«Η Διδασκαλία της Ελληνικής Γλώσσας ως

Δεύτερη/Ξένη: Θεωρία και πράξη»

ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΜΕΛΕΤΗΣ ΣΥΝΕΔΡΙΑΣΗΣ

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ: 1η

«Εισαγωγή στη διδασκαλία της γλώσσας ως δεύτερης/ξένης»

ΣΥΝΕΔΡΙΑ: 1η
«Η διδασκαλία της δεύτερης και ξένης γλώσσας: Ζητήματα
Ορολογίας»

ΔΙΔΑΣΚΟΝΤΑΣ
Παπαχρήστος Κωνσταντίνος
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΙΓΑΙΟΥ - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΜΑΘΗΣΗΣ © 1

 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

Περιεχόμενα
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ................................................................................................................................... 2

ΔΗΛΩΣΗ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ .................................................................. 3

ΕΙΣΑΓΩΓΗ .......................................................................................................................................... 4

1. ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΚΑΙ ΕΝΝΟΙΕΣ ........................................................................................................ 5

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ...................................................................................................................................14

ΚΟΥΡΤΗ-ΚΑΖΟΥΛΛΗ, Β. ΚΑΙ ΤΖΑΝΕΤΟΠΟΥΛΟΥ, Α. (2009). Η ΈΚΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑΣ ΣΤΗΝ ΤΑΞΗ: ΈΝΑ
ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ. ΣΤΟ Χ. ΓΚΟΒΑΡΗΣ (ΕΠΙΜ.), ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΣΤΟ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ (ΣΕΛ. 291-317).
ΑΘΗΝΑ: ΑΤΡΑΠΟΣ. ............................................................................................................................14

2
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

Δήλωση Πνευματικών Δικαιωμάτων Εκπαιδευτικού Υλικού

Το υλικό αυτό αναπτύχθηκε για τις ανάγκες του Προγράμματος δια βίου Μάθησης “Η
ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΩΣ ΔΕΥΤΕΡΗΣ/ΞΕΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ: ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ” και
διανέμεται ηλεκτρονικά από την πλατφόρμα ηλεκτρονικής μάθησης του Πανεπιστημίου
Αιγαίου, στο οποίο και ανήκουν τα δικαιώματα χρήσης και αξιοποίησης του παρόντος
κειμένου.

Δικαίωμα χρήσης του παρόντος υλικού έχουν οι εγγεγραμμένοι/ες επιμορφούμενοι/ες στο

Πρόγραμμα, ενώ δεν επιτρέπεται η αναπαραγωγή ή περαιτέρω διανομή του χωρίς την
έγγραφη άδεια του/της συγγραφέα/ως, ο/η οποίος/α και κατέχει τα πνευματικά δικαιώματα
του υλικού.

Κάθε αναφορά στο περιεχόμενο του κειμένου αυτού πρέπει να συνοδεύεται με το σχετικό
παράθεμα μέσα στο κείμενο και στο τέλος να αναφέρεται η βιβλιογραφική αναφορά.

3
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

Εισαγωγή
Η ενότητα στοχεύει στην παρουσίαση και κριτική επεξεργασία των βασικών παραμέτρων που
καθορίζουν τη διδασκαλία της δεύτερης ή ξένης γλώσσας. Σημείο αναφοράς αποτελεί ο
ορισμός της πρώτης, της δεύτερης και της ξένης γλώσσας και η επίδραση που ασκεί στη
διαμόρφωση της γλωσσικής διδασκαλίας.

Σκοπός:

Σκοπός της συνεδρίας είναι ο ορισμός της πρώτης, δεύτερης και ξένης γλώσσας ώστε να είναι
σε θέση ο/η εκπαιδευτικός να κατανοεί πως η διδασκαλία της Ελληνικής γλώσσας
προσεγγίζεται με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε περίπτωση.

Προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα:

Αφού μελετήσετε τα παρακάτω, θα είστε σε θέση να:

✓ να εξοικειωθείτε με διαφορετικούς ορισμούς που έχουν χρησιμοποιηθεί στον χώρο της

διδασκαλίας της Ελληνικής ως δεύτερης/ξένης γλώσσας
✓ να εντοπίζετε ομοιότητες και διαφορές μεταξύ των διαφορετικών ορισμών
✓ να εντοπίζετε χαρακτηριστικά όπως χώροι χρήσης της γλώσσας και καταστάσεις
εκμάθησης και κατάκτησης γλωσσών.

Έννοιες κλειδιά: πρώτη γλώσσα, μητρική γλώσσα, δεύτερη γλώσσα, ξένη γλώσσα, χώροι
χρήσης της γλώσσας, κατάκτηση γλωσσών, εκμάθηση γλωσσών

Μέλη Συγγραφικής Ομάδας Βασικού Κειμένου Μελέτης

Βασιλεία Κούρτη-Καζούλλη

Αναπληρώτρια Καθηγήτρια

ΠΤΔΕ, Πανεπιστήμιο Αιγαίου

4
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

1. Βασικοί όροι και έννοιες

Τα προβλήματα με την οριοθέτηση του επιστημονικού πεδίου της Διδασκαλίας της Ελληνικής
ως Δεύτερης ή Ξένης Γλώσσας αρχίζουν από την ίδια την ορολογία. Τον ίδιο προβληματισμό
εκφράζει και ο Κουτσογιάννης (2017) σε σχέση με την Ελληνική ως πρώτη γλώσσα, τονίζοντας
ότι η ορολογία πρώτη γλώσσα, μητρική γλώσσα, δεύτερη γλώσσα και ξένη γλώσσα συχνά
αμφισβητείται από τα ίδια τα πράγματα, αν λάβουμε υπόψη μας ότι ζούμε σ’ ένα
πολυπολιτισμικό κόσμο.

1.1 Μητρική Γλώσσα

H Skutnabb-Kangas (1984) χρησιμοποίησε τέσσερα διαφορετικά κριτήρια για να αποδείξει ότι

η απόδοση του όρου μητρική γλώσσα είναι πολύπλοκη και προβληματική.

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΟΡΙΣΜΟΣ

1. Προέλευση Η γλώσσα που μαθαίνεις πρώτα.

(Η γλώσσα με την οποία καθιερώνεις μια
διαρκεί σχέση επικοινωνίας).
Α. γονείς με διαφορετικές γλώσσες
(πολιτισμικά μικτές οικογένειες)
Β. μια γλώσσα στο σπίτι – άλλη έξω από το
σπίτι

2. Ικανότητα Η γλώσσα που γνωρίζεις καλύτερα

3. Λειτουργία Η γλώσσα που χρησιμοποιείς περισσότερο
4. Στάση Η γλώσσα με την οποία ταυτίζεσαι (εσωτερική
ταύτιση)
Η γλώσσα με την οποία σε ταυτίζουν οι άλλοι
(εξωτερική ταύτιση)

Αν το κριτήριο που χρησιμοποιεί κανείς είναι η προέλευση, τότε η μητρική γλώσσα είναι η
γλώσσα που μαθαίνεις πρώτα ή η γλώσσα με την οποία καθιερώνεις μια διαρκεί σχέση
επικοινωνίας. Αυτό ισχύει (α) σε πολιτισμικά μικτές οικογένειες όταν οι γονείς μιλάνε
διαφορετικές γλώσσες και (β) σε περιπτώσεις που μια γλώσσα χρησιμοποιείται μέσα στο
σπίτι και μια άλλη γλώσσα χρησιμοποιείται έξω από το σπίτι όταν πρόκειται, για παράδειγμα,
για παιδιά με μεταναστευτικό υπόβαθρο ή μειονότητες. Το κριτήριο για να ορίσεις τη μητρική
σου γλώσσα είναι η ικανότητα τότε αναφέρεσαι στη γλώσσα που γνωρίζεις καλύτερα. Με τον

5
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

ίδιο τρόπο, το κριτήριο της λειτουργίας αφορά στη γλώσσα που χρησιμοποιείς περισσότερα.
Τέλος, η στάση απέναντι σε μια γλώσσα αφορά: (α) τη γλώσσα με την οποία ταυτίζεσαι
(εσωτερική ταύτιση) ή (β) τη γλώσσα με την οποία σε ταυτίζουν οι άλλοι (εξωτερική ταύτιση).

