Ćwiczenie 4

Wyznaczenie momentu bezwładności ciała oraz weryfikacja

twierdzenia Steinera

Aneta Hryniewicz 234470

Biotechnologia W3
15:15 Poniedziałek TN
Wstęp teoretyczny:

Celem dwiczenia jest wyznaczenie momentu kierującego układy oraz wyznaczenie masy i momentu
bezwładności. Przy tym zweryfikujemy prawidłowośd twierdzenia Steinera.

Moment siły opisuje sposób przyłożenia siły względem osi obrotu. Wyliczamy go korzystając ze
wzoru:

Moment bezwładności opisuje sposób rozkładu masy wokół osi obrotu. Im dalej masa jest rozłożona
wokół osi obrotu, tym większy moment bezwładności. Jeśli układ składa się z więcej niż jednego punktu
materialnego to wielkośd ta jest równa sumie momentów bezwładności wszystkich elementów ciała
względem osi obrotu. Definiujemy ją wzorem:

Gdzie r-odległośd od osi obrotu punktu materialnego; m-masa punktu materialnego.

 Jeśli masa rozłożona została w sposób ciągły w objętości V to moment bezwładności ciała dla każdej osi
obrotu obliczamy korzystając z równania:

∫ ∫

Moment bezwładności zależy od położenia osi obrotu. Oznacza to, że dla tej samej bryły o stałej masie
moment bezwładności może byd różny. Zależnośd ta, pomiędzy momentem bezwładności I 0 względem
równoległej do niej osi przechodzącej przez środek masy układu, została nazwana twierdzeniem
Steinera. Definiujemy ją w następujący sposób:

Gdzie a-odległośd między osiami; m-masa układu.

Wartośd momentu bezwładności można wyznaczyd doświadczalnie. Jeśli przymocujemy ciało, którego
moment bezwładności chcemy wyliczyd do osi skrętnej, a następnie obrócimy ciało o kąt α od położenia
równowagi, przykładając do niego parę sił o wartości F, to nasza oś skręci się o ten sam kąt. Prowadzi
nas to do wniosku:

gdzie D-moment kierujący; MF –moment skręcający zewnętrznej pary sił; M-moment sił sprężystych osi.

Wprawiając ciało w ruch, nadajemy mu prędkośd kątową ω, którą wyrażamy wzorem:

Gdy wychylamy ciało z położenia równowagi oscyluje ono z okresem T

równym: √

Im większy jest moment bezwładności ciała, tym większy jest okres jego drgao skrętnych.
Zadanie 1 Wyniki pomiarów
r[cm] t1 t2 t3 t4 t5 t6 t7 �� r2 T[s] T2[s2]
[s]

30 30,2 29,7 29,9 29,9 29,8 30,2 30,0 29,957 900 5,991 35,8972
4

25 25,5 25,6 25,6 25,3 25,5 25,6 25,4 25,5 625 5,1 26,01

20 21,3 21,1 21,2 21,1 21,2 21,2 21,0 21,1571 400 4,2314 17,905

15 16,8 16,9 17,0 16,8 17,1 16,8 17,0 16,9143 225 3,382 11,4437
9

10 13,2 13,2 13,1 13,3 13,1 13,1 13,0 13,1429 100 2,628 6,9094
6

5 10,2 10,0 10,1 10,1 10,2 10,3 10,2 10,1571 25 2,031 4,1267
 4

Bez mas 9,2 8,9 8,8 9,0 8,7 8,6 8,8 8,8571 1,7714 3,138
punktowych

Wykres zależności T2[s2] od r2[cm2]

T^2
40
y = 0,0363x + 3,2799
35

30

25

20

15

10

0
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000

Wyznaczanie momentu kierującego D

Moment kierujący D wyznaczamy ze wzoru:

m
Jest to wzór funkcji liniowej przedstawionej na wykresie.

Z wykresu odczytujemy wartośd współczynnika a funkcji liniowej i wyliczamy D.

