ANG IMPERYONG MACEDONIAN 2.
Plebian – binubuo ng mga karaniwang tao tulad ng mga
Alexander the Great – sumakop sa Greece. Isa siya sa mga magigiting
na mandirigma at mananakop na lumitaw sa kasaysayan. Siya rin ang
nagsulong sa pag-angat ng Imperyong Macedonian.
Ang Pagyabong ng Imperyong Macedonian
Ang Paghahari ni Philip II
Macedonia – isang kaharian sa may hilaga ng Greece.
Philip II – pinalakas niya ang kaharian at ginawa niya itong isang
malakas na puwersa, mula sa pagiging isang mahinang kaharian.
Sinakop niya ang Thebes at Athens.
Ang Pagdating ni Alexander the Great
Alexander – anak ni Philip II na pumalit sa trono. Isang mahusay na
pinuno at matalino sa paggawa ng mga magaling na taktika.
Naging guro niya si Aristotle na nagturo sa kanya ng pilosopiya,
palakasan, at sining. Lumaki siya bilang pinakamahusay sa mga
mandirigma ng Macedonia. Noong 336 BCE ay nagwagi si Alexander sa
kanyang unang laban sa Chaeronea. Dala ang kanyang magigiting na
hukbo, dinurog niya ang lungsod ng Thebes. Dahil dito ay natakot nang
lumaban ang iba pang lungsod-estado sa Greece.
Mga Pananakop
Persia, Phoenicia, Egypt, Afghanistan, India – ilan sa mga sinakop ni
Alexander. Dahil dito, may ibayong lawak na ang Imperyong
Macedonian, at ito ay umabot mula sa Ionian Sea hanggang sa hilagang
bahagi ng India.
Si Alexander noon ay tinawag na “Hari ng Asya” dahil sa laki ng
teritoryong sakop niya. Nagplano pa siya na sakupin ang buong Europe
at Asia. Ngunit nagkasakit siya ng malaria at namatay nang maaga
noong 323 BCE.
Sa pagkamatay ni Alexander the Great, ang Imperyong Macedonian ay
nahati sa iba’t ibang kaharian.
Antigonids – naghari sa Macedonia
Seleucids – naghari sa mga teritoryo sa gitnang silangan
Ptolemy – naghari sa Egypt
ANG MAKAPANGYARIHANG IMPERYO NG ROMA
(THE GRANDEUR THAT WAS ROME)
Sa pagbagsak ng sibilisasyong Greece at Imperyong Macedonia
ay mayroong isang malakas na imperyong lumitaw – ang Roman Empire.
Bagama’t isang maliit na lungsod lamang ang Rome, lumaki ito at naging
isang imperyo na sumakop sa malaking bahagi ng sibilisasyon sa
panahong iyon.
Pagsisimula ng Rome
Ang Italy. Ang Rome ay nasa Italy, isang tangway sa may timog na
bahagi ng Europe. Istratehiko ang lokasyon nito dahil sa pagiging
malapit nito sa ibang kontinente, tulad ng Africa at Asia. Maganda rin
ang klima dito, at maraming bundok, na nagiging natural na harang.
Paglitaw ng Rome. Ayon sa alamat, ang Rome ay itinatag ng kambal
na sina Romulus at Remus, na mga anak ng prinsipe ng Troy. Sinasabi
naman ng iba na ang Rome ay nagsimula bilang pamayanan ng mga
magsasaka, at sa pagdami ng tao rito, unti-unting lumitawa ang isang
lugar na maituturing na isang lungsod – ang Rome.
Ang mga Etruscan. Noong ika-6 na siglo BCE ang Rome ay sinakop
ng mga Etruscan, isang grupo ng mga mayayamang tribo mula sa
Anatolia (Turkey sa ngayon). Pinamahalaan nila ang Rome sa loob ng
halos 100 taon. Nagtatag ang mga Etruscan ng kanilang sariling
pamahalaan sa Rome. pinamumunuan ito ng isang hari, na pinapayuhan
naman ng Senado. Mahusay rin ang mga Etruscan sa pagnenegosyo.
Nakipagkalakalan ang mga ito sa mga Greeks at mga Phoenician, gamit
ang mga deposito ng mineral mula sa kanilang mga kolonya sa Sicily at
Spain.
Gayunman, hindi nagustuhan ng mga taga-Rome ang pamumuno ng
mga Etruscan.
