2023

Sprawozdanie z laboratorium fizycznego

ĆWICZENIE 29. WYZNACZENIE WSPÓŁCZYNNIKA
ROZSZERZALNOŚCI TERMICZNEJ ORAZ BADANIE PROCESÓW
PRZEKAZYWANIA CIEPŁA

M.S, O.S
1. WSTĘP TEORETYCZNY

Zjawisko rozszerzalności cieplnej w ujęciu makroskopowym polega na zmianie rozmiarów

ciał spowodowanej zmianą temperatury. Zwiększonym rozmiarom ciała odpowiada w obrazie
mikroskopowym większa średnia odległość między jego atomami. Wzrost średnich odległości
międzyatomowych w ciele jest spowodowany wzrostem jego temperatury.
Atomy w sieci krystalicznej wykonują drgania wokół swoich położeń równowagi. Amplitudy
tych drgań jak również średnie odległości między atomami zwykle rosną wraz ze wzrostem
temperatury, co powoduje, że ciało stałe rozszerza się. Wzrost średnich odległości
międzyatomowych należy powiązać ze wzajemnymi oddziaływaniami między atomami ciała
stałego.
Wymiana ciepła to pojęcie obejmujące cały kompleks zagadnień przenoszenia ciepła między
ciałami – lub między częściami tego samego ciała, uwarunkowany występowaniem różnicy
temperatur. Kierunek przebiegu zjawiska jest określony przez drugą zasadę termodynamiki.
Zgodnie z nią energia w postaci ciepła jest przekazywana z obszaru o wyższej temperaturze
do obszaru o niższej temperaturze, przy czym wymiana ta podlega prawu zachowania energii.
Rozróżniamy trzy podstawowe mechanizmy wymiany ciepła: konwekcję, promieniowanie i
przewodzenie.
Badając zjawisko rozszerzalności cieplnej ciał stałych wyznaczamy zależność zmiany jego
długości od temperatury. Metoda pomiaru polega na ogrzewaniu próbki i pomiarze jej
wydłużenia.
Moc urządzeń elektrycznych w obwodach prądu stałego możemy obliczyć ze wzoru,
będącego iloczynem napięcia i natężenia prądu P=U ∙ I .

2. CEL ĆWICZENIA

Celem ćwiczenia jest wyznaczenie współczynnika rozszerzalności liniowej metalu.

3. WYKAZ PRZYRZĄDÓW

 Czujnik mikrometryczny do pomiaru wydłużenia drutu

 Zasilacz prądu stałego
 Woltomierz
 Cyfrowy miernik temperatury
4. SCHEMAT UKŁADU POMIAROWEGO

Rys. 1 Schemat układu pomiarowego do wyznaczania współczynnika rozszerzalności liniowej

metalu

5. OPIS PRZEPROWADZONEGO POMIARU

Przed rozpoczęciem pomiarów ustawiłyśmy czujnik mikrometryczny tak, aby jego duża
wskazówka pokrywała się z cyfrą „0” jego skali na obwodzie. Włączyłyśmy miernik
temperatury i odczytałyśmy temperaturę początkową t 0 = 23,7°C. Za długość początkową
badanego drutu w temperaturze pokojowej przyjęłyśmy L 0 = (0,875 ± 0,004) [m].
Ustawiłyśmy natężenie prądu I = 0 [A] oraz napięcie U = 0 [V]. Włączyłyśmy zasilacz.
Wartość prądu w obwodzie zmieniałyśmy co 0,2 A. Po każdorazowym ogrzaniu drutu
odczekałyśmy 5 minut, aby ustabilizowała się temperatura. Dla zadanej wartości natężenia
prądu notowałyśmy wartości napięcia zasilającego układ pomiarowy, temperaturę oraz
wskazanie czujnika mikrometrycznego. Otrzymałyśmy w ten sposób dziesięć wyników
pomiarów. Na koniec otworzyłyśmy ściankę komory pomiarowej, odczekałyśmy 5 minut i
odczytałyśmy wyżej wymienione wartości.
 6. WYNIKI POMIARÓW, OBLICZENIA I ANALIZA NIEPEWNOŚCI
POMIAROWYCH

∆L
lp. L0 [m]
t0
[°C]
t [°C]
∆T
[°C]
10-3
[m]
∆L
L0
uC ( ∆LL )
0
α [1/°C]

