GEMİ ORGANİZASYONU VE BAKIM - TUTUM

1. GEMİ ORGANİZASYONU :

a. Bir geminin kullanılış maksadına uygun olarak, hizmetini tam verebilmesi için
geminin canlılığını sağlayan bireylerin ve bölümlerin, bir uyum içinde çalışması gerekir. Bu
duruma göre gemiler tipi ve büyüklükleri ne olursa olsun, bir kuruluş ve örgütlenme ile
faaliyetlerini sürdürürler. Gemi büyüdükçe bu kuruluş içine yeni bireyler ve bölümler dâhil
edilir.

b. Genelde bir gemi hizmetler yönünden, iki ana kısımdan oluşur.

— GÜVERTE kısmı.
— MAKİNE kısmı.

Bu kısımları oluşturan bireyler, ZABİTAN ve TAYFA olarak ikiye ayrılmıştır.

Şematik olarak normal bir geminin tayfa ve zabitan bireyleri aşağıda olduğu gibidir.

KAPTAN (MASTER) BAŞ MAKİNİST (CHIEF ENGINEER)

II. KAPTAN ( CHF OFFICER)
III. KAPTAN (2nd OFFICER)
IV. KAPTAN (3rd OFFICER)
TELSİZ ZABİTİ (RADIO OFFICER)
----------------------
GÜVERTE LOSTROMOSU (REİS)
(BOATSWAIN)
USTA GEMİCİ (ABLE SEAMAN)
USTA GEMİCİ (ABLE SEAMAN)
USTA GEMİCİ (ABLE SEAMAN)
GEMİCİ (ORDINARY SEAMAN)
GEMİCİ (ORDINARY SEAMAN)
GEMİCİ (ORDINARY SEAMAN)
MİÇO (DECK BOY)
II. MAKİNİST (II. ENGINEER)
III. MAKİNİST (III. ENGINEER)
IV. MAKİNİST (IV. ENGINEER)
ELEKTRİK ZABİTİ (ELECTRIC OFFICER)
---------------------------
MAKİNE LOSTROMOSU
(DONKEYMAN)
YAĞCI (OILER / MOTORMAN)
YAĞCI (OILER / MOTORMAN)
YAĞCI (OILER / MOTORMAN)
SİLİCİ (WIPER)
SİLİCİ (WIPER)
SİLİCİ (WIPER)

AŞÇI (COOK)
KAMAROT (STEAWARD)
KAMAROT (STEAWARD)

c. Gemideki bu bireyler başta GEMİ KAPTANI olmak üzere hizmet bağlantısı

bakımından, branşları ile ilgili amirlerine karşı görev bakımından sorumludurlar. Gemi
II.KAPTAN’I geminin disiplin amiri olup, bu konuda Gemi Kaptanına karşı sorumlu olarak
görevini yürütür.

ç. Devamlı faal olan bir geminin, günün 24 saatlik sürecinde hizmetleri süreklilik arz
eder. Bu itibarla hizmetlerin aksamadan yürütülmesi açısından günün 24 saati ( 4 saatlik
VARDİYA’LARA ) bölünmüştür. Seyir halindeki bir gemide geminin seyri GÜVERTE ve
MAKİNE olarak, bu vardiya saatleri esas alınarak idame ettirilir.

1
 d. VARDİYA (WATCH) : Gemilerin liman ve seyir faaliyetlerinin kesintisiz olarak
yürütülmesini sağlamak maksadıyla, belirlenen periyotlara göre gemi personeli tarafından
dönüşümlü olarak tutulan nöbet. Seyir halinde dörder saatlik vardiya sistemi uygulandığı
takdirde, vardiyalar aşağıdaki şekilde adlandırılır.