Tarquinius Superbus – isang masamang hari, na lalo lamang nagpa-alsa
sa damdamin ng mga Romano.
Lucius Brutus – nagpatalsik kay Tarquinius noong 509 BCE, na naging
dahilan ng pagtatatag ng Roman Republic kung saan ang mga
mamamayan ay humihirang ng kanilang mga kinatawan sa pamahalaan.
Ang lipunang Romano ay binubuo ng dalawang uri:
1. Patrician – mayayamang may-ari ng lupa, sila ang bumubuo sa ng
mataas na lipunan sa Rome.
magsasaka at mangangalakal.
Ang Roman Republic
Nagtatag ang mga Roman ng lehislatura na binubuo ng Senate at ilang
Assembly. Ang 300 kasapi ng Senate na tinawag na mga senador, ay mga
patrician.
a. Senate – naglilingkod panghabambuhay, sila ang nagpapanukala at
nagpapasa ng batas, sila rin ang nagraratipika ng mga kasunduan.
Senate rin ang nagbibigay ng pahintulot sa paggamit ng salapi sa
pamahalaan.
b. Assembly of Centuries – ang pinakamahalga sa Assembly, ito ang
namamahala ng mga usaping pandigma. Mag Patrician din ang mga
kasapi nito.
c. Imperium – ang katas-taasang kapangyarihan. Hawak ng dalawang
consul na pinipili mula sa mga patrician upang pamunuan ang
pamahalaan. Katungkulan nila na pangunahan ang mga hukbo,
ingatan ang salapi sa pamahalaan, at tumayo bilang kahuli-hulihang
hukom. Bawat isang consul ay may kapangyarihang ihinto ang
aksiyon ng kasamang consul. Ang tawag sa kapangyarihang ito ay
veto.
d. Praetor – o hukom, tungkulin niya na ipaliwanag ang batas.
e. Censor – bumibilang ng dami ng populasyon ng Rome upang
matiyak kung magkanong buwis ang babayaran ng mga tao.
Twelve Tables – kalipunan ng mga batas na inilagay sa mga
pampublikong lugar upang mabasa at malaman ng lahat.
ANG ROME BILANG MAKAPANGYARIHAN SA
MEDITERRANEAN
Latin League – itinatag ng Rome at iba pang tribong Latin, upang
ipagtanggol ang estado nito at makakuha ng karagdagang lupa na
maaaring sakahin. Sa pagtiwalag ng ibang tribong Latin sa Latin League,
sinalakay sila ng Rome at napilitan silang lumagda sa isang hiwalay na
kasunduan. Upang lalong patatagin ang kapangyarihan nito sa gitnang
Italy, tuluyang tinalo ng mga Roman ang mga Etruscan.
Magna Graecia - o Greater Greece, isa pang naging kalaban ng Rome.
Nagkaroon ng labanan sa pagitan ng Greece at Rome at sa ikatlong
labanan, madaling sinakop ng Rome ang mga kolonyang Greek sa timog
Italy. Sa pagsapit ng 270 BCE, ang Rome ang naging pangunahing
lungsod sa gitna at timog Italy.
Rome Laban sa Carthage
Carthage – itinatag ng mga Phonecian noong 814 BCE.
- yumaman sa pakikipagkalakalan sa mga kalapit na lugar nito tulad ng
Corsica, Sicily, at Sardinia. May isang malakas na plota ang Carthage
na siyang naging balakid sa hangarin ng Rome na mangibabaw sa
Mediterranean Sea. Mula 264 hanggang 146 BCE sumabak ang Rome at
ang Carthage sa tatlong digmaan na tinatawag na Digmaang Punic.
a. Ang Unang Digmaang Punic
Nanalo ang Rome at sinakop ang Sicily, Sardinia, at Corsica.
b. Ang Ikalawang Digmaang Punic
Hannibal – heneral ng Carthage, nanakop sa Spain na kaalyado ng
Rome.
Scipio Africanus – namuno sa pagsalakay ng mga Roman sa
Hilagang Africa habang nananakop si Hannibal sa Italy, ito ay upang
pilitin si Hannibal na iwan ang Italy at tumungo sa Carthage upang
sag
ipin ang kanyang mga kababayan. Natalo si Hannibal sa Zama noong
202 BCE. Sa isang kasunduan, pumayag ang Carthage na sirain ang
plota nito, isuko ang Spain, at magbayad ng buwis taon-taon sa
Rome.
c. Ang Ikatlong Digmaang Punic
Matapos ang 50 taon naganap ang ikatlong digmaang Punic.
