Εβδομάδα 9η

ΔΥΣΛΕΞΙΑ: Η ΕΙΔΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ ΣΤΗΝ ΠΡΟΣΚΤΗΣΗ ΤΟΥ ΓΡΑΠΤΟΥ

ΛΟΓΟΥ

Αγαπητέ φοιτητή (-τρια),

Για μια πιο εμπεριστατωμένη και λεπτομερή πληροφόρησή σου σε θέματα διαταραχών του
γραπτού λόγου-δυσλεξίας μπορείς να ανατρέξεις:

- Στο βασικό σύγγραμμα του μαθήματος:

Δ Στασινός (2013). Η Ειδική Εκπαίδευση 2020. Για μια Συμπληρωματική ή Ολική Εκπαίδευση
στο Νέο-ψηφιακό σχολείο. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση (Κεφ. ΄Ογδοο σσ.257-304).

- Στο συμπληρωματικό σύγγραμμα:

Δ Στασινός (2009, 2015). Ψυχολογία του λόγου και της γλώσσας. Ανάπτυξη και παθολογία.
Δυσλεξία και λογοθεραπεία. Αθήνα: Gutenberg (Κεφφ. 9-14, σσ. 245- 426) και αντίστοιχα στη
βελτιωμένη έκδοση του οικείου συγγράμματος (2015).

Η πραγμάτευση της παρούσας ενότητας περιλαμβάνει το συνολικό περίγραμμα των ειδικών

δυσκολιών μάθησης με επίκεντρο τη δυσλεξία. Γίνεται συγκεκριμένα αναφορά στο εννοιολογικό
της περιεχόμενο, την αιτιοπαθογένεια, τα μοντέλα ερμηνείας του φαινομένου και το κλινικό της
προφίλ, τη διάγνωση και τις στρατηγικές παρέμβασης στο σχολείο.

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Η δυσλεξία είναι μια ειδική διαταραχή του γραπτού λόγου. Είναι ένα θέμα υπερ-αιωνόβιο στην
ηλικία του γιατί απασχόλησε για έναν αιώνα και πλέον τους ερευνητές πολλών ειδικοτήτων που
φέρονται συχνά με διιστάμενες απόψεις.
Πρέπει να τονιστεί ότι η ιδιαίτερη δυσκολία του παιδιού με δυσλεξία είναι να διαχειρίζεται με την
απαιτούμενη ευχέρεια και ακρίβεια το γραπτό λόγο σε συνάρτηση με τη χρονολογική και νοητική
του ηλικία. Το παιδί με δυσλεξία έχει κανονική και σε ορισμένες περιπτώσεις ανώτερη νοημοσύνη
και διαθέτει μεγάλη (εντυπωσιακή) ευχέρεια στη χρήση του προφορικού λόγου.

4.1. Σκοποί και αναμενόμενα αποτελέσματα

Επιδιώκεται ο φοιτητής (τρια):

• Να εξοικειωθεί με το περιεχόμενο του όρου (ειδικές) δυσκολίες μάθησης-δυσλεξία.

• Να γνωρίσει το κλινικό προφίλ των παιδιών με παρόμοιες δυσκολίες και να είναι σε θέση
να τις αντιμετωπίζει στη συνηθισμένη σχολική τάξη.
4.2. Θεματική ύλη

• Δυσλεξία: Ορισμοί, όροι

• Κλινικό προφίλ:
Τύποι –μορφές δυσλεξίας
Δυσλεξία και γλώσσες του κόσμου
Συχνότητα
• Αίτια και μοντέλα ερμηνείας της δυσλεξίας
• Διάγνωση και παρέμβαση στο σχολείο

4.2.1. Δυσλεξία: Ορισμοί, όροι

4.2.1.1. Ορισμοί

Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφοροι ορισμοί της δυσλεξίας που συνήθως βασίζονται στην
αρχή του αποκλεισμού. Πρόκειται για ορισμούς με αιτιοκρατικά κριτήρια επισημαίνοντας
περισσότερο τι δεν είναι και όχι τι ακριβώς είναι η δυσλεξία. Η Βρετανική Εταιρεία Δυσλεξίας
διατύπωσε τον εξής ορισμό της δυσλεξίας:

«Η δυσλεξία είναι φανερή όταν η ακριβής και ευχερής ανάγνωση ή και ορθογραφημένη γραφή
αναπτύσσεται με μεγάλη ατέλεια ή με μεγάλη δυσκολία. Εντοπίζεται στην εκμάθηση των βασικών
δεξιοτήτων ανάγνωσης σε «επίπεδο λέξεων» και συνεπάγεται πως το πρόβλημα είναι σοβαρό και
επίμονο ανεξάρτητα από κατάλληλες μαθησιακές ευκαιρίες…».