PERİYOT
00.00 – 04.00
04.00 – 08.00
08.00 – 12.00
12.00 – 16.00
16.00 – 20.00
20.00 – 24.00

Bu vardiya saatleri ticaret gemilerinde, devamlı ve her vardiyanın zabitanı ile tayfası
belirlenmiş olarak görev yapar. Ancak çok uzun süreli seyirlerde, bazı gemilerde ve
Donanma gemilerinde bu vardiyalar arasında, yapılan bir uygulama ile vardiya saatleri
döner şekilde düzenlenir.

2. GEMİ ROLESİ ( REGÜLESİ ) :

a. Bir geminin kullanılış maksadına uygun olarak gerek limanda ve gerekse seyir
halinde iken, gemi personeli sabit bir sayıda olmasına rağmen, gemi içi hizmetleri geminin
içinde bulunduğu duruma göre çok değişik görevler içerir.

b. Tümünün yapılması gerekli bu görevler için her göreve ayrı eleman vermek
mümkün olamayacağı gibi gemi içinde bulunduğu her duruma göre, yapılması gerekli işleri
gemiyi donatan personel arasında, yetenekleri oranında taksim etmek suretiyle geminin
her durumuna göre tüm işlerin adamı belirlenir.

GEMİ ROLESİ (SHIP’S BILL) : Bir geminin, içinde bulunabileceği değişik

durumlarda (Seyir nöbet yerleri, Aborda yerleri vb.) görevlerini emniyetle icra etmesi veya
karşılaşabileceği tehlikelerde (Denizden adam kurtarma, Gemiyi terk vb.) zamanında ve
yerinde müdahale etmesini sağlamak maksadıyla; icra edilen faaliyete bağlı olarak
donatılması gereken istasyonlar için personel görevlendirilmesini sağlayan organizasyon.

c. Gemiden ayrılan kişinin yerine yeni gelen kişi bu işletme çarkındaki mevkiye
yerleştirildiğinde, iş akışında bir aksama olmaz.

ç. ROLE her tip geminin verdiği hizmete uygun olarak düzenlenir. Gemi
hizmetlerinin en iyi düzeyde yapılabileceği durum tespit edilerek uygulanır.

d. Gemilerde roleye göre herkesin bir rakamı vardır. Bu rakamlara göre gemi
vardiyaları belirlenmiş olur, gemi vardiya’larının tespitinde temel prensip, her vardiyayı
oluşturan GÜVERTE ve MAKİNE bireylerinin, geminin müstakil hareketini sağlayacak
düzeyde olmasına dikkat edilir.

2
 ROLE NUMARASI (BILLET NUMBER) : Gemi rolesine göre, donatılan
istasyonlarda icra edilecek her bir görev için personel tahsis edilmesini sağlamak
maksadıyla,personele tahsis edilen numara.

e. Gemideki personelin ROLE esaslarına göre görevlerini bilerek yapmaları halinde

geminin her değişen duruma göre bütün işleri düzenli bir şekilde çalışır.

f. Bir gemide genel olarak ROLE yerleri aşağıda gösterildiği şekildedir;

- Demir ( FUNDO – VİRA ) yerleri,

- Aborda olma yerleri,
- Seyir nöbet yerleri,
- Yangın yara savunma ( LİMANDA ) yerleri,
- Yangın yara savunma ( SEYİRDE ) yerleri,
- Yedeğe alma, yedeğe girme yerleri,
- Gemiyi terk yerleri ( CAN FİLİKALARI VE SALLARI ),
- Denizden adam kurtarma mevkileri,
- Yükleme – Boşaltma yerleri.

g. Gemilerde bir iş düzenini sağlayan; role bir defter / cetvel içinde toplanır ve buna
ROLE DEFTERİ / CETVELLERİ denir.

Gemilerin salon, köprüüstü, makine dairesi ve koridorlarında her gemi adamının

hangi acil durumda, nerede görevli olduğunun yazılı olduğu “ROLE CETVELLERİ” adı
verilen bir çeşit planlama ve organizasyon listeleri asılır. Bu role cetvellerinde acil
durumlara ait alarm işaretleri, bu alarm işaretlerinin duyulmasıyla gemideki personelin
hangi durumda nerede toplanacağı ve ne şekilde hareket edeceği yazılıdır.

