Εβδομάδα 8η

ΜΑΘΗΣΗ-ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΜΑΘΗΣΗΣ

Αγαπητέ φοιτητή (-τρια),

Για μια εκτενέστερη ενημέρωση σε θέματα μάθησης και (ειδικών) δυσκολιών μάθησης-
δυσλεξίας βλ. βασικό εγχειρίδιο του μαθήματος (Δ Στασινός (2013). Η Ειδική Εκπαίδευση
2020….Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση, Κεφ. ΄Ογδοο σσ. 257-304).

4.1. Σκοποί και αναμενόμενα αποτελέσματα

Επιδιώκεται ο φοιτητής (-τρια):

• Να εξοικειωθεί με το περιεχόμενο των εννοιών μάθηση και (ειδικές) δυσκολίες μάθησης.

• Να γνωρίσει κλινικό προφίλ των παιδιών με παρόμοιες δυσκολίες και να είναι σε θέση να
τις αντιμετωπίζει στη συνηθισμένη σχολική τάξη

4.2. Θεματική ύλη

• Θεωρητικές προσεγγίσεις της μάθησης

• Ο ρόλος της Γνωστικής Ψυχολογίας στη μάθηση
• Δυσκολίες μάθησης

4.2.1. Θεωρητικές προσεγγίσεις της μάθησης

Μάθηση είναι η διαδικασία με την οποία το άτομο με δική του συμμετοχή αποκτά γνώσεις,
δεξιότητες, συμπεριφορές κάνοντας χρήση του spectrum των γνωστικών του ικανοτήτων. Οι
θεωρητικές προσεγγίσεις της μάθησης περιλαμβάνουν περιοχές πραγμάτευσης όπως:

• Η εξαρτημένη αντανακλαστική μάθηση. Ορίζεται ως αντίδραση του οργανισμού σε

ερέθισμα του περιβάλλοντος (μπηχεβιοριστική προσέγγιση).

• Η συντελεστική μάθηση. Προσανατολίζεται περισσότερο στο αποτέλεσμα της

συμπεριφοράς με τη χρήση τεχνικών ενίσχυσης και όχι τόσο στο ερέθισμα
(μπηχεβιοριστική προσέγγιση- κοινωνική μάθηση).

• Γνωστικές θεωρίες μάθησης: Επικεντρώνονται στη σχέση των νοητικών λειτουργιών

μεταξύ τους (αντίληψη, σκέψη, γλώσσα κ.τ.λ.) και στις οικείες μεταβολές που
σημειώνονται στο αναπτυσσόμενο άτομο με την απόκτηση εμπειριών και γνώσεων.
• Θεωρία επεξεργασίας πληροφοριών: Ο άνθρωπος ως πολύπλοκη νοητική οντότητα
προσλαμβάνει και επεξεργάζεται επιλεκτικά αισθητηριακές πληροφορίες για να
αποκτήσει νέες γνώσεις και να ισχυροποιήσει (επιβεβαιώσει) όσες ήδη έχει αποκτήσει.
4.2.2. Ο ρόλος της Γνωστικής Ψυχολογίας στη μάθηση

Η Γνωστική Ψυχολογία, ως επιμέρους κλάδος της επιστήμης της Ψυχολογίας, προσδίδει ιδιαίτερη
βαρύτητα στη μελέτη των γνωστικών λειτουργιών που εμπλέκονται στη διαδικασία της μάθησης
και την καθιστούν πλέον αποτελεσματική.

4.2.3. Δυσκολίες μάθησης

Εισαγωγικά

Οι Δυσκολίες Μάθησης (ΔΜ) αποτέλεσαν αντικείμενο επιστημονικής μελέτης και εκπαιδευτικής

