«ΜΟΣΚΩΒ – ΣΕΛΗΜ»

Το διήγημα «Ο Μοσκώβ – Σελήμ» θεωρείται το αριστούργημα του Βιζυηνού. Γράφτηκε μετά το 1886 και
δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Εστία, όταν ο ίδιος νοσηλευόταν στο ψυχιατρείο. Ο συγγραφέας απέφυγε να
δημοσιεύσει το διήγημα ίσως επειδή είχε επιφυλάξεις για την υποδοχή του από το ελληνικό αναγνωστικό κοινό,
αφού ο κεντρικός ήρωας – προς τον οποίο ο Βιζυηνός εκφράζει συμπάθεια – είναι ένας Τούρκος.

ΘΕΜΑ : Ο Μοσκώβ – Σελήμ και οι σημαντικότερες πτυχές της ζωής του ( παιδική ηλικία, στρατιωτική δράση,
θάνατος ) : συμβολίζουν το τραγικό στοιχείο στην καθημερινή ζωή του ανθρώπου.

ΤΙΤΛΟΣ : Συνδέει δύο διαφορετικές εθνικότητες, τη ρωσική και την τουρκική.

ΧΩΡΟΣ : Ανατολική Θράκη ( κοντά στην πηγή Καινάρτζα ), όπου βρίσκεται το σπίτι του Μοσκώβ – Σελήμ, αλλά
και το πατρικό σπίτι του Μοσκώβ – Σελήμ, το χαρέμι ενός μπέη, και τα μέτωπα της στρατιωτικής δράσης του
βασικού ήρωα.

ΧΡΟΝΟΣ : Ο χρόνος της ιστορίας – μύθου εκτείνεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του Μοσκώβ – Σελήμ. Ο
χρόνος της αφήγησης καλύπτει λίγες μέρες : τη μέρα γνωριμίας του αφηγητή με τον ήρωα, το επόμενο πρωινό
και τη μέρα του θανάτου του Μοσκώβ – Σελήμ, που συντελείται αργότερα.

ΠΡΟΣΩΠΑ : Κύρια ( ο αφηγητής, ο Μοσκώβ – Σελήμ, η μητέρα και ο πατέρας του Μοσκώβ – Σελήμ ) και
δευτερεύοντα ( ο ντόπιος συνοδός του αφηγητή, ο Χασάν, αδελφός του Μοσκώβ – Σελήμ, ο λιποτάκτης, ο
Φράγκος γιατρός, ο γιατρός του Μοσκώβ – Σελήμ ).

ΔΟΜΗ : α’ ενότητα : ( 1ο κεφάλαιο, « Έχει μανία με τους Ρούσους» ) = η γνωριμία

του αφηγητή με το Μοσκώβ – Σελήμ. β’ ενότητα : (2ο κεφάλαιο, «Να τον
αγαπήσει ο πατέρας») = α) Ο Μοσκώβ – Σελήμ περιγράφει τη σχέση του με τη μητέρα και με τον πατέρα του
και β) Ο ήρωας παρουσιάζει τη στρατιωτική δράση και τον τραυματισμό
του. γ’ ενότητα : (3ο κεφάλαιο, «Και ο Τούρκος έμεινε Τούρκος») = Ο
αφηγητής περιγράφει τις τελευταίες στιγμές του Μοσκώβ – Σελήμ.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ : α) Ο Μοσκώβ – Σελήμ είναι μελαγχολικός, με εύθραυστη διανοητική και ψυχική ισορροπία. Η
συναισθηματική του διαταραχή και οι εμμονές που έχει σχετικά με τους Ρώσους οφείλονται στην κακή σχέση
που ανέπτυξε με τον πατέρα του ( λατρεία προς αυτόν αλλά σκληρή απόρριψή του από αυτόν ) και στην για
πολλά χρόνια «ταύτιση» με την μητέρα του ( υπερβολική αγάπη και εξάρτηση από τα συναισθήματά της ). Ο
διχασμός της προσωπικότητάς του εκφράζεται με το διχασμό στην εθνική του ταυτότητα και αυτό που επιζητά
είναι ανθρωπιά, δικαιοσύνη και τρυφερότητα. Γενικά , είναι συμπαθής, απλοϊκός, αγαθός και αφελής, γενναίος,
ανιδιοτελής, καλοσυνάτος, με αυταπάρνηση και καρτερία. β) Ο αφηγητής διακρίνεται για την οξύτητα του
πνεύματός του, την παρατηρητικότητα, το χιούμορ και την ευστροφία του. Συμπεριφέρεται, επίσης, με ευγένεια,
καλοσύνη και συμπάθεια στον παράξενο αλλόθρησκο.