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ – ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Διάβασε το κείμενο της Βικτώριας (βλ. παρακάτω) και προσπάθησε περιγράψεις το γλωσσικό
της προφίλ σύμφωνα με τα παραπάνω κριτήρια σε ένα κείμενο 50-80.

Το προφίλ ενός δίγλωσσου παιδιού

Βικτώρια Κ.

Η μητέρα μου είναι από την Σουηδία και ο πατέρας μου από την Ρόδο. Είμαι
γεννημένη στη Ρόδο. Ξέρω να μιλάω και να γράφω σουηδικά σα να ήμουν
Σουηδέζα και τα ελληνικά σα να ήμουν Ελληνίδα. Όταν άρχισα να καταλαβαίνω τι
λέγανε οι γονείς μου η μαμά μου μιλούσε σουηδικά και ο πατέρας μου ελληνικά
και μεταξύ τους μιλούσαν ελληνικά. Έχω μεγάλη επαφή με την Σουηδία. Η γιαγιά
μου έρχεται τον χειμώνα, κάθε Νοέμβρη και κάθεται μέχρι τον Ιούνιο δηλαδή
αναγκαστικά με τη γιαγιά μου πρέπει να μιλάω σουηδικά γιατί δεν ξέρει
ελληνικά.

Κάθε καλοκαίρι πάω στην Σουηδία για δύο μήνες και συναντώ τους συγγενείς μου.
Κάποιες φορές έρχονται και συγγενείς μου για διακοπές και μένουν στο σπίτι μου.
Όταν ήμουν 7 χρονών άρχισα ένα σχολείο ειδικό για δίγλωσσα παιδιά. Δεν είναι
σαν φροντιστήριο που μεταφράζουν λέξη κατά λέξη. Είναι σχεδόν σαν το ελληνικό
σχολείο μόνο που μαθαίνουμε παραδόσεις της Σουηδίας, ιστορία, πολιτική και
γεωγραφία. Δεν έχουμε μαθηματικά, φυσική και χημεία. Πάντα μιλούσα άριστα
σουηδικά για την ηλικία μου.

Όταν άρχισα το ελληνικό σχολείο ήμουν έξι χρονών και έχω άσχημες αναμνήσεις
από τότε. Έκανα εμετό κάθε μέρα και σπάνια ήταν οι μέρες που δεν έκανα. Όταν
ένιωθα καλά, χαιρόμουν πάρα πολύ σαν να γινόταν κάτι σπουδαίο. Φοβόμουν το
σχολείο και δεν ήταν περίεργο γιατί είχα αυστηρό δάσκαλο. Τότε είχα πρόβλημα με
το σχολείο. Δεν μάθαινα εύκολα γιατί έβλεπα το σχολείο σαν βασανιστήριο και όχι
σαν ένας χώρος μάθησης. Ήμουν αγχώδης χαρακτήρας από παιδί. 2εν είχα φίλες
επειδή δεν ταίριαζα και ο λόγος είναι πως δεν είχα τις ίδιες συνήθειες με αυτές.
Ήμουν μαθημένη αλλιώς. Στην Τετάρτη δημοτικού άλλαξα σχολείο γιατί
μετακομίσαμε στις Καλυθιές. Όλα άλλαξαν, το κλίμα ήταν καλύτερο και πιο χαλαρό.
Τότε ήμουν σχεδόν άριστη μαθήτρια, ωρίμασα και μου φαίνονταν όλα εύκολα. Δεν
αγχωνόμουν και δεν πήγαινα στο σχολείο με το ζόρι όπως πριν. Είχα και για
πρώτη μου φορά φίλες και μια κολλητή. Ξαφνικά μάθαινα πιο εύκολα. Τώρα δεν
έχω δυσκολίες. Όταν συγκρίνω τον εαυτό μου με τους άλλους νιώθω πιο έξυπνη.
Και ο λόγος πιστεύω είναι πως είμαι δίγλωσση.

