PAG-USBONG AT PAG-UNLAD NG MGA KLASIKAL NA LIPUNAN SA EUROPE

HEOGRAPIYA NG GREECE
Naging sentro ng Greece ang mabundok na bahagi ng tangway ng Balkan sa Timog at ilang mga karagatan ng Agean. Ang Mediterrranean Sea
naman ang naging tagapag-ugnay ng Greece sa iba pang panig ng mundo.

Sa mundo ng mga sinaunang Greek, ang karagatan ang pinakamainam na daanan sa paglalakbay. Dahil dito, karamihan sa mga pamayana nila ay
matatagpuan 60 kilometro lamang mula sa Dagat.

Ang lupain ng Greece ay mabato at bulubundukn. Ito ang naging pangunahing sagabal sa mabilis na daloy ng komunikasyon sa pamayanan. Naging
mabagal ang paglago ng mga kaisipan at teknolohiya. Subalit ito rin ang dahilan upang ang bawat lungsod-estado ay nagkaroon ng kani-kanilang
natatanging katangian na napayaman sa kanilang kultura.

Ang mga mainam na daungan na nakapaligid sa Greece ay nagbigay daan sa maunlad na kalakalang pandagat na naging dahilan ng kanilang maunlad na
kabuhayan.

ANG KABIHASNANG MINOAN AT MYCENAEAN

ANG MGA MINOAN

SAAN NAGSIMULA ANG KABIHASNANG MINOAN?

- Ayon sa mga arkeologo, ang kauna-unahang sibilisasyong Aegean ay nagsimula sa Crete mga 3100 BCE at tinawag itong Kabihasnang Minoan
- Ang kabihasnang Minoan ay batay s pangalan ni Haring Minos, Ang maalamat na haring sinasabing nagtatag nito.
- Kilala ang mga Minoan bilang mahuhusay sa paggamit ng metal at iba pang teknolohiya
- Nakatira sila sa mga bahay na yari sa laryo o bricks
- May Sistema ng pagsulat at magagaling na mandaragat.
- Knossos – kinilala ito bilang pinaka makapangyarihan na lungsod at sinakop nito ang kabuuan ng Crete.
- Dito matatagpuan ang isang matayog na palasyo na nakatayo sa dalawang ektarya ng lupa at napaliligiran ng mga bahay na bato.

ANO ANG DAHILAN NG PAG-UNLAD NG KABUHAYAN NG MGA MINOAN?

- Naabot ng Crete ang tugatog ng tagumpay noong 1600 hanggang 1100 BCE.
- Umunlad ng husto ang kabuhayan dito dulot ng pakikipagkalakalan ng mga Minoan sa Silangan at paligid ng Agean.
- May apat na pangkat ng tao: Ang mga maharlika, mangangalakal, magsasaka at alipin.
- Masayahing tao ang mga Minoan at mahilig sa magagandang bagay at kagamitan.
- Mahilig sa mga palakasan tulad ng boksing.

BAKIT NAGWAKAS ANG KABIHASNANG MINOAN?

- Ang kabihasnang Minoan ay tumagal hanggang 1400 BCE. Nagwakas ito ng salakayin ang Knossos ng mga di nakikilalang mga mananalakay na
sumira at nagwasak sa mga pamayanan. Ang iba pang mga lungsod ng mga Minoan ay humina at bumagsak.

ANG MGA MYCENAEAN

Bago pa man salakayin ng Mycenaean ang Crete, nasimulan na na nilang paunlarin ang ilang pangunahing kabihasnan sa Timog Greece.

- Mycenea - matatagpuan 16 kilometro ang layo sa aplaya ng karagatang Agean ang naging sentro ng kabihasnang Mycenaean
- Ang mga lugsod dito ay pinag-uugnay ng maayos na daanan at tulay.
- Napapaligiran ng makakapal na pader ang lungsod upang magsilbing panangalang sa mga maaring lumusob dito.
- 1400 BCE- naging malakas na mandaragat ang mga Mycenaean ng lubos na nasakop nito ang Crete. Naiugnay nila ang Crete sa lumalagong
kabihasnan ng Greece.
- Maraming mga salitang Minoan ang naidagdag sa wikang Greece. Ang sining ng mga Greek ay naimpluwesyahan ng Istilong Minoan. Ilan rin sa mga
Alamat ng Minoan ay naisama sa mga alamat ng Greek.
- Noong 1100 BCE, isang pangkat ng tao mula sa hilaga ang pumasok sa Greece at iginupo ang mga Mycenaean. Sila ay kinilalang mga Dorian. Hindi
sila nahadlangan ng mga pader na ginawa ng mga Mycenaean.
- Isang pangkat naman ng mga tao na may kaugnayan sa Mycenaean ang tumungo sa Timog Greece sa may lupain ng Asia Minor sa may hangganan
ng Agean Sea. Nagtatag sila ng mga pamayanan na tinawag nilang Ionia. Nakilala sila bilang mga Ionian.
- Ang mga pangyayaring ito ay tinaguriang Dark Age o madilim na panahon na tumagal din ng halos 300 taon.Naging palasak ang digmaan ng ibat-
ibang kaharian, huminto ang kalakalan, pagsasaka at iba pang gawaing pangkabuhayan maging ang paglago ng sining ay naudlot din.

