Wprowadzenie

Czujniki rezystancyjne odgrywają kluczową rolę w dziedzinie pomiarów i monitoringu. Są

szeroko stosowane w różnych dziedzinach, takich jak automatyka przemysłowa, inżynieria
elektryczna, medycyna, metrologia i wiele innych. Czujniki rezystancyjne pozwalają na
pomiar wielu wielkości fizycznych, w naszym ćwiczeniu skupiliśmy się na czujnikach do
pomiaru temperatury.
Pomiar temperatury za pomocą tych czujników jest możliwy przez ich liniową
charakterystykę zależności rezystancji od temperatury. Ta właściwość powoduje zwiększenie
dokładności pomiarów temperatury oraz ułatwia skalowanie i interpretację wyników
pomiarów. Najpowszechniejszym czujnikiem rezystancyjnym do pomiaru temperatury jest
pt100, nazwa czujnika określa jaką rezystancję posiada w temperaturze 0 °C, a jego
zależność między rezystancją a temperaturą określa norma PN-EN60751.
W ćwiczeniu wykorzystaliśmy również czujnik termoelektryczny, termoparę typu N klasy 1.
(NiCrSi-NiSi). Czujnik ten wykorzystuje zjawisko generowania siły elektromotorycznej (SEM)
w obwodzie składającym się z dwóch różnych materiałów, gdy występuje różnica
temperatur. Wartość SEM jest proporcjonalny do różnic temperatur między dwoma
materiałami.
W obu przypadkach pomiar można wyczytać z gotowych już tabeli. Temperaturę w
przypadku czujników rezystancyjnych możemy obliczyć samemu bądź wykorzystać gotowe
już oprogramowanie dostępne na intrenecie, które zgodne jest z normą PN-En60751.
Celem przeprowadzenia tego ćwiczenia było zapoznanie się z zasadą działania czujników
rezystancyjnych oraz termoelektrycznych, poznania w jaki sposób wykonać odpowiedni
pomiar oaz zbadanie dokładności pomiaru temperatury przy pomocy tych czujników.

1
Przebieg ćwiczenia
W celu pomiaru temperatury za pomocą czujników rezystancyjnych i termopar
wykorzystaliśmy piec kalibracyjny Additel 875 Dry Well Calibrator, który podgrzewał się do
zadanej temperatury. W piecyku tym usadzone zostały cztery czujniki:

- Termopara typu N, klasy 1. (NiCrSi-NiSi);

- Czujnik rezystancyjny Ni100;
- Czujnik rezystancyjny Pt100;
- Czujnik rezystancyjny Pt1000.

Przed przystąpieniem pomiaru temperatury przy pomocy termopary należało zmierzyć

napięcie oraz temperaturę otoczenia. Dane te potrzebne są do wyznaczenia prawidłowej
temperatury z tabeli.
Po wprowadzeniu zadanej temperatury, należało poczekać na rozgrzanie bądź ochłodzenie
się piecyka. Piec, kiedy osiągnął zadaną przez nas temperaturę rozpoczynał odliczanie,
należało odczekać trzy minuty na ustabilizowanie się temperatury, następnie odczytanie
wartości rezystancji z czujników rezystancyjnych. Z termopary należało wyczytać wartość
SEM, za pomocą miliwoltomierza.
Wzory wykorzystane do obliczenia rezystancji w poszczególnych punktach pomiarowych:
Czujniki Platynowe, Pt100 oraz Pt1000:
Dla temperatury poniżej 0°C:

Rt =R0 [ 1+ At + B 2t +C ( t−100° C ) t 3 ]

Dla temperatury powyżej 0°C:

Rt =R0 [ 1+ At + B 2t ]

Gdzie:
Rt =¿ rezystancja w mierzonej temperaturze;

R0 =¿ rezystancja czujnika w temperaturze 0°C;

t – mierzona temperatura w °C;

−3
A=3,9083 ⋅10 [ ° C ]
−7
B=−5,775 ⋅10 [ ° C ]
−12
C=−4,187 ⋅10 [ ° C]

2
Czujnik niklowy, Ni100:

Rt =R0 [ 1+ At +B t 2 +C t 3+ D t 4 + E t 5 + F t 6 ]

Gdzie:
−3
A=5,485⋅ 10
−6
B=6 ,65 ⋅10
C=0
−11
D=2,805⋅10
E=0
−17
F=−2 ⋅10
Na podstawie sczytanych pomiarów wykonać obliczenia i wyznaczyć temperaturę oraz błąd
bezwzględny dla poszczególnych pomiarowych. Wyznaczenie charakterystyk zależności
rezystancji od temperatury dla poszczególnych czujników rezystancyjnych, dla termopary
wyznaczyć charakterystykę wartości SEM od temperatury. Określić czy badane czujniki są
sprawne metrologicznie.

