`

NOT
8
ARALING PANLIPUNAN
Quarter 2 – Module 1:
Kabihasnang Minoan at Mycenaean at
ang mga Klasikal na Kabihasnang
Griyego at Romano
Week 5

Government Property

NOT FOR SALE

Department of Education ● Republic of the Philippines

 Leksyon Kabihasnang Romano
2
Tuklasin

Magbasa at Matuto

Panuto: Basahin at unawain ang teksto tungkol sa Kabihasnan ng Rome

Ang lungsod ng Rome ay nasa gitna ng Italy. Samantala, ang Italy ay isang tangway
sa timog ng Europe na nakausli sa Mediterrranean Sea. Sentro ang lokasyon ng Rome sa
Italy at nasa daluyan pa ng Tiber River. Iniuugnay ng Tiber River ang Rome sa
Mediterranean Sea. Nagbibigay daan ito sa madaling pakikipagkalakalan ng Rome sa mga
bansang nakapalibot sa Mediterranean Sea. Sagana ang kapatagan sa Rome at maunlad
ang agrikultura nito na kayang sumuporta sa malaking populasyon.

https://andantetravels.co.uk/tours/worldwide-escorted-tours/hidden-rome/

1
Suriin
 Magbasa at Matuto

Ang Simula ng Rome

Tulad ng isang alamat, itinatag ang Roma noong 753 B.C. nina Romulus at Remus,
kambal na anak ni Mars, ang diyos ng digmaan. Ang kambal ay inilagay sa basket ng sa
gayon hindi malunod at ipinalutang ito sa ilog Tiber ng isang hari na malapit sa Alba Longa
at nailigtas ang kambal ng isang lobo, nabuhay ang kambal upang talunin ang haring iyon at
natagpuan ang kanilang sariling lungsod na napapalibutan ng ilog noong 753 B.C. Matapos
patayin ang kanyang kapatid, si Romulus ay naging unang hari sa Roma, at ipinangalan ito
para sa kanya.
Halaw mula sa “Article” na Ancient Rome https://www.history.com/topics/ancient-rome/ancient-rome

http://upload.wikime dia.org/wikipedia/co mmons/6/6a/Shewolf_suckles_Romul

us_and_Remus.jpg

Simula noong ikawalong siglo B.C., umunlad ang Sinaunang Roma mula sa isang
maliit na bayan sa gitnang Tiber River ng gitnang Italya sa isang emperyo na sa tuktok nito
ay sumakop sa halos lahat ng kontinente ng Europa, Britain, kanlurang Asya, hilagang Africa
at mga isla ng Mediterranean. Kabilang sa maraming mga pamana sa pangingibabaw ng
Roma ay ang malawakang paggamit ng mga wikang Romano (Italyano, Pranses, Espanyol,
Portuges at Roman) na nagmula sa Latin, ang modernong alpabeto at kalendaryo at ang
paglitaw ng Kristiyanismo bilang isang pangunahing relihiyon sa mundo. Matapos ang 450
taon bilang isang republika, ang Roma ay naging isang emperyo sa pagtatapos ng at
pagbagsak ni Julius Caesar noong unang siglo B.C. Ang mahaba at matagumpay na
paghahari ng unang emperador na ito, si Augustus, ay nagsimula sa isang gintong panahon
ng kapayapaan at kasaganaan; sa kabaligtaran, ang pagbagsak ng Imperyo ng Roma
noong ikalimang siglo A.D. ay isa sa mga pinaka-dramatikong implikasyon sa kasaysayan
ng sibilisasyon ng tao.
Halaw mula sa “Article” na Ancient Rome https://www.history.com/topics/ancient-rome/ancient-rome

