TR NG I H C Y HÀ N I

TÀI LI U TRUY N NHI M Y5

HÀ N I
2009

Ykhoaonline.com
 CL C
nh cúm ........................................................................................................ 1

Nhi m khu n huy t.......................................................................................... 5

c nhi m khu n ............................................................................................. 9

Nhi m trùng, nhi m c th c ph m ................................................................ 13

Viêm màng não m .......................................................................................... 17

Nhi m khu n do não mô c u ........................................................................... 21

Viêm gan do virut............................................................................................. 25

t xu t huy t Dengue ..................................................................................... 33

nh s t rét ..................................................................................................... 39

nh th ng hàn ............................................................................................. 45

nh s i ........................................................................................................... 53

Quai b ............................................................................................................. 57

nh u n ván ................................................................................................... 63

nh b ch h u ................................................................................................. 69

nh t ............................................................................................................ 75

nh thu u ................................................................................................. 79

nh l tr c khu n .......................................................................................... 83

nh l amip .................................................................................................... 89

nh do Rickettsia ........................................................................................... 93

nh s t mò ..................................................................................................... 95
nh Leptospira .............................................................................................. 101

nh d ch h ch ................................................................................................ 107

u hi u lâm sàng, nguyên t c ch n oán và u tr BN HIV/AIDS ................ 111

Hà N i
Tháng 5 - 2009
 CÚM

1. nh ngh a:
Cúm là b nh truy n nhi m c p tính do virus gây nên, bi u hi n: s t, au u, au
nh c c , kèm theo viêm xu t ti t ng hô h p trên.
Hay gây thành d ch, ôi khi i d ch.
Ti n tri n th ng lành tính, n ng h n & gây t vong cao ng i có b nh lý tim m ch,
hô h p, ng i già.
Hay g p vào mùa ông.

2. CH T H C
2.1. Tác nhân:
Myxovirus influenzae h Orthomyxoviridae.
Có 2 kháng nguyên:
Hemagglutinine.
Neuraminidase.
Chia làm 3 lo i A, B, C không có mi n d ch chéo.
Gen virus d t bi n, không b n v ng.

2.2. b nh:
Ng i b cúm rõ r t ho c ti m tàng.
Có th có vai trò c a virus súc v t.

2.3. ng lây truy n:

Lây tr c ti p t ng i sang ng i qua các gi t n c b t.
Virus t n t i sàn nhà, b i, qu n áo.

2.4. Tính ch t d ch:

Kh n ng lây nhanh và m nh qua ng hô h p.
Tính kháng nguyên m m d o nên khó kh n v vaccin.
t s virus t ng gây d ch ã xu t hi n l i, g i ý n vai trò ch a virus c a ng v t.
ch cúm:
Tính chu k , các d ch l n 15 n m/ l n. Hemagglutinine và Neuraminidase thay i
t ng t, hoàn toàn, óng vai trò gây d ch l n.
Gi a các t d ch l n, gây b nh theo mùa (mùa ông), tr tu i n tr ng, do
kháng nguyên b m t ti n tri n t t và liên t c.
ch do virus cúm A ti n tri n m nh nh t 2 - 3 n m, lan t a, t vong cao
ch do virus cúm B 5 - 6 n m, khu trú h n, ph i h p cúm A
ch do virus cúm C l t , n c.

3. LÂM SÀNG:
3.1. Cúm thông th ng:
3.1.1. Giai n b nh: 1 - 3 ngày, yên l ng
3.1.2. Giai n kh i phát:
t ng t.
t m i toàn thân.
t cao 39 - 40oC, rét run
au u, au nh c c toàn thân.
3.1.3. Giai n toàn phát:
Có s i l p gi a m c n ng c a d u hi u c n ng - th c th nghèo nàn.

1
 n ng:
t cao 40oC, rét run, m ch nhanh, m t m i.
Kèm theo au lan to n toàn thân: au u, trán, h m t, c , c kh p, l ng...
Viêm xu t ti t ng hô h p trên: Viêm k t m c m t, h ng, m i, ho..
ng có th g p viêm ph qu n c p, viêm ph i c p (do viêm k )
Th c th nghèo nàn: h ng , l i tr ng, ran m.
3.1.4. Di n bi n ng n:
kh i sau 4 - 7 ngày.
tm t i t ng t.
Ho, m t m i kéo dài vài tu n.

3.2. Cúm bi n ch ng:

3.2.1. Cúm b i nhi m:
n th ng ng hô h p t o u ki n b i nhi m vi khu n, c bi t ph qu n.
Vi khu n gây b i nhi m: H. influenzae, S. pneumoniae, Staphylococcus aureus
Tri u ch ng g i ý cúm b i nhi m ph i :
t kéo dài
Ho kh c mm
ch c u a nhân trung tính t ng
Viêm ph i, viêm ph qu n ph i, hi m khi viêm m màng ph i
Tr nh : l u ý t n th ng ng hô h p trên (viêm tai, viêm xoang, viêm thanh qu n)
Bi u hi n ngoài ph i: RLtiêu hóa, viêm màng não t ng lympho, viêm màng ngoài tim...
nh gây s y thai.

3.2.2. Cúm ác tính :

Hi m g p, th ng t vong.
Phù ph i c p: HC suy hô h p c p ti n tri n sau khi có cúm thông th ng.
Ngoài hô h p: viêm c tim, viêm màng ngoài tim, viêm não màng não.
Ti n tri n: Hay t vong do thi u ôxy, s ng sót di ch ng n ng n do x hóa vách lan t a.

4. n lâm sàng:
Phân l p virus trên môi tr ng nuôi c y t bào: 3 ngày u, l y t ng hô h p trên,
máu, d ch não t y.
Huy t thanh ch n oán: 2 l n cách nhau 7 - 10 ngày, hi u giá g p 4 l n có giá tr
Ph n ng c nh b th .
Ph n ng c ch ng ng k t h ng c u (Hirst)
VR + HC gà + Hthanh ko cúm --> ng ng k t.
VR + HC gà + Hthanh BN cúm --> Ko ng ng k t.
(vì VR cúm có kh n ng t ng ng k t h ng c u gà)

5. Ch n oán :
5.1. Ch n oán xác nh :
Trong giai n d ch t h c, d a vào LS : s t t ng t + d u hi u nhi m virus, au
mình m y, các d u hi u hô h p.
a vào XN sinh h c, phân l p virus, huy t thanh ch n oán (xem CLS).

5.2. Ch n oán phân bi t :

Các lo i virus khác (nh Parainfluenza, Adenovirus, virus h p bào hô h p,
Coronavirus, Enterovirus).
Các vi khu n n i bào (nh Mycoplasma, Chlamydiae, Coxiella).

2
 Lâm sàng : h i ch ng cúm.
Ch có xét nghi m sinh h c m i có giá tr ch n oán tác nhân gây b nh.

6. U TR :
Không có u tr c hi u.
Cúm ng i kh e m nh:
Ngh tuy t i khi b t u có tri u ch ng.
Cách ly BN.
Gi m au, h s t, an th n, gi m ho, b i ph n c và dinh d ng h p lý.
Không dùng kháng sinh.
Cúm bi n ch ng ho c c a c bi t (suy dinh d ng, già, COPD, suy tim...): Dùng
kháng sinh ngay :
Beta lactam ng u ng ( Amoxicilin + a.clavulanic)
Cephalosporin th h 2, 3
Cúm ác tính: u tr khoa h i s c tích c c

7. PHÒNG B NH :
7.1. Không c hi u:
Khi ang có d ch : tránh không b m t, l nh.
eo kh u trang.
Tránh n n i ông ng i.

7.2. c hi u :
7.2.1. Tiêm phòng Vaccin :
"Flu shot" tiêm: vaccin b t ho t, tiêm tr > 6 tháng, ng i kh e m nh, ng i b b nh
n tính
Vaccin x t ng m i: vaccin s ng gi m c l c, cho m i ng i kh e m nh, ko dùng
cho ph n có thai
7.2.2. Thu c :
Ng n c n virus xâm nh p t bào v t ch .
Amantadine (Mantadix) 200mg/24h x 10 ngày
Rimantadine (Rofluan) 100mg/24h x 10 ngày
Oxitamivir 1v/ ngày, khi vùng có nguy c cao, ti p xúc v i ng i cúm n ng.

3
 NHI M KHU N HUY T

1. nh ngh a:
NKH là t p h p nh ng bi u hi n LS c a m t tình tr ng NT – N toàn thân n ng, có
nguy c t vong nhanh do choáng (shock) và suy c quan, gây ra b i s xâm nh p liên
c c a VK và các c t c a chúng vào máu xu t phát t m t nhi m khu n kh i
m.
Khác v i vãng khu n huy t (Bacteremia) là VK ch vào qua máu m t l n r i n gây
nh các b ph n và không có bi u hi n LS n ng.
VK b t k c tính m nh hay y u u có th gây NKH khi s c kháng c a c th
gi m.

2. n nguyên: th ng có 3 lo i:
Các VK Gr(+): t c u, ph c u, liên c u
VK Gr (-):
Não mô c u
Các tr c khu n Gr (-) ng ru t: E.coli. Klesbsiella pneumoniae, Proteus,
Enterobacter…
Tr c khu n m xanh: Pseudomonas aeruginosa
Các VK k khí: h u nh i cùng Gr (-), Bacteroid fragilis, Clostridium perfringens…

3. Lâm sàng:
3.1. Các tri u ch ng c a nhi m khu n kh i u:
ó là các bi u hi n viêm t i các nhi m trùng kh i u.
Trong tr ng h p nhi m trùng sâu trong n i t ng nh : gan, m t, tiêu hóa, ti t
ni u…c n th m khám k m i phát hi n c. Ví d :
NKH sau v t th ng nhi m trùng v t th ng trên da: da vùng v t th ng viêm t y,
ng nóng au, ôi khi ch là m t v t s o ã lành.
NKH sau viêm h ng: s ng t y, phù n vùng h ng
NKH do nh r ng, inh râu: s ng c vùng m t, hàm, m t l i và s ng ch ng t có c
viêm t c t nh m ch xoang hang
NKH do sót rau sau : t cung to, ch y s n d ch hôi

3.2. Tri u ch ng do VK vào máu:

a) t cao rét run:
Tho t u rét run, run b p th t, au mình m y sau ó ph i i p ch n vì rét
Nhi t t ng cao d n, m t ngày có th nhi u c n
Các ki u s t: s t liên t c, s t cao dao ng ho c th t th ng không theo quy lu t.
thân nhi t: g p trong các tr ng h p n ng do c th m t kh n ng kháng, trung
tâm u hòa thân nhi t b nhi m c
b) Các tri u ch ng khác do h u qu c a quá trình áp ng viêm:
Tinh th n, th n kinh: kích thích, mê s ng ho c l m , li bì
Tim m ch: m ch nhanh nh , không u, HA th p ho c h
Hô h p: th nhanh nông
Tiêu hóa: l i khô b n, viêm xu t huy t d dày, ru t
Da: xanh tái, có khi co ban xu t huy t
Trong tr ng h p n ng s xu t hi n sock nhi m khu n

3.3. Tri u ch ng do ph n ng c a h liên võng n i m c và các b ph n t o huy t:

a) Viêm n i m c mao qu n:
Có th có n t ph ng m trong, có ch a vi khu n

1
 Có khi xu t huy t do RL ông máu, th i gian ông máu kéo dài, Prothrombin gi m
b) Gan lách: ng to, n t c, m t m m
c) Bi n i huy t :
BC: t ng, t ng t l NTT
HC: s l ng gi m. Hb gi m. N ng: c th suy ki t, BC gi m, t l NTT c ng gi m
TC: s l ng và t p trung gi m

3.4. Tri u ch ng do t n th ng di b nh khu trú n i t ng:

VK theo ng máu t i t t c các c quan. Tùy t ng lo i VK, có các t n th ng di b nh
i m c khác nhau, các ph ng ti n k thu t càng cao càng có phát hi n di b nh
t h n.
Các di b nh th ng g p:
Ph i: các áp xe, micro áp xe gi ng hình nh th bóng bay trong nhi m trùng huy t
do t c u, tràn m màng ph i.
Tim m ch: Viêm n i tâm m c, viêm c tim, viêm màng ngoài tim, viêm ng m ch,
viêm t c t nh m ch th phát
Th n kinh: VMN m , ápxe não, viêm t c t nh m ch xoang hang
Gan: vàng da nhi m trùng, viêm ng m t, apxe ng m t
Th n: suy th n c p v i ure máu t ng cao, thi u ni u ho c vô ni u, apxe quanh th n
dày – ru t: viêm ho i t ru t ch y máu
Kh p x ng: viêm tràn d ch m kh p, viêm t y x ng
Da, c : m n m , ám t c t nh m ch ho i t , c bi t u chi, phát ban, viêm c ,
viêm mô t bào, apxe d i da..
Giác quan: viêm m ng m t th mi, viêm m ti n phòng, viêm m nhãn c u
Th ng th n: xu t huy t th ng th n lan t a gây tr y m ch không h i ph c.

