Laboratorium Podstaw Fizyki

Nr. ćwiczenia: 20
Temat ćwiczenia: Skalowanie termopary i wyznaczanie temperatury
krzepnięcia stopu Wooda
Imię i nazwisko prowadzącego kurs: Dr inż. Janusz Bożym

Wykonał:
Imię i Nazwisko Łukasz Kołtun
Nr. Indeksu 247361
Wydział Mechaniczny

Termin zajęć: Czwartek 9.15 – 11.00

Numer grupy ćwiczeniowej
Data oddania sprawozdania
Ocena końcowa

Zatwierdzam wyniki pomiarów.

Data i podpis prowadzącego zajęcia…………………………………………………….

Adnotacje dotyczące wymaganych poprawek oraz daty otrzymania

poprawionego sprawozdania
1. Wstęp
Celem ćwiczenia 20 było skalowanie termopary, wyznaczenie
współczynnika termoelektrycznego termopary i temperatury
krzepnięcia stopu metali (stopu Wooda). Termopara składa się z
dwóch różnych przewodników, do działania wykorzystuje zjawisko
Seebecka (siła elektromotoryczna powstaje, gdy w obwodzie
zawierającym dwa różne metale lub półprzewodniki złącza znajdują się
w różnych temperaturach). Współczynnik termoelektryczny określa
jakie napięcie wytwarza się na termoparze, jeśli zmiana temperatur
jest równa 1K.

∆𝑈
α=
𝑇 − 𝑇0
Gdzie:
α − współczynnik termoelektryczny
∆U − zmiana napięcia
T − temparatura końcowa
𝑇0 − 𝑡𝑒𝑚𝑝𝑒𝑟𝑎𝑡𝑢𝑟𝑎 𝑝𝑜𝑐𝑧ą𝑡𝑘𝑜𝑤𝑎

Rys.1 Schemat termopary

𝑇1 , 𝑇2 − temperatury w miejscach styku metali

A, B − różne metale, bądź półprzewodniki
2. Schemat doświadczenia

3. Przebieg pomiarów
3.1. Skalowanie termopary

Wykonywanie doświadczenia zacząłem od napełnienia termosu

mieszaniną wody z lodem, później nalałem do stalowego garnka
wodę do 2 cm poniżej górnej krawędzi. Garnek postawiłem na
kuchence elektrycznej i przykryłem pokrywką. Jedno spojenie
termopary umieściłem w termosie, a drugie przez otwór w
pokrywce garnka zanurzyłem w wodzie. Włączyłem cyfrowy
termometr i przez otwór w pokrywce garnka zanurzyłem jego w
wodzie. Podłączyłem termoparę do miliwoltomierza i włączyłem
go, następnie włączyłem kuchenkę elektryczną do sieci.
Przeprowadziłem skalowanie, tzn. w zakresie od 24°C do 84°C
notowałem co 2°C wartości temperatury i odpowiadające im
wartości napięcia.
 3.2. Wyznaczenie temperatury krzepnięcia stopu metali

Spojenie termopary wyjąłem z pokrywy garnka i umieściłem w

tyglu ze stopem metali. Tygiel postawiłem na włączonej
kuchence elektrycznej i ogrzewałem stop, póki nie uzyskał
płynnego stanu w całej objętości. Następnie wyłączyłem
kuchenkę, zdjąłem tygiel z kuchenki i umieściłem go na
podstawce. W czasie procesu chłodzenia stopu co 30 s
notowałem czas i napięcie termoelektryczne do wartości
napięcia odpowiadającej temperaturze ok. 40C zanotowanej
podczas skalowania termopary.

4. Wyniki pomiarów i obliczenia

4.1. Skalowanie termopary

W tabeli zawarte zostały wyniki pomiarów temperatury wody,

napięcia na stykach woltomierza oraz współczynnik termoelektryczny
termopary.
Dla każdego wiersza obliczyłem α, korzystając ze wzoru
𝑈𝑖
𝛼𝑖 =
𝑇𝑖 − 𝑇0

𝑇0 = 0 °𝐶

l.p T (°C) U(mV) α(V/°C)