2
 Ang Republikang Romano

Ang mga Romano ay nagtatag ng isang anyo ng pamahalaan - isang republika - na

kinopya ng mga bansa sa loob ng maraming siglo Sa katunayan, ang pamahalaan ng
Estados Unidos ay batay sa halimbawang modelo ng Roma.
Nagsimula ang lahat nang ibagsak ng mga Romano ang kanilang mga mananakop
sa Etruscan noong 509 B.C.E. Nakasentro sa hilaga ng Roma, ang Etruscans ay namuno
sa mga Romano sa daan-daang taon.
Ng makalaya, itinatag ng mga Romano ang isang republika, isang gobyerno kung
saan ang mga mamamayan ang humalal ng mga kinatawan upang mamuno sa kanilang
ngalan. Ang isang republika ay naiiba sa isang demokrasya, kung saan ang bawat
mamamayan ay inaasahan na gumaganap ng isang aktibong papel sa pamamahala sa
estado.
Sa halip na pumili ng hari, naghalal ang mga Roman ng dalawang konsul na may
kapangyarihang tulad ng hari at nanungkulan sa loob lamang ng isang taon. Bawat isa ay
may kapangyarihang pigilin ang pasya ng isa. Dahil sa pagkakahati ng kapangyarihan ng
mga konsul, humina ang sangay tagapagpaganap. Sa oras ng kagipitan, kinakailangang
pumili ng diktador na manunungkulan sa loob lamang ng anim na buwan. Nagtatamasa ang
diktador ng higit na kapangyarihan kaysa mga konsul. Paminsan-minsan, sa panahong may
emergency (tulad ng isang digmaan) ay nangangailangan ng mapagpasyang pamunuan ng
isang indibidwal. Sa ilalim ng mga sitwasyong ito, ang Senado at Konsul ay maaaring
humirang ng isang pansamantalang diktador upang maghari para sa isang limitadong oras
hanggang sa malutas ang krisis. Ang posisyon ng diktador ay hindi demokratiko. Sa
katunayan, ang isang diktador ay mayroong lahat ng kapangyarihan, gumawa ng mga
pagpapasya nang walang pag-apruba, at may ganap na kontrol sa militar.

Halaw sa Article ng “The Roman Republic” https://www.ushistory.org/civ/6a.asp

Batay sa binasang teksto, ilarawan ang

mga sumusunod na bahagi ng Republikang
Romano.
Tandaan
konsul-
________________________________
Matapos mapalaya ng mga
________________________________
Romano ang kanilang mga sarili
mula sa Etruscans, nagtatag sila
diktador-
ng isang republika, at ang lahat ng
________________________________
mga lalaki na higit sa 15 na
________________________________
nagmula sa orihinal na mga tribo
ng Roma ay naging mamamayan.
Patrician-
________________________________
________________________________

Plebeian-
________________________________
________________________________
 3

Tagumpay ng Plebeian Laban sa Patrician

Simula ng 494 BC, nagsimulang lumaban ang mga plebeian laban sa pamamahala
ng mga patrician. Ang pakikibaka na ito ay tinatawag na "Salungatan ng mga Orden." Sa
paglipas ng halos 200 taon, nagkamit ng maraming karapatan ang mga plebeian.
Nagprotesta sila
Tagumpay ng saPlebeian
pamamagitan ng pagpunta
Laban sa sa welga. Iiwan nila ang lungsod nang ilang
sandali,
Patrician tumanggi na magtrabaho, o tumanggi ring makipaglaban sa hukbo. Sa kalaunan,
ang mga plebeians ay nakakuha ng maraming mga karapatan kabilang ang karapatang
tumakboAyonpara sa opisina at magpakasal
kasaysayan, sa mga patrician.
nagsimulang
Sa paglipas
maghimagsik ang mga ng plebeian
panahon,noong
kakaunti
494nlang ang pagkakaiba-ibal sa pagitan ng mga
plebeianupang
B.C.E. at ng mga patrician.ngAngpantay
magkamit mga plebeians
na ay maaaring ihalal sa senado. Maaari ring
magpakasal ang mga Plebeian
karapatan. Nagmartsa sila sa buong Rome at patrician. Ang mga mayaman na plebeian ay naging
bahagi ng maharlikang Roman. Gayunpaman,
at lumikas sa kalapit na lugar na tinaguriang sa kabila ng mga pagbabago sa mga batas,
palaging pinanghahawakan
Banal na Bundok. Doon sila nagbalak ng mga patrician ang karamihan sa mga kayamanan at
kapangyarihan
magtayo ng Sinaunang
ng sariling lungsod.Roma.Sa takot ng
mga patrician na mawalan ng mga
Halaw mula sa Article
manggagawa, sinuyong Ancient Rome
nila ang mgaPlebeians andPatricians,
plebeian
https://www.ducksters.com/history/ancient_rome/plebeians_and_patricians.php
upang itigil ang kanilang balak sa
pamamagitan ng pagpapatawad sa dati
nilang utang; pagpapalaya sa mga naging
alipin nangg dahil sa pagkakautang; at ang
paghahalal ng mga plebeian ng dalawang
mahistrado o tribune na magtatanggol ng
kanilang karapatan.
May karapatan ang tribune o
mahistrado na humadlang sa mga hakbang
ng senado na magkasama sa mga plebeian.
Kapag nais hadlangan ng isang tribune ang
isang panukalang-batas, dapat lamang
Tandaan
niyang isigaw ang salitang Latin na veto!
(Tutol Ako!). Sa loob ng isang siglo unang
Sa mga at yugto
kalahati, nagkaroon ng ng higitRoma,
na maraming
ang mga plebeian
karapatan ang plebeian. ay Noongmay 451 B.C.E, karapatan.
kaunting
dahil sa mabisang kahilingan Ang lahat ng ng mgamgaposisyon sa
plebeian, nasulat ang mga bataas atsa relihiyon
gobyerno 12 ay
lapidang tanso at inilagaygaganapin
sa rostra ng forum
ng mga patrician.
upang mabasa ng lahat.Ginawa Ang 12Tables
ng mgaang patrician ang
kauna-unahang nasusulatmga na batas
batas,sapagmamay-ari
Rome ng
at naging ugat ng Batas Roman.
mga lupain, at mgaSa heneral sa
pamamagitan nito, hukbo.
nabawasan
Ang mgaang Plebeians ay
panlilinlang sa mga hindi plebeian at
maaaring humawak ng
napagkalooban sila pampublikong
ng karapatang
tanggapan at
makapgasawa ng patrician, hindi mahalal na
pinayagan na
konsul, at maging ksapi ng Senado. sa mga patrician.
magpakasal