4. Các th LS:

c m NKH do VK Gr (+) NKH do VK Gr (-) NHK do VK k khí

c u vàng (S.aureus) E. coli Th ng i kèm v i
Klesbsiella các NKH Gr(-)
pneumoniae Clostridium
Pseudomonas perfingens
Vi khu n
aeruginosa B. Fragilis
Serratia
Enterobacter
Proteus
n nh t, inh râu nhi m trùng n i NT b ng
Catheter TM ng: ng m t, ti t NT ng ru t
Nhi m trùng t cung ni u, b ng, ng NT gan m t
Nghi n chích ma túy ru t, t cung NT t cung
ng vào Nhi m trùng b nh vi n Nhi m trùng b nh Các nung m sâu
Gãy x ng h ... vi n: sau MKQ, t NT r ng mi ng
NKQ, th máy, t th ng d p
catheter TM nát, ngóc ngách
khâu kín
nh có s n
gan
a Nghi n r u
Ng i già
Suy gi m s c

2
 kháng
Ápxe ph i (micro apxe) Ph i: viêm, ápxe
Tràn m màng ph i Các ápxe nh các
Viêm n i tâm m c ng
t t y viêm Viêm n i tâm m c
Viêm a c Suy gan th n c p
di b nh VMN m VMN m
Viêm t c TM xoang hang
Apxe não
Ápxe TLT
Vàng da
Viêm th n
t cao liên t c Hay có c n rét run NTH n ng
Ít khi có rét run xu t hi n s c Kèm theo ho i t ,
l g p s c ít g p h n nhi m c n ng
Lâm sàng Gr (-) th i
Vàng da huy t tán
x y ra s c
Tiên l ng n ng

5. Ch n oán:
5.1. Ch n oán xác nh:
5.1.1. Lâm sàng:
nhi m khu n: kh i u ho c b ng ch gns ng vào c a VK.
Tri u ch ng NT – N v i nh ng c n s t cao rét run liên ti p.
Ph n ng c a h liên võng n i mô: gan lách to.
Các di b nh trong c th .
5.1.2. n lâm sàng:
y máu:
Làm ngay khi th y BN có c n s t cao rét run
y máu c y tr c khi dùng KS
u m c VK, xác nh ch n oán và làm KS , t l d ng tính ph thu c nhi u y u

y máu âm tính c ng không lo i tr NKH

y các lo i d ch khác nhau: DN, DMP, DMB, DMT, n c ti u, ápxe…
Công th c máu: BC t ng, t l NTT t ng, có th ki t BC
Các XN h tr khác:
Ph n ng huy t thanh tìm kh ng th , PCR
XQ, SA, máu l ng

5.2. Ch n oán phân bi t:

t rét n ng và bi n ch ng
Th ng hàn
nh s t mò (do R. tsutsugaushi)
Lao ang ti n tri n (lao toàn th )
Các b nh toàn thân khác gây s t: b nh h th ng, b nh v máu, ung th , HIV/AIDS

6. u tr :
6.1. u tr c hi u: b ng KS
6.1.1. Nguyên t c u tr kháng sinh trong NKH:
Ph i u tr s m, dùng KS ngay sau khi l y máu g i i nuôi c y

3
 Ph i dùng KS li u cao, ph i h p và th i gian
Ph i dùng KS ng TM
Ph ng oán VK tr c khi có k t qu c y máu
u ch nh KS theo hi u qu u tr và KS
Ng ng KS: khi h t s t, triêu ch ng LS c i thi n rõ r t, nuôi c y VK âm tính, t c máu
ng tr v bình th ng
Không dùng CORTICOID

6.1.2. u tr c th : b ng thu c u tr (tham kh o)

Khi ch a có k t qu c y máu, u tr KS theo ph ng oán m m b nh
Khi có k t qu c y máu thì u ch nh KS theo k t qu LS và KS
Vi khu n Kháng sinh ngh Kháng sinh thay th
c u ngoài b nh vi n Methicillin ho c Oxacillin +
Glycopeptides
(MSSA) Aminosid
Vancomycine + Cefepime + Aminosid ho c
c u trong b nh vi n
Aminosid Imipenem
Penicilin G ho c
Ph c u, liên c u (tr
Aminopenicillin (Ampicillin, Cephalosporin th h 3
liên c u D), não mô c u
Amoxycillin)
Aminopenicillin +
Liên c u nhóm D Fluoroquinolon + Aminosid
Aminosid
Fluoroquinolon +
Aminosides ho c:
Aztreonam
Enterobacter ngoài Cephalosporin th h 3 + Imipenem.
nh viên Aminosides Cacboxypenicillin + acid
clavulanique.
Piperacillin +
Tazobactam + Amikacin
Ureido ho c
Cacboxypenicillin
Tr c khu n m xanh Ceftazidim + Aminosid Ho c Imipenem.
Ho c Aztreonam
Ho c Cefepime
6.1.3. Theo dõi ánh giá hi u qu u tr :
Theo dõi nhi t , tình tr ng toàn thân, các di b nh
n c y máu khi c n thi t.
Làm các XN máu, XQ, SA ki m tra

6.2. u tr h tr và h i s c: (11 ý nh )
c bi t chú ý phòng và ch ng s c nhi m khu n
m b o kh i l ng tu n hoàn. Dùng các thu c v n m ch khi c n thi t (Dopamin,
Dobutrex, Noadrenalin)
n t Catheter TM trung tâm o CVP
m b o hô h p: th oxy, t NKQ và thông khí nhân t o khi c n thi t
u ch nh cân b ng n c n gi i, th ng b ng ki m toan
Ch ng suy th n c p: truy n d ch, l i ti u b ng dd NaHCO3, ch y th n nhân t o n u
n
u tr xu t huy t và ông máu n i m c r i rác n u có
nhi t: ch m á, Paracetamol
Dinh d ng nâng cao th tr ng

4
 Ch m sóc v sinh ch ng loét
n l u các m
6.3. Gi i quy t các nhi m trùng tiên phát:
o hút rau còn sót trong t cung
n l u n u còn viêm t c ng m t, ng ti t ni u
Rút ng sonde ti u, catheter t nh m ch
nl u m

7. Phòng b nh NKH:
u tr s m nhi m khu n ban u
Tránh chích n n m n nh t, nh t non, inh râu
Nâng cao s c kháng c a c th
u tr t t các b nh có s n nh ái ng, x gan...
Ch ng nhi m trùng b nh vi n.

5
 C NHI M KHU N

1. nh ngh a:
c nhi m khu n là m t c p c u trong truy n nhi m, t l t vong còn cao (40 –
70%) n u không c x trí k p th i.
c NK là tình tr ng áp ng c a toàn c th v i vi khu n gây b nh d n n t t
huy t áp i ôi v i tri u ch ng suy ch c ph n các c quan do thi u t i máu, thi u
oxy t ch c

2. Các vi khu n hay gây s c nhi m khu n:

Vi khu n Gram (-) chi m 2/3 các tr ng h p: E.coli, Klebsiella pneumoniae,
Pseudomonas, Proteus, Yersinia, Neisseria.
u trùng Gram (+): t c u vàng, liên c u.
Tr c khu n Gram (+) k khí: Clostridium Perfrigens.

3. Tác ng c a s c nhi m khu n trên các c quan:

3.1. Tim m ch:
Giai n u (giai n c ng tính – hyperkinetique): t ng nh p tim, t ng cung
ng tim duy trì kh i l ng tu n hoàn, trên lâm sàng bi u hi n là s c nóng.
Giai n sau: cung l ng tim gi m, t t huy t áp, trên lâm sàng s bi u hi n là s c
nh.
3.2. Ph i: h u qu trên ph i là:
n th ng ph nang.
Phù kho ng k , tr mao m ch, co th t ph qu n d n n suy hô h p.
3.3. Th n: Do gi m t i máu d n n:
Suy th n ch c n ng
n th ng th c th .
3.4. Gan: Ch c ph n ch ng c, chuy n hóa, ti t m t b nh h ng s m.
3.5. Tiêu hóa:
n th ng ch y máu, ho i t niêm m c tiêu hóa. Các t n th ng này làm n ng
thêm gi m kh i l ng tu n hoàn b i thoát huy t t ng ho c ch y máu.
3.6. Não:
Gi m t i máu não gây thi u oxy não, gây toan chuy n hóa, phù, làm r i lo n d n
truy n th n kinh. Trên lâm sàng gây ra l n l n và r i lo n tri giác.
3.7. n th ng m ch máu:
ng tính th m thành m ch d n n thoát huy t t ng, tr tu n hoàn mao m ch,
xu t huy t, CIVD.

4. Lâm sàng:
4.1. u hi u suy tu n hoàn c p:
Trên da:
Giai n c ng ho t tính (s c nóng).
Da khô, nóng.
u chi m.
Màu s c bình th ng.
Giai n gi m ho t tính (s c l nh):
u chi, da l nh do co m ch ngo i biên.
Móng tay; m i, tai tím tái, trên da xu t hi n các m ng tím u g i và chi.
ng có th ho i t trên da, n vào da màu s c da không ph c h i ngay (do
tr y m ch ngo i biên) tr c khi có m ng xám.
1
 huy t áp: Xu t hi n ch m h n vì giai n u c th có bù tr .
ch nhanh nh , khó b t, > 100 l n/phút
Gi m kh i l ng n c ti u: n c ti u < 20 ml/h (500 ml/24h).
4.2. Các d u hi u kèm theo:
Tình tr ng s c th ng xu t hi n sau m t c n s t cao rét run. Khi s c xu t hi n nhi t
gi m, có khi t t xu ng th p.
Tinh th n kinh: có th t nh nh ng kích thích, lo l ng, v t vã, b t r t ho c l m .
u s c + hôn mê thì ph i tìm k nguyên nhân khác vì c nhi m khu n ít khi gây
hôn mê, tr khi s c c x trí quá mu n làm thi u oxy não quá lâu.
au d d i, lan t a, chu t rút, thi u oxy t ch c: nhi u khi nh m v i các b nh ngo i
khoa, u n ván...
Xu t huy t lan t a, t ban, b m tím...
Chú ý giai n u c a s c có th huy t áp h i t ng làm l c h ng ch n oán.
giai n s c nóng s khó ch n oán ra n u không chú ý. C n ch n oán phân bi t
i s c do xu t huyêt, do nguyên nhân t i tim ho c t c ng m ch ph i, tim.

5. n lâm sàng:
5.1. Công th c máu:
ch c u: th ng t ng, t ng t l a nhân có b ch c u non.

5.2. Các xét nghi m ông máu:

Fibrinogen gi m.
Ti u c u gi m < 100.000/mm3.
Gi m t l Prothrombin và y u t VII.
Nghi m pháp r u d ng tính.
PDF và D – dimer t ng.

5.3. Sinh hóa máu:

Có th có tình tr ng t ng ng huy t ho c h ng huy t.
Men gan có th t ng.
Ure huy t và creatinin t ng khi suy th n.
K+ máu lúc u bình th ng, sau t ng nhanh do cô c máu và t n th ng n ng
màng t bào làm cho K trong t bào thoát ra ngoài huy t t ng.
+

5.4. Khí máu:

PH máu: lúc u ki m hô h p do th nhanh, th i quá nhi u CO2, sau ó thi u oxy t
ch c (do gi m t i máu t ch c), glucose chuy n hóa y m khí, th i nhi u acid lactic
gây ra toan chuy n hóa làm s c n ng h n lên.
HCO3- gi m < 15mEq/l trong khi acid lactic t ng cao.

5.5. y máu:
Ph i làm m t cách có h th ng.
Có th phát hi n c vi khu n.
u âm tính c ng không lo i tr c s c nhi m khu n.

5.6. Ch p ph i và các th m dò hình nh khác.

6. u tr :
6.1. Nguyên t c:
Phát hi n s m, u tr k p th i.

2
 t h p h i s c c p c u tích c c, và u tr kháng sinh c hi u.

6.2. i s c b nh nhân s c nhi m khu n:

6.2.1. Khôi ph c kh i l ng tu n hoàn:
mb o th tích lòng m ch b ng truy n d ch.
Các lo i d ch:
Các d ch tinh th : NaCl 0,9%, Ringer Lactat, Glucose 5%... C n cho nhanh trong
1 – 2h u c a s c, truy n t 2 – 3 lít.
ch keo: Plasma, Albumin, Dextran 40.
Máu toàn ph n: n u m t máu.
Trong quá trình truy n, theo dõi M, HA, n c ti u, CVP và toàn tr ng. Theo dõi
phòng quá t i d ch d n n phù ph i c p.
6.2.2. Các thu c v n m ch:
a) Dopamine:
ng co bóp c tim, t ng cung l ng tim, t ng kh i l ng máu tâm thu, t ng áp l c
ng m ch ch , không làm t ng s c c n ngo i vi.
Li u l ng:
5- 7 µg/kg/phút: li u giãn m ch th n, có tác d ng t ng t i máu th n.
8 – 12 µg/kg/phút: t ng s c co bóp c tim, ng th i t ng t i máu t ch c.
15 µg/kg/phút: tác d ng co m ch m nh
b) Dobutamine:
ng s c co bóp c tim, ch nh ch y u khi có suy c tim.
Li u: 5 - 20 µg/kg/phút
c) Noradrenalin:
Có tác d ng gây co m ch m nh, ít tác d ng trên tim.
Li u dùng: 0,01 - 1 µg/kg/phút
d) Adrenalin:
Có tác d ng t ng m nh co bóp c tim, t ng nh p tim, d n n t ng huy t áp.
Li u dùng: 0,01 - 1 µg/kg/phút

6.3. u tr h tr khác:
Oxy li u pháp và h tr hô h p khi c n.
Ch ng r i lo n n gi i - th ng b ng ki m toan.
Ch ng suy th n c p.
Phát hi n s m và u tr r i lo n ông máu.

6.4. u tr c n nguyên nhi m trùng:

u tr kháng sinh:
Kháng sinh (ch ng gram âm, k khí) theo ph ng oán m m b nh d a vào
nhi m trùng kh i u và kinh nghi m s d ng kháng sinh. N u có k t qu c y
máu (+), u tr theo kháng sinh .
n dùng kháng sinh s m, ng tiêm và l a ch n thu c d m b o ch t l ng t i
u.
Gi i quy t các nhi m khu n khác n u có th c.

6.5. Các u tr khác:

Hi n nay m ra h ng s d ng các kháng th kháng c t và các kháng TNF,
kháng Interleukin.
Kháng th kháng c t (antiendotoxin) c ch t ch ng 5E.coli.
Kháng th n dòng (monclone) kháng TNF, và IL.

3
 c máu liên t c (CRRT) l c b các y u t hóa h c trung gian gây s c, ng th i
giúp cân b ng n i môi.

6.6. n s d ng corticoid:
Nhi u tác gi th ng nh t nh n nh: khi s c ã hình thành và giai n cu i thì
dùng corticoid không có hi u qu mà còn có h i vì thu c làm gi m mi n d ch c a c
th b nhi m trùng.

4
 NHI M TRÙNG NHI M C TH C PH M

1. i c ng:
Là tình tr ng i lo n tiêu hóa c p tính bi u hi n viêm d dày - ru t c p t nh n
ng, c p tính. B nh có th x y ra cá nhân hay t p th sau khi n cùng th c n có
vi khu n ho c c t c a vi khu n.
Ph bi n n c ang phát tri n: v sinh môi tr ng, th c ph m
n phát quanh n m, t ng vào mùa hè.
Di n bi n th ng nh , kh i nhanh, có th t kh i trong 3 ngày, có th n ng d n n
vong n u không phát hi n và x trí k p th i.