6
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

Για μένα όταν μαθαίνω μια καινούργια γλώσσα είναι φυσικό, εύκολο. Όταν μάθαινα
αγγλικά στην Δ’ δημοτικού ήξερα ήδη την αλφάβητο(όπως την σουηδική) και
ήξερα τέλεια την προφορά χωρίς να έχω ασχοληθεί με τα αγγλικά προηγουμένως.
Έχω την ικανότητα ό,τι λέει ένας άλλος να το λέω ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Είχα
20 στον έλεγχο χωρίς προσπάθεια και φροντιστήριο. Πολλές φορές παίρνω αγγλικά
μουσικά περιοδικά και χωρίς να ξέρω να μεταφράζω λέξη, βγάζω ένα νόημα. Όταν
μάθαινα γερμανικά στο γυμνάσιο, ο καθηγητής με θεωρούσε φαινόμενο. 2εν
μπορούσε να καταλάβει πώς μπορούσα να γνωρίζω τόσο καλά γερμανικά χωρίς να
έχω ασχοληθεί ξανά με τα γερμανικά και έπαιρνα μόνο 19 και 20. Θα μπορούσα
να ήμουν άριστη μαθήτρια. Το πρόβλημα είναι όμως πως βαριέμαι να ασχοληθώ με
πράγματα που δεν μου αρέσουν. Δε νιώθω όμως μόνο πιο έξυπνη από τους άλλους,
αλλά πως γνωρίζω και πιο πολλά από τους άλλους. Δηλαδή δεν ξέρω τόσο καλά
ελληνικά όσο ένας Έλληνας ή τόσο καλά σουηδικά όσο ένας Σουηδός. Δεν έχω
ελλείψεις. Όταν όμως προσπαθώ να εκφραστώ στα ελληνικά, θα ταιριάξει πιο πολύ
μια σουηδική λέξη που δεν υπάρχει στα ελληνικά με ακριβώς το ίδιο νόημα.
Πολλές φορές με ρωτούν σε ποια γλώσσα σκέφτομαι. Τους απαντώ πως στο μυαλό
μου δεν υπάρχει γλώσσα παρά μόνο μέσα στο στόμα μου. 2εν σκέφτομαι μια
γλώσσα ή δύο ανάμεικτες αλλά το νόημα δηλαδή στο παράδειγμα: «Σηκώνω ένα
ποτήρι», αυτό το γράφω στα ελληνικά μπορώ όμως να το γράψω σε όλες τις
γλώσσες του κόσμου. Το νόημα όμως είναι μόνο ένα.

Είμαι φανατική Σουηδέζα. Πολλές φορές η θεία μου μου λέει πως είμαι πιο
Σουηδέζα
από την ίδια, γιατί κρατάω τις σουηδικές παραδόσεις και όταν τραγουδάω τον
Εθνικό Ύμνο της Σουηδίας δακρύζω. Είμαι πολύ περήφανη για αυτό που είμαι
χωρίς να το δείχνω βέβαια στους άλλους. Στο σχολείο με θεωρούν το καλό έως και
το καημένο κορίτσι που ντρέπεται. Πάντα έρχονται και με ρωτάνε: «Γιατί δεν
μιλάς; Ήπιες το αμίλητο νερό;» Υπάρχουν και αυτοί που με φοβούνται επειδή δεν
ξέρουν τι σκέφτομαι. Αυτοί θα μπορούσαν να πιστέψουν τα πάντα για μένα. Η
αλήθεια είναι πως έχω διαλέξει να είμαι μόνη μου. Είμαι μοναχικός τύπος αλλά όχι
τελείως απομονωμένη. Θα ήθελα μια φίλη να με καταλαβαίνει.. Μου αρέσει όμως
να είμαι μόνη μου. Φιλοσοφώ και προγραμματίζω. 2εν είμαι ευτυχισμένη βέβαια.