Halaw sa Kasaysayan ng Daigdig, Batayang

Aklat sa Araling Panlipunan, Ikatlong Taon nina Vivar
et. al. pahina 92.

4
 Digmaang Punic

Ang tatlong Digmaang Punic sa pagitan ng Carthage at Roma ay naganap sa halos

isang siglo, na nagsisimula noong 264 B.C. at nagtatapos sa tagumpay ng Roman kasama
ang pagkawasak ng Carthage noong 146 B.C. Nang maganap ang Unang Digmaang Punic,
ang Roma ay naging nangingibabaw na kapangyarihan sa buong peninsula ng Italya,
habang ang Carthage - isang malakas na lungsod-estado sa hilagang Africa - ay itinatag
ang sarili bilang nangungunang kapangyarihan ng mga maglalayag sa mundo. Nagsimula
ang Unang Digmaang Punic noong 264 B.C. nang makialam ang Roma sa isang hindi
pagkakaunawaan sa isla ng kontrolado ng Carthaginian ng Sicily; ang digmaan ay natapos
sa Roma sa kontrol ng parehong Sicily at Corsica at minarkahan ang paglitaw ng emperyo
bilang isang hukbo. Sa Ikalawang Digmaang Punic, ang dakilang Carthaginian heneral na si
Hannibal ay sumalakay sa Italya at nakakuha ng mahusay na tagumpay sa Lake Trasimene
at Cannae bago ang kanyang pagkatalo sa kamay ng Roma Scipio Africanus noong 202
BC, na iniwan ang Roma sa kontrol ng kanlurang Mediterranean at sa kamay ng Espanya.
Sa Ikatlong Digmaang Punic, ang mga Romano ay pinamumunuan ni Scipio, sinira nila at
napasakamay ang lungsod ng Carthage noong 146 B.C., na naging bahagi ng Africa ang isa
pang lalawigan ng makapangyarihang Imperyo ng Roma.

Halaw mula sa Article na “Punic War” https://www.history.com/topics/ancient-history/punic-wars

Tandaan

Ang Digmaang Punic,

na tinawag ding Carthaginian
Wars, (264–146 BCE), isang
serye ng tatlong digmaan sa
pagitan ng Republikang
Romano at ang Carthaginian
(Punic) emperyo, na
nagreresulta sa pagkawasak
ng Carthage, ang pagka-alipin
ng populasyon nito, at
pinamumunuan ito ng
Romano.

