23.06.

2021 Dariusz Kotyk

1.Cel ćwiczenia
Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z metodami pomiaru temperatur.
Praktyczne przeprowadzenie doświadczenia oraz sprawdzenie termometrów
oporowych, sprawdzenie termopar i zbadanie bezwładności pomiaru temperatury za
pomocą termometrów rozszerzalnościowych cieczowych.

1.2 Definicje
Temperatura – jest to miara stanu cieplnego danego ciała. Jeżeli posiadamy dwa
ciała o takiej samej temperaturze to w bezpośrednim kontakcie ciała te nie wymienią
się ciepłem, jeżeli ciała posiadają różne temperatury nastąpi ich wyrównanie. Jest to
jeden z parametrów termodynamicznych.
Skala Kelwina – Jest to skala zaczynająca się od 0 [K] (tzw. zero absolutne)
temperatura krzepnięcia wody wynosi 273.15 [K]. Jednostką tej skali jest Kelwin
1[K]. Używana w fizyce w obliczeniach termodynamicznych.
Skala Celsjusza- Jest to skala najpopularniejsza w użyciu. Używana do określania
temperatury ciała, otoczenia, materiałów. Temperatura krzepnięcia wody wynosi
0°C. Temperatura wrzenia wody 100°C. Jednostką tej skali jest Celsjusz 1[°C]
Skala Farenheita-Jest to skala popularna w USA. Temperatura krzepnięcia wody
wynosi 32°F, temperatura wrzenia wody wynosi 212°F. Rzadko używana w krajach
europejskich. Jednostką temperatury jest Farenheit 1[°F].
1
2. Badanie termometrów oporowych.
2.1. Stanowisko pomiarowe związane z termometrami oporowymi.

Rys. 1. Schemat stanowiska pomiarowego związanego z termometrami oporowym

1-czujnik termometru oporowego, 2-czujnik termometru termistorowego, 3-mostek zrównoważony

4-termometr cyfrowy, 5-termometr wzorcowy, 6-termostat, 7-termometr kontaktowy

2.2. Metodyka pomiarowa związana z termometrami oporowymi.

1)Uruchomienie grzałki
2)Ustawienie zadanej temperatury
3)Odczekanie na równowagę temperaturową
4)Odczytanie temperatur z termometru termistorowego i kontaktowego
5) Wyznaczenie R z mostka.
6)Zwiększenie temperatury termostatu do następnej zadanej temperatury
7)Czynności z punktu 3),4) i 5) powtarzamy do osiągnięcia 10 pomiarów
8)Zakończenie pomiarów

2
2.3. Tabela pomiarowa
Tabel 1. Wyniki cechowania termometrów oporowych

Termometr Termometr Błąd bezwzględny dla

Termometr oporowy Pt-100
wzorcowy termistorowy termometru
Lp termistoroweg
twz tt R oporowego
tr o
[°C] [°C] [Ω] [°C] |Δtt|=|tt-twz|[K] |Δtr|=|tr-twz|[K]
1 32,5 32,0 112,3 31,62 0,5 0,9
2 34,0 34,0 112,9 33,17 0,0 0,8
3 37,5 37,0 113,9 35,76 0,5 1,7
4 42,5 42,0 115,8 40,68 0,5 1,8
5 47,0 46,5 117,3 44,56 0,5 2,4
6 51,5 51,0 119,3 49,75 0,5 1,7
7 55,5 55,0 120,7 53,39 0,5 2,1
8 58,5 59,5 121,8 56,25 1,0 2,2
9 61,0 --- 123,8 61,46 --- 0,5
10 64,0 --- 124,2 62,50 --- 1,5

2.4. Przykład obliczeniowy

a) obliczenie temperatury z termometru oporowego
A=3,90802¿ 10−3 ¿]

B=-5,802¿ 10−7 ¿]
𝑅𝑜=100[Ω]
2
0= R0∗B∗t r + r∗A∗t r + R0−R t
2
Δ¿(R o∗A) −4∗R0∗B∗(R0 −Rt )

a=100∗( −5,802∗10−7 )[° C∗Ω ¿

b=100∗3,90802∗10−3 [° C∗Ω ¿
c=100−120,7 [Ω ¿
Δ¿ b2 −4∗a∗c
Δ¿0,14792224

T r 1= −b− √ ∆ =6684,54[° C ¿
2∗a

T r 2= −b+ √ ∆ =53,39 [° C ¿
2∗a
Wykorzystane równanie kwadratowe jest słuszne w zakresie od 0 do 850 [°C] w
związku z czym odrzucamy temperaturę w zakresie i odrzucamy tą z poza zakresu.