2. n nguyên th ng g p
2.1. c t vi khu n:
c u vàng S.aureus
Vi khu n E.coli
Vi khu n k khí Clostridium perfringens
Tr c khu n ng c th t Clostridium botudinum
Vi khu n Bacillus cereus
2.2. n thân vi khu n:
Salmonella không gây th ng hàn: S.enteritidis, S.typhymudium, S.cholerasuis,
S.heidelberg
Vi khu n Campylobacter jejuni
Vi khu n E.coli lo i EHEC (Enterohemorrhagic E.coli)
Vi khu n Vibrio parahaemolytics

3. ch :
3.1. Là s áp ng c a c th i v i tác nhân, ph thu c:
Li u nhi m b nh (s VK nu t vào)
Kh n ng bám dính c a VK vào niêm m c d dày ru t
n sinh c t ( c t ru t- enterotoxin) ( c t t bào- cytotoxin)
Kh n ng xâm nh p và phá h y t bào niêm m c ru t
c kháng c a v t ch (VK chí, pH d dày, nhu ng ru t, mi n d ch)
3.2. Tiêu ch y do 2 c ch :
i lo n ti t d ch (E.coli, ng c th t...):
ct t ng g p 3 n ng AMPv
ti t Na+ Cl-, ào th i n c và n
kích thích Adenylcyclase &
gi i khác theo phân
c t ru t ch u nhi t (E.coli) t ng GMPv
Không r i lo n c u trúc(t bào,nhung mao), không có t bào máu theo phân
Không s t
tn c n gi i nhanh, tr m tr ng---> s c
i lo n ch c n ng h p thu (tiêu ch y xâm nh p) (Shigella, salmonella, C.jejuni,
E.coli xâm nh p ru t, Yersinia)
n th ng nhung mao ru t (ru t k t)(Ch c là i tràng)
Xung huy t vi mao m ch ru t
Phá h y t bào
Có s t
Phân nh y, nhi u b ch c u, ôi khi có máu.
4. t s b nh nhi m trùng nhi m c th c n th ng g p: (xem b ng tóm t t)
5. Ch n oán:
5.1. Ch n oán xác nh:
Lâm sàng:
au b ng, nôn, a ch y c p tính ( 3 ngày).
t ho c không.
XN:
Máu: BC, hematocrit.
Soi c y phân tìm tác nhân.
ch t : Nhi u ng i cùng n cùng m c.
5.2. Phân bi t
5.2.1. Nhi m trùng:

tr c khu n
amíp
Th ng hàn
Lao ru t
a ch y virus
Viêm ru t th a, viêm ru t ho i t
n bào
5.2.2. Không nhi m trùng:
Ng c thu c (thu c tr sâu, chì, th y ngân...).
Viêm i tràng, viêm t y m n, r i lo n h p thu, lo n khu n ng ru t [phân s ng,
chua vì thi u vk gr(-)], r i lo n nhu ng i tràng.
Polyp i tràng.
U ng tiêu hóa.
ng th c n.

6. u tr :
6.1. i ph n c n u m t n c:
ng u ng n u:
Còn u ng c
Không nôn
ng n c m t <10% tr ng l ng
Dùng: ORESOL (20g ng; 3,5g mu i; 2,5g NaHCO3; 1,5g KCl); Soda, n c
ng.
Truy n t nh m ch n u:
ng không k t qu
t > 10% tr ng l ng c th
ng s d ch truy n trong 24h g m: Tr ng l ng hao h t + nhu c u bình th ng
i ngày
Công th c: V (ml)= P (kg) x (d - 1,025) x K
V: l ng d ch c n truy n
P:Tr ng l ng
d: T tr ng huy t t ng b nh nhân
K: H ng s , ng i l n: K = 4; tr em K = 6

6.2. Bù Kali theo ch c n ng th n và l ng n c ti u bài ti t

 6.3. Thu c ch ng co th t: u au b ng và nôn nhi u (r t h n ch tránh vi khu n
nhân lên)
6.4. Kháng sinh: ch cho m t s tr ng h p
Ng i già, nh nhi, ph n có thai, suy gi m mi n d ch
a ch y xâm nh p nh h ng toàn thân và nguy c nhi m trùng máu

7. phòng:
sinh chung
sinh cá nhân
u tr ng i lành mang b nh
Ngu n n c
Ki m soát dây chuy n s n xu t th c n
Chú ý b a n t p th
p quán n u ng các n c nhi t i.
 VIÊM MÀNG NÃO M

1. nh ngh a:
VMNM là tình tr ng b nh lý gây nên b i các vi khu n có kh n ng sinh m xâm nh p
vào màng não v i các b nh c nh lâm sàng ch y u là h i ch ng nhi m khu n c p và
HCMN.
Vi c ch n oán xác nh b nh nh t thi t ph i d a vào k t qu ch c dò DNT: tìm c
VK qua soi ho c nuôi c y, tìm c kháng nguyên VK c hi u ho c các bi n i v
sinh hóa, t bào có xu h ng viêm m .

2. Tri u ch ng lâm sàng:

2.1. Giai n kh i phát:
Cách bi u hi n th nh t: Kh i u nhi u ngày tr c b ng các d u hi u nhi m trùng
ng hô h p trên, di n bi n t t r t khó xác nh th i m th t s b VMN.
Cách bi u hi n th hai: kh i phát c p tính t v i các tri u ch ng n ng c a m t nhi m
trùng huy t và di n bi n nhanh chóng n VMN trong vài gi .
tr em càng nh , d u hi u kích thích màng não càng ít, ch n oán khó kh n.
Nh ng thay i v tính tình, s linh ho t c a b nh nhân là m t trong nh ng tri u ch ng
quan tr ng nh t c a VMN.

2.2. Giai n toàn phát:

2.2.1. i ch ng nhi m khu n c p tính:
t cao, d d i n 39 – 40oC
Tình tr ng nhi m trùng – nhi m c rõ: li bì, m t m i, môi khô, da xanh tái, l i b n.
ôi khi có bi u hi n nh tình tr ng shock nhi m khu n hay NKH

2.2.2. i ch ng màng não:

a) Tri u ch ng c n ng:
Nh c u: th ng liên t c, c hai bên, nh t là vùng thái d ng ch m, kèm theo có s
ánh sáng, n m co theo t th cò sung, m t quay vào góc t i.
Nôn: nôn t nhiên, nôn v t d dàng, nhi u l n và không liên quan t i b a n
Táo bón: th ng g p ng i l n, tr em ôi khi g p a l ng.
b) Tri u ch ng th c th :
Các tri u ch ng th ng th y: D u hi u c ng gáy, Kernig (+), Bruzinski (+), v ch màng
não (+)
Ngoài ra còn có th g p: t ng c m giác au

2.2.3. Các tri u ch ng th n kinh:

Co gi t:
Th ng là co gi t toàn thân
ng có th g p co gi t c c b (n a ng i, tay chân, ho c các c vùng u m t, c
bi t các c quan v n nhãn)
i lo n tri giác: BN li bì, l m , kèm theo các c n h t ho ng, v t vã. N ng có th có
hôn mê, li t th n kinh khu trú.
2.2.4. Các tri u ch ng khác:
t s tri u ch ng th ng g p ph thu c vào c n nguyên gây b nh:
VMN mô c u: hay g p m n ph ng d ng Herpes, các ban ho t t hình sao, au kh p
VMN do ph c u: viêm ph i, viêm xoang, m n ph ng Herpes
VMN do t c u vàng: các m n m vàng um t

-1-
 VMN do Haemophillus influenza: di n bi n r t t ng t tr nh .
Ngoài ra còn có th g p tình tr ng suy hô h p, suy tu n hoàn do c ch th n kinh trung
ng và r i lo n th n kinh th c v t, m t n c và r i lo n n gi i.
3. n lâm sàng:
3.1. Xét nghi m DNT:
n ch c dò t y s ng khi ã ch n oán ho c nghi ng VMN m d a vào các tri u ch ng
LS v i m c ích ánh giá tình tr ng VMN.
Chú ý: có 3 tr ng h p nên cân nh c tr c khi ch c dò DNT
Suy tim, suy hô h p n ng
u hi u t ng áp l c s não
Nhi m trùng vùng da n i kim ch c dò i qua l y DNT
3.1.1. bào: có th t ng t i hàng nghìn, ch y u là BCDNTT, có th th y TB a
nhân TT thoái hóa (m ).
3.1.2. Sinh hóa:
Protein: t ng, th ng trên 1 g/l
ng: gi m, ôi khi còn v t
Mu i: bình th ng, ho c gi m nh
Ph n ng Pandy: (+)
Ngoài ra có th th y LDH (lacticodehydrogenase), axit lactic và CRP (C reactive Protein)
3.1.3. Màu s c:
Th ng v n c rõ v i các m c khác nhau: n c d a non, n c vo g o, hay c nh

Có th th y d ch ánh vàng trong tr ng h p sau khi có xu t huy t màng não, t ng

Bilirubin máu hay n ng protein quá cao.
ch h ng: trong các tr ng h p có xu t huy t não, có th g p trong VMN do não mô
u
3.1.4. Áp l c: t ng
3.1.5. Soi ho c c y DNT: tìm VK gây b nh

3.2. Các xét nghi m khác:

CTM: BC t ng cao, ch y u là BCDNTT
y máu, c y vi trùng t các nhi m trùng nh m tai, nh t ngoài da, n c ti u
Ch p ph i, CTScans hay MRI
n gi i : có th thay i do r i lo n bài ti t ADH gây ra

4. Ch n oán:
4.1. Ch n oán xác nh: không khó kh n khi trên 1 BN có:
các TCLS nh kh i phát c p tính: có HC nhi m trùng c p, có d u hi u màng não.
Kh o sát DNT th y: d ch c, BC t ng, ng gi m, protein t ng ho c soi và c y DNT
(+).

4.2. Ch n oán phân bi t:

4.2.1. Tr ng h p DNT t y trong ho c h i l c:
Vi c ch n oán khó kh n phân bi t VMN m ( c bi t là VMN m m t u) v i m t
b nh gây VMN khác:
a) Lao màng não:
n khai thác k di n bi n c a b nh, th ng là di n bi n t t
XN sinh hóa: mu i gi m, t bào trong DNT và máu t ng, ch y u là t bào lympho.
Ch p ph i, làm ph n ng Mantoux, XN tìm kháng nguyên trong DNT

-2-
b) VMN do VR (quai b , Enterovirus, Arbovirus, Epstein barr virus, Varicella zoster)
DNT: Protein t ng nh , < 1g/l, t bào t ng vài ch c n vài tr m (ch y u là lympho bào
và t bào n nhân)..
Di n bi n th ng lành tính
c) VMN do n m: Candida albicans, Crytococcus neofomans
Th ng x y ra trên c th ng i suy gi m MD nh dùng corticoid kéo dài, có b nh m n
tính nguy hi m ( ái tháo ng, b u c ), HIV.
Có th nhu m (b ng m c tàu) DNT: soi th y n m
d) VMN do KST: Amip, giun l n
BC ái toan trong DNT và trong máu t ng cao.
Hay g p co gi t ki u ng kinh
e) nhi m trùng c nh màng não (viêm x ng ch m, viêm tai gi a gây ph n ng màng
não, ápxe não). Có bi u hi n c a nhi m trùng, k t h p thêm khám tai, ch p phim,
ch p c t l p.
f) VMN do các lo i VK không gây m nh Leptospira, lao, giang mai, b nh Lyme

4.2.2. Tr ng h p d ch vàng:
n phân bi t gi a VMN m có xu t huy t màng não (giai n mu n) v i lao màng não
hay xu t huy t c (d a vào b nh c nh lâm sàng, các XN sinh hóa, t bào, VK DNT)

4.2.3. Tr ng h p d ch h ng:
Phân bi t gi a VMN m có xu t huy t màng não v i xu t huy t màng não do các c n
nguyên khác (d a vào b nh c nh lâm sàng và Xn DNT)

4.3. Ch n oán VK gây b nh:

Soi, c y DNT. C y máu n u kèm theo NKH
Tìm thành ph n KN c a VK gây b nh trong DNT qua các ph n ng Elisa, n di mi n
ch i l u, ng ng k t Latex c hi u, PCR.

5. Bi n ch ng:
5.1. Dày dinh màng não: u tr kéo dài nh ng không ti n tri n, DNT có phân ly m –
bào, có s mâu thu n gi a k t qu DNT và di n bi n LS.
5.2. Li t khu trú: có th g p t li t các th n kinh v n nhãn, li t m t chi hay li t n a
ng i, th ng h i ph c d n khi kh i b nh, c ng có th t n t i v nh vi n.
5.3. Tràn m màng c ng, ápxe não: bi u hi n NT _ N , s t cao, li t TK khu trú, ch n
oán xác nh d a vào ch p c t l p.
5.4. Nhi m trùng huy t
5.5. t s bi n ch ng: c hay gi m thính l c, ch m phát tri n trí tu , ch m phát
tri n v n ng, ng kinh

6. u tr :
6.1. Li u pháp kháng sinh:
6.1.1. Các nguyên t c u tr kháng sinh trong u tr VMN m :
a ch n KS có kh n ng th m t t vào màng não
u tiên v i KS di t khu n nh y c m v i các c n nguyên th ng g p (H.I, ph c u, t
u) trong tr ng h p ch a xác nh c VK gây b nh. N u có KS thì d a vào ó cho
thu c.
Thu c ph i li u và dùng b ng ng t nh m ch
6.1.2. Kháng sinh:

-3-
 Trong tr ng h p c y c VK thì d a vào KS l a ch n KS.
u trong giai n u ch a có k t qu c y DNT hay k t qu c y (-) thì ph i d a vào
a tu i, ng vào, bi u hi n LS c ng nh d ch t c oán VK gây b nh.
a) Viêm màng não do H.I:
Cefotaxim v i li u: 200 - 300mg/kg/24h
ho c Ceftriaxon: 70 – 100mg/kg/24h
b) VMN do ph c u:
Penicillin G: 400.000 UI/kg/24h ho c Chloramphenicol 100 mg/kg/24h
Ho c dùng Cefotaxim 200 – 300 mg/kg/24h ph i h p v i Vancomycin 40 – 60 kg/24h
pha truy n TM
c) VMN do S. Areus:
Oxacilline 8 – 12g/24h
Ho c Vancomycin 40 – 60 mg/kg/24h pha truy n TM
Ho c có th dùng Axepim 40 – 60 mg/kg/24h
d) VMN do các lo i VK gram (-) khác: ngoài nhóm Cephalosporin th h III có th dùng
Aztreonam

6.2. Các u tr khác:

Ch ng phù não n u có bi u hi n TALNS: truy n Manitol 10 – 20 %
Ch ng co gi t: b ng Diazepam hay Phenobacbital
s t: ch m mát, dùng thu c h nhi t
Suy hô h p: hút m dãi, th oxy, t NKQ th máy khi c n thi t
Khôi ph c tu n hoàn n u có suy tu n hoàn: bù d ch, thu c v n m ch (Dopamin,
Adrenalin)
u có r i lo n n c và n gi i c n c theo dõi, phát hi n, u tr k p th i
o m ch dinh d ng ( n qua sonde, nuôi d ng TM...)