πολιτικής στις ΗΠΑ στον προηγούμενο αιώνα και συγκεκριμένα από τις αρχές περίπου της
δεκαετίας του ΄60. Ο Samuel Kirk υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Illinois ο οποίος σε
συνάντησή του στο Σικάγο τo 1963 με ομάδα γονιών που είχαν παιδιά με δυσκολίες στο σχολείο
για τη σύσταση φορέα διεκδίκησης των δικαιωμάτων τους πρότεινε τον όρο «δυσκολίες
μάθησης» (learning disabilities) για να περιγράψει τις ποικίλες δυσκολίες του παιδιού στο
μαθησιακό χώρο. O εν λόγω όρος καθιερώθηκε στη συνέχεια στη διεθνή παιδαγωγική και
ψυχολογική βιβλιογραφία και ισχύει μέχρι σήμερα.
Οι ΔΜ απαντούν σε παιδιά με κανονική ή/και ανώτερη νοημοσύνη που έχουν σοβαρές δυσκολίες
στην απόκτηση γνωστικών δεξιοτήτων. Η ανάγνωση, ιδιαίτερα, προβάλλεται ως η πλέον σοβαρή
δυσκολία των παιδιών αυτών η οποία συχνά συνυπάρχει με τη Διαταραχή Ελλειμματικής
Προσοχής-Υπερκινητικότητας (ΔΕΠ-Υ).
Ο αριθμός παιδιών με Δυσκολίες Μάθησης έχει αυξηθεί υπερβολικά τα τελευταία χρόνια. Τούτο
ενδεχομένως να οφείλεται στα τελειότερα ψυχοτεχνικά μέσα που χρησιμοποιούνται στην
Ψυχολογία αλλά και στο αυξημένο ενδιαφέρον των γονιών για την εκπαίδευση των παιδιών τους,
κ.τ.λ.
Οι ΔΜ προσέλκυσαν (και εξακολουθούν να προσελκύουν) την προσοχή και το ενδιαφέρον όχι
μόνο των επιστημόνων, ερευνητών και εκπαιδευτικών αλλά και παραγόντων της δημόσιας και
κοινωνικής ζωής στις αναπτυγμένες χώρες του κόσμου. Τούτο καταδεικνύεται από τον αριθμό
συναφών δημοσιεύσεων σε εφημερίδες Η περιοχή των ΔΜ, περισσότερο ίσως από κάθε άλλη
περιοχή της Ειδικής Εκπαίδευσης, συνδέεται συχνά με φαινόμενα παραπληροφόρησης μερίδας
εκπαιδευτικών αλλά και του κοινού σε συναφή θέματα.

4.2.3.1. Ιστορική αναδρομή

Ο καθηγητής Samuel Kirk (1963) 1σε ομιλία του σε συγκέντρωση γονιών στο Σικάγο, ανάμεσα
σε άλλα, είπε:

1
Kirk, S. A. (1963). Behavioral diagnosis and remediation of learning disabilities. Στο Proceedings of the Conference
on Exploration into the Problems of the Perceptually Handicapped Child (Vol. 1). Chicago: Perceptually Handicapped
Children.
« Πρόσφατα, έχω χρησιμοποιήσει τον όρο ‘Δυσκολίες Μάθησης’ για να περιγράψω μια ομάδα παιδιών
που έχουν διαταραχές στην ανάπτυξη της γλώσσας, της ομιλίας, της ανάγνωσης και των δεξιοτήτων
επικοινωνίας».

Η πρόταση αυτή του Kirk έγινε άμεσα αποδεκτή από τους παρευρισκομένους στη συνάντηση
γονείς οι οποίοι και ψήφισαν την ίδρυση «Εταιρείας για Παιδιά με Δυσκολίες Μάθησης» 2. Μια
σειρά πρωτοβουλιών στη συνέχεια από συναφείς φορείς και το ομοσπονδιακό κράτος των ΗΠΑ
είχε ως αποτέλεσμα να καθιερωθεί πλέον η ένταξη της κατηγορίας των Δυσκολιών Μάθησης στο
χάρτη των λεγόμενων «Αποκλινόντων Παιδιών» (Exceptional Children).

4.2.3.2. Ομάδες παιδιών με δυσκολίες μάθησης

Διακρίνονται συνήθως τρεις ομάδες παιδιών με δυσκολίες μάθησης.

• Στην πρώτη ομάδα εντάσσονται τα παιδιά που έχουν περιορισμένες νοητικές ικανότητες
(δηλαδή παρουσιάζουν σοβαρό νοητικό έλλειμμα) και οι δυσκολίες τους στο σχολείο
έχουν γενικευμένη μορφή (γενικευμένη σχολική αποτυχία).
• Στη δεύτερη ομάδα είναι τα παιδιά με κανονικές ή αυξημένες νοητικές ικανότητες που
εμφανίζουν ειδικές μαθησιακές δυσκολίες-δυσλεξία. Οι δυσκολίες τους αφορούν
αποκλειστικά στη χρήση και κατανόηση του γραπτού λόγου (μερική σχολική αποτυχία).
• Στην τρίτη ομάδα ανήκουν τα παιδιά με συναισθηματικά ή συμπεριφορικά προβλήματα
που μπορεί να παρεμποδίζονται στην απόκτηση γνώσεων χωρίς ωστόσο να διευκρινίζεται
με βεβαιότητα η σχέση αιτίου και αιτιατού.

4.2.3.3. Ορισμός-ορολογία

Οι περισσότεροι ορισμοί που διατυπώθηκαν στον τομέα αυτό λαμβάνουν υπόψη τρία βασικά
κριτήρια για την περιγραφή ενός παιδιού με δυσκολίες μάθησης. Τα κριτήρια αυτά είναι τα
ακόλουθα:

• Να υπάρχει μια σοβαρή ασυμφωνία μεταξύ της δυνάμει και της πραγματικής επίδοσης
του παιδιού στο σχολείο.

• Οι δυσκολίες μάθησης να μην αποδίδονται σε άλλες γνωστές ανεπάρκειες που εξετάσαμε

προηγούμενα.

• Να απαιτείται για το σκοπό αυτό παροχή ειδικών εκπαιδευτικών υπηρεσιών.