KABIHASNANG HELLENIC
Mula sa madilim na panahon, unti-unting umusbong sa Ionia ang isang bagong sibilisayon na mabilis ding lumaganap sa kabuuan ng
Greece.
- Ilang pamayanan sa baybayin ng Greece na tinatawag ang kanilang sarili na Hellenes o Greeks ang nagkaroon ng malaking bahagi sa
sibilisasyong ito.
- Ang Hellenic ay hango sa kanilang tawag sa Greece na Hellas. Ito ay tumagal mula 800 hanggang 400 BCE at naging isa sa
pinakadakilang sibilisasyon na naganap sa buong Daigdig.
ANG MGA POLIS
- Dahil sa mga digmaan bago pa ang panahong Hellenic, nagtayo ng mga kuta ang Greek sa mga lugar nasa may gilid ng mga burol at
sa mga taluktok ng mga bundok upang maprotektahan ang kanilang sarili sa pagsalakay ng ibat-ibang pangkat. Ang mga pook na ito ay
naging pamayanan.
- Dito nagsimula ang mga lungsod-estado o polis kung saan hango ang salitang may kinalaman sa pamayanan tulad ng pulisya, politika
at politiko.
- May malalaki at maliliit na polis, ang pinaka huwarang bilang na dapat bumuo sa polis ay 5000 na kalalakihan lamang dahil sila lamang
ang opisyal na itinatala sa populasyon ng isang lungsod-estado.
- Acropolis – Karamihan sa mga polis ay may mga pamayanan na matatagpuan sa matataas na lugar na tinatawag na acropolis o
matataas na lungsod.Sa panahon ng digmaan, ito ang nagiging takbuhan ng ng mga Greek para sa kanilang proteksyon.
- Sa acropolis matatagpuan ang mga palasyo at temple kaya’t ito ang naging sentro ng pulitika at relihiyon sa Greece.
- Agora – Ito ay matatagpuan sa ibabang bahagi na nagsisilbing pamilihang bayan. Napaliligiran ng mga pamlihan at iba pang gusali na
nagbigay daan sa malayang bilihan at kalakalan.
- Sa mga lungsod-estado, naramdaman ng mga Greek na sila ay bahagi ng pamayanan at ito ang dahilan kung bakit ipinagkaloob nila
ang kanilang katapatan at paglilingkod.
- Hindi lahat ng mga nasa lungsod-estado ay lihitimong mamamayan nito.Ang mga lihitimong mamamayan ay binibigyan ng karapatan na
bomoto, magkaroon ng ari-rian, humawak ng posisyon sa pamahalaan at ipagtanggol ang sarili sa mga korte.
- Bilang kapalit, sila ay dapat na makilahok sa pamahalaan at ipagtanggol ang mga polis sa panahon ng Digmaan.
- Lumaki ang populasyon ng mga lungsod-estado kung kaya ang ibang mga Greek ay nangibang lugar. Napadpad sila sa paligid ng
karagatang Mediterranean at Iton.
- Mula sa pakikipagkalakalan sa ibat-ibang panig ng Daigdig, natutunan ng mga Greek ang mga bagong ideya at teknik. Ito ay ang mga
sumusunod:
Phoenician – nakuha ang ideya ng alpabeto at naging bahagi ng kanilang sariling alpabeto. Ginamit rin nila ang kaalaman ng
Phoenician sa paggawa ng malalaki at mabibilis na barko.
Sumerian – namana nila ang Sistema ng panukat.
Lydian – Natutunan nila ang paggamit ng sinsilyo at barya sa pakikipagkalakalan.