6.3. Theo dõi:

LS: nhi t , tình tr ng hô h p, tu n hoàn, tri giác c a BN.. và các bi u hi n b t th ng
tinh th n khác
CLS: quan tr ng nh t là ch c dò T y s ng l i sau 48 – 72h u tr ánh giá k t qu
u tr và u ch nh ch k p th i
Tiêu chu n kh i b nh hoàn toàn:
t s t ít nh t 3 ngày tr c khi ng ng KS
nh táo hoàn toàn, n ng bình th ng
DNT tr v bình th ng (màu s c, sinh hóa, t bào)
Không có bi n ch ng

7. Phòng b nh:
Cách ly tr b b nh
i nh ng tr có ti p xúc v i ng i b nh, c bi t v i VMN do não mô c u và H.I c n
dùng KS d phòng Rifamicin 10 -20mg/kg/24h trong 4 ngày
Tiêm ch ng:
Vaccin phòng H.I tiêm cho tr t 2 tháng tu i, 3 m i cách nhau 1 tháng
Vaccin phòng não mô c u typ A:lúc tr 6 tháng; typ C lúc tr 18 tháng
Vaccin ch dùng cho tr b c t lách, b nh h ng c u li m ng h p t , b suy gi m
mi n d ch t nhiên, m c ph i.

-4-
 NHI M KHU N NÃO DO NÃO MÔ C U

1. nh ngh a:
Là m t b nh lây theo ng hô h p
Tác nhân gây b nh là não mô c u, gây b nh trên ng i t i nhi u c quan v i nhi u
th lâm sàng t nh nh viêm m i h ng t i n ng nh NKH, s c nhi m khu n,
th ng g p h n c là NKH và VMN m .

2. ch t :
NMC khu trú t i vùng m i h ng c a ng i, lây truy n qua không khí, tr c ti p gi a
ng i v i ng i do ho, h t h i, nói.
Hay g p l a tu i 6 tháng - 1 tu i, không có s khác bi t v gi i.
nh r i rác quanh n m, nh ng hay g p nh t vào mùa ông, ông xuân trong các
nhà tr , tr ng h c...
i v i nhi m trùng do NMC, tính mi n d ch t nhiên c hình thành trong kho ng
20 n m u c a cu c s ng. Tr s sinh có mi n d ch th ng do m truy n cho.

3. Lâm sàng:
3.1. Viêm h ng do NMC:
Khó ch n oán vì phân l p c VK trong h ng c ng không xác nh c, ph n l n
là ng i lành mang trùng
Khi b nh x y ra hàng lo t trong th i gian có d ch, ph i l u ý t i tr ng h p viêm
ng do NMC, a s không có tri u ch ng LS rõ ho c ch s m i, viêm h ng mà
không s ng Amydal, không s ng h ch c .

3.2. Nhi m trùng huy t do NMC:

3.2.1. Nhi m trùng huy t th c p:
Có th kèm theo VMN m ho c không. C n xét nghi m DNT các BN nhi m trùng
huy t do NMC phát hi n k p th i.
Kh i u t ng t:
Lúc u BN th y m t m i ki u c m cúm, s m i, viêm h ng nh .
Sau ó s t cao 39 – 40oC, n l nh, rét run d d i liên ti p, nh c u, nôn, au
kh p, au c , m ch t ng theo nhi t , môi khô, l i b n, v nhi m trùng rõ.
Hình nh n hình: ban, p > 70% các tr ng h p.
c m t ban:
Ban màu ho c tím th m,
không tròn u (ban xu t huy t hình sao),
Kích th c 1 – 2 mm n vài cm
Không n i trên m t da
Có khi có d ch c bên trong
Ban có th th y trên da toàn thân, th ng g p quanh các kh p l n khu u, g i, c
chân, ôi khi lan r ng t ng m ng nh hình b n
Có th g p xu t huy t c ng m c, ch y máu cam, hi m g p XHTH
t s d u hi u khác có th g p: n t Herpes khóe mi ng, VPQ, lách to, ph n ng
màng não.
3.2.2. Nhi m trùng huy t t i c p: HC ác tính Waterhouse – Friderichsen
nh ti n tri n c p tính, nhanh d n t i suy tu n hoàn, suy hô h p và t vong trong
vài gi .
BN tím tái, n i vân da, nh t là u g i, m ch nhanh nh , t t HA.

-1-
 Gan to, lách to.
ban lan tràn thành m ng l n
u BN c c u thoát kh i s c thì ph i luôn phòng tình tr ng b i nhi m thêm
và sau này vùng ho i t c n ph i ghép da.
3.2.3. NTH mãn tính:
Di n bi n th ng kéo dài nhi u tu n ho c nhi u tháng
c m:
t rét run, s t c n có th kéo dài nhi u tu n hay nhi u tháng v i các bi n ch ng
các c quan khác nhau
Phát ban da
au kh p

3.3. VMN do NMC:

a) Th ng g p: th tiên phát tr t 6 tháng – 1 tu i và thanh thi u niên.
Th i k nung b nh: ng n t 2 – 5 ngày, tri u ch ng ch a rõ
Th i k kh i phát: t ng t
t cao, rét run, au u, bu n nôn, au kh p mình m y
Có th kèm theo viêm m i h ng, c n l u ý các d u hi u c a HCMN
Th i k toàn phát:
HCMN rõ:
au u d d i, s ánh sáng, ti ng ng, au r th n kinh, co c ng c (t th cò
súng), các tri u ch ng th c th HCMN rõ
ng c m giác da
i lo n th n kinh: m t ng , n, có th hôn mê, kích thích ho c li bì, th
HCNT rõ: s t cao.
Ngoài ra còn th y herpes vùng m i quanh mi ng, h ng ban, ban d ng xu t huy t
ng ch m có giá tr cao trong ch n oán.
Ch c DNT: n c não t y c, t ng áp l c, Alb t ng 0.8 – 1.2 g/l, glucose h , có khi
còn v t, t bào t ng ch y u là BC a nhân.
b) VMN m tr nh nhi: th ng n ng, tri u ch ng không n hình và th ng có các
bi n ch ng th n kinh
c) ng i già: hi m g p, th ng ph c t p
u hi u th n kinh: li t TK s , hôn mê nhanh chóng, s t
Bi u hi n k t h p: suy th n, , suy tim, ph i (nguy c t vong ng i già ngay c
khi có ti n tri n t t v Vi khu n h c d i s u tr KS)

3.4. Nh ng bi u hi n không n hình:

3.4.1. Bi u hi n kh p:
Viêm kh p c p: th ng g p tr nh , hay viêm kh p g i trong 3 ngày u c a VMN.
Viêm kh p n thu n.
Viêm kh p sau khi viêm màng não.
3.4.2. Bi u hi n tim:
Viêm ngo i tâm m c có nhi m trùng.
Viêm ngo i tâm m c không nhi m trùng: hi m h n.
Viêm n i tâm m c do NMC là hình nh c n c a th i k tr c khi có KS.
3.4.3. Bi u hi n da: ban, m ng xu t huy t c a t ban và nhi u bi u hi n khác.
3.4.4. n th ng ph i:
Viêm ph i do NMC th ng th y tr c khi có KS.
Phù ph i là ngo i l ngoài tr ng h p có t ban.
3.4.5. Bi u hi n khu trú khác:

-2-
 i lo n tiêu hóa, th ng t n gan ít g p
Ti t ni u, sinh d c: viêm ni u o, viêm tinh hoàn, viêm mào tinh...
Viêm th n kinh ngo i biên trong quá trình nhi m trùng huy t..
4. n lâm sàng:
4.1. Công th c máu:
BC t ng 12.000 – 40.000/mm3, ch y u là BC NTT > 80%, trong th t i c p BC
gi m
TC gi m
l Prothrombin và y u t ông máu gi m
ng s n ph m giáng hóa c a Fibrinogen
4.2. y máu:
t qu d ng tính: 50 – 75% trong NTH, 30% trong VMN
Có th âm tính: n u ã c u tr KS
4.3. ch t ban:
Soi th y song c u Gr(-).
y th y NMC
4.4. Ngoáy h ng: soi, c y tìm NMC
4.5. DNT:
n ph i làm ngay khi co bi u hi n h i ch ng màng não rõ.
n c y s m ngay t i gi ng b nh
4.6. Ph ng pháp mi n d ch:
t t h t Latex: dùng h t latex có g n globulin có th k t t v i NMC trong b nh
ph m

5. Ti n tri n:
u BN c dùng KS s m và c hi u, b nh kh i hoàn toàn v LS, vi khu n h c ít
nh t sau 8 ngày
Vách hóa DNT và tràn m não th t là ti n tri n c bi t
m d i màng c ng th y tr nh nhi

6. Di ch ng:
t hi m g p n u BN c u tr s m.
Có th xu t hi n ng kinh.
Ph i l u ý khi có bi u hi n th n kinh giai n toàn phát và ph i theo dõi ki m tra
ng n não .

7. Bi n ch ng:
7.1. Giác quan:
Bi n ch ng vào m t th ng g p trong NTH
u n a tr c b nhi m trùng gây viêm m ng m t th mi
u n a sau b nhi m trùng, BN s th y m t b m i, nh nhìn qua s ng mù, m t
ch h i lên nh ng s xu t m ti n phòng. N ng h n s th y ng t b li t và méo
i
u b sau thì b ngoài khong th y gì nh ng BN b mù.

7.2. Th n kinh – tâm th n:

Hi n t ng vách hóa: khi có ch n oán mu n và u tr không c c hi u úng
lúc
Viêm m và tràn m não th t:
Xu t hi n nh ng tri u ch ng TALNS ho c viêm t y, nh ng hi m

-3-
 Viêm a r th n kinh gây li t m m t chi t t
i lo n c m giác
Teo c
ng kinh, co gi t
t ng

8. u tr :
8.1. Kháng sinh:
a) Penicillin G: hi n nay v n là thu c c hi u ch n l c, dùng tiêm tr c ti p TM, chia
nhi u l n trong ngày (6 – 12 l n)
Li u:
300.000 – 400.000 n v .kg/24h i v i BN viêm não (ng i l n dùng li u 12 –
20 tri u n v /ngày)
200.000 n v /kg/24h i v i BN nhi m trùng huy t không kèm theo VMN
(ng i l n: 8 – 12 tri u v m i ngày)
Th i gian u tr : 7 – 10 ngày ho c 4 – 5 ngày sau khi BN h t s t
Các tr ng h p di ng v i Penicillin G có th dùng Chloramphenicol tiêm TM v i
li u 60 – 100 mg/kg/24h.
b) Cephalosporin:
Cephalosporin th h 3 phân b trong DNT v i t l ng m vào màng não ngang v i
Ampicillin
Li u dùng: 200 mg/kg/24h, tiêm TMC chia thành 4 l n, cách nhau 30 phút
c) Chloramphenicol: tác d ng t t trên NMC
Phân b t t trong DNT và di t khu n
Li u dùng: 50 mg/kg/ 24h b ng ng TM
Thiamphenicol: có ho t ng di t khu n t t v i li u dùng 75 – 100 mg/kg/24h tiêm
p, nguy c tai bi n v máu hi m g p
Trong tr ng h p BN d ng v i Penicillin ho c không xác nh c VK gây VMN
c p, nh t là tr nh thì Cephalosporin III c u tiên l a ch n.

8.2. i s c:
i s c hô h p
m b o tu n hoàn
Bù n c và n gi i.
m b o th ng b ng ki m toan.

8.3. m b o ch ch m sóc và dinh d ng.

9. Phòng b nh:
Phòng b nh chung: c n chú tr ng s lây lan theo ng hô h p.
u tra phát hi n ng i lành mang trùng: ng ph ng pháp ngoáy h ng, soi c y
tìm vi khu n.
Vaccin: vaccin hi n nay là nh ng lo i ch ng não mô c u nhóm A.C.Y.W135
Hóa tr li u: c dùng trong tr ng h p nhi m NMC n ng.

-4-
 VIÊM GAN VIRUT

1. i c ng:
Viêm gan virus là b nh truy n nhi m th ng g p gây viêm và t n th ng t bào gan do
các virus viêm gan (A, B, C, D, E) gây nên, nh t là các n c ang phát tri n.
nh lây theo ng tiêu hóa (viêm gan A và E), ng máu (viêm gan B, C, D) và
ng tình d c (ch y u viêm gan B).
Virus gây viêm gan B, C, D có th gây nên viêm gan m n tính, x gan và ung th gan.

2. Các virus viêm gan:

2.1. Virus viêm gan A (HAV):
Thu c h Picornavirus. V t li u di truy n là ARN, không v bao.
Sau khi nhi m, c th sinh kháng th anti-HAV, trong ó anti-HAV IgM xu t hi n s m
và t n t i trong th i gian ng n, còn anti-HAV IgG t n t i kéo dài.

2.2. Virus viêm gan B (HBV):

Thu c h hepadnavirus. V t li u di truy n là ADN, có v capsid và v bao.
Các marker c a virus:
Kháng nguyên b m t HBsAg:
Xu t hi n r t s m tr c khi ch a có tri u ch ng lâm sàng
hi n di n c a HbsAg trong huy t thanh ch ng t có ADN c a virus trong t bào
gan
Xu t hi n s m t ng cao d n và bi n m t sau 4 - 8 tu n k t khi có tri u ch ng.
u sau 6 tháng mà v n (+) thì nhi u kh n ng tr thành ng i mang trùng m n
tính.
Kháng th Anti HBs:
Xu t hi n mu n 2 - 16 tu n sau khi HbsAg bi n m t.
Khi tiêm vaccin thì anti HbsAg là kháng th duy nh t t n t i c trong máu.
IgM HbsAg xu t hi n trong giai n c p còn, IgG HbsAg xu t hi n trong g/ n
mu n.
Kháng nguyên nhân HbcAg (Hepatitis B corp Antigen): Ch xu t hi n trong t bào gan,
ch có th phát hi n c khi làm sinh thi t gan
Kháng th Anti HBc: xu t hi n s m ngay sau th i kì b nh, không có tác d ng ch ng
tái nhi m HBV.
Kháng nguyên HbeAg: xu t hi n s m trong th i kì vàng da
Kháng th Anti HBe: xu t hi n mu n, trong th i kì bình ph c

2.3. Virus viêm gan C (HCV):

Virus thu c h flavivirus có v t li u di truy n là ARN.
Sau khi nhi m, c th sinh kháng th anti-HCV t n t i kéo dài.

2.4. Virus viêm gan D (HDV): virus thi u h t ARN, ph i dùng v bao c a HBV t n
i.
2.5. Virus viêm gan E (HEV): Virus thu c h Calicivirus v i v t li u di truy n ARN.

3. ch t h c:
3.1. Virus viêm gan A:
Lây truy n qua ng tiêu hóa. Phân ng i b nh có t i 108 virus/ml và là ngu n lây
truy n virus viêm gan A ch y u.
nh nhân m c HAV không chuy n sang m n tính và r t ít khi gây t vong.

1
 nh ch y u tr em, nh t là các n c ang phát tri n, kho ng 80 - 90% ng il n
ã b nhi m virus HAV.