(BDA 1999, σ. 5)

Γενικά, οι ορισμοί της δυσλεξίας που έχουν προταθεί κατά καιρούς υποδηλώνουν τον σύνθετο και
πολύπλοκο χαρακτήρα της. Στην τελευταία δεκαετία, έχουν ενταθεί οι προσπάθειες των ειδικών
για πρώιμη αναγνώριση του παιδιού με δυσλεξία στην προσχολική περίοδο αλλά και νωρίς στη
σχολική περίοδο (πρωτοσχολική περίοδος).

4.2.2. Τύποι –μορφές δυσλεξίας

Υπάρχουν τρεις τύποι-μορφές δυσλεξίας:

• Οπτική δυσλεξία
• Ακουστική δυσλεξία
• Μικτή δυσλεξία

4.2.2.1. Οπτική δυσλεξία

Η οπτική δυσλεξία είναι η πλέον συνήθης μορφή δυσλεξίας και συνδέεται με ελλείμματα στην
οπτική αντίληψη, την οπτική διάκριση και την οπτική μνήμη.

4.2.2.2. Ακουστική δυσλεξία

Η ακουστική δυσλεξία είναι η πλέον δύσκολη μορφή δυσλεξίας ιδιαίτερα σε θέματα αντιμετώπισής
της. Συνδέεται με ελλείμματα στην ακουστική αντίληψη, την ακουστική διάκριση και την
ακουστική μνήμη.

4.2.2.3. Μικτή δυσλεξία

Η μικτή δυσλεξία καλύπτει περίπου το 20% του πληθυσμού ατόμων με δυσλεξία. Συνεκτιμώντας
τους τρεις τύπους δυσλεξίας (οπτική, ακουστική και μικτή) πρέπει να τονιστεί πως υπάρχουν
ομοιότητες και επικαλύψεις μεταξύ τους που κατά καιρούς έχουν επισημανθεί.

4.2.3. Δυσλεξία και γλώσσες του κόσμου

Πρόκειται για ένα καθολικό φαινόμενο από άποψη γλωσσών του κόσμου. Με άλλα λόγια, η εν
λόγω διαταραχή απαντά στο σύνολο των ομιλούμενων γλωσσών του κόσμου.

4.2.4. Συχνότητα

Το ποσοστό συχνότητας των παιδιών με δυσλεξία παρουσιάζει διακύμανση από χώρα σε χώρα
αλλά και από ερευνητή σε ερευνητή. Παρόλα αυτά, σε παλιότερες έρευνες στις ΗΠΑ μια μέση
τιμή συχνότητας του φαινομένου κυμαίνεται περίπου στο 10% του σχολικού πληθυσμού ενώ σε
πολύ νεότερες η εν λόγω διακύμανση βρίσκεται μεταξύ 4% -5% περίπου του σχολικού
πληθυσμού.

4.2.5. Αίτια και μοντέλα ερμηνείας της δυσλεξίας

Η παθολογία του γραπτού λόγου και ειδικότερα η δυσλεξία έχει ερμηνευτεί κατά καιρούς με δυο
θεωρητικές προσεγγίσεις ή μοντέλα. Πρόκειται για το ιατρικό και το ψυχολογικό-παιδαγωγικό
μοντέλο. Κάποια ομιλούν και για μοντέλο κοινωνικού περιεχομένου (χρησιμοποιούν τον όρο
κοινωνική δυσλεξία- περισσότερα στο βασικό εγχειρίδιο).

Το ιατρικό μοντέλο είναι μονοπαραγοντικό εστιαζόμενο σε μια μεμονωμένη αιτία του φαινομένου
που συσχετίζεται με φαινόμενα δυσλειτουργίας του εγκεφάλου (πιθανή βλάβη στο αριστερό
ημισφαίριο) κατά την επεξεργασία των πληροφοριών. Το μειονέκτημα της προσέγγισης αυτής
είναι πως δε μπορεί να μετουσιωθεί ευχερώς σε σχολική πράξη. Με άλλα λόγια δεν είναι συμβατό
με το σχολείο.
Αντίθετα, το ψυχολογικό-παιδαγωγικό μοντέλο ερμηνείας της δυσλεξίας προσδίδει έμφαση στη
γνωστική προοπτική του φαινομένου και είναι πολυπαραγοντικό. Συγκεκριμένα το εν λόγω
μοντέλο επικεντρώνεται σε ορισμένα ελλείμματα στην εσωτερική αναπαράσταση των
πληροφοριών. Τα ελλείμματα αυτά μπορεί να είναι αντιληπτικά-κινητικά, μνήμης, φωνολογικής
επεξεργασίας των λέξεων, λειτουργίας της γλώσσας, σειροθέτησης, προσοχής, κ.τ.λ.
Το πλεονέκτημα του πολυπαραγοντικού αυτού μοντέλου είναι πως τούτο μπορεί να
μετουσιώνεται ευχερέστερα σε σχολική πράξη και επομένως είναι πλέον χρηστικό και
συνακόλουθα συμβατό με το σχολείο.