Πονάει πολλές φορές η κοιλιά μου όταν σκέφτομαι πράγματα δυσάρεστα όπως το
σχολείο δηλαδή τα παιδιά. Κοιμάμαι ανήσυχα και δεν μπορώ να εκφραστώ ελεύθερα
χωρίς την μειονεκτική κριτική των άλλων. Κάθε φορά που θα φορέσω διαφορετικά
ρούχα δηλαδή υπερβολικά περίεργα ομολογώ, το χιλιοπληρώνω! Ο περσινός μου
καθηγητής της Ιστορίας μου είχε βάλει 9 στον έλεγχο ενώ άξιζα 15. Ο λόγος, όπως
μου έλεγε, ήταν πως δεν του άρεσε η σιωπηλή συμπεριφορά μου απέναντι στους
συμμαθητές μου, τα περίεργα μαλλιά μου (επειδή ήταν μόλις 2 εκατοστά), τα
σκισμένα τζιν μου, οι γραβάτες μου, τα καπελάκια μου και τα αταίριαστα
φωσφόριζέ χρώματα. Στην μητέρα μου έλεγε όμως πως δεν διάβαζα.

7
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

Από τότε δεν έχω ξανακάνει κάτι τέτοιο. Ακολουθώ την μόδα των άλλων στο
σχολείο.
Κάποιες φορές παρακαλώ να ήμουν σαν τους άλλους. Δεν θα ήταν όλα τόσο δύσκολα
για μένα τότε. Στη Σουηδία όμως είναι παράδεισος! Ντύνεσαι όπως θέλεις χωρίς να
σε κρίνει κανένας και χωρίς να με κοιτάζει κανένας περίεργα. Το ερώτημα, αν
είναι καλό να είσαι δίγλωσση και να κουβαλάς μέσα σου δυο πολιτισμούς για μένα
εξακολουθεί να παραμένει. Έχω πολλά προβλήματα επειδή είμαι διαφορετική. Έχω
όμως και πολλά πλεονεκτήματα.
(Κούρτη-Καζούλλη και Τζανετοπούλου, 2003: 41-43)

1.2. ΧΩΡΟΙ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Η διαφοροποίηση μεταξύ πρώτης (Γ1), δεύτερης (Γ2) και ξένης γλώσσας είναι πολύ σημαντική
για τη διδασκαλία των γλωσσών. Για να κατανοήσουμε καλύτερα τις διαφορές μεταξύ των
όρων, εισάγουμε εδώ την έννοια του χώρου χρήσης της γλώσσας (Fishman, 1971, 1965) που
στηρίζεται στο γεγονός ότι οι γλώσσες υπάρχουν και ομιλούνται επειδή υπάρχουν
συγκεκριμένοι χώροι, όπου για να επικοινωνήσουν οι άνθρωποι πρέπει να γνωρίζουν πώς να
τις χειρισθούν. Η χρήση της γλώσσας είναι η συνάρτηση ενός χώρου:

• Αυτών που επικοινωνούν σ’ αυτόν το χώρο,

• Του θέματος περί του οποίου επικοινωνούν,
• Της συγκεκριμένης γλώσσας μέσω της οποίας επικοινωνούν (Fishman, 1971).