SPARTA, ANG PAMAYANAN NG MGA MANDIRIGMA

- Ang polis o lungsod –estado ng Sparta ay itinatag ng mga Dorian sa Peloponnesus na nasa timog na bahagi ng tangway ng Greece.
- Sa lahat ng mga lungsod-estado sa Greece, ang Sparta lamang ang hindi umaasa sa kalakalan sapagkat ang Sparta ay may
magandang kilima, sapat na patubig at matabang lupa na angkop sa pagsasaka.
- Pinalawak ng mga Spartan ang kanilang lupain sa pamamagitan ng pananakop ng mga karatig na lupang sakahan at pangangamkam
nito.
ANO ANG HELOT?
Ang mga magsasaka na kanilang nasakop ay dinadala nila sa Sparta at ginagawang mga Helot o tagasaka sa malawak nilang
sakahan.Naging alipin ng mga Sparta ang mga helot.
Maraming pagtatangka ang ginawa ng mga helot upang makalaya sa mga Spartan subalit sila ay hindi nagtagumpay. Dahil sa mga pag-
aalsang ginagawa ng mga helot ay nag desisyon ang Spartan na palakasin ang kanilang hukbong militar at nagtatag ng isang pamayanang
mandirigma upang maging laging handa sa pag-aalsang gagawin ng mga Helot.
ANO ANG PANGUNAHING MITHIIN NG SPARTA?
Naging mithiin ng lungsod-estado na magkaroon ng kalalakihan at kababaihang walang kinatatakutan at may malakas na pangangatawan.
Ang mga bagong silang na sanggol ay sinusuri. Kapag nakitang mahina ay dinadala sa paanan ng mga kabundukan at hinahayaan doon na
mamatay habang ang malulusog na sanggol ay hinahayaang lumaki at maglaro sa kanilang mga tahanan hanggang sumapit ang ika-pitong
taon.
Pagsapit ng pitong taon, ang mga batang lalaki ay dinadala na sa mga kampo-militar upang sumailalim sa mahigpit na disiplina at sanayin sa
sebisyo-militar.
ANO ANG PANGUNAHING LAYUNIN NG PAGSASANAY?
Magkaroon ng malakas na pangangatawan, katatagan, kasanayan sa pakikipaglaban at katapatan ang pangunahing layunin ng
pagsasanay.Tinitiis nila ang mga sakit at hirap ng walang reklamo. Pinapayagan lang sila na Makita ang kanilang pamilya sa panahon ng
bakasyon. Sa edad na 20, ang mga kabataang lalaki ay magiging sundalong mamamayan at ipinapadal sa mga hangganan ng labanan.Sa
edad na 30, sila ay inaasahan na ngunit sila ay dapat na kumain at manirahan pa rin sa mga kampo kung saan hahati na sila sa gastos.Sa
edad na 60 ay maari nang magretiro sa hukbo.
ANO ANG GAMPANIN NG MGA KABABAIHAN SA SPARTA?
Sa lipunan ng mga Spartan, ang lahat ay nakikiisa upang mapigilan ang pag-aalsa ng mga helot. Maging ang mga kababaihan ay
sinasanay na maging matatag.
Di tulad ng mga kababaihan sa Greece, ang mga babae sa Sparta ay maraming tinatamasang karapatan.
1. Sila ang nag-aasikaso sa mga lupain ng kanilang mga asawa habang ito ay nasa kampo-militar
2. Nangunguna sa mga palakasan
3. Nakikihalubilo sa mga kaibigan ng kanilang mga asawa habang masayang nanunuod ng mgapalaro tulad ng pagbubuno o wrestling,
boksing at karera
Ang Sparta ang responsable sa pagkakaroon ng pinakamahusay na sandatahang lakas sa buong Daigdig.
Phalanx - ang tawag sa mga sundalo o mandirigma ng Sparta. Hindi sila binabayaran sa kanilang pakikidigma, sila ay mga taga pagtanggol
ng polis.

ANG ATHENS AT ANG PAG-UNLAD NITO.