Ayrıca her gemi adamına gemiye katılır katılmaz role cetvelindeki yerini belirten
adına düzenlenmiş “role kartı” verilir. Gemiye katıldıktan sonraki ilk fırsatta gemi adamı
role kartındaki görevini, alarm işaretlerini, can filikalarının ve can sallarının yerleri ile
yangın söndürme donanımlarının yerlerini çok iyi öğrenmelidir. Role kartları kamaralarda
hemen görülebilecek ve acil durumda hemen alınabilecek bir yere konulmalıdır.

Her ekibin bir amiri bulunur. Amirler, kendi ekiplerindeki gemi adamlarını ve acil
durumdaki görevlerini bilmelidir. Kendilerinden sonra gelen sorumluda da mürettebatın bir
listesi bulunur. Ekip amirinin kim olduğu veya onun yokluğunda kimin amir olacağı role
cetvellerinde yazılmıştır. Ayrıca her ekipte bir güverte zabiti görevlendirilmiştir.

Rolede; personel değişimlerinde şahıs isimlerinin silinerek yeni gelen personelin

isimlerinin yazılmasını kolaylaştırmak maksadıyla personel sütunu kurşun kalemle
doldurulur. Diğer hususlar sürekli olduğu için normal mürekkepli kalemle silinmeyecek
şekilde yazılır.

3
 İKİ FİLİKALI VE İKİ SALLI BİR GEMİ İÇİN GEMİYİ TERK ROLESİ ÖRNEĞİ

ğ. Gemi tüzüğüne göre en az 15 günde bir gemi personeli role talimi yapmak
zorundadır. Tüm gemi personeli de bu talime katılmakla yükümlüdür.

h. Role Talimlerinin Önemi;

Denizde beklenmedik kayıpları önlemek ve acil durumların zor şartlarına karşı hazır
bulunmak için daha önce de bahsedildiği gibi belirli ararlıklarla role talimleri yapılır. Bu
talimler gerçeğe uygun ve acil duruma en yakın şekilde gerçekleştirilmektedir. Acil
durumlarda personelin görevlendirilmesi, teçhizat ve donanımların paylaştırılıp, ekiplerin
ve amirlerin belirlenmesi başarı için en önemli aşamadır. Role talimleri de bu planlamanın
sahneye konulduğu uygulamalı denemelerdir.

Gemilerde yapılan eğitim ve talimlerde üç esas söz konusudur;

- Organizasyon
- Teçhizatların kullanılması
- Bakım tutum

4
 Yapılan talimlerle, acil bir durumda hangi teçhizatların kullanıma hazır olduğu ve
bunların nasıl kullanılacağı öğrenilir. Can kurtarma çalışmasının esası, beraber hareket
etmek ve iş bölümü yapmaktır. Bu sayede herkesin öncelikle ne zaman, nereye gideceğini
ve ne yapacağını öğrenmesi sağlanır. Ayrıca, talimler sırasında çalışmayıp, boşalmış veya
bozulmuş yâda hiç olmayan cihaz ve donanımların tespit edilerek gerekli bakım – tutum ve
alımın yapılması sağlanır.

Her gemi adamı ayda en az bir defa gemiyi terk ve yangınla mücadele talimine
katılmalıdır. Bir önceki talimde gemi mürettebatının %25’inden fazlası bulunmamışsa gemi
limandan ayrıldıktan 24 saat içinde gemiyi terk talimi yapılmalıdır. Yolcu gemilerinde ise
yolcular bindikten sonraki 24 saat içinde yapılmalıdır.