Σύμφωνα με τη Σκούρτου (2011) οι άνθρωποι γίνονται δίγλωσσοι όχι από επιλογή, αλλά
επειδή το επιβάλλουν οι χώροι χρήσης της γλώσσας, στους οποίους πρέπει να επιβιώσουν και
να προοδεύσουν. Με το χώρο χρήσης ορίζουμε τη γλωσσική πρακτική ως συνισταμένη
πολλών παραμέτρων που συγκροτούν ένα πλαίσιο ή περικείμενο (context). Έτσι, ο χώρος
χρήσης της γλώσσας είναι συνισταμένη τουλάχιστον των εξής σημείων (Σκούρτου 2001):

8
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

(α) ενός γεωγραφικά καθορισμένου τόπου (π.χ. βρισκόμαστε σε ένα συγκεκριμένο

σχολείο σε μία συγκεκριμένη τάξη),

(β) μίας ομάδας ανθρώπων που επικοινωνούν (π.χ. ομάδα μαθητών επικοινωνεί με
το δάσκαλο),

(γ) ενός θεσμικού πλαισίου (π.χ. θεσμός του σχολείου),

(δ) ενός θέματος επικοινωνίας (π.χ. περιεχόμενο μαθήματος),

(ε) μίας συγκεκριμένης γλώσσας (π.χ. Ελληνική),

(στ) μίας συγκεκριμένης μορφής γλώσσας (π.χ. ακαδημαϊκή γλώσσα).

Πιο συγκεκριμένα:

• στο σχολείο (σημεία α & γ)

• ο εκπαιδευτικός συζητά με τους μαθητές (σημείο β)
• για μία ενότητα του μαθήματος «Μελέτη Περιβάλλοντος» (σημείο δ),
• μιλώντας στην Ελληνική (σημείο ε) και
• χρησιμοποιώντας το εξειδικευμένο λεξιλόγιο του μαθήματος (σημείο στ) (Σκούρτου
2011: 55-56).

Ως προς τις ίδιες τις γλώσσες, αυτές δεν μπορούν να αναπτυχθούν στο κενό, συντηρούμενες
απλά από την επιθυμία των ομιλητών τους να τις αναπτύξουν. Υπάρχει μια αμεσότητα στη
σχέση διγλωσσίας και χώρων χρήσης της γλώσσας. Η πρώτη και η δεύτερη γλώσσα
αναπτύσσονται μέσα από χώρους χρήσης (Σκούρτου, 2011).

9
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

ΕΝΔΔΕΙΚΤΙΚΉ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ – ΧΩΡΟΣ ΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Ο πατέρας του Αλέξη έχει αναρτήσει ένα βίντεο στο YouTube. O Αλέξης είναι 2 χρονών και
μιλάει τρεις γλώσσες. Ο πατέρας του είναι Έλληνας, η μητέρα του είναι Ιταλίδα και μένουν στη
Γερμανία. Κατακτά και τις τρεις γλώσσες με φυσικό τρόπο.
Σε δέκα χρόνια, πιστεύετε ότι θα εξακολουθήσει να είναι τρίγλωσσος; Ποιο ρόλο θα παίξει το
σχολείο;

https://www.youtube.com/watch?v=CZdhlRfSmwY

10
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ- ΧΩΡΟΣΧΡΗΣΗΣ ΤΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Η σελίδα Bilingual Baby Videos διαφημίζει ένα πρόγραμμα εκμάθηση ξένων γλωσσών για
βρέφη. Συγκεκριμένα, στη διαφήμιση αναφέρεται ότι το βρέφος μπορεί να μάθει μια ξένη
γλώσσα ακούγοντας ηχογραφημένα αρχεία. Πιστεύετε ότι αυτός ο τρόπος εκμάθησης
γλωσσών είναι αποτελεσματικός; Αναπτύξτε την απάντησή σας σε σχέση με την έννοια του
χώρου χρήσης της γλώσσας.

The Bilingual Baby video series exposes your baby to the

world of foreign languages! They can learn Spanish, French,
German, Hebrew, Greek, Italian, Swedish, English, Japanese,
Russian, Dutch, & Portuguese. Bilingual Baby uses a well-
established teaching system that has long been used by
educators and language experts. The child only hears the
language being taught, but small on-screen text in English
appears to help parents learn too! Bilingual Baby teaches
more than 60 words and phrases to children while their
ability to develop a second language is highest--between birth
and age five.