3
b) Obliczenie błędu bezwzględnego
- dla termometru termistorowego
|Δtt| = | tt – twz | [oC]
|Δtt3| = | 37 – 37,5 | = 0,5 [oC]
- dla termometru oporowego
|Δtr| = | tr – twz | [oC]
|Δtr7| = | 53,39 – 55,5 | = -2,11 [oC]

2.5. Wnioski;
Temperatura obliczona z rezystancji termometru oporowego metalowego (Pt-100)
różni się od termometru wzorcowego. Jest mniejsza od niego. Wartość błędu
bezwzględnego wacha się i trudno określić przyczyny.
Dla termometru termistorowego temperatura różni się od termometru wzorcowego.
Jest wyższa. Wielkość odchyłki jest stała dla większość odczytów i wynosi 0,5 [ oC].
Wzrasta przy ostatnim odczycie do wartości 1[oC].

4
3. Badanie termopar.
3.1. Stanowisko pomiarowe związane z termoparami.

Rys. 2. Schemat stanowiska cechowania termopar

1-Przełącznik, 2-Miliwoltomierz, 3-Termostat, 4-Pojemnik z wodą z lodem, 5-Termometr wzorcowy,

6-Termometr kontaktowy.

3.2. Metodyka pomiaru.

1) Odczytujemy temperaturę z termometru wzorcowego i siłę termoelektryczną z
miliwoltomierza i wpisujemy do tabeli.
2) Włączamy grzałkę i zwiększamy jej temperaturę o ok. 5°C.
3) Odczytujemy temperaturę z termometru i wartość siły elektromotorycznej z
miliwoltomierza dla wszystkich kanałów.
4) Czynności z punktów z 2 i 3 powtarzamy kilkukrotnie zgodnie z zaleceniem
prowadzącego.
5) Zakończenie pomiarów.

5
3.3 Tabela pomiarowa.
Tabela 3. Wyniki cechowania termopar.

Termometr Termopara Cu-Konst Termopara NiCr-Ni Błąd bezwzględny dla

wzorcowy typ T typ K termopary
Lp.
twz STE t STE t Cu-Konst NiCr-Ni
[°C] [mV] [°C] [mV] [°C] [°C] [°C]
1 23,5 0,98 24,118 0,885 22,051 0,618 1,449
2 28,0 1,187 28,988 1,061 26,344 0,988 1,656
3 33,0 1,413 34,306 1,256 31,1 1,306 1,9
4 38,0 1,638 39,6 1,45 35,831 1,6 2,169
5 43,5 1,876 45,2 1,655 40,832 1,7 2,668
6 48,0 2,091 50,259 1,84 45,344 2,259 2,656
7 53,0 2,314 55,505 2,031 50,002 2,505 2,998
8 58,0 2,56 61,294 2,241 55,124 3,294 2,876
9 69,5 2,789 66,682 2,437 59,905 2,818 9,595

Tabela 4. Zależność siły termoelektrycznej od temperatury dla termopar Cu-Konst i NiCr-Ni (wg
normy)

6
3.4 Wykresy zależności STM=f(t) z wyznaczeniem regresji liniowej.

Rys. 3. Charakterystyka STE=f(t) dla termopary Cu-Konst. Równanie y=0,0425x-0,045

Rys. 4. Charakterystyka STE=f(t) dla termopary NiCr-Ni. Równanie y=0,041x-0,0191

7
3. 5. Przykład obliczeniowy.
Z regresji liniowej dla Termopary Cu-Konst
STE = 0,0425 * t - 0,045
STE+ 0,045
t=
0,0425
STE 2+0,045 1,187+0,045
t2 = = = 28.988 [oC]
0,0425 0,0425
Błąd bezwzględny dla termopary Cu-Konst
|ΔtCu-Konst|=|tCu-Konst-twz| [°C]
|ΔtCu-Konst|=|28,988-28| = 0,988 [°C]

Z regresji liniowej dla Termopary NiCr-Ni

STE = 0,041 * t – 0,0191
STE+ 0,0191
t=
0,041
STE 2+0,0191 1,061+ 0,0191
t2 = = = 26.344 [oC]
0,041 0,041
Błąd bezwzględny dla termopary NiCr-Ni
|ΔtNiCr-Ni|=|tNiCr-Ni-twz| [°C]
|ΔtNiCr-Ni|=|26,344 – 28 | = 1,656 [°C]

3.6.Wnioski.
1. Wartość siły termoelektrycznej dla termopary Cu-konst jest większa niż jej
wartość wzorcowa.
2. Wartość siły termoelektrycznej dla termopary NiCr-Ni jest mniejsza niż jej
wartość wzorcowa.
3. Wskazane wyżej różnice przynajmniej dla jednej z termopar mogą wynikać z
niedokładności mikrowoltomierza bo na podstawie jego wskazań jest
odczytywana STE i obliczana temperatura.
4. Jest możliwe że termopary nie trzymają założonych parametrów.