Sa simula ng 600 BCe, ang Athens ay isa lamang maliit na bayan sa gitnang tangway ng Greece na tinatawag na Attica. Ang buong
rehiyon ay hindi angkop sa pagsasakamkaya karamihan sa mga mamamayan nito ay nagtrabaho sa mga minahan, gumawa ng mga
ceramics, o naging mangangalakal o mandaragat. Hindi nananakop ng kolonya ang Athens. Sa halip, pinalawak nila ang kanilang teritoryo
naging dahilan kung bakit ang iba pang nayon ay sumali sa kanilang pamamahala.
Tyrant – Pinamunuan nila ang sinaunang Athens. Sila ay nangangahulugang mga pinunong nagsusulong ng karapatan ng mga karaniwang
tao at maayos na pamahalaan. Bagamat karamihan sa kanila ay naging mabuting pinuno, marami rin sa kanila ang naging mapang abuso
kung kaya’t naging iba ang kahulugan ng tyrant sa kasalukuyan paglipas ng maraming taon.
Hari – sa simula ang Athens ay pinamunuan ng mga hari na itinalaga ng asembleya ng mamamayan at pinapayuhan ng mga konseho ng
mga maharlika.
Asembleya – Binubuo ito ng mga mayayaman na may malaking kapangyarihan.
Archon – Pinuno ng Asembleya na kadalasan ang pinapaburan ay ang may kaya o mayayaman.
Hindi nagtagal, nagnais ng pagbabago ang mga artisan at mga mangangalakal. Upang mapigil ang lumalalang sitwasyon ng mga di
nasisiyahan na karaniwang mamamayan, nagpagawa ang mga mayayamang tao o aristokrasya ng nakasulat na batas.
Draco- Ang isang tagapagbatas na sumulat ng mga batas para sa mayayaman. Malupit ang mga batas ng Greek at hindi ito binago ni Draco
ngunit ang kaniyang kodigo na ginawa ay nagbigay ng pagkapantay-pantay sa lipunan at binawasan ng mga karapatan ang mga namumuno.
Sa gitna ng pagbabagong ito ay hindi nakuntento ang Athenian, Maraming Athenian ang nagpaaalipin upang makapagbayad ng malaking
pagkakautang. Marami rin sa kanila ang nagnais ng mas malaking bahagi sa larangan ng politika.
Solon- Noong 594 BCE, Pinangunahan ni Solon mula sa pangkat ng aristrokata na yumaman sa pakikipagkalakalan ang pagbabagong
naganap sa Athens. Kilala siya bilang matalino at patas.
Ano-ano ang mga ginawa ni Solon?
1. Inalis niya ang mga pagkakautang ng mga mahihirap at ginawang illegal ang pang-aalipin nang dahil sa utang
2. Gumawa siya ng sistemang legal kung saan lahat ng malalayang kalalakihang ipinanganak mula sa magulang na Athenians ay
maaring maging hurado sa korte.
3. Nagsagawa rin siya ng mga repormang pangkabuhayan upang maisulong ang dayuhang kalakalan at mapabuti ang pamumuhay ng
mga mahihirap.
Ang mga repormang ginawa ni Solon ay nagbigay ng kapangyarihan sa mahihirap at karaniwang tao. Nalutas ng repormang pangkabuhayan
ang mga ilang pangunahing suliranin na hinaharap ng Athens.
Sa kabila ng mga pagbabagong ginawa ni Solon, hindi nasiyahan ang mga Aristrokata dahil para sa kanila, higit na pinaburan ni Solon ang
mga mahihirap.
Pisistratus – Noong 546 BCE ay namuno si Pisitratus. Bagamat siya ay mayaman, nakuha niya ang suporta at pagtitiwala ng karaniwaang
tao.
Ano-ano ang mga ginawa ni Pisistratus?
1. Namahagi siya ng malalaking lupang sakahan sa walang lupang magsasaka.
2. Nagbigay siya ng mga pautang at nagbukas ng malawakang trabaho sa malalaking proyektong pampubliko
3. Pinagbuti niya ang Sistema ng patubig.

Cleisthenes – Noong 510 BCE, naganap muli ang pagbabago sa Sistemang political sa Athens sa pamumuno nito.

Ano- ano ang mga nagawa ni Cleisthenes?

1. Hinati niya ang Athens sa sampung distrito.50 kalalakihan ang magmumula sa bawat distrito at maglilingkod sa konseho ng
tagapayo upang magpasimula ng batas sa Asembleya ang tagagawa ng mga pinaiiral na batas. Nakaboto sa Asembleya ang mga
mamamayan may ari man ng lupa o wala.
2. Nagpatupad ng isan Sistema kung saan bawat taon ay binibigyan ng pagkakataon ang mga mamamayan na ituro ang nagsisilbing
panganib sa Athens. Kapag ang tao ay nakakuha ng 6,000 boto ay palalayasin siya sa AAthens sa loob ng sampung taon.
Ostracism – Ito ang tawag sa Sistema ng pagpapatapon ng tao o pagtatakwil sa isang tao sapagkat ang mga pangalan na naiboto ay
isinulat sa Ostrakon, isang pira-pirasong palayok.
Bagamat kakaunti lamang ang naipatapon sa sistemang ito ay nabigyan naman ng mas malaking kapangyarihan ang mga mamamayan.
Demokrasya sa Athens – Noong 500 BCE, dahil sa lahat ng repormang ipinatupad sa Athens, sumilang ang Demokrasya sa Athens kung
saan nagkaroon ng malaking bahagi ang mga mamamayan sa pamamalakad ng pamahalaan.