΄Εχουν διατυπωθεί διάφοροι ορισμοί των δυσκολιών μάθησης.. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τον
Kirk (1968):

«Η δυσκολία μάθησης αναφέρεται σε ειδική επιβράδυνση ή διαταραχή σε μια ή περισσότερες διεργασίες

που σχετίζονται με την ομιλία, τη γλώσσα, την αντίληψη, τη συμπεριφορά, την ανάγνωση, την
ορθογραφημένη γραφή, τη γραφή ή την αριθμητική». (σ. 398)

2
Η εν λόγω εταιρεία φέρει στην αγγλική την επωνυμία “Association for Children with Learning Disabilities”(ACLD).
΄Ενας επίσης ορισμός των δυσκολιών μάθησης που διατυπώθηκε στα 1994 από το Εθνικό
Συλλογικό Συμβούλιο για τις Δυσκολίες Μάθησης στις ΗΠΑ έχει ως ακολούθως:

«Δυσκολίες μάθησης» είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μια ετερογενή ομάδα διαταραχών που
εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην απόκτηση και χρήση δεξιοτήτων ακρόασης, ομιλίας,
ανάγνωσης, γραφής, σκέψης ή και μαθηματικών…».

4.2.3.4. Επιδημιολογικά στοιχεία

΄Ερευνες έχουν δείξει ότι οι δυσκολίες μάθησης απαντώνται συχνότερα στα αγόρια παρά στα
κορίτσια και σε μια αναλογία περίπου 3-5:1 3.

4.2.3.5. Αιτιολογία

Οι περιβαλλοντικοί και συναισθηματικοί παράγοντες ευθύνονται για το μεγαλύτερο ποσοστό

παιδιών που παρουσιάζουν δυσκολίες μάθησης. Σε πολλές περιπτώσεις για τις δυσκολίες μάθησης
αποδίδεται ευθύνη σε αναπτυξιακές δυσλειτουργίες που συνδέονται με ορισμένες γνωστικές
διεργασίες του παιδιού.

4.2.3.6. Κλινική εικόνα

Στα παιδιά με δυσκολίες μάθησης εντάσσονται και εκείνα με ειδικές αναπτυξιακές διαταραχές ή
ειδικές δυσκολίες μάθησης-δυσλεξία (αντιπροσωπεύουν ένα ποσοστό 2%-10% περίπου του
σχολικού πληθυσμού).
Οι δυσκολίες μάθησης έχουν συσχετισθεί και με ένα ευρύ φάσμα διαταραχών στον ψυχικό κόσμο
του παιδιού.

4.2.3.7. Διάγνωση-αντιμετώπιση

Το έργο της διάγνωσης σοβαρών δυσκολιών μάθησης του παιδιού αναλαμβάνει ομάδα ειδικών
στο χώρο αυτό η οποία στελεχώνει τα Κέντρα Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης
(ΚΕΔΔΥ), ή τη συστηνόμενη κατά περίπτωση πολυθεματική ομάδα για τα εκπαιδευτικά δεδομένα
της Κύπρου, που ανήκουν στο Υπουργείο Παιδείας (και Πολιτισμού).

4.2.3.8. Η κατάσταση σήμερα

Παλαιότερα, τα παιδιά με δυσκολίες μάθησης δεν είχαν την ανάλογη μεταχείριση στο σχολείο με
αποτέλεσμα το πρόβλημά τους να διαιωνίζεται στη διάρκεια της σχολικής τους φοίτησης. Τα
πράγματα σήμερα έχουν αλλάξει. Οι γονείς είναι πιο ενημερωμένοι και προβληματισμένοι σε
συναφή θέματα, με σχετική ευκολία στέλνουν τα παιδιά τους για διάγνωση, ενδιαφέρονται για τη

3
Δηλαδή αν έχουμε ένα σύνολο 4 μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες τα 3 αναμένεται να είναι αγόρια και το ένα
κορίτσι, ή στους πέντε μαθητές οι τέσσερις θα είναι αγόρια και το ένα κορίτσι ή ακόμη στους 6 μαθητές αναμένεται
οι πέντε να είναι αγόρια και ένα κορίτσι.
σχολική τους επίδοση και συνεργάζονται με το σχολείο και τέλος προσφέρουν την κατάλληλη
στήριξη.

4.2.3.9. Τεχνικές παρέμβαση στο σχολείο

Οι τεχνικές παρέμβασης στο σχολείο ποικίλλουν και συναρτώνται με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά

της καθεμιάς περίπτωσης παιδιού με παρόμοιες δυσκολίες. Οι εν λόγω τεχνικές εκτίθενται σε
γενικές γραμμές στο όγδοο κεφάλαιο του βασικού συγγράμματος του μαθήματος καθώς και σε
συναφή κεφάλαια της συμπληρωματικής βιβλιογραφίας που συστήνεται στην πλατφόρμα.