ANG REPUBLIC NG ROME AT ANG IMPERYONG ROMAN

Ang Lungsod ng Rome ay nasa gitna ng Italy. Ang Italy naman ay isang tangway sa timog ng Europe na nakausli sa Mediterranean Sea.
Sentro ang lokasyon ng Rome sa Italy at nasa daluyan pa ng Tiber River na siyang nag-uugnay sa Rome at Mediterranean Sea.

ANG PASIMULA NG ROME

- Ang Rome ay itinatag sa kalagitnaan ng ikawalong siglo BCE ng mga unang Roman na nagsasalita ng Latin, isang sangay ng
wikang nabibilang sa Indo-European.
- Sila ay lumipat sa gitnang Italy at nagtayo ng mga sakahang pamayanan sa Latium Plain sa timog ng Tiber River.
- Pinagbuklod ng mga Latin ang iba pang tribong naninirahan sa lupaing dinadaluyan ng Tiber River.
- Ayon sa isang matandang alamat, ang Rome ay itinatag ng kambal na sina Romulus at Remus.
- Sila ay pinaanod ng kanilang amain sa Tiber River sa takot na angkinin ng kambal ang kaniyang trono.
- Ang kambal ay sinagip at inaruga ng isang babaing lobo.Nang lumaki at nalaman ng dalawa ang kanilanh pinagmulan,
inangkin nila ang trono at itinatag ang Rome sa pampang ng Tiber River noong 753 BCE

PAGKATALO NG MGA ROMAN

- Ang mga Roman ay tinalo ng mga Etruscan, ang kalapit na tribo sa hilaga ng Rome.
- Ang mga Etruscan ay magagaling sa sining, musika at sayaw. Dalubhasa sila sa arkitektura, gawaing metal at kalakalan.
- Tinuruan nila ang mga Roman sa pagtatayo ng mga gusaling may arko,mga aqueduct, mga barko, paggamit ng tanso, paggwa
ng mga sandatasa pakikipagdigma, pagtatanim ng ubas at paggawa ng alak.

PAGTATATAG NG REPUBLIC

- Noong 509 BCE, nag-alsa ang mga Roman laban sa mga dayuhang Etruscan. Nagtatag sila ng isang Republic kung saan ang
mga mamamayan ay humihirang ng kanilang mga kinatawan sa pamahalaan.

DALAWANG URI NG LIPUNANG ROMAN

1. PATRICIAN – Hango sa salitang Latin na patres o “mga ama”. Sila ay mayayamang may-ari ng lupa. Sila ang bumubuo ng
mataas na lipunan sa Rome.
2. PLEBEIAN – ang mga bumubuo rito ay mga karaniwang tao tulad ng mga magsasaka at mangangalakal

Nagtatag ang mga Roman ng lehislatura na binubuo ng Senate at ilang Assembly.

SENATE – May 300 kasapi na tinatawag na mga Senador at binubuo ng mga Patrician.Naglilingkod sila ng panghabang-buhay. Sila
ang nagpapanukala at nagpapasa ng batas. Sila rin ang nagraratipika ng mga kasunduan.Nagbibigay pahintulot sa paggamit ng salapi ng
pamahalaan.

ASSEMBLY OF CENTURIES – pinakamahalaga sa mga Assembly.Ito ang namamahala ng mga usaping pandigma. Mga Patrician
din ang kasapi nito.

IMPERIUM- ang katas-taasang kapangyarihan na kung saan ay hawak ng dalawang consul na pinili mula sa mga Patriian upang
pamunuan ang pamahalaan.Katungkulan na pangunahan ang mga hukbong,ingatan ang salapi ng pamahalaan at tumayo bilang kahuli-
hulihang hukom. Bawat isang consul ay may karapatan na ihinto ang aksiyon ng kasamahang consul. Ang tawag sa kapangyarihang ito
ay veto.

PRAETOR O HUKOM –Tungkulin nito na ipaliwanag ang batas.

CENSOR – Ang siyang bumibilang ng populasyon ng Rome upang matiyak kung magkanong buwis ang babayaran ng mga tao.

PAKIKIBAKA NG MGA PLEBEIAN PARA SA PANTAY NA KARAPATAN

- Hawak ng mga Patrician ang kapangyarihan sa Pamahalaan.Gayunpaman, ang kapakanan ng mga pangkaraniwang tao ay
isinasaalang-alang din sa ilalim ng Republic.

ASSEMBLY OF TRIBES – karamihan ay binubuo ng mga plebeian ay nilikha upang kumatawan sa karaniwang tao.

TRIBUNE –ito ay posisyon na nilikha upang pangalagaan ang karapatan ng mga plebeian laban sa mga mapang-abusong
opisyal.Hanggang 10 tribune ang maaring ihalal ng mga tao.Ang mga ito ay mangagaling sa Assembly of Tribes. Ang kapangyarihan
nito ay mas pinalawak pa dahil maari nitong ipawalang-bisa ang anumang batas na mapang-api sa mga mahihirap.

- Noong 449 BCE, nagtagumpay ang plebeian sa kanilang kahilingan na isulat ang lahat ng batas ng Rome.