Role talimleri yapılırken;

 Talime ait alarm verilir ve umumi anons yapılır.
 Toplanma yerinde tüm mürettebat ve varsa yolcular can yeleklerini giymiş
şekilde toplanır.
 Role talimlerinde fark edilen her türlü yanlışlık, eksiklik ve bozukluk vakit
geçirilmeden amire bildirilmeli veya düzeltilmelidir.
 Bir role taliminde yer alamayan kimse diğer role taliminde mutlaka görev
almalıdır.
 Role talimleri sırasında olaylar çok iyi izlenmeli ve verilen talimatlar dikkatle
dinlenmelidir.

Amir olan kişinin acil durumda çeşitli nedenlerden dolayı bulunamayacağı ve

görevini başka birinin devralması gerektiği göz önüne alındığında; role talimine komuta
edecek yeni personelin bilgili olmasına dikkat edilmelidir.

3. GEMİ BAKIMI:

a. Genel:

(1) Bir geminin deniz üzerindeki doğal etkenler sonucu; donanım ve materyalinin
oksidasyon nedeniyle korozyona uğraması ve yıpranması, paslanması doğal bir olaydır.
Gemilerin yapılarındaki donanım ve cihazların hizmet yeterliliklerini uzun süre devamlı
tutmak, ancak yüksek düzeyde bilgili ve iyi bir bakım tutumla sağlanabilir.

(2) Denizdeki bir geminin tamamını etkisi altında bulunduran rutubet ve

oksidasyon eylemi, demir ve çelikten yapılmış malzeme üstünde, PAS oluşmasına neden
olur.

(3) Paslanmaya maruz kalmış malzeme yüzeyinde korozyon ve çürüme ile

beraber oynak kısımlarda tutukluğa neden olur, bu durum malzemenin çalışmasını aksatır.

Bu durumu engellemek, paslanmayı durdurmak maksadıyla; donanım ve

malzemenin doğal etkene açık yüzeylerinin hava ile temasını kesecek önlemler almak ve
oksidasyon eylemi durdurulmaya çalışılmalıdır. Bu konuda en etkili işlem, yüzeylerin boya
ile kapatılmasıdır. Çağımızda paslanmayı önleyici değişik çeşitlerde boyalar kullanıldığı
gibi, yüzeyleri oksitlenmeyen metallerle kaplamak da ayrı bir koruma yöntemidir.

5
 (4) Bir geminin bakım tutumu aşağıda açıklanan genel konular altında toplanabilir;

 Tekne bakım tutumu,

 Donanım bakım tutumu,
 Makine bakım tutumu,
 Cihaz araç ve gereç bakımı.

(5) Gemi bakımında boya en önemli unsurdur. Sürüldüğü yüzeyin hava ile
temasını keserek koruyucu bir tabaka oluşturduğu gibi, içine katılan renkler ile de temiz ve
güzel bir görünüm sağlar. Gemilerde boya işlerinde hizmetin devamlılığını sağlamanın çok
önemli olduğu gibi, pahalı bir madde olması itibariyle iyi bilinmesi ve incelenmesi gerekli bir
husus olduğu aşikârdır. Böylesine önemli bir konu “ BOYA VE BOYACILIK “ adı altında
önceki derslerimizde işlenmiştir.

4. GEMİDE BAKIM - TUTUM VE PLANLI BAKIM SİSTEMİ:

a. Gemide cihaz ve sistemler üretildikleri dizayn kriterlerine göre kendilerinden

beklenen fonksiyonları icra etmek maksadıyla imal edilirler ve bu fonksiyonları yerine
getirebildikleri sürece “SAĞLAM” olarak nitelendirilirler.

b. Cihaz ve sistemler kullanıldıkça, kendilerinden beklenen tüm fonksiyonları çeşitli

nedenlerle dizaynda öngörülen limitler içinde yerine getiremezler. Bu özellik, ya istenen
fonksiyonun tamamen yerine getirilememesi yada fonksiyonun istenen sınırlar içinde
yerine getirilmemesi şeklinde ortaya çıkar. Her iki halde cihaz ve sistemler “ARIZALI”
olarak ifade edilirler.