11
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

1.3. Κατάκτηση και Εκμάθηση των Γλωσσών

Οι όροι δεύτερη γλώσσα και ξένη γλώσσα άλλοτε χρησιμοποιούνται ως διαφορετικοί όροι
και άλλοτε ως ταυτόσημοι όροι. Ωστόσο, θα δείτε ότι υπάρχουν βιβλία για τη διδασκαλία της
Ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας και άλλα βιβλία για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως ξένης.

Για να κατανοήσουμε αυτή τη διαφορά εισάγουμε τους όρους κατάκτηση και εκμάθηση των
γλωσσών.

Σύμφωνα με τον Krashen (1981, 1985) η κατάκτηση είναι η υποσυνείδητη/ ασυνείδητη

διαδικασία κατάκτησης μιας γλώσσας με τρόπο φυσικό και χωρίς συστηματική διδασκαλία,
παραπέμποντας στην έμφυτη ικανότητα του ανθρώπου να αποκτήσει/μάθει μια γλώσσα.
Κατακτάμε τη μητρική μας γλώσσα με φυσικό τρόπο. Με τον ίδιο τρόπο, ένα δίγλωσσο παιδί
κατακτά δύο γλώσσες στο οικογενειακό του περιβάλλον. Για παράδειγμα, η μητέρα του
μιλάει Σουηδικά και ο πατέρας του μιλάει Ελληνικά (βλ. κείμενο της Βικτωρίας παραπάνω).

Ενώ ή εκμάθηση είναι η συνειδητή διαδικασία εκμάθησης κατόπιν συστηματικής

διδασκαλίας. Η ξένη γλώσσα συνήθως μαθαίνεται με αυτό τον τρόπο, σε σχολική τάξη ή σε
φροντιστήριο.

Ωστόσο, ο διαχωρισμός σε κατάκτηση και εκμάθηση δεν αποτελεί αδιαμφισβήτητος κανόνας

(Σκούρτου, 2011). Ο δίγλωσσος ομιλητής κατακτά τις γλώσσες του με φυσικό τρόπο. Ωστόσο,
ακολουθεί και η συστηματική διδασκαλία αργότερα στο σχολείο, σε μία από τις δύο γλώσσες
ή και στις δύο. Μπορεί να εισάγεται και μια τρίτη γλώσσα ή τέταρτη γλώσσα. Για
παράδειγμα, η Βικτώρια είναι δίγλωσση στα Ελληνικά και Σουηδικά, αλλά μαθαίνει τα
Γερμανικά και τα Αγγλικά ως ξένες γλώσσες (Κούρτη-Καζούλλη και Τζανετοπούλου, 2003,
2009).

Αν το άτομο που μαθαίνει μια ξένη γλώσσα στο σχολείο ή σε φροντιστήριο, μπορεί να μην
υπάρχει συγκεκριμένος χώρος χρήσης της γλώσσας εκτός από τη σχολική τάξη. Ωστόσο, αυτό
που αρχίζει ως εκμάθηση μπορεί προοδευτικά να εξελιχθεί σε κατάκτηση της γλώσσας αν για
παράδειγμα μετακομίσει στη χώρα που μιλιέται η γλώσσα ή αν χρησιμοποιεί τη γλώσσα αυτή
στο χώρο εργασίας του αργότερα. Αν μαθαίνουμε, για παράδειγμα, την αραβική γλώσσα σε
φροντιστήριο αλλά δεν την χρησιμοποιούμε κάπου αλλού, τότε η γλώσσα αυτή είναι μια ξένη

12
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

γλώσσα που στερείται χώρο χρήσης. Τί γίνεται όμως με την αγγλική γλώσσα που
χρησιμοποιείται παντού;

Συνοψίζοντας, δεν έχει σημασία αν χαρακτηρίζουμε μια γλώσσα δεύτερη ή ξένη, αλλά
σημασία έχει ο τρόπος που διδάσκεται. Στα επόμενα κεφάλαια θα δείτε ότι η ελληνική
γλώσσα διδάσκεται με διαφορετικούς τρόπους σε συγκεκριμένες ομάδες (όπως Έλληνες της
διασποράς, οικονομικοί μετανάστες, πρόσφυγες, Μουσουλμάνοι και Ρομά).

