. (2009), Odrealnienie człowieka i jego wiata. Wst
pne uwagi i refleksje [w:] Czło-
wiek a wiaty wirtualne, red. A. Kieps, M. Sułkowska, M. Wołek, Katowice.

Praca zrealizowana w ramach bada statutowych numer 11.11.110.158.

326
Streszczenie
W yciu codziennym, zwłaszcza rozmawiaj
c z ludmi młodymi, daje si
dostrzec, e posługuj
si oni czsto słownictwem zaczerpnitym ze wiata
wirtualnego. Zjawisko to jest dostrzegalne zwłaszcza w komunikacji pisanej.
Przenikanie takiego słownictwa przechodzi równie do jzyka oficjalnego, uy-
wanego w mediach, np. w przekazach dziennikarskich. Rozwój technologii tele-
informatycznej skierował ewolucj jzyka w kierunku, który nie zawsze mona
uzna za właciwy.

Słowa kluczowe: jzyk polski, komputer, telefon komórkowy, poprawno,

stylistyka, ortografia.

Language of Internet and text messages as threat for stylistic

od polish language

Abstract
In everyday life, especially while talking with young people can be noticed
that they often use the vocabulary borrowed from the virtual world. This phe-
nomena is especially visible in the written form of communication. Permeation
of such vocabulary occur also in then official language, used in media, e.g. in
journalistic transmissions. Development of information technology directed the
evolution of language in the way, which not always can be considered as appro-
priate.

Key words: polish language, computer, cellular phone, correctness, stylistics,

orthography.

327