Tabele Pomiarowe
Temperatura
Termopara Typ N, klasa 1.
ustawiona

°C mV To [°C] CJC[°C] Δx

-30 -1,4 -28,3 21 1,7

-10 -0,914 -9,4 21 0,6

0 -0,6588 0,4 21 0,4

10 -0,398 10,4 21 0,4

50 0,67 50 21 0

3
 90 1,805 89,8 21 0,2

130 2,99 129,3 21 0,7

Temperatura
ustawiona Ni100
Rezystancja Rezystancja przy
Temperatura Błąd bezwzględny
°C zmierzona Ro zadanej
zmierzona To [°C] Δx
[Ω] temperaturze R [Ω]

-30 85,5 -26,3 83,5 3,7

-10 93,1 -12,5 94,5 2,5

0 99 -1,8 100 1,8

10 104,37 8 105,5 2

50 127,2 49,5 127,49 0,5

90 152,7 95,9 149,485 5,9

130 179,9 145,5 171,49 15,5

Temperatura
ustawiona Pt1000
Rezystancja Rezystancja przy
Temperatura Błąd bezwzględny
°C zmierzona Ro zadanej
zmierzona To [°C] Δx
[Ω] temperaturze R [Ω]

-30 882,6 -30 882,785 0,185

-10 960,5 -10,1 960,928 0,428

0 1000 0 1000 0

10 1039,2 10 1039,07 0,13

50 1194,1 49,6 1195,36 1,26

4
 90 1347,5 89 1351,644 4,144

130 1498,5 127,6 1507,93 9,43

Temperatura
ustawiona Pt100
Rezystancja Rezystancja przy
Temperatura Błąd bezwzględny
°C zmierzona Ro zadanej
zmierzona To [°C] Δx
[Ω] temperaturze R [Ω]

-30 88,8 -29 88,28 0,52

-10 95,7 -11 96,09 0,39

0 99,9 0 100 0,1

10 103,8 10 103,91 0,11

50 119,4 50 119,54 0,14

90 134,7 88,8 135,1644 0,4644

130 149,3 126,2 150,79 1,49

5
Interpretacja graficzna
Termopara, f(t) = U.

Wykres przedstawia wartość różnic potencjału w funkcji temperatury. Wykres jest liniowy,
co umożliwia wyznaczenie zależności wartości różnic potencjału wytworzonego przez czujnik
od temperatury.

Ni100, f(t) = R.

Wykres przedstawia zależność rezystancji czujnika rezystancyjnego Ni100 od temperatury.

Nałożone zostały dwie charakterystyki dla czujnika badanego oraz charakterystyki na

6
podstawie tabel dla tego rodzaju czujnika. Zauważyć można, że wykresy te w skrajnych
punktach (Niska temperatura oraz wysoka temperatura) od siebie odbiegają.

Pt1000, f(t)=R.

Wykres przedstawia zależność rezystancji czujnika rezystancyjnego Pt1000 od temperatury.

Nałożone zostały dwie charakterystyki dla czujnika badanego oraz charakterystyki na
podstawie tabel dla tego rodzaju czujnika.

Pt100, f(t) = R.

Wykres przedstawia zależność rezystancji czujnika rezystancyjnego Pt100 od temperatury.

Nałożone zostały dwie charakterystyki dla czujnika badanego oraz charakterystyki na

7
podstawie tabel dla tego rodzaju czujnika. Zauważyć można, że wykresy te w skrajnych
punktach (Niska temperatura oraz wysoka temperatura) od siebie odbiegają.

Sprawdzenie sprawności czujników

Termopara typu N, klasa 1.
Dla zakresu od -40°C do +375°C dopuszczalny błąd wynosi ±1,5°C.
Na podstawie wyników z tabeli pomiarowej możemy stwierdzić, że czujnik jest sprawny dla
zakresu od –10°C do +130°C

Czujnik rezystancyjny Ni100.

Dopuszczalne błędy dla badanych zakresów dla 3 klas czujników:

A B C °C
0,21 0,45 0,9 -30
0,17 0,35 0,7 -10
0,15 0,3 0,6 0
0,17 0,35 0,7 10
0,25 0,55 1,1 50
0,33 0,75 1,5 90
0,41 0,95 1,9 130

Czujnik ten według naszych pomiarów nie jest sprawny. Błędy naszego czujnika nie mieszczą
się w zakresy dla żadnej z powyższych klas.

8
Czujnik rezystancyjny Pt1000 oraz Pt100.

°C A B C D

-30 0,151 0,21 0,45 0,9

-10 0,117 0,17 0,35 0,7

0 0,1 0,15 0,3 0,6

10 0,117 0,17 0,35 0,7

50 0,185 0,25 0,55 1,1

90 0,253 0,33 0,75 1,5

130 0,321 0,41 0,95 1,9

Czujnik Pt100 jest nie sprawny, czujnik Pt100 mieści się w najgorszej klasie pomiarowej.

Wnioski
Istnieje wiele różnych rodzajów czujników, które umożliwiają pomiar temperatury.
Kluczowym przy wykorzystaniu ich do pomiarów jest rozumienie ich zasady działania.
Badane przez nas czujniki wykazywały linową zależność ich mierzonych parametrów od
temperatury co zgadza się z teorią. Czujniki Ni100 oraz Pt1000 wykazały braku sprawności
metrologicznej, mogło to wynikać z niedokładności wykonania przez nas pomiarów.
Wykazaliśmy, że czujniki termopary typu N oraz Pt100 są sprane metrologicznie.
Czujniki te można wykorzystać przy konstruowaniu systemów automatyzacji do pomiaru
temperatury.