5
 Panitikan
Ang panitikan ng Rome ay nagsimula Inhenyeriya
noong kalagitnaan ng ikatlong siglo B.C.E. Ipinakita ng mga Roman
Subalit ang mga ito ay salin lamang ng mga ang kanilang galing sa
tula at dula ng Greece. Ang halimbawa ay si inhenyeriya. Nagtayo sila ng
Livius Andronicus na nagsalin ng Odyssey sa mga daan at tulay upang pag-
Latin. Si Marcus Palutus at Terence ay ang ugnayin ang buong imperyo
mga unang manunulat ng comedy. Ang iba kabilang ang malalayong lugar.
pang manunulat ay sina Lucretius at Catullus. Marami sa mga daan na ginawa
Si Cicero naman ay isang manunulat at orador nila noon ay ginagamit pa
na nagpahalaga sa batas. Ayon sa kanya, ang hanggang ngayon. Isang
batas ay hindi dapat maimpluwensiyahan ng halimbawa ang Appian Way na
kapangyarihan o sirain ng pera kailanman. nag-uugnay sa Rome at timog
Italy. Gumawa rin sila ng mga
aqueduct upang dalhin ang tubig
sa lungsod.

KABIHASNANG ROME

Pananamit
Dalawa ang kasuotan ng
mga lalaking Roman. Ang tunic
Batas ay kasuotang pambahay na
Dahil marami sa mga batas hanggang tuhod. Ang toga ay
ang hindi nakasulat o hindi isinusuot sa ibabaw ng tunic
nagagamit, na siyang naging dahilan kung sila ay lumalabas ng
na maraming mga katiwalian ang bahay. Ang mga babaeng
mga pampublikong opisyal. Ang mga Roman ay dalawa rin ang
tao sa kalaunan ay nag-alsa laban sa kasuotan. Ang stola ay ang
mga pinuno at, noong 450 BC, ang kasuotang pambahay na
ilang mga batas ay isinulat sa mga hanggang talampakan. Ang
tapyas na bato para makita ng lahat. palla ay inilalagay sa ibabaw ng
Ang mga batas na ito ay kilala bilang stola kapag nasa labas ng
Law of the Twelve Tables. bahay.

Halaw sa Article ng Ancient Rome
https://www.ducksters.com/history/
ancient_rome/roman_law.php
Arkitektura
Ang mga Romano ay mahusay din na mga
innovator at mabilis nilang pinagtibay ang mga
bagong diskarte sa konstruksyon, ginamit ang mga
bagong materyales, at pinagsama ang mga umiiral na
pamamaraan na may malikhaing disenyo upang
makabuo ng isang buong hanay ng mga bagong
istruktura ng arkitektura tulad ng basilica, triumphal
arch, monumental aqueduct, amphitheater, granary
building. at tirahang yari sa mga bloke.

6
Tandaan

Ang sinaunang Roma ay may malaking impluwensya sa modernong mundo.

Bagaman libu-libong taon na mula nang umunlad ang Imperyo ng Roma, maaari pa rin
nating makita ang katibayan nito sa ating sining, arkitektura, teknolohiya, panitikan, wika, at
batas. Mula sa mga tulay at istadyum hanggang sa mga libro at mga salitang naririnig araw-
araw, iniwan ng mga sinaunang Romano ang kanilang marka sa ating mundo.

Pagyamanin

Gawain Hanapin mo partner ko!

Panuto: Hanapin sa hanay B ang konseptong inilalarawan sa hanay A. Isulat ang titik ng
sagot sa sariling papel.

HANAY A HANAY B

1. Isang tubo o kanal na nagdadala ng tubig a. gladiator

mula sa isang pinagkukunan b. basilica
2. Isang malawak na bulwagan kung saan may mga c. burukrasya
karugtong na silid tungo o mula rito. d. aqueduct
3. Karaniwang mga kriminal, alipin, o bihag na e. tunic
nakikipaglaban sa isa’t isa o laban sa isang f. atrium
mabangis na hayop g. stola
4. Tumutukoy sa panahon ng kapayapaan sa Imperyong h. plebeian
Roman i. orador
5. Tumutukoy sa sistema o organisayon ng pamahalaan j. Pax Romana
6. Mga mayamang may-ari ng lupa sa lipunang Roman k. patrician
tulad ng magsasaka at mangangalakal
7. Mga karaniwang tao sa lipunang Roman tulad ng
magsasaka at mangangalakal
8. Isang bulwagan na nagsisilbing korte at
pinagpupulungan ng Assembly
9. Kasuotang pambahay ng lalaki na hanggang tuhod
10. Isang mahusay na mananalumpati.