3.2. Virus viêm gan B:

Là nguyên nhân chính gây viêm gan c p và m n tính, x gan và ung th gan trên th
gi i.
Vi t Nam, t l ng i mang HBV khá cao, kho ng 12%.
15 - 25% tr ng h p nhi m HBV m n tính s ch t do x gan hay K gan nguyên
phát.
ng lây truy n c a HBV:
sang con. N u ng i m có HBeAg(+) thì có kh n ng lây truy n cho con trên
80%.
Truy n máu và s n ph m c a máu.
Tiêm chích ma túy và các tiêm truy n không an toàn khác.
ng tình d c.

3.3. Virus viêm gan C:

Lây ch y u qua truy n máu và ch ph m c a máu, tiêm chích ma túy, l c th n chu
.
Vi t Nam, mi n B c có t l nhi m HCV th p (1 - 2%) nh ng mi n Nam có t l cao,
có nh ng n i n 10%.
Nhi m HCV có nguy c chuy n thành m n tính r t cao 80%. Trong ó, có kho ng 30 -
60% gây viêm gan m n tính t n công và 5 - 20% xu t hi n x gan sau 5 n m b nhi m.

3.4. Viêm gan virus D:

Nhi m HDV có 2 d ng: ng nhi m và b i nhi m v i HBV.
Nh ng ng i nhi m HBV có ti n s tiêm chích ma túy thì có t l nhi m HDV cao.

3.5. Virus viêm gan E:

Virus lây qua ng tiêu hóa.
l nhi m HEV cao tu i 15 - 40.
l t vong kho ng 0,5 - 3%, r t cao ph n có thai (15-20%).
Virus có th gây d ch viêm gan do ngu n n c ô nhi m.

4. VIÊM GAN VIRUS C P TÍNH:

4.1. Lâm sàng:
4.1.1. Th i k b nh:
Kéo dài t vài tu n n vài tháng tùy t ng lo i virus.
HAV: trung bình 30 ngày (thay i 15 - 45 ngày).
HEV: trung bình 40 ngày (thay i 15 - 60 ngày).
HBV: trung bình 70 ngày (thay i 30 - 180 ngày).
HDV: nh HBV.
HCV: trung bình 50 ngày (thay i 15 - 150 ngày).

4.1.2. Th i k kh i phát (kh i k ti n hoàng m) :

Kéo dài 3 - 9 ngày.
Tri u ch ng ban u c a th ng không c hi u.
t m i d d i.
i lo n tiêu hóa, chán n, bu n nôn, nôn
Tam ch ng Carolie:

2
 Tri u ch ng gi cúm: s t cao, m t m i, au u.
Phát ban ki u mày ay, nh t th i.
au c , au kh p (kh p nh ).
Ti u ít.
Xét nghi m th y Transaminase t ng cao, g p 5 - 10 l n bình th ng.

4.1.3. Th i k toàn phát (còn g i là th i k hoàng m):

Lâm sàng:
Vàng m t, vàng da.
Khi hoàng m xu t hi n thì h t s t, b nh nhân có c m giác mu n n, tri u ch ng
t m i, u o i v n còn và kéo dài.
c ti u s m màu, s l ng ít.
Gan to nh , m m.
Lách to trong 5 - 10% tr ng h p, th ng g p tr em, ng i l n lách to trong
viêm gan là tri u ch ng báo hi u b nh di n bi n ph c t p.
Sao m ch trên da vòng ng c là d u hi u ít g p trong viêm gan c p n thu n.
t s tr ng h p khác có th ng a, phân nh t màu, a ch y nh .
Xét nghi m:
i ch ng h y t bào gan: Transaminase (AST, ALT) t ng cao.
i ch ng suy t bào gan: t l prothrombin gi m, albumin ho c gi m, globulin
ng.
i ch ng m t: Bilirubin máu t ng.
CTM: HC ho c gi m, BC , ho c gi m BC nh ng t ng BC lympho

4.1.4. Th i k h i ph c:
Các tri u ch ng gi m d n: D u hi u hoàng m gi m, BN c m giác n ngon, n c ti u
trong.
i nh ng tr ng h p di n bi n kéo dài trên 6 tháng và các tri u ch ng lâm sàng và
xét nghi m không tr v bình th ng thì b nh nhân ã c ch n oán là viêm gan
n tính.

4.2. Các th lâm sàng:

4.2.1. Th không vàng da:
Các tri u ch ng m t m i, au c , chán n th ng g p. BN không có bi u hi n hoàng
m ho c hoàng m r t nh .
Xét nghi m:
Transaminase t ng cao.
Xét nghi m các d u n virus viêm gan (+).
Th b nh này th ng b b qua không c ch n oán.

4.2.2. Th vàng da kéo dài:

Bi u hi n lâm sàng vàng da r t m. B nh nhân th y ng a và t ng phosphatase ki m.
Th m t có th ti p sau giai n viêm gan thông th ng.
Th này có th kéo dài 3 - 4 tháng nh ng có th kh i hoàn toàn.

4.2.3. Th kéo dài và tái phát:

Trong m t s tr ng h p, b nh có th kéo dài trên 6 tu n và t i 3 - 4 tháng.
Bi u hi n lâm sàng v i vàng da nh , kín áo, th ng g p b nh nhân có b nh v máu,
suy th n hay tr ng h p u tr b ng thu c c ch mi n d ch.

3
 Trong m t s tr ng h p, b nh ã kh i hay g n nh kh i, l i xu t hi n các tri u
ch ng lâm sàng và b t th ng v sinh hóa.

4.2.4. Th có t n th ng ngoài gan có th do virus ho c do áp ng mi n d ch.

Tràn d ch màng ph i hay màng tim.
Viêm a r th n kinh.
Thi u máu tan máu, suy t y.
Các b nh lý mi n d ch: viêm c u th n c p.

4.2.5. Th viêm gan n ng:

nh xu t hi n khi t l prothrombin gi m d i 50% kèm theo có r i lo n v th n
kinh.
a theo th i gian xu t hi n các d u hi u v th n kinh mà ng i ta chia làm 3 lo i:
Teo gan vàng t i c p: t lúc kh i b nh n lúc xu t hi n d u hi u th n kinh m t
tu n.
Teo gan vàng c p: xu t hi n d u hi u th n kinh trong tháng u.
Teo gan vàng bán c p: xu t hi n d u hi u th n kinh sau 1 tháng.
a) Tri u ch ng:
Vàng da r t m, h i th mùi gan.
u hi u th n kinh:
I: BN có th thay i tính cách, khó nh n bi t c trên lâm sàng n u th y
thu c không chú ý.
II: B nh nhân hay quên, l m , m t trí nh .
III: Bi u hi n kích ng, d y d a, t ng tr ng l c c .
IV: Hôn mê sâu.
Xét nghi m:
Transaminases và bilirubin t ng cao.
Các y u t ông máu gi m n ng, t l prothrombin gi m có khi d i 10%. B nh
nhân có th có bi u hi n xu t huy t trên da hay xu t huy t n i t ng.
b) Ti n tri n:
nh nhân có th ra kh i hôn mê v i bi u hi n t ng tái t o t bào gan, gây t ng FP.
Tr ng h p t vong:
Do suy gan n ng, TALNS không ki m soát c. Ngoài ra, còn do các bi n ch ng
suy th n, ch y máu, nhi m trùng.
l t vong cao nh t ng i cao tu i.

4
5. Di n bi n.
5.1. Di n bi n c a nhi m HBV:

HBV c th

VG không tri u ch ng VG c p có tri u ch ng Ng i lành mang virus

Có/không có Th n ng
vàng m t teo gan Ch t

Kh i

Th t n t i gan K gan

VG M N TÍNH

Th t n công
5.2. Di n bi n c a nhi m HCV:

Nhi m trùng c p Nhi m trùng m n

90% không tri u ch ng Không tri u ch ng

HCV 80 %

10% có tri u ch ng Viêm gan m n t n công

gan 20% K gan

Hôn mê gan

6. VIÊM GAN VIRUS M N TÍNH:

6.1. nh ngh a:
Khi di n bi n viêm gan c p tính kéo dài trên 6 tháng thì c g i là viêm gan m n
tính.
c dù có nhi u c n nguyên gây viêm gan m n nh HBV, HCV, HDV nh ng bi u hi n
lâm sàng, r i lo n sinh hóa và t n th ng mô h c gi ng nhau.
nh có kh n ng ti n tri n t i x gan và ung th gan nguyên phát.
Các virus áp ng khác nhau v i các bi n pháp u tr .

6.2. Lâm sàng:

Ph n l n b nh nhân không có bi u hi n tri u ch ng.
Th ng g p m t m i, bu n nôn, chán n, ít g p au b ng.
t ti n tri n b nh nhân th y ti u s m màu r i vàng m t, vàng da. Khám có th th y
gan to, h i ch c, b rõ. Có th có lách to và sao m ch.
Có th g p các bi u hi n ngoài gan nh au kh p, phát ban, viêm m ch, viêm c u
th n, viêm th n kinh ngo i vi...

5
7. Ch n oán:
7.1. Ch n oán xác nh:
u t d ch t .
Xét nghi m.
Men SGOT, SGPT t ng cao, có th n hàng nghìn n v /lít. Khi viêm gan m n thì
c t ng th p h n, ch y u là SGOT. Ph i theo dõi men gan trong m t th i gian
dài ít nh t 6 tháng m i ch n oán là viêm gan m n.
Bilirubin trong máu t ng, ch y u là tr c ti p.
Nh ng tr ng h p n ng thì t l prothrombin gi m. Albumin máu gi m.
Xét nghi m virus:
Xét nghi m huy t thanh h c:
Nhi m HAV c p: anti HAV IgM(+).
Nhi m HBV c p: anti HBV IgM(+).
Nhi m HCV: anti HCV(+).
Nhi m HDV: anti HDV(+).
Nhi m HEV: anti HEV(+).
Xét nghi m gen:
Có th nh tính và nh l ng.
Làm ph n ng PCR ho c RT-PCR.

7.2. Ch n oán phân bi t.

a) Th i k ti n hoàng m: ch n oán phân bi t v i cúm, th p kh p kh p c p.
b) Th i k hoàng m: phân bi t v i t t c tr ng h p vàng da do các nguyên nhân khác.
Viêm gan nhi m c: ti n s có s d ng thu c ho c ch t c cho gan nh thu c lao,
thu c kháng giáp tr ng t ng h p, paracetamol...
Các b nh vàng da nhi m khu n: nhi m khu n huy t, th ng hàn, b nh Leptospira...
t rét n ng và bi n ch ng.
c m t: do s i, u.
c) Hôn mê gan.

8. u tr .
8.1. Viêm gan c p:
8.1.1. Th thông th ng:
Ngh ng i t i gi ng và tránh làm vi c quá s c.
m b o ch dinh d ng:
n ch t d tiêu, giàu dinh d ng.
ng n c nhân tr n-chi t , ac-ti-sô.
Không có thu c u tr c hi u, không dùng corticoid, r u, oestrogen.
Các thu c u tr không c hi u:
Truy n d ch ng tr ng (glucose, NaCl).
Vitamin nhóm B.
Thu c t ng b n v ng t bào gan: Levertoren, Legalon.
Nhu n m t và l i m t: Chophyton, MgSO4.

8.1.2. Th n ng:
i s c n i khoa: Ch ng r i lo n não, phù não, suy hô h p, suy tu n hoàn, suy th n
và ch y máu...
Th i lo i ch t c:
Dùng các thu c t ng c ng th i c nh : Arginin, Phylorpa...

6
 Ph ng pháp l c h p thu phân t (MARS) giúp th i c ph c h i ch c n ng gan.
Tuy nhiên, chi phí cao.
Gi m sinh amoniac t ng ru t b ng cách:
Th t tháo s ch.
Dùng Neomycin ho c lactulose s ng cho n khi b nh nhân có phân l ng s t.
xung các ch t do gan không t ng h p c cho não: thay máu, truy n máu sau l c
máu

8.2. Viêm gan m n:

8.2.1. Th t n t i:
Không c n u tr .
Ch n thích h p hoa qu , m.
Không dùng corticoid, không u ng r u, có th dùng các thu c l i m t

8.2.2. Th ho t ng: ti n hành u tr tr c d u hi u c a x gan m t bù.

a) Interferon alpha:
c ch quá trình phát tri n c a virus: ng n c n virus xâm nh p vào t bào, ng n c n
quá trình t ng h p protein và mARN, c ch phát tri n các t bào ung th .
Li u: 5 tri u UI/l n, 3 l n/ tu n, tiêm d i da ho c tiêm b p ít nh t 4 tháng
b) Các thu c ch ng virus:
Các thu c này tr c ti p c ch s nhân lên c a virus. Khi dùng các thu c này, c n
theo dõi th ng xuyên và tuân th u tr nghiêm ng t c ng nh duy trì kéo dài trong
nhi u n m.
Lamivudin (Zeffix): u tr HBV
Adefovir (Hepsera): u tr HBV
Entecavir (Baraclude): u tr HBV.
Ribavirin: u tr HCV
c) Các thu c khác:
Levamizole.
Interleukin.
Thymosin.

9. Phòng b nh.
9.1. V i HAV:
Tiêm phòng globulin mi n d ch có kh n ng phòng t i 80 - 90%. Hi n nay, vacxin
viêm gan A ã phát tri n và có kh n ng phòng b nh cao t i 99% ng i l n.
Ngoài ra, v sinh n u ng, ngu n n c s ch là v n c n quan tâm.

9.2. V i HEV:
Hi n ch a có vacxin phòng HEV. Các globulin mi n d ch không có hi u qu
phòng nh ng vùng x y ra d ch. Do ó, v sinh n u ng là bi n pháp c n thi t nh t.
9.3. V i HBV và HDV:
Tiêm phòng vacxin viêm gan B.
n tiêm phòng cho t t c các tr ng h p n u có th . Tuy nhiên, c n chú ý:
Tr sinh t m có HBsAg(+) nh t là HBeAg(+) c n ph i tiêm globulin mi n d ch
và vacxin viêm gan B.
Cán b y t .
Ng i th ng xuyên ti p xúc v i ng i b nhi m HBV.
nh nhân suy th n có nguy c ph i ch y th n nhân t o.
Thanh thi u niên.

7
 Ng i ho t ng m i dâm.
Ki m tra máu và ch ph m máu tr c khi s d ng.
Dùng kim b m tiêm m t l n.
Dùng bao cao su khi quan h tình d c v i ng i mang HBsAg.

9.4. i virus HCV:

Hi n nay ch a có vacxin.
Ki m tra máu và ch ph m máu tr c khi s d ng.
Dùng kim b m tiêm m t l n.
Không chích ma túy.