ΠΡΟΤΑΣΗ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΜΕΛΕΤΗΣ ΜΕ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

Αν επιθυμείτε να μελετήσετε περαιτέρω το ζήτημα της ορολογίας και του χώρου χρήσης
της γλώσσας μπορείτε να ανατρέξετε στα παρακάτω βιβλία:

Baker, C. (2001). Εισαγωγή στη Διγλωσσία και στη Δίγλωσση Εκπαίδευση (επιμ. Μ. Δαμα
νάκης). Αθήνα: Gutenberg.

Σκούρτου, Ε. (2011). Η Διγλωσσία στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.

Σκούρτου, Ε. & Κούρτη-Καζούλλη, Β. (2016). Διγλωσσία & Διδασκαλία της Ελληνικής ως

Δεύτερης Γλώσσας. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών
Βιβλιοθηκών. Στο: http://hdl.handle.net/11419/6354

https://repository.kallipos.gr/handle/11419/6346

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ

Στο παρακάτω βιβλίο παρουσιάζονται μελέτες για τη διδασκαλία της Ελληνικής ως δεύτερης
γλώσσας σε σχέση με διαφορετικές κοινωνικές ομάδες (Έλληνες της διασποράς, Ρομά,
Μουσουλμάνοι, μετανάστες). Επιλέξτε ένα κεφάλαιο και περιγράψτε την ιδιαιτερότητα της
συγκεκριμένης ομάδας σε σχέση με τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας.
Σκούρτου, Ε. & Κούρτη-Καζούλλη, Β. (2016). Διγλωσσία & Διδασκαλία της Ελληνικής ως
Δεύτερης Γλώσσας. [ηλεκτρ. βιβλ.] Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών.
Στο: http://hdl.handle.net/11419/6354

13
 Παπαχρήστος Κωνσταντίνος Email: Papachristos.kostas@yahoo.gr

Βιβλιογραφία

Fishman, J.A. (1991): Reversing Language Shift. Clevedon: Multilingual Matters.

Fishman, J.A. (1965): «Who speaks, what language to whom and when?» La Linguistique, 2,
(67-88).

Κούρτη-Καζούλλη, Β. και Τζανετοπούλου, Α. (2003). Εμείς, οι Άλλοι: Μελετώντας την

Ετερότητα στο Κοινωνικό Περιβάλλον του Σχολείου. Ρόδος: Πανεπιστήμιο Αιγαίου,
Σχολικά Προγράμματα Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (ΣΠΠΕ), Δευτεροβάθμια
Εκπαίδευση.

Κούρτη-Καζούλλη, Β. και Τζανετοπούλου, Α. (2009). Η Έκφραση της Ετερότητας στην Τάξη:

Ένα Παράδειγμα. Στο Χ. Γκόβαρης (επιμ.), Διδασκαλία στο Πολυπολιτισμικό Σχολείο
(σελ. 291-317). Αθήνα: Ατραπός.

Κουτσογιάννης, Δ. (2017). Γλωσσική διδασκαλία χθες, σήμερα, αύριο: Μια πολιτική

προσέγγιση. Θεσσαλονίκη: Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών.

Krashen, S. (1981). Second Language Acquisition and second language Learning, London:
Pergamon Press.http://www.sdkrashen.com

Krashen, S. (1985).The Input Hypothesis: Issues and Implications. London, New York: Longman.

Σκούρτου, Ε. (2011). Η Διγλωσσία στο Σχολείο. Αθήνα: Gutenberg.

Skutnabb-Kangas, T. (1984). Bilingualism or not? The education of minorities. Clevedon:

Multilingual Matters.

14