1 28 1,05 0,0375 16 58 2,3 0,0397
2 30 1,12 0,0373 17 60 2,37 0,0395
3 32 1,2 0,0375 18 62 2,47 0,0398
4 34 1,3 0,0382 19 64 2,57 0,0402
5 36 1,38 0,0383 20 66 2,65 0,0402
6 38 1,47 0,0387 21 68 2,76 0,0406
7 40 1,55 0,0388 22 70 2,85 0,0407
8 42 1,62 0,0386 23 72 2,94 0,0408
 9 44 1,7 0,0386 24 74 3,03 0,0409
10 46 1,79 0,0389 25 76 3,12 0,0411
11 48 1,88 0,0392 26 78 3,21 0,0412
12 50 1,97 0,0394 27 80 3,3 0,0413
13 52 2,06 0,0396 28 82 3,39 0,0413
14 54 2,15 0,0398 29 84 3,48 0,0414
15 56 2,21 0,0395

u(T) U u(U) α Ua(α) Ub(α) u(α) u(α)/α*100%

(oC) (mV) (mV) (V/°C) (V/°C) (V/°C) (V/°C) %
1,5 1,97 0,001 0,0435 0,0012 0,0006 0,0013 3,10%
U(mV)

3.5
Skalowanie termopary
3

2.5

1.5

1
y = 0,0435x - 0,1983
0.5
T (°C)
20 30 40 50 60 70 80 90
4.2. Wyznaczanie temperatury krzepnięcia stopu Wooda

l.p U(mV) t(min)

1 3,48 0 28 2,6 13,5
2 3,24 0,5 29 2,58 14
3 3,09 1 30 2,56 14,5
4 2,96 1,5 31 2,53 15
5 2,85 2 32 2,47 15,5
6 2,77 2,5 33 2,38 16
7 2,72 3 34 2,28 16,5
8 2,7 3,5 35 2,18 17
9 2,7 4 36 2,1 17,5
10 2,71 4,5 37 2,03 18
11 2,72 5 38 1,96 18,5
12 2,73 5,5 39 1,9 19
13 2,73 6 40 1,85 19,5
14 2,72 6,5 41 1,81 20
15 2,72 7 42 1,77 20,5
16 2,71 7,5 43 1,73 21
17 2,7 8 44 1,7 21,5
18 2,7 8,5 45 1,68 22
19 2,69 9 46 1,65 22,5
20 2,68 9,5 47 1,63 23
21 2,67 10 48 1,61 23,5
22 2,66 10,5 49 1,6 24
23 2,65 11 50 1,59 24,5
24 2,64 11,5 51 1,57 25
25 2,63 12 52 1,56 25,5
26 2,62 12,5 53 1,55 26
27 2,61 13
3.5
Wyznaczanie temperatury krzepnięcia stopu
3.3
Wooda
3.1

2.9

2.7
U(mV)

2.5

2.3

2.1

1.9

1.7

1.5
t(min)
0 5 10 15 20 25 30

Niepewności standardowe typu A obliczyłem przy użyciu funkcji

ODCH.STANDARDOWE.A. Niepewność standardowa typu B
obliczyłem natomiast ze wzoru:

[𝑢(𝑈)]2
𝑢𝑏 (𝑈) = √
3

u(U) - wartość niepewności pomiarowej woltomierza.

u(𝑈𝑘 ) wyznaczyłem za wzoru:

2 2
u(𝑈𝑘 )=√(𝑢𝑎 (𝑈𝑘 )) + (𝑢𝑏 (𝑈𝑘 ))

Niepewność temperatury krzepnięcia u(𝑇𝑘 ) obliczyłem za wzoru:

2 2
𝑑𝑇𝑘 𝑑𝑇𝑘
u(𝑇𝑘 ) = √[ u(Uk )] + [ u(α)]
𝑑𝑈𝑘 𝑑𝛼
 t U u(U) ua(Uk) ub(Uk) u(Uk) Tk Uk u(Tk) u(Tk)/Tk
[s] [mV] [mV] mV mV mV °C mV °C %
0 3,52 0,001 0,0105 0,0006 0,0106 62,46 2,7167 2,1791 3%

Korzystając z podanego poniżej wzoru oraz znając wartości napięcia,

dla którego stop Wooda zaczyna krzepnąć i
współczynnika termopary obliczyłem temperaturę krzepnięcia stopu.

𝑈𝑘
𝑇𝑘 =
𝛼

𝑇𝑘 = 62,46 ±2,179 °𝐶
𝑈𝑘 = 2,717 mV

5. Wnioski
Dzięki temu, że poznałem czym jest termopara (po wyskalowaniu)
mogę wyznaczyć temperaturę dowolnego przedmiotu w danym
momencie. W tym doświadczeniu użyliśmy termopary, aby zbadać
temperaturę krzepnięcia stopu Wooda.