8
 NH S T RÉT

1. nh ngh a:
nh s t rét là b nh do KST Plasmodium thu c h Plasmodidae gây nên, bi u hi n
lâm sàng n hình b ng các c n s t rét, thi u máu và gan lách to.
nh do mu i Anophele lây truy n t ng i b nh sang ng i lành, có th gây d ch.
vong th ng g p nh ng th có bi n ch ng não ho c ph t ng.

2. ch t :
2.1. Tác nhân: KST Plasmodium.
KST Plasmodium thu c h Plamodidae nhóm bào t trùng ngành nguyên sinh ng
t.
4 loài Plasmodium gây b nh s t rét ng i là P.falciparum, P.vivax, P.ovale,
P.malariae. VN có 2 loài ph bi n P.falciparum, P.vivax.
a) c m chung:
Kí sinh b t bu c trên c th sinh v t.
t ch ph (ng i): sinh s n vô tính.
t ch chính (mu i): sinh s n h u tính.
b) c m riêng:
(1) P.falciparum:
b nh 8 - 10 ngày (chu k trong gan), 30.000 merozoite
Chu k n i h ng c u 48h
i a trong máu 12 tháng
Th giao bào xu t hi n sau chu k n i h ng c u 10 ngày
Gây s t rét n ng và ác tính.
Gây tái phát g n 7 - 15 ngày.
Kháng nhi u thu c.
Xâm nh p HC m i l a tu i.
Gây k t dính HC b nhi m v i t bào n i m c m ch máu, v i HC ko nhi m làm c n
tr l u thông máu thi u máu t ch c.
(2) P.vivax:
b nh 8 ngày, 10.000 merozoite.
Chu k n i HC 48h.
Không gây s t rét ác tính.
Tái phát xa 2 n m.
Xâm nh p HC non.
Còn nh y c m Cloroquin.
(3) P.malariae, P.ovale
b nh >= 18 ngày, 15.000 merozoite.
Chu k n i HC 48h.
Không gây ác tính.
Tái phát xa sau vài n m, hàng ch c n m.

c) Vòng i:
SS vô tính ng i :
Thoa trùng -- tuy n n c b t mu i---- máu--(30 p') -- vào gan--- phân chia -- th phân
li t.
P.falciparum -- phá v tb gan vào h t HC
P.vivax, malariae, ovale -- a s vào HC, 1 ít l i gan
i HC -- phân chia phá v HC lành, s ít phát tri n thành giao t c và cái

1
 SS h u tính mu i:
Mu i hút giao t c và cái -- hòa h p h p t thành d dày mu i thoa
trùng tuy n n c b t mu i t ng i....
2.2. Ngu n truy n b nh:
Ng i b nh còn giao bào trong máu.
Mu i nhi m ký sinh trùng s t rét có th truy n b nh trong su t cu c i.
Máu d tr nhi m KSTSR có th truy n b nh trong ít nh t m t tháng.

2.3. Ph ng th c truy n b nh:

Qua mu i Anopheles ( 3 loài chính truy n b nh Vi t Nam: An.minimus, An.dirus,
An.sundaicus)
Qua truy n máu ko có b nh
Qua nhau thai t m sang con ho c b nh ng n

2.4. Phân b d ch t :
t rét l u hành n ng các n c nhi t i, trong ó có Vi t Nam. Các vùng b nh
u hành n ng là khu v c Tây Nguyên, các t nh vùng núi biên gi i v i Campuchia,
Lào, TQ.
Mùa s t rét: tùy theo s phát tri n c a mu i và ho t ng c a con ng i.
Mi n B c nh cao vào tháng 4 - 5, và tháng 9 - 10 ( u và cu i mùa m a) riêng
tháng 6 - 7 - 8 có m a l nên b g y kém phát tri n.
Mi n Nam nhi t quanh n m trên 20oC nên s t rét quanh n m, phát tri n
nhi u vào mùa m a.

3. LÂM SÀNG:
3.1. Th thông th ng:
t:
Lúc u không n hình, sau th hi n rõ tính chu k
t u b ng n rét run.
t nóng t ng d n m t vài gi .
nh nhân vã m hôi r i thân nhi t h d n, h t s t.
Gi a các c n s t BN c m th y bình th ng.
Tính nh p u nh s t cách 24h, 48h, 72h, không còn rõ r t nh c n mô t
a.
au m i c b p, nh c u, chán n, gai l nh s ng l ng.
Thi u máu:
Tri u ch ng t ng i h ng nh.
Thi u máu ng s c (niêm m c, lòng bàn tay nh t)
Da: m màu t (do l ng ng Hemosiderin)
Lách:
p mé b s n ho c ko th y trong SR tiên phát.
To ngang r n, m n d v trong SR tr ng di n.
Gan: Có th to, x sau SR.

3.2. t rét n ng:

Là nguy c d n n s t rét ác tính
Có y u t d ch t + s t + m t trong các tri u ch ng:
t liên t c, ch ng c n
i lo n tâm th n thoáng qua
t ng tr ng êm

2
 Vã m hôi quá nhi u
Lú l n kích thích v t vã
Nh c u kèm nôn nhi u
a l ng nhi u l n trong ngày
Thi u máu n ng, niêm m c nh t nh t.

3.3. t rét ác tính (theo WHO 2004 - cô cho chép):

Có c n s t rét
Có c m d ch t , qua l i vùng s t rét 60 ngày tr c ó
Kèm theo 1 trong s 11 y u t :
Hôn mê, co gi t G < 15
Suy th n c p, n c ti u < 400 ml/24h
Nhi m toan pH < 7,35 ; HCO3- < 15 mmol/l
Suy tu n hoàn (t t HA, tr y m ch)
Suy hô h p SpO2 , pO2 < 90mmHg
ng huy t < 2,2 mmol/l
ái huy t c u t , n c ti u en nh bã cà phê
Xu t huy t tiêu hóa, xu t huy t d i da hay ông máu n i m ch r i rác (CIVD)
Thi u máu n ng (HC < 2 Tri u, Hb < 5-6 g/dl, Hct < 20%)
Nôn, au b ng c p, tiêu ch y m t n c

3.4. t rét k t h p v i b nh khác nh : th ng hàn, l , viêm gan virus, nhi m khu n

huy t Gr (-).

3.5. t rét trên c a c bi t:

a) t rét ph n có thai:
Khi ph n mang thai nh t là l n u, s c kháng b gi m, c bi t trong 3 tháng
gi a c a thai k , d chuy n thành SRAT.
Khi b SR: c n s t cao, rét run d b s y thai, thai ch t l u, non, thi u cân thi u
tháng.
b) t rét tr em:
Tr em 3 - 6 tháng tu i b SR và ít b t vong vì SR còn bú m còn kháng th t m
sang.
Tr > 6 tháng tu i t i vùng SR l u hành, t l m c SR cao h n ng i l n, cao nh t
l a tu i 4 - 5 tu i. Hay g p s t cao, co gi t, r i lo n tiêu hóa, thi u máu nhanh,
i lo n dinh d ng, chu k c n SR không u n, ôi khi không có rét run, t l
chuy n thành SR ác tính cao.
c) Do truy n máu:
nhi t 4oC, KST v n t n t i trong máu l u tr 15 ngày.
Trong vùng SR l u hành c n ki m tra KSTSR c a nh ng ng i cho máu, ng i tiêm
chích ma túy.
d) t rét ng i thi u G6PD.

4. n lâm sàng:
4.1. Ph ng pháp soi tr c ti p tìm KST trong máu ngo i vi:
y máu u ngón tay nhu m soi KSTSR. ánh giá m t KST:
1 n 10 KST trên 100 vi tr ng: +
11 n 100 KST trên 100 vi tr ng: ++
1 n 10 KST trên 1 vi tr ng: +++
1 n 100 KST trên 1 vi tr ng: ++++

3
 m l ng KST trong 1mm3 máu: m KST song song v i m b ch c u trên các vi
tr ng t i b ch c u th 200 thì ng ng. Tính s l ng KST trên 1 mm3 máu theo
công th c:
X = (Y x Z)/200
Trong ó:
X: s l ng KST/ 1 mm3
Y: s l ng KST có m t song song v i 200 b ch c u.
Z: s l ng b ch c u/1 mm3

4.2. Ph ng pháp mi n d ch:

Phát hi n kháng th :
Ph ng pháp hu nh quang gián ti p.
Ph ng pháp ng ng k t h ng c u th ng gián ti p.
Ph ng pháp mi n d ch g n men ELISA
Phát hi n kháng nguyên: ELISA, PCR...
Các ph ng pháp mi n d ch c ng d ng nhi u trong các nghiên c u d ch t h c,
làm vaccin phòng b nh SR.

4.3. Para check:

y máu u ngón tay , dùng gi y th :
1 v ch (-)
2 v ch (+): Nói lên ã t ng nhi m SR tr c ó.

5. Ch n oán s t rét:
5.1. Ch n oán xác nh:
ch t h c: vào vùng s t rét l u hành, v a ra kh i vùng s t rét l u hành.
Lâm sàng:
n s t có 3 giai n: rét run, s t nóng, vã m hôi.
Thi u máu.
Gan lách to.
Có th có m t hay nhi u bi u hi n c a s t rét n ng và bi n ch ng.
KSTSR vô tính trong máu d ng tính.

5.2. Ch n oán phân bi t:

Các b nh thi u máu huy t tán.
Th ng hàn.
t mò.
Nhi m trùng ng m t.
Nhi m khu n huy t.
t rét n ng và bi n ch ng có th c n ph i phân bi t v i hôn mê gan, viêm não
màng não, b nh Leptospira...

6. U TR :
6.1. u tr c n nguyên:
6.1.1. u tr s t rét th ng (theo quy nh v tu i và li u l ng)
Nguyên t c: u tr s m, dùng thu c li u, giám sát k t qu u tr an toàn.
t rét lâm sàng: nghi ng , ch a có k t qu : Artesunate và chloroquin.
t rét P.falciparum:
Artesunate (Tr < 3 tu i, ph n có thai 3 tháng)
Artesunate + Primaquin ( 3 tu i)

4
 CV8 + Primaquin 3 tu i)
Quinin (Ph n có thai < 3 tháng u)
(CV8: dihydroartemisinin + pyperquine + trimethoprim + primaquine).
t rét P.vivax:
Chloroquin (Tr < 3 tu i, ph n có thai)
Chloroquin + Primaquin ( 3 tu i)
t rét ph i h p P.falciparum + P.vivax:
Artesunate (Tr < 3 tu i, pn có thai >= 3 tháng)
Artesunate + Primaquin ( 3 tu i)
Quinin (PN có thai <3 tháng u)

6.1.2. u tr s t rét n ng và bi n ch ng:

Nguyên t c:
Ph i phát hi n s m, c p c u kh n tr ng, ngay t i tuy n c s .
t h p ng th i u tr tri u ch ng và u tr c hi u.
u tr c hi u theo úng phác , s d ng thu c di t KST theo th t u tiên:
Artesunate, Quinindichlohydrat, Quinoserum...coi tr ng khâu h i s c c p c u và
nuôi d ng.
Tuy n c s sau khi tiêm li u u tiên ph i chuy n BN lên tuy n trên, n u ng
xa mang theo thu c tiêm li u th 2 sau li u u 24h.
Tr ng h p tr y m ch ph i c p c u BN tr c r i m i chuy n, n u ko kh
ng ph i m i tuy n trên xu ng h tr ngay.
Thu c u tr :
Artesunate ( ng 60 mg) 5 n 7 ngày. Ngày u 2 mg/kg/24h, nh ng ngày sau 1
mg/kg/24h tiêm t nh m ch. Sau ó Mefloquin u ng m t li u duy nh t.
Quinindichlohydrat ng 0,5 g truy n t nh m ch trong tr ng h p không dùng
c Artesunate.
Viên n Artesunate lo i 100 mg, 200 mg, 300 mg t h u môn khi không có
ph ng ti n tiêm truy n. Sau ó Mefloquin u ng m t li u duy nh t

6.2. u tr tri u ch ng::

tr các ch c n ng s ng: hô h p, tu n hoàn...
u ch nh r i lo n n c và n gi i, ki m toan.
trí h ng huy t.
Ch ng co gi t, ch ng phù não.
Truy n máu khi c n.
c máu ng t quãng ho c liên t c cho nh ng tr ng h p suy th n có ch nh.
Dùng corticoid cho nh ng tr ng h p ái huy t c u t .
Ch ng nhi m khu n.
Dinh d ng và ch m sóc.

7. Phòng b nh:
Kh ng ch v t trung gian truy n b nh:
Di t mu i và b g y.
Tránh mu i t: n m màn t m hóa ch t.
Tránh vào vùng b nh l u hành.
u ph i vào vùng b nh l u hành có th dùng thu c d phòng: mefloquine, fansidar
c u ng phòng hàng tu n ho c hàng tháng theo ch nh.

5
 NH TH NG HÀN

1. nh ngh a:
Là m t b nh NT – N toàn thân, lây qua ng tiêu hóa do tr c khu n Salmonella
typhi (S. typhi) và S.para typhi A, S. para typhi B, S. para typhi C gây nên.
nh có bi u hi n s t, lách to và các d u hi u tiêu hóa và th ng gây nên bi n ch ng
viêm c tim va th ng ru t.

2. ch t :
2.1. m b nh:
Do S.typhi và S.typhi para A, B, C có kháng nguyên O, H, Vi. Kháng nguyên Vi r t quan
tr ng v m t d ch t , giúp phân bi t ng i lành mang trùng.
2.2. Ngu n b nh:
Ng i m c b nh th ng hàn, phóng vi trùng ra ngo i c nh qua phân, n c ti u, các
ch t nôn.
Ng i là ch a vi khu n chính.
2.3. th c m th :
a tu i m c b nh ch y u là thanh niên chi m 60%.
các n c ang phát tri n, tr em l a tu i 8 - 13 hay b m c, không có s khác bi t v
gi i.
ts u ki n làm t ng c m th v i b nh: th i ti t, các y u t cá nhân, y u t xã h i.
2.4. ng lây truy n:
Lây qua ng tiêu hóa do th n n c u ng b nhi m trùng th ng hàn do ng i
nh.
Ng i lành mang trùng th i ra qua phân: g m 106 vi khu n và 109 vi khu n th i ra
trong 1 gram phân.