 Arıza: Bir cihaz/sistemin kendisinden beklenen fonksiyonlardan bir yada bir

kaçını istenen limitler içinde yerine getirememesi durumudur.

Sağlam ve arızalı kavramları belirli şartlarda belirli bir gözleyiciyi tatmin

etme etmeme şeklinde tanımlanır. Arızalı cihaz/sistemin fonksiyonunu yerine
getirebilmesi için üzerinde bir takım işlemler yapılması gerekir. Bu faaliyetler
“ONARIM” olarak adlandırılır.

 Onarım: Bir cihaz/sistemin tamamen veya öngörülen limitlere göre yitirdiği

değerlendirilen bir fonksiyonu, tekrar yapabilmesi için üzerinde yapılan
işlemdir.

 Bakım: Bir arıza henüz oluşmadan bu arızayı önlemek üzere yapılan

faaliyetlerdir. Gerek üreticiler, gerek kullanıcılar cihaz/sistemin sağlam
kalabilmesi için pek çok bakım yöntemleri geliştirmişlerdir.

c. Planlı Bakım Sistemi:

Planlı bakım sisteminin amacı arızaları önleme/teşhisidir. Bu maksatla basit ve

standart usullerle tüm cihaz ve sistemlere ait Koruyucu Bakımların (KB) planlamasını,
uygulamasını ve kontrolünü öngörür. Cihaz ve sistemlere uygulanacak koruyucu bakım
türleri aşağıdadır;

 Sabit Zamanlı Bakım: Çalışma saati yada takvime göre (hangisi önce
gelirse) planlanıp, Bakım İşletme Kartlarına (BİK) göre mutlaka yapılması
gereken bakımlardır.

6
  Durum Muayenesi Esaslı Bakım: Cihaz ya da elemanlar üzerinde planlı
olarak ölçme, gözlem ve kontroller yapılmasını ve alınan sonuçlara bağlı
olarak yapılacak işlemlerin belirlenmesini öngören bakımlardır.

 Arıza Teşhisi Esaslı Bakım: Cihaz ya da sistem fonksiyonlarının normal

olarak gözlenemediği durumlarda sistem/cihaz çeki ve bazı ölçümlere dayalı
bakım faaliyetleridir.

 Kontrol Bakımı: Herhangi bir bakım işlemi yapılmadan planlı olarak sadece
çalışma çeki uygulanan cihazlara yapılan bakım işlemleridir.

Cihaz/sistem arızalı ise fabrika seviyesinde bakım/onarım faaliyetlerini

öngörür.

d. Planlı Bakım Sisteminin Faydaları:

 Herhangi bir arıza durumunu daha önceden bilmemize yardımcı olur.

 Sistem, cihaz ve materyalin çalışma saatini, ömrünü uzatır.

 Miadı dolmuş parçaları daha önce değiştirerek doğması muhtemel daha

büyük arızaları önler.

 Para ve zamandan tasarruf sağlar.

 Hayati tehlikeleri önler.

 Geminin duruş gücünü etkileyecek arızaların oluşma olasılığını azaltır.

Gemilerde uygulanan Planlı Bakım Sistemi temel olarak Koruyucu Bakımı

esas alır.

e. Koruyucu Bakımın Yararları:

 Sistemin kullanılabilirliğini her zaman yüksek tutar.

 Daha az büyük boyutlu onarımlar, daha az sıklıkta onarımlar uygulanmasını

sağlar.

 Yüksek bakım maliyetlerinin araştırılıp bulunmasını sağlar.

 Yedek parça kontrolü yapılarak stok düzeylerinin azaltılmasını sağlar.

 Personel için daha güvenli bir çalışma ortamı sağlar.