7
 Isagawa

1. Bigyang kahulugan ang sumusunod

a. Pax Romana
b. Republika
c. Patrician

2. Anong mga hakbang ang isinagwa ng mga plebeian upang magkaroon sila ng mga
karapatan?

Buod

Ang Rome ay nagsimula bilang isang lungsod sa Palatine Hill malapit sa Tiber River.
Maganda ang Rome dahil sa malawak na kapatagan nito. Malapit din ito sa ilog na daanan
ng kalakalan. Ang Roman Republic ay may dalawang sangay- ang Senate at ang Assembly.
Ang pangarap ng Rome ay maging makapangyarihan sa Mediterranean. Natupad ito sa
pamamagitan ng pakikidigma nito laban sa iba pang mga lungsod-estado sa Italy, sa mga
kolonyang Greek sa Sicily, timog Italy, at sa Carthage sa Hilagang Africa. Ipinakita ng Rome
ang galing nito sa larangan ng batas, pamahalaan, at inhenyeriya. Ang tagumpay sa
pakikidigma ay nagpasok ng malaking yaman at kasaganaan sa Rome subalit ito rin ang
naging daan sa pagbaba ng moralidad ng mga tao at pamahalaan. Bagama’t galing sa
mayamang pamilya, may malasakit ang magkapatid na Gracchus sa kapwa nang
nagpanukala sila na bigyan ng lupa ang mahihirap. Inilatag ni Augustus ang isang panahon
ng katahimikan sa Imperyong Roman na tinatawag na Pax Romana. Hindi lahat ng mga
sumusunod na emperador kay Augustus ay magagaling at mabubuti

Pagtatasa
1. Isang istraktura na nagdadala ng tubig sa mga malalayong distansya.
A. Arch
B. Dome
C. Aqueduct
D. Colesseum

2. Mataas na antas ng pamumuhay sa panahon ng Roman Republic.

A. counsul
B. plebian
C. diktador
D. patrician

3. Ang isang dayuhang sundalo na nagsisilbi lamang para sa bayad at walang katapatan
sa Roma.
A. plebian
B. diktador
C. patrician
D. Mercenary

8
4. Isang taong nahalal upang mamuno sa Roman Republic para sa isang maikling
panahon sa oras ng kagipitan
A. Emperador
B. Counsul
C. Hari
D. Diktador

5. Ano ang pinagbabatayan sa batas ng Roma?

A. pagkamakatarungan
B. paghihiganti
C. hindi pagkakapantay-pantay
D. kapangyarihan

6. Alin sa mga pangkat ang higit na naka impluwensya sa panitikan at arkitektura ng

mga Roman?
A. Babylonians
B. Egyptians
C. Greeks
D. Persians

7. Bakit bumuo ng Republika ang mga Romano?

A. Para hindi sila kontrolado ng hari
B. Upang ang bawat isa ay maaring maging isang mamamayan
C. Upang ipag tanggol ang kanilang sarili
D. Upang ang mga hukom ay maaaring gumawa ng batas

8. Sino ang dalawang pangunahing tauhan sa kwento ng Sinaunang Rome?

A. Bill & Ted
B. Zeus & Hera
C. Ronulus & Roman
D. Romulus & Remus

9. Alin sa mga emperador ang nais na ibahagi ang kapangyarihan sa senado?Siya ay

nakilala na komokontrol sa panahon ng Pax Romana?
A. Caligula
B. Augustus
C. Diocletian
D. Julius Caesar

10. Alin sa mga sumusunod ang HINDI dahilan sa pagbagsak ng Imperyong Romano?
A. nagkaroon ng krises pang-ekonomiya
B. pagsalakay ng mga tribong barbarian
C. mahirap ipagtanggol ang imperyo dahil sa laki
D. kinumbinsi ng agham ang mga tao na ang daigdig ay patag at sila’y mahuhulog
din sa dulo.