3. Lâm sàng:
3.1. Th i ky nung b nh:
Kéo dài 10 – 15 ngày, có th 3 – 60 ngày tùy thu c vào s l ng VK.
Im l ng, không có tri u ch ng gì

3.2. Th i k kh i phát:
3.2.1. Lâm sàng: kho ng 6 – 8 ngày, các tri u ch ng th ng t t xu t hi n:
Nh c u:
Tri u ch ng th ng g p.
Kèm theo m t nh c, khó ng ho c m t ng .
Không mu n n, táo bón, ít khi a ch y.
t:
t t ng d n n 39 – 39,50C.
Th ng s t nóng, có th có s t gai rét ho c có c n rét run.
Ch y máu cam, ho, viêm ph qu n, viêm ph i th ng g p trong th ng hàn tr em.
“Viêm h ng Duguet”: trên các c t tr c màn h u có nh ng v t loét hình b u d c dài 6
– 8mm, r ng 4 – 6mm, báo hi u m t th n ng c a b nh.
Nghe ph i có th th y 2 áy nh ng d u hi u viêm ph qu n và áy ph i ph i gõ ti ng
i c, d u hi u có giá tr
3.2.2. n lâm sàng:
CTM: BC bình th ng ho c gi m, có th t ng BC n nhân.
y máu: t l d ng tính cao 90 % n u ch a dùng KS c tr .

3.3. Th i k toàn phát: kéo dài 2 – 3 tu n ho c lâu h n n u có bi n ch ng.

-1-
 3.3.1. Lâm sàng:
(1) t cao liên t c và gi v ng m c 39.5 - 400C, s t có hình cao nguyên:
Th ng là s t nóng ho c gai rét.
t rét run ch g p 30 - 40% các tr ng h p.
Hi n nay r t hi m g p m ch và nhi t phân ly.
(2) HC NT – N rõ:
Li bì ng ngác kèm theo mê s ng, nh c u, s ánh sáng.
t s BN th v i ngo i c nh.
Môi khô, l i khô tr ng.
(3) R i lo n tiêu hóa: r t quan tr ng
Chán n.
a l ng, phân màu vàng, i ngày 3 -6 l n/ngày.
ng ch ng h i, n n au kh p b ng, có ùng c h ch u ph i.
Lách to, g p 30 – 50 % các tr ng h p ho c gõ th y di n c r ng.
Gan to g p trong 30 – 40% các tr ng h p.
(4) ng ban:
p tu n u th i k toàn phát
Ban b ng cánh bèo t m, kích th c 2 – 4mm, d ng dát ho c s n
trí th ng g p b ng, ng c, vùng th t l ng
l ng ít, có khi ch 10 ban m i l n m c
Có th ban m c vài l t, cách nhai 3 – ngày, ban có th t n t i 8 ngày.
(5) Các tri u ch ng ít g p khác:
Ho khan, co rale ph qu n
Có th vàng m t, vàng da
Có th g p ban XHDD, n u ng i l n thì tiên l ng n ng, còn g p tr em thi không
có giá tr tiên l ng
HCMN: có th d ng tính
3.3.2. CLS:
CTM: ch có s l ng BC bình th ng hay gi m
y máu: t l d ng tính th p h n th i k kh i phát
y phân: d ng tính
Ch n oán huy t thanh t ngày 12 – 15 ng i ch a tiêm phòng có th có nh ng hi u
giá ng ng k t có giá tr .

3.4. Th i k lui b nh:

ngày 14 – 20 c a th i k toàn phát (3- 4 tu n sau khi b nh b t u), nhi t h
t ng t ho c ph n nhi u h t t .
nh nhân t nh d n, ti u nhi u và b t u vào th i k l i s c.
ôi khi tr c khi kh i, các tri u ch ng nh n ng thêm lên ho c nhi t dao ng
nh.
Th i k l i s c b t u khi BN kh i s t 2 ngày li n.

4. Các th lâm sàng:

4.1. Th kh i phát b t th ng:
t ch t ho c khu trú c bi t vào m t b ph n nào ó, t ng nh viêm ph i ho c
viêm màng ph i ho c viêm th n.
Th l u ng trong ó tuy nh c u, m t ng , r i lo n tiêu hóa và h i s t n khi m t
bi n ch ng k ch li t nh xu t huy t hay th ng ru t xu t hi n.

4.2. Các th n ng:

-2-
 Do s t cao, suy nh c c c , li bì mê s ng k ch li t, gi t c , t t HA, m ch nhanh (c
ng th t u)
Toàn thân suy nh c, có bi n ch ng viêm não do n i ct

4.3. Các th tùy theo tu i:

4.3.1. Th tr s sinh:
t hi m tr c 6 tháng, khó ch n oán
Di n bi n nh viêm d dày, ru t ho c nh VMN ho c s t CRNN ho c nh viêm ph i
y máu khó th c hi n, ph i c y t y x ng hay c y phân
4.3.2. Th tr em 7 – 8 tu i:
Tr c ây: di n bi n nh và ng n ng i l n.
n ây: bi u hi n s t dai d ng, nhi u bi n ch ng (do th ng hàn kháng thu c). Bi n
ch ng hay g p là xu t huy t tiêu hóa ho c viêm c tim.
4.3.3. Ng i già:
t n ng, hay có bi n ch ng vào ph i, tim
Th i k l i s c kéo dài

4.4. Các th liên k t:

t c m t b nh c p di n hay tr ng di n nào c ng có th liên k t c v i b nh
th ng hàn gây nên b m t LS và nh ng bi n ch ng c bi t
Nh t là s liên k t SR v i th ng hàn, kh i u là nguy k ch ngay, nhi t tuy n b
các c n SR làm sai l c, lách s ng to...

5. n lâm sàng:
5.1. Huy t :
Th ng BC h 2500 mm3, chi m > 60%, 9000 mm3 chi m 13%
Hb h < 100 – 120 g/l
Ti u c u bình th ng: 150 G/l
Hct t ng cao 20 - 40 mm gi th nh t
Các y u t ông máu bình th ng, tr khi có VG c p có th có bi n lo n nh : fibrin
máu gi m < 3g/l g p 16% ho c t ng 5g/l g p 28%

5.2. Bi n i v các enzyme:

ALT, AST t ng g p 44% các tr ng h p. ch t ng cao AST g p 11%
Photphatase ki m bình th ng
Lactate dehydroaza t ng cao trong 80% các tr ng h p
Creatinin t ng cao trong 30% tr ng h p

5.3. Bi n i v sinh hóa:

Lipid máu gi m
Cholesterol máu gi m
lipoprotein bình th ng
Protit máu gi m
n di mi n d ch có t ng globulin

5.4. Bi n i n gi i: th ng gi m h n bình th ng

6. Bi n ch ng:
6.1. Bi n ch ng v b máy tiêu hóa: 2 bi n ch ng quan tr ng nh t là XHTH và th ng
ru t
6.1.1. Xu t huy t tiêu hóa:

-3-
 Có th do xung huy t niêm m c ho c loét m t m ch máu ru t.
Th ng xu t huy t nh vào ngày th 10 – 12 do s xung huy t c a niêm m c ru t, bi u
hi n i ngoài phân en nát, mùi kh m.
u xu t huy t vào ngày 15 – 20 th ng do loét m t m ch máu, bi u hi n th ng
ng: BN xanh nh t, l i, m ch nhanh, HA h r i i ti n ra máu, nhi u khi t vong
không k p u tr .
6.1.2. Th ng ru t: khó ch n oán, tiên l ng n ng
a) Th ng ru t k ch li t:
p các th không c dùng thu c ho c vì không bi t ho c vì l u ng không ý
n
Kh i u k ch li t ngay:
au nh dao âm vào h ch u ph i hay b ng d i
ng b ng
Bí i ti n và trung ti n.
Nhi t , HA, m ch nhanh.
ôi khi kèm theo rét run, r i nôn, n c, ch ng b ng, m t vùng c tr c gan, m t
qu t l i, nhi t l i t ng.
XQ b ng: li m h i d i c hoành.
n ph i k t h p KS Quinolon th h m i v i Netromixin h i s c cùng v i ph u thu t
ngay.
b) Th ng ru t âm :
p nhi u h n th k ch li t
BN không au l m, au lan t a, không khu trú rõ r t m t n i nào.
ng h i c ng, ch ng b ng, bí trung i ti n, m ch nhanh d n
XQ b ng: li m h i d i c hoành
Ph i theo dõi ngo i khoa, nh ng ch a ch c ph i m
Ph i u tr KS ph i h p cùng v i h i s c n i khoa
6.1.3. Các bi n ch ng khác v tiêu hóa:
a) Viêm mi ng l i: v t loét Duguet, loét th c qu n và d dày
b) Th ng hàn i tràng:
Hay g p trong các th r t n ng
a ch y r t nhi u, i ngoài 20 – 30 l n/ngày, phân n ng mùi.
au nhi u th ng v và h ch u trái.
Tr ng h p n hình, có th th y i tràng n i lên.
c) Viêm túi m t:
Xu t hi n t ngày th 8.
au nhi u hay ít d i gan, có th au xiên lên vai.
Th ng không có hoàng m.
n h s n ph i, có th s th y túi m t và m túi m t au.
CTM: t ng BC a nhân trung tính.
Tiên l ng: không áng e ng i.
d) Viêm gan:
Có th vàng da nh
XN máu: t ng men gan ALT, AST
e) Viêm tuy n mang tai:
Có th x y ra b t c th i m nào c a b nh
Viêm m trong các th n ng

6.2. Bi n ch ng vào b máy tu n hoàn:

6.2.1. Viêm c tim:
Th ng g p 100% tu n th 3 và 36% tu n th nh t n u không c u tr

-4-
LS:
Nh p tim nhanh.
Ti ng tim m .
HA h .
Có ti ng ng a phi.
tr em có th tr y tim m ch.
Thay i n tim:
+ Có r i lo n nh p tim: có ngo i tâm thu, lo n nh p hoàn toàn, cu ng ng nh , block
hoàn toàn hi m g p
+ Có bi n i ph c h : PR kéo dài > 20 giây, n áp h , thay i kho ng cách ST và
sóng T
6.2.2. Viêm ng m ch:
p th i k lui b nh và l i s c
Hay g p M chi d i, M chày sau, M khoeo, M ùi
6.2.3. Viêm t nh m ch:
Có th g p th i k s m và mu n
Tri u ch ng gi ng nh viêm TM tr ng au.

6.3. Bi n ch ng vào h th ng th n kinh:

6.3.1. Não viêm th ng hàn: 4 th
Não viêm th th c v t:
+ Th toàn b : li bì, mê s ng, h HA
+ Th hành não, c u não, có RL v hô h p TM
Não viêm th d i i:
+ Th t i c p, t i d c, s t cao 420C
+ Hôn mê ho c s t cao li bì
+ Ure máu t ng
Não viêm th th n kinh:
Th bó tháp: li t n a ng i, lên c n ng kinh ho c c m kh u
Th ngo i tháp: có th có HC Parkinson ho c t ng tr ng l c c , t n th ng th
vân, múa gi t, múa v n
Th ti u não: n thu n hay có th t, co gi t
Viêm não th tinh th n: ng ngác, li bì, v t vã

6.4. Bi n ch ng vào màng não t y:

l g p 6% các tr ng h p, tr em m c nhi u g p ôi ng i l n
Viêm màng não t y tr i h n (th “th ng hàn màng não t y”) ho c ch là m t tri u
ch ng trong m t b nh th ng hàn n ng có não viêm.
Bi n i DNT nh theo ki u VMN n c trong, t bào t ng ít, Alb t ng nh 0.4 – 0.5 g/l,
không nh h ng t i tiên l ng
ng h n là VMN m có tr c khu n th ng hàn hay t p khu n.
Hi m g p và nguy k ch là xu t huy t trong màng não – m t trong các bi u hi n khác
a th ng hàn xu t huy t.

6.5. Bi n ch ng vào h hô h p:
6.5.1. Viêm thanh qu n: viêm thanh qu n loét, ho i th g p các th n ng
6.5.2. Bi n ch ng vào ph i:
Viêm ph qu n: th ng g p nh t tr em
Viêm ph i g p th i k kh i phát hay l i s c
Áp xe ph i tiên phát ho c h u phát do t c TM, hi n nay r t hi m

-5-
 Tràn d ch MP, m khoang màng ph i có th m u ho c xu t hi n th i k toàn
phát, n c hút ra có th có máu, m khoang MP ho c tràn d ch có pha l n máu do
th ng hàn ho c do VK lao.

7. Ch n oán:
7.1. Ch n oán xác nh:
7.1.1. ch t h c:
BN s ng vùng d ch t l u hành ho c n vùng d ch l u hành tr c khi m c b nh 7
ngày
7.1.2. Lâm sàng:
u BN n vi n s m tr c 7 ngày u: ph i chú ý tìm t p h p các tri u ch ng sau:
t nh t ng d n.
Nh c u m t nh c.
i lo n tiêu hóa: táo bón, hi m g p a l ng.
ng ch ng nh , ùng c h ch u ph i.
u BN n vi n mu n sau 2 – 3 tu n b b nh, c n d a vào:
HCNT rõ: s t hình cao nguyên, s t liên t c c ngày, nhi t bu i sáng và bu i
chi u chênh nhau không quá 1 , m t m i, g y sút
Bi u hi n th n kinh: tuphos, mê s ng, co gi t ho c tay b t chu n chu n, li t ½
ng i
+ HC r i lo n tiêu hóa ki u a l ng: phân nát t 1 – 2 l n/ ngày, mùi kh m, l i khô
, b ng ch ng.
+ Gan lách to.
+ i ch ng phát ban d ng dát ho c s n quanh b ng hay th t l ng.
+ Bi u hi n tim m ch: hay g p viêm c tim, m ch nhi t phân ly ít g p.
7.1.3. n lâm sàng:
Phân l p:
y máu d ng tính: 90% tu n u và gi m các tu n sau
y t y x ng: d phân l p c VK ngay c khi ã s d ng KS
y phân: t l d ng tính cao t tu n th 2 n tu n th 3 c a b nh
y m t: pp Entreo test l y d ch tá tràng, t l d ng tính 60 - 90%
y n c ti u: d ng tính 25% t tu n th 3 tr i, nên l y n c ti u nhi u trong
ngày vào bu i sáng trong 7 ngày
y h ng ban: t l d ng tính 63%
Ph n ng huy t thanh:
Ph n ng Widal: kháng nguyên O, kháng nguyên H, kháng nguyên Vi
Ph i làm 2 l n, l n th nh t tu n th 2 cách nhau 7 ngày
Ph n ng Widal có giá tr ch n oán xác nh khi hi u giá kháng th l n 2 l n g p 4
n c a l n th nh t.
u hi u giá KT v i kháng nguyên O l n 1 1/200 thì có giá tr ch n oán xác
nh.
ELISA: phát hi n kháng th IgM, IgG ch ng l i kháng nguyên LPS c a VK

7.2. Ch n oán phân bi t:

7.2.1. i b nh c nh s t trong 1 tu n:
nh do virut:
VGVR: có th i k ti n hoàng m, vàng da nh , h t s t
Xu t huy t Dengue:
t nh , au m i ng i
XN: ti u c u gi m, Hct t ng cao
nh do KST SR:

-6-
 + BN có vùng SR l u hành
+ Ph i tìm KST SR qua soi máu
Nhi m Rickettsia: s t rét liên t c, phát ban toàn thân, không có RL tiêu hóa
Nhi m Brucellose
7.2.2. i b nh c nh s t kéo dài 2 tu n:
NKH do t c u: do t c u, liên c u, E.coli ph i d a vào c y máu
Các tr ng h p m sâu: s t liên t c, dao ng, không có tình tr ng nhi m c và kèm
bi u hi n t i các c quan ó, c n SA, CT xác nh.
Ápxe gan
Viêm ng m t
Viêm quanh th n
Viêm x ng
Viêm n i tâm m c: có SR c n, lách to, viêm t c m ch n i t ng
nh lao: ch y u là lao kê, ôi khi khó ch n oán n u lách to, s t kéo dài
nh không nhi m trùng: b nh t o keo

8. u tr :
8.1. Nguyên t c u tr :
Phát hi n s m
a ch n KS thích h p
Cung c p dinh d ng y
Phát hi n k p th i các bi n ch ng

8.2. Th ng hàn không kháng thu c: a ch n m t trong s thu c d i ây:

Cotrimoxazole:
Có hi u qu t t vùng a lý có ch ng S.typhi kháng thu c Chloramphenicol
Không dùng cho tr em d i 2 tu i và ph n có thai vì c v i th n
Chloramphenicol:
Thu c ng m t t vào t ch c lympho, giá r , d s d ng, dùng ng u ng.
Không c v i gan, th i tr qua m t và n c ti u
c v i t y x ng, gây nh c t y
Hi n nay VK th ng hàn ã kháng l i Chloramphenicol, Ampicillin, Cotrimoxazol
Ampicillin và Amoxicillin: dùng u tr ng i lành mang trùng

8.3. Th ng hàn kháng thu c:

New quinolon:
KS ph kháng khu n r ng
Khuyêchs tán t t vào mô, t c n ng cao trong d ch tiêu hóa và h ch m c
treo, túi m t và gan
Không dùng cho PN có thai, ng i d ng v i New quinolon và thi u G6PD
Ph n ng có h i: bu n nôn, viêm kh p, viêm gân, gi m nh BC, ti u c u
Cephalosporin III (Ceftriaxone, Cefomic, Cefantral)
Thu c làm s ch VK c ng m t l n b ch huy t
Thu c c t s t ch m, t ti n nh ng an toàn cao i v i tr em

8.4. u tr ng i lành mang VK mãn:

Phòng b nh cho c ng ng
Th ng dùng Amoxicillin 4g/ngày chi 4 l n/ngày và trong th i gian 6 tu n
u không h t VK sau m t t u tr , có th ph i c t túi m t

8.5. Ch n và b i ph n c n gi i:

-7-
 Th c n m m, d tiêu, m b o 2 000 – 2 500 calo/ngày
ch truy n th ng dùng Ringerlactat

8.6. Các thu c khác:

Thu c h nhi t: Paracetamol n u BN s t csao quá 400C ho c s t có co gi t ph i dùng
thu c h nhi t và kh n l nh p b n, c , nách
Corticoid:
+ Dùng cho BN th ng hàn n ng, RL tri giác n ng, hôn mê, n hay tình tr ng s c
có HA th p
+ Ch u tr không quá 3 ngày
+ Thu c dexamethazol 3 mg/kg/ngày gi m d n li u các ngày sau
Heparin: C trong các Rl ông máu và viêm t c TM
u tr các bi n ch ng:
+ Não viêm dùng Corticoid
+ Th ng ru t c p: h i s c n i khoa và ngo i khoa
+ XHTH: n u XH n ng ph i truy n máu

9. Phòng b nh:
9.1. Phòng b nh t i c ng ng:
Lo i b các y u t nguy c : m b o n c s ch cho dân.
t h p nhi u t ch c (nhà tr ng, xã h i,..) tuyên truy n gi gìn v sinh: n u ng, r a
tay sau khi v sinh; v n ng nông dân thay i t p quán dùng phân t i t i cây,
xây d ng nhà v sinh h p lý.
Y t c s : giám sát ng i lành mang trùng.
Hu n luy n nhân viên y t c s s m phát hi n b nh t i c ng ng, k p th i cách ly,
u tr các th thông th ng, bi t cách t y u sát trùng dùng nhà b nh nhân.

9.2. d ng vaccin: có 3 lo i:
Lo i vaccin là vi khu n b t ho t b i phenon và nhi t: hi u qu cao, ch s d ng cho
ng i tình nguy n.
Vaccin s ng gi m c l c Ty21a, dùng cho c tr em và ng i l n, hi u qu trong 3
m.
Typhim Vi: không dùng cho tr < 2 tu i. Tiêm b p: 0,5 ml.

-8-
 NH S I

1. nh ngh a:
Là b nh truy n nhi m c p tính lây qua ng hô h p do Paramyxovirus influenzae
gây ra.
nh th ng x y ra tr em, c bi t 2 - 6 tu i, v i bi u hi n LS s t, viêm k t m c,
viem ng hô h p, tiêu hóa, phát ban ngoài da.
nh th ng gây bi n ch ng n ng tr em.
nh t o ra tr ng thái mi n d ch b n v ng su t i.

2. CH T H C:
2.1. Tác nhân: Paramyxovirus influenzae, thu c h Paramyxoviridae.
2.2. Ngu n b nh: B nh nhân s i
2.3. ng lây: tr c ti p qua ng hô h p
2.4. th c m th :
Tr em 2 - 6 tu i.
sinh m i l t lòng còn mi n d ch th ng 6 tháng.
Mi n d ch b n v ng su t i sau khi m c s i.
2.5. Phân b d ch t :
Lây m nh 1 - 2 ngày tr c khi m c ban & 4 ngày sau khi phát ban.
Mùa ông xuân.
i n i trên th gi i.

3. TRI U CH NG LÂM SÀNG (th n hình)

3.1. Giai n b nh: 10 ngày không có tri u ch ng.

3.2. Giai n kh i phát: 4 - 5 ngày lúc b s t n lúc b t u phát ban.

i ch ng viêm long:
Viêm ng hô h p trên: ho, h t h i, ch y n c m i. Có th g p viêm thanh qu n
p (ho, khàn ti ng, mi ng khô), xu t hi n ban êm, kéo dài vài gi r i h t.
Viêm k t m c m t, ch y n c m t, s ng phù k t m c và mi m t (d u Brown Lee)
Viêm long ng tiêu hóa: a ch y, phân nhi u n c, hoa cà hoa c i.
t t t t ng d n 39 - 400C n khi phát ban.
u hi u Koplik: trong vòng 12 - 18h.
Ch m tr ng 1 - 2 mm, niêm m c mi ng d c theo x ng hàm 2, quanh l tuy n
stenon, có tr c khi phát ban.
Khi phát ban thì ko còn Koplik n a.
Có th g p tri u ch ng th n kinh (s t cao co gi t, HCMN).

3.3. Giai n toàn phát:

Ban n hình:
Màu h ng, không ng a, d ng dát s n
Trình t m c ban: Tóc - sau hai tai- m t- c - thân mình và t chi.
Dày nh t n i c xát và ph i n ng
Xen k là vùng da lành.
t:
Gi m d n khi m c ban. H t ngày th 4 - 5.
u s t kéo dài có th do bi n ch ng.
Viêm long: au m t, s m i, viêm thanh qu n, khí qu n.

1
 3.4. Giai n lui b nh:
Ban: m t i ngày th 4 l i v t nâu trên da (l n da h ), theo th t nh khi m c
(tóc....chi)
Có th kéo dài kho ng 10 ngày, ng i l n có xu h ng n ng h n so v i tr nh , s t
cao, phát ban rõ r t, bi n ch ng n ng.

4. n lâm sàng:
Tìm virus trong d ch ti t thanh qu n b ng pp mi n d ch hu nh quang tr c ti p trong
5 ngày u
Huy t thanh ch n oán: T ng ng l c kháng th 2 l n l y máu cách nhau 10 ngày
ho c có m t IgM c hi u trong giai n u c a b nh

5. CÁC TH LÂM SÀNG KHÁC:

5.1. i không n hình:
ã tiêm phòng vaccin s i b t ho t b ng fomalin, ph i nhi m virus s i.
nh do t ng m n c m v i virus s i b i vaccin b t ho t.
t - au c - au u, sau vài ngày ban xu t hi n
Ban m c ngo i vi - vào trung tâm, d ng mày ay, n t ph ng, dát s n, xu t huy t.
t cao kèm phù chi, thâm nhi m ph i d ng k , viêm gan, tràn d ch màng ph i.
Không lây, không phân l p c virus s i.
Tải bản FULL (104 trang): https://bit.ly/3gCQVMK
5.2. i theo c a:
a) i c th r i lo n mi n d ch
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
th r i lo n mi n d ch:
Thi u h t mi n d ch t bào b m sinh.
b nh ác tính.
ang u tr c ch mi n d ch.
HIV.
i có th không kèm phát ban.
m c b nh n ng,t vong, bi n ch ng n ng: Viêm ph i, viêm não, HIV sang AIDS
nhanh.
b) i ng i l n:
ng h n tr nh
Ban nhi u h n, dày h n
i nhi m vi khu n hay g p: Viêm tai gi a, viêm xoang, viêm ph i
c) i tr suy dinh d ng:
t không cao
Viêm long không c hi u
Ban m c th a, nh t, không theo th t
mu n có th bi n ch ng ph qu n ph viêm, lao toàn th .

6. BI N CH NG
6.1. Tai m i h ng:
Viêm tai gi a
Bi n ch ng th ng g p tr nh th hai sau viêm ph i
t cao, co gi t, a ch y
Ch y m m t bên ho c hai bên, có th th ng màng nh n u u tr mu n
Viêm thanh qu n:
Tiên l ng n ng do suy gi m mi n d ch sau s i.

2
 Khó th thanh qu n + s t cao sau khi s i bay.
Soi thanh qu n: phù n , ôi khi có gi m c.

6.2. Hô h p:
Viêm ph qu n: ho, s t cao, ph i có rales ph qu n.

Viêm ph i: s t cao, ph i có ralé m, XQ ph i: m r i rác 2 ph tr ng.

Viêm ph i thùy: t ho au ng c ám m hình tam giác, rale m nh h t.
Viêm ph i k : t m t p trung r n ph i,r i rác 2 bên.. ho khan.

6.3. Th n kinh trung ng

Viêm não:
Do t n th ng ch t tr ng, myelin
t, ng gà, hôn mê.
10% t vong, s ng sót th ng l i di ch ng.
Viêm não x hóa bán c p:
Bi u hi n mãn tính kéo dài.
Hay g p tr < 2 tu i b m c s i.

6.4. Tiêu hóa:

Viêm loét ho i t niêm m c mi ng h ng
Do không v sinh s ch niêm m c mi ng h ng
t cao, tình tr ng, loét ho i t ni m m c mi ng môi, má, h i th hôi th i, r i
lo n tiêu hóa
a mi ng do nhi m n m
Viêm ru t kéo dài d n n a ch y, viêm d dày
Viêm gan, viêm ru t th a, viêm h i tràng, viêm h ch m c treo
Tải bản FULL (104 trang): https://bit.ly/3gCQVMK
6.5. i ác tính Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
Ti n tri n nhanh d n n t vong
Suy hô h p c p, t n th ng th n kinh, r i lo n ông máu

7. Ch n oán:
7.1. Ch n oán xác nh:
Ch y u d a vào lâm sàng: s t, viêm long ng hô h p trên, viêm long m t, tiêu
hóa, phát ban d ng dát toàn thân.
Ch n oán ch c ch n khi có b ng ch ng c a virus trong d ch ti t thanh qu n b ng
pp mi n d ch hu nh quang tr c ti p trong 5 ngày u
Huy t thanh ch n oán: T ng ng l c kháng th 2 l n l y máu cách nhau 10 ngày
ho c có m t IgM c hi u trong giai n u c a b nh

7.2. Ch n oán phân bi t:

7.2.1. Ban tinh h ng nhi t (liên c u nhóm A):
au h ng, ban dày ko có kho ng xen k da lành các n p g p
Viêm l i ti n tri n, bong da u chi
7.2.2. Ban s i c (Rubella):
Lâm sàng:
Ban d ng s i hai pha
i h ch c sau
au kh p.

3
 Ch n oán d a vào ph n ng huy t thanh: có m t khagns th type IgM
7.2.3. Nhi m trùng tiên phát virus Epstein Barr:
Phát ban t nhiên ho c sau dùng nhóm Amino-Penicillin
t, m t, au h ng, n i h ch toàn thân, lách to.
Ch n oán xác nh d a vào ph n ng huy t thanh.

7.2.4. Ban d ng thu c: Ti n s , ban kèm ng a, gi m khi ng ng thu c

7.2.5. Ban do các virus ng ru t:
Echo virus, coxsackie virus.
Ban d ng rubeole.
Ban kèm a l ng, au u, au c , ôi khi VMN n c trong.

8. u tr :
i s i thông th ng: không c n u tr c hi u, dùng h s t khi c n thi t (không
dùng Aspirin cho tr nh vì có th gây h i ch ng Reye).
u b i nhi m dùng kháng sinh: cephalosporin, amoxicillin + a. clavulanic
Vitamin A vì s i làm gi m Vit A và gây khô m t, mù.
Dùng vit A h tr v i:
Tr 6 tháng - 2 tu i b s i ho c bi n ch ng s i
s i kèm suy gi m mi n d ch
s i vùng có v n thi u h t Vit A
Li u vit A:
Tr 0 - 6 tháng: 50.000 UI.
Tr 7 - 12 tháng: 100.000 UI.
Tr > 1 tu i: 200.000 UI

9. Phòng b nh:
9.1. Không c hi u:
Phát hi n s m th i k kh i phát tránh lây ra c ng ng & u tr s m tránh
bi n ch ng.
Phòng sau khi ti p xúc v i s i:
Tr < 5 tháng: không c n tiêm globulin mi n d ch vì còn kháng th c a m
truy n.
Tr 5 - 8 tháng: tiêm globulin mi n d ch.
Tr > 9 tháng:
Ti p xúc < 3 ngày tiêm vaccin.
Ti p xúc > 3 ngày tiêm globulin mi n d ch, li u 0,3 ml/kg

9.2. Phòng b nh c hi u:
Tiêm vaccin s ng gi m ng l c, li u duy nh t, tiêm b p ho c tiêm d i da.
Ch nh:
Tr > 12 tháng, tr l n ch a c tiêm phòng trong tu i t i tr ng.
Ng i ch a c tiêm phòng vùng d ch t .
Ch ng ch nh:
Ng i b suy gi m mi n d ch.
Ph n có thai. 3103438