7
5. GEMİDE BAKIM - TUTUM VE PLANLI BAKIM SİSTEMİ UYGULAMASI
ESNASINDA ALINMASI GEREKEN EMNİYET TEDBİRLERİ:

a. Çalışmaya Başlamadan Önce Alınması Gereken Emniyet Tedbirleri:

 Emniyet tedbirleri en iyi görülebilecek bir yere levha, plaka, işaret veya
herhangi bir madde üzerine yazılı şekilde asılmalıdır. Sistem, cihaz ve
şalterler üzerinde o devrede çalışıldığını gösteren geçici ikaz levhaları
asılmalı, bunlara riayet edilmeli ve dokunulmamalıdır. Planlı Bakım Sistemi
uygulaması esnasında kullanılan geçici ikaz levhaları bakım tutumdan sonra
mutlaka kaldırılmalıdır.

 Elektrik yangınlarında söndürücü olarak karbon dioksit kullanılmalıdır.

 Herhangi bir portatif elektrik cihazı kullanılmadan önce kontrol edildiğini

gösteren bir etiketi var olup olmadığı gözle kontrol edilmelidir. İlaveten cihaza
takılmış fiş ve kablo ile uzatma kablosu üzerinde herhangi bir kopma, kırılma,
açıkta kalmış tel veya bozuk fiş olup olmadığı gözle kontrol edilmelidir.
Herhangi bir cihazın fişi elektrik prizine takılmadan önce cihazın “OFF”
konumunda olmasına dikkat edilmelidir.

 Seyyar kablolar sık sık muayene edilmeli, kabloda sıyrıklar, çatlaklar, priz ve
fişlerinde hasarlar olmadığı görülmelidir. Seyyar kablolar uygun boy ve
kesitte olmalı, ekli seyyar kablo kullanılmamalıdır. Kablo keskin köşeli
yerlerden geçirilmemeli, kapı, kaporta geçişlerinde kapı ve kaportaların
kapanıp kabloyu kesmemeleri için gerekli önlem alınmalıdır. Bir cihazın
kısmen veya tamamen sökümünde cihazdaki topraklamalar, bağlantılar ve
şasi gibi emniyetler ortadan kalkacağı için personel özel emniyet tedbirleri
almalıdır.

b. Cihaz Üzerinde Çalışırken Alınması Gerekli Emniyet Tedbirleri:

 Füyuz ve sigortaları değiştirirken Füyuz maşası kullanılmalıdır. Sıcak

elektron lambaları çıplak el ile çıkarılmamalı, asbestos eldiven veya lamba
maşası kullanılmalıdır.

 Enerjili devre, sistem, cihaz üzerinde mecbur kalınmadıkça çalışma

yapılmamalıdır.

 Elektrikli devre üzerinde herhangi bir çalışma yapılmadığına emin

olunmalıdır.

 Mümkün olduğu kadar kuru el, elbise ve ayaklar ile çalışılmalıdır. Eğer ıslak
veya rutubetli bir bölgede çalışmak icap ederse kuru bir satıhta veya iletken
olmayan ağaç ızgaralar üzerine konmuş lastik veya benzeri materyaller
üzerinde durulmalı/oturulmalıdır.

 Yüksek voltaj kapasitörlerini deşarj ederken kısa devre çubukları

kullanılmalıdır.

8
 Yüksek voltaj devreleri yakınında çalışma yapılırken lastik ayakkabı, eldiven
giyilmelidir.

 Yüksek voltaj devrelerinde tek kişi çalışmamalı, elektrik çarpmalarına ve

şoklara karşı ilk yardım yapacak düzeyde bir personel hazır bulundurmalıdır.

 Devrede olan veya halen sıcak olan cihazlar üzerinde temizlik malzemesi
(tetraklorür, solven) kullanılmamalıdır.

 Cihaz üzerinde lehim işleri yapılırken havyanın sıcak olduğu unutulmamalı

gelişi güzel yere bırakılmamalı, fazla miktarda lehim kullanılmamalıdır. Havya
temizlerken bezi elde tutmayıp bir yere koyarak silmelidir.