[ m kg
] [m kg
][]

Wyraz wolny b=3,2799 różni się nieznacznie od wyznaczonej wartości okresu drgao pręta T 0=3,138. Może byd to
spowodowane błędem ludzkim przy mierzeniu czasu drgao stoperem.
Zadanie 2 Wyniki pomiarów
a[cm] t1 t2 t3 t4 t5 t6 t7 �� [s] T[s] a2[m2] I[kg*m2]
( )[ ]

0 9,2 8,9 8,8 9,0 8,7 8,6 8,8 8,8571 1,7714 0 0,07957 0,004149

5 9,5 9,5 9,4 9,6 9,6 9,5 9,3 9,4857 1,8971 0,0025 0,09126 0,004759
 10 10,2 10,4 10,3 10,4 10,3 10,3 10,3 10,3143 2,0629 0,01 0,10789 0,005627

15 11,8 11,7 11,6 11,7 11,6 11,8 11,7 11,7 2,34 0,0225 0,13884 0,00724

20 13,8 13,8 13,9 13,7 13,9 13,8 14,0 13,8429 2,7686 0,04 0,19435 0,01014

25 15,9 16 15,7 15,8 15,6 15,8 15,7 15,7857 3,1571 0,0625 0,25274 0,01318

Wykres zależności momentu

bezwładności pręta I od kwadratu
odległości osi obrotu od środka masy
a2

Moment bezwładności pręta jest

proporcjonalny do kwadratu odległości pomiędzy osią obrotu a osią symetrii pręta. Potwierdza to prawidłowośd
twierdzenia Steinera.

Wartośd masy pręta wyznaczamy z równania:

Gdzie w pół zynnikiem a funk ji liniowej y=ax+b(y=I;r2=x) jest 2mp

[]
[]

Wartośd momentu bezwładności względem osi przechodzącej przez środek masy:

[]

Niepewności pomiarów
Zadanie 1
Niepewnośd �� wyznaczymy obliczając odchylenie
30 ±0,071903 ±0,014381
standardowe średniej wartości czasu �� korzystając przy
tym ze wzoru: 25 ±0,043646 ±0,008729

�� 20 ±0,036886 ±0,007377
�� √∑
15 ±0,045922 ±0,009184

gdzie n=liczba pomiarów. 10 ±0,036886 ±0,007377

Z kole niepewnośd pomiaru wyliczymy: 5 ±0,036886 ±0,007377

Bez mas ±0,075142 ±0,015028

lub punktowych
r[cm] ��
Przykładowe obliczenia:

�� √

Niepewnośd wartości D wyliczymy za pomocą różniczki zupełnej. Gdzie w obliczeniach , (| | | | | | |

|)

r[m] 0,09 0,0625 0,04 0,0225 0,01 0,0025

±0,142622 ±0,086185 ±0,068776 ±0,062538 ±0,0568 ±0,055014

[ ]
Zadanie 2
Niepewnośd pomiaru �� oraz wyliczamy analogicznie jak w zadaniu 1.
Niepewnośd pomiaru wyliczymy za pomocą metody różniczki zupełnej.
| || |( )
a[cm] ��[ ] [] []

0 ±0,075142 ±0,015028 ±0,009035

5 ±0,040406 ±0,008081 ±0,008777

10 ±0,026082 ±0,005216 ±0,009609

15 ±0,030861 ±0,006172 ±0,012427

20 ±0,036886 ±0,007377 ±0,017417

25 ±0,050843 ±0,010169 ±0,023228

We wszystkich obliczeniach przyjęto, że π=3,14.

Wnioski
∙ Na podstawie wykonanych pomiarów oraz obliczeo możemy potwierdzid prawdziwośd twierdzenia Steinera,
ponieważ opisana przez niego zależnośd wartości a2 oraz momentu bezwładności pręta jest widoczna na
wykresie.
∙ Niektóre wartości mogą różnid się od realnych ze względu na błąd ludzki przy pomiarze okresu drgao.