ΤΕΧΝΙΚΗ : Ηθογραφία με έντονα κοινωνικά και ψυχογραφικά στοιχεία. Η αναφορά στο βασικό ήρωα γίνεται με
νατουραλιστικό τρόπο ( παρατήρηση και καταγραφή ), αληθοφάνεια, λυρισμό και δραματικότητα. Άλλο στοιχείο
τεχνικής είναι η ιστορική και ιδεολογική πλάνη του συμπαθή Τούρκου, που τον συνοδεύει μέχρι τη στιγμή του
θανάτου του.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ : Ο αφηγητής είναι δραματοποιημένος ( συμμετέχει στην ιστορία ) ως αυτόπτης

μάρτυρας και ακροατής της ιστορίας του βασικού ήρωα.. Είναι, δηλαδή, αφηγητής – παρατηρητής. Αφηγείται σε α’
πρόσωπο (πρωτοπρόσωπη αφήγηση ). Η εστίαση είναι εσωτερική ( ο αφηγητής γνωρίζει μόνο όσα
υποπίπτουν στην αντίληψή του ). Χρησιμοποιείται ως προλογιστής και επιλογιστής, ενώ παραχωρεί το λόγο στο
βασικό ήρωα, που αφηγείται σε α’ πρόσωπο τα βιώματά του ( εγκιβωτισμένη αφήγηση, εναλλαγή αφηγητών ). Η
εστίαση παραμένει εσωτερική ενώ ο αφηγητής είναι ομοδιηγητικός – αυτοδιηγητικός.

ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ : Αφήγηση με παρεμβολή της περιγραφής ( του κεντρικού ήρωα ) και σύντομοι διάλογοι.

ΧΡΟΝΟΣ ΑΦΗΓΗΣΗΣ : Ο πρώτος αφηγητής αφηγείται τα γεγονότα με τη φυσική χρονική σειρά, ενώ ο δεύτερος
χρησιμοποιεί την αναδρομική αφήγηση ( αναφέρεται σε γεγονότα προγενέστερου χρονικού σημείου ). Κυρίαρχος
χρόνος είναι ο αόριστος.
ΒΙΩΜΑΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ : Παρατηρούνται κοινά βιώματα του ήρωα και του συγγραφέα ( στέρηση του πατέρα και
της αγάπης του, έλλειψη κοριτσιού στην οικογένεια, ξενιτιά, συμβίωση με τους Τούρκους στην Ανατολική
Θράκη ).

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ : Οθωμανικός τρόπος ζωής, ήθη, έθιμα ( πατριαρχική δομή οικογένειας, χαρέμι,
υποβαθμισμένη ζωή των γυναικών στο χαρέμι, πολυγαμία των μπέηδων, διαφορετικοί ρόλοι ανδρών και
γυναικών ), παρακμιακό κοινωνικό πλαίσιο ( αναξιοκρατία, τυφλή υπακοή στο Σουλτάνο, ρουσφέτια ).

ΕΚΦΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΣΑ : Λιγοστές μεταφορές και παρομοιώσεις

ΓΛΩΣΣΑ : Όταν αφηγητής είναι ο Μοσκώβ – Σελήμ η γλώσσα είναι απλή δημοτική με στοιχεία προφορικού
λόγου, ενώ όταν αφηγητής είναι ο αρχικός (αφηγητής) η γλώσσα είναι λόγια και επιτηδευμένη.

ΥΦΟΣ : Άμεσο, ζωντανό, φυσικό και ευχάριστο.