Marcus Porcius Cato – isang pinuno at manunulat na Roman. Sa
kanyang pagbisita sa Carthage, nakita niya ang kasaganahan at luho
ng pamumuhay rito at pagbalik niya sa Rome, itinanim niya sa isipan
ng Senate na dapat was akin ang Carthage.
Nang salakayin ng Carthage ang isang kaalyado ng Rome, sinalakay
ng Rome ang Carthage. Sinunog nito ang lungsod at ipinagbili ang
mga mamamayan bilang alipin. Kinuha ng Rome ang lahat ng pag-
aari ng Carthage sa Hilagang Africa.
 Tagumpay sa Silangan
Pagkatapos ng Ikalawang Digmaang Punic, ang mga hukbo ng
Rome ay pumunta sa silangan. Tinalo ng Rome ang Macedonia. Noong
146 BCE ang Macedonia ay naging isang lalawigan ng Rome. sa taon
ding ito, sinunog ng Rome ang Corinth at inilagay ang iba pang lungsod-
estado ng Greece sa ilalim ng pangangasiwa nito.
Mula 133 BCE, nagsimulang mapasakamay ng Rome ang
marami pang lupain. Sa pagsapit ng 100 BCE, lahat ng lupain sa
baybayin ng Mediterranean Sea ay nasakop na ng Rome. Dahil dito, hindi
kataka-taka na tawagin ng mga taga-Rome ang Mediterranean Sea bilang
Mare Nostrum o Aming Dagat.

KABIHASNANG ROMAN
Sa pagsakop ng Rome sa mga lungsod-estado ng Greece, libo-
libong Greek ang tumungo sa Italy. Tinangay din ng mga heneral ng
Rome ang mga gawang sining at aklat ng Greece sa pagbalik nila sa
Rome. Kumalat ang kabihasnang Greece sa Rome at maraming Roman
ang tumungo sa Athens para mag-aral. Naimpluwensiyahan ng Greece
ang kabihasnang nabuo sa Rome.
Gayumpaman, may sariling katangian ang kabihasnang
Roman. Pangunahin na rito ang kaalaman sa arkitektura, inhenyeriya, at
sistema ng pamahalaan at batas.
 BATAS
Twelve Tables – wala itong tinatanging uri sa lipunan. Ito ay batas para
sa lahat, patrician o plebeian man. Ito ang ginagamit upang alamin ang mga
krimen at tantiyahin ang kaukulang parusa. Nakasaad dito ang mga
karapatan ng mga mamamayan at ang pamamaraan ayon sa batas.
 PANITIKAN
Hiniram nila ang panitikan ng Geece at isinalin.
Livius Andronicus – nagsalin ng Odyssey sa Latin.
Marcus Plautus at Terence – mga unang manunulat ng comedy. Ang iba
pang manunulat ay sina Lucretius at Catullus.
Cicero – manunulat at orador na nagpahalaga sa batas. Ayon sa kanya,
ang batas ay hindi dapat maimpluwensiyahan ng kapangyarihan o sirain
ng pera kailanman.
 ARKITEKTURA
Semento – unang natuklasan ng mga Romans.
Stucco – isang plaster na pampahid at pantakip sa labas ng pader.
 Umaangkat sila ng marmol mula sa Greece.
 Arch – natutuhan ng mga Romans mula sa mga Etruscan, ginagamit
sa mga templo, aqueduct .
 Basilica – isang bulwagan na nagsisilbing korte at pinagpupulungan
ng Assembly.
 Mayroon din silang mga pampublikong paliguan at pamilihan na
nagsisilbing tagpuan para sa mga negosyo at pag-uusap. Ito ay nasa
forum, ang sentro ng lungsod.
 May iba pang gusaling ipinatayo na hanggang ngayon ay makikita pa
rin sa Rome. Halimabawa ay ang Colosseum na isang ampetheater
para sa mga labanan ng mga gladiator.
 INHENYERIYA
 Nagtayo sila ng mga daan at tulay upang pag-ugnayin ang buong
imperyo, kabilang ang malalayong lugar. Isang halimbawa ang
Appian Way na nag-uugnay sa Rome at timog Italy. Gumawa rin
sila ng mga aqueduct upang dalhin ang tubig sa mga lungsod.
 TIRAHAN NG MAYAYAMAN