4.1.6. Διάγνωση και παρέμβαση στο σχολείο

4.1.6.1. Το έργο της διαγνωστικής- πολυθεματικής ομάδας

Η αξιολόγηση των χαρακτηριστικών που διέπουν τη γλωσσική και κοινωνική συμπεριφορά του
παιδιού με δυσλεξία γίνεται από ειδικούς της διαγνωστικής- πολυθεματικής ομάδας. Το έργο της
ομάδας αυτής δεν περιορίζεται στην εξιχνίαση και χαρτογράφηση του συνολικού μαθησιακού
προφίλ του μαθητή με δυσλεξία. Η συνδρομή της συνεχίζεται και παραπέρα, δηλαδή στην
κατάρτιση εξατομικευμένων προγραμμάτων για εφαρμογή στη σχολική τάξη με τη συνεργασία
των ενδιαφερόμενων μερών και της ομάδας ειδικών επαγγελματιών.

4.1.6.2. Πρώιμη διάγνωση της δυσλεξίας

Πρόκειται για επισήμανση ορισμένων συμπεριφορών του παιδιού όσο γίνεται πιο νωρίς στα
προσχολικά του χρόνια που δημιουργούν υποψίες για εκδήλωση δυσλεξίας στη σχολική περίοδο.
Επικεντρώνεται σε πρώιμους δείκτες δυσλεξίας όπως είναι η επιβραδυνόμενη γλωσσική
ανάπτυξη, η μη τήρηση σειράς ακολουθιών, το έλλειμμα κινητικών δεξιοτήτων, η ατελής
πλευρίωση, κ.τ.λ. Η επισήμανση των δεικτών αυτών σε μορφή τρόπου ζωής (modus vivendi) του
αναπτυσσόμενου παιδιού επιτρέπει την κατάταξή του στην ομάδα υψηλού κινδύνου.

4.1.7. Εφαρμογή προγραμμάτων παρέμβασης στο σχολείο

Οι στρατηγικές παρέμβασης που αναπτύχθηκαν και εφαρμόστηκαν στη σχολική τάξη

απευθύνονται στο σύνολο των ελλειμμάτων του παιδιού με δυσλεξία στην πρόσκτηση του
γραπτού λόγου. Βιβλιογραφικές πηγές αναφέρουν ότι, εφόσον τα σχεδιαζόμενα προγράμματα
παρέμβασης στο σχολείο για παιδιά με δυσλεξία έχουν κατάλληλη δομή και εφαρμόζονται σε
εξατομικευμένη βάση και στον κατάλληλο χρόνο, τα αποτελέσματα αναμένεται να είναι θετικά.
Σε αρκετές των περιπτώσεων αυτών η πιθανότητα πλήρους αντιστροφής της οικείας κατάστασης
είναι περιορισμένη. Με άλλα λόγια, κατάλοιπα παρόμοιων δυσκολιών στη χρήση και κατανόηση
του γραπτού λόγου αναμένεται να υπάρχουν στα κατοπινά χρόνια του παιδιού και στην ηλικία της
ενήλικης ζωής του.

4.1.7.1. Η χρήση της νέας τεχνολογίας

Η χρήση της ΝΤ με ποικιλία λογισμικών και πολυμέσων για την αντιμετώπιση της δυσλεξίας
αποδεικνύεται ελκυστική για το παιδί και αποτελεσματική προς την κατεύθυνση αυτή. Η ΝΤ και
τα πολυμέσα μπορούν να συνδυάζονται με γνώριμες διδακτικές μεθόδους και στρατηγικές
διαχείρισης της τάξης από την πλευρά του εκπαιδευτικού για ένα θετικό αποτέλεσμα στο οικείο
εγχείρημα. ΄Ομως οι δυνατότητες αυτές δε μπορεί και δεν πρέπει να θεωρούνται «ΠΑΝΑΚΕΙΑ»
στην επίλυση του προβλήματος της δυσλεξίας.

4.1.7.2. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού και το κλίμα της τάξης

Ο ρόλος του εκπαιδευτικού στο σύνολο των ενεργειών του σχολείου για την αντιμετώπιση της
δυσλεξίας σε παιδιά αποδεικνύεται καθοριστικός. Ο ίδιος λειτουργεί ως πρώτος αποδέκτης των
δυσκολιών του παιδιού στο γραπτό λόγο. Χρειάζεται για το σκοπό αυτό από το εξειδικευμένο
προσωπικό απτές οδηγίες, δομημένα διδακτικά πλάνα δράσης και κατάλληλες στρατηγικές που
θα εφαρμόζει συστηματικά σ΄ένα θετικό σχολικό περιβάλλον.

Εν κατακλείδι, η αντιμετώπιση παιδιών με δυσλεξία στο σχολείο είναι και πρέπει να θεωρείται
έργο συνευθύνης και συλλογικής προσπάθειας με σαφή κατανομή των ρόλων στα εμπλεκόμενα
μέρη και συνεχή αξιολόγηση της γλωσσικής τους πορείας.