8
4. Badanie bezwładności pomiaru temperatury za pomocą termometrów
rozszerzalnościowych cieczowych
4.1 Stanowisko pomiarowe związane z termometrami rozszerzalnościowymi
cieczowymi

Rys.5 Schemat stanowiska związanego z badaniem termometrów rozszerzalnościowymi cieczowymi

1-Termometr wzorcowy, 2-Termometr techniczny nieobudowany, 3-Termometr techniczny

obudowany, 4-termometr kontaktowy. 5-grzałka

4.2 Metodyka pomiarów

1)Uruchomienie grzałki
2)Przy pomocy elektronicznego układu ustawiamy temperaturę zadaną
3)Włączenie minutnika ustawionego w taki sposób by sygnalizowała pomiar co 30
sekund [s].
4) Odczytanie temperatur z termometrów i zapisanie ich w tabelce razem z
czasem
5)Pomiary kończymy gdy termometr kontaktowy osiągnie zadaną temperaturę.

9
 4.3Tabela pomiarowa
  Termometr   Termometr
techniczn techniczn
Lp. Czas y Lp. Czas y
wzorcowy wzorcowy
pomiaru bez techniczny pomiaru bez techniczny
obudowy obudowany obudowy obudowany
  τ [s] twz [°C] tbo [°C] tobu [°C]   τ [s] twz [°C] tbo [°C] tobu [°C]
1 0 23,00 24,0 23,5 28 810 49,62 50,0 49,5
2 30 25,10 26,5 24,0 29 840 49,68 50,0 50,0
3 60 27,95 29,0 24,5 30 870 49,73 50,0 50,0
4 90 30,65 32,0 25,0 31 900 49,77 50,0 50,0
5 120 33,32 34,5 26,5 32 930 49,81 50,0 50,5
6 150 35,81 37,0 28,0 33 960 49,84 50,0 50,5
7 180 38,05 39,0 30,0 34 990 49,86 50,0 50,5
8 210 39,85 40,5 31,5 35 1020 49,88 50,0 51,0
9 240 41,42 42,0 33,0 36 1050 49,90 50,0 51,0
10 270 42,68 43,5 35,0 37 1080 49,91 50,0 51,0
11 300 43,79 44,5 36,5 38 1110 49,93 50,0 51,0
12 330 44,75 45,5 37,5 39 1140 49,94 50,0 51,0
13 360 45,54 46,0 39,0 40 1170 49,96 50,0 51,0
14 390 46,21 46,5 40,5 41 1200 49,96 50,0 51,0
15 420 46,78 47,5 42,0 42 1230 49,97 50,0 51,0
16 450 47,28 47,5 43,0 43 1260 49,97 50,5 51,0
17 480 47,69 48,0 44,0 44 1290 49,98 50,5 51,0
18 510 48,04 48,5 44,5 45 1320 49,98 50,5 51,0
19 540 48,33 49,0 45,5 46 1350 49,98 50,5 51,0
20 570 48,59 49,0 46,0 47 1380 49,98 50,5 51,0
21 600 48,80 49,0 47,0 48 1410 49,99 50,5 51,5
22 630 48,99 49,5 47,5 49 1440 49,99 50,5 51,5
23 660 49,14 49,5 48,0 50 1470 49,99 50,5 51,5
24 690 49,27 50,0 48,0 51 1500 49,99 50,5 51,5
25 720 49,38 50,0 48,5 52 1530 49,99 50,5 51,5
26 750 49,47 50,0 49,0 53 1560 49,99 50,5 51,5
27 780 49,56 50,0 49,5 54 1590 50,00 50,5 51,5
Tabela 5. Wyniki pomiarów

10
4.4 Wykres

Wykres zależności temperatury od czasu

55,00

50,00

45,00
Temperatura [°C]

40,00

35,00

30,00

25,00

20,00
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600

τ[s]

t wzorcowe
t bez obudowy
t obudowanego

Rys. 6. Wykres zależności temperatury od czasu dla badanych termometrów

3.5 Wnioski
5. Szybkość reakcji (zmian temperatury) termometru bez obudowy jest zbliżona
do termometru wzorcowego.
6. Termometr z obudową nagrzewał się wolniej od termometru wzorcowego,
wynika to z tego że obudowa ogranicza przekazywanie ciepła do termometru,
więc ma on większą bezwładność od termometru bez obudowy przez co
wyrównanie temperatury jest wolniejsze od termometru bez obudowy. Można
więc stwierdzić że termometr bez obudowy jest lepszy do szybszych
pomiarów.

11