1 23,7 0 0 0 0,0066
2 25,5 1,8 0,02 0,00002 0,0066
3 30,1 6,4 0,06 0,00007 0,0066
4 37,3 13,6 0,16 0,00018 0,0066
5 49,7 26,0 0,27 0,00031 0,0066
(0,875±0,004
6 23,7 56,3 32,6 0,42 0,00048 0,0066 1,6·10-5
)
7 68,1 44,4 0,59 0,00067 0,0066
8 81,1 57,4 0,78 0,00089 0,0066
9 95,6 71,9 0,99 0,00113 0,0066
10 108,6 84,9 1,21 0,00138 0,0066
11 83,2 59,5 0,8 0,00009 0,0066
∆p X 0,00001 0,1 0,1 0,01
u( X) 5,8·10−6 0,058 0,058 0,0058
uC ( X) 0,82 0,0066 4·10-7

Niepewność całkowitą przyrosty temperatury liczymy ze wzoru:

uc ( ΔT )= √ ¿ ¿

Niepewność całkowitą względnego wydłużenia drutu:

uc
( ∆LL )= ¿ ¿
0
√

lp. t 0 [°C] I [A] U [V] P [W] t [°C] ∆ T [°C]

 1 0 0 0 23,7 0
2 0,2 0,7 0,14 25,5 1,8
3 0,4 1,5 0,60 30,1 6,4
4 0,6 2,2 1,32 37,3 13,6
5 0,8 3,0 2,40 49,7 26,0
6 23,7 1,0 3,8 3,80 56,3 32,6
7 1,2 4,5 5,40 68,1 44,4
8 1,4 5,3 7,42 81,1 57,4
9 1,6 6,0 9,60 95,6 71,9
10 1,8 6,8 12,24 108,6 84,9
11 1,8 6,8 12,24 83,2 59,5
∆p X 0,1 0,01 0,1 0,1
u( X) 0,058 0,0058 0,058 0,058
uC ( X) 0,056 0,82

Przyrost temperatury druty liczymy ze wzoru:

∆ T =t−t 0

∆ T 2=25,5−23,7=1,8 ° C

Niebieska seria – pomiary przeprowadzone przy zamkniętej komorze, czerwony punkt –

pomiar przeprowadzony przy otwartej komorze pomiarowej.
 ∆L
Metodą regresji liniowej wyznaczyłyśmy równanie prostej y= Ax ± B, gdzie: y= ,
L0
x=∆T , A=α , u ( A )=u (α ).

α [1/°C] u(α) [1/°C] B u(B)

1,6·10-5 4·10-7 -3,7·10-5 1,8·10-5

Równanie prostej:

( −5
y= 1,6 · 10 ±0,04 · 10
−5
[ ])
1
°C
−5
x+(−3,7 · 10 ±1,8 · 10 )
−5

Znając wartości natężenia prądu oraz napięcia, liczymy moc P ze wzoru:

P2=U ∙ I =0,2∙ 0,7=0,14 [W ]

Niepewność natężenia prądu liczymy ze wzoru:

√
2
( ΔP I )
u ( I )=
3

Niepewność napięcia liczymy ze wzoru:

√
2
( ΔP U )
u ( U )=
3

Niepewność całkowitą mocy liczymy ze wzoru:

uc ( P )=√ ¿ ¿
 Niebieska seria – pomiary przeprowadzone przy zamkniętej komorze, czerwony punkt –
pomiar przeprowadzony przy otwartej komorze pomiarowej

7. WNIOSKI

Współczynnik rozszerzalności liniowej α jest równy 16,28·10 -6 ± 0,4·10-6 [1/°C], co oznacza,

że metalem, z którego wykonany jest drut może być miedź (α=16,5·10 -6 [1/°C]).
Wykres zależności wydłużenia względnego pręta od przyrostu temperatury jest liniowy, zaś
wykres zależności mocy od przyrostu temperatury jest nieliniowy co wynika z prawa Joule’a.
Moc potrzebna do utrzymania zadanej temperatury jest większa w przypadku otwartej komory
pomiarowej, ponieważ pozwala to na wymianę ciepła z otoczeniem, co skutkuje utratą energii
przez komorę.

8. BIBLIOGRAFIA

https://lpf.wppt.pwr.edu.pl/instrukcje/cwn029.pdf

https://lpf.wppt.pwr.edu.pl/opisy/cw029.pdf