TWELVE TABLES – Ito ay ang kalipunan ng mga batas sa Rome. Ang mga ito ay inilagay sa mga pampublikong lugar upang mabasa
at malaman ng lahat.

ANG ROME BILANG MAKAPANGYARIHAN SA MEDITERRANEAN

Itinatag ng Rome at nang iba pang tribong Latin ang Latin League bilang alyansa laban sa iba pang mga tribo sa rehiyon.

DALAWANG LAYUNIN NG ROME SA PAGTATATAG NG LATIN LEAGUE

1. Ipagtanggol ang estado

2. Makakuha ng karagdagang lupain upang sakahin

Noong una ay napigilan ang paglawak ng kapangyarihan ng Rome dahil sa pagsalakay at pagsunog ng mga Gaul sa Rome noong 390
BCE. Tumiwalag rin ang ilang tribo sa Latin League subalit sila ay sinalakay ng Rome at napilitang lumagda sa isang magkahiwalay na
kasunduan
 - Upang lalong patatagin an gang kapangyarihan ng Rome sa Italy, tuluyan nitong tinalo ang mga Etruscan.
- Ang huling balakid sa kanila ay ang Kolonya ng Greek sa timog, Matagal ng naninirahan ang Greek sa timog kung kaya
madalas na tawagin ang bahaging ito na Magna Graecia o Greater Greece.
- Natakot ang mga Greece sa tumitinding kapangyarihan ng Rome kaya humingi sila ng tulong kay Pyrrhus na kamag-anak ni
Alexander the Great .
- Noong 280 BCE, kasama ang 25,000 na sundalo at 20 na elepante tinalo ni Pyrrhus ang hukbo ng Rome subalit tinanggihan ng
Senate ang alok nitong kapayapaan.
- Muling snilusob ang Rome at muli siyang nanalo.Subalit Malaki ang naging pinsala na inabot ng kaniyang hukbo kaya siya ay
bumalik na lamang sa Greece.
- Madaling tinalo ng Rome ang mga kolonya ng Greek sa Timog Italy
- Sa pagsapit ng 270 BCE, ang Rome ang naging ganap na pangunahing lungsod sa gitna at timog Italy.

ANG ROME LABAN SA CARTHAGE

- Nagkaroon ng panibagong kalaban ang Rome sa kapangyarihan niya sa Mediterranean Sea. Ito ay ang Carthage na itinatag ng
mga Phoenician noong 814 BCE.
- Yumaman ang Carthage dulot ng pakikipagkalakalan.
- May isang malaking plota ang Carthage na siyang naging balakid sa hangarin ng Rome
- Sumabak ang Carthage at Rome sa Tatlong Digmaan na tinatawag na difmaang Punic.

ANG UNANG DIGMAANG PUNIC ( 264-241BCE)

- Nanalo ang Rome sa Unang Digmaang Punic noong 241 BCE kahit na wala silang malakas na plota.
- Nagpagawa ang Rome ng plota at sinanay ang mga sundalo na maging magagaling na tagapagsagwan.
- Bilang tanda ng pagkapanalo, sinakop nila ang Sicily,Sardinia at Corsica.

ANG IKALAWANG DIGMAANG PUNIC ( 218-202 BCE)

- Nagsimula noong 218 BCE nang salakayin ni Hannibal, ang heneral ng Carthage ang lungsod ng Saguntum sa Spain na
kaalyado ng Rome.
- Natalo si Hannibal sa labanan sa Zama noong 202 BCE.
- Sa isang kasunduaang pangkapayapaan noong 201 BCE, pumayag ang Carthage na sirain ang plota nito, Isuko ang Spain at
magbayad ng buwis taon-taon sa Rome.

ANG IKATLONG DIGMAANG PUNIC ( 149-146 BCE)

- Matapos Ang 50 taon, muling nagsimula ang Digmaang Punic.

- Marcus Prcius Cato – isang pinuno at manunulat ng Roman na siyang naghikayat sa Senate at Publiko na dapat ay was akin
ang Carthage sapagkat ito ay nananatiling banta sa Rome.
- Nang sa lakayin ng Carthage ang isang kaalyado ng Rome, sinalakay ng Rome ang Carthage.
- Sinunog nito ang lungsod at ipinagbili ang mga mamamayan bilang alipin.
- Kinuha ng Rome ang lahat ng pag-aari ng Carthage sa Hilagang Africa

TAGUMPAY SA SILANGAN

- Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Punic, ang hukbo ng Rome ay pumunta sa Silangan at tinalo ang Macedonia at ginawa
itong lalawigan ng Rome.
- Mula 133 BCE ay nagsimulang mapasakamay ng Rome ang marami pang lupain at noong 100 BCE lahat ng lupain sa
baybayin ng Mediterranean Sea ay nasakop ng Rome.
- Tinawag ng Rome ang Mediterranean Sea bilang Mare Nostrum o Aming Dagat.

KABIHASNANG ROMAN

Sa pagsakop ng Rome sa Greece, libo-libong Greek ang nagtungo sa