Stručni komentar

USTANOVE ČIJI JE OSNIVAČ DRUGO PRAVNO ILI FIZIČKO LICE - PRIVATN

USTANOVE
Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja ("Sl. glasnik RS", br. 62/2003, 64/2003 - ispr.,
58/2004, 62/2004 - ispr., 101/2005 - dr. zakon, 79/2005 - dr. zakon, 81/2005 - ispr. dr. zakona i 83/2005 -
ispr. dr. zakona - dalje: Zakon) propisano je da delatnost obrazovanja i vaspitanja obavlja ustanova, u skladu sa
ovim i posebnim zakonom.
Na osnivanje i rad ustanova primenjuju se propisi o javnim službama, odnosno Zakon o javnim službama ("Sl.
glasnik RS", br. 42/91, 71/94, 79/2005 - dr. zakon, 81/2005 - ispr. dr. zakona i 83/2005 - ispr. dr. zakona).

Osnivanje ustanova
 
Uslovi za osnivanje

Ustanovu može da osnuje Republika, autonomna pokrajina, jedinica lokalne samouprave i drugo pravno ili fizičko
lice.
Da bi ustanova mogla da počne sa radom potrebno je utvrditi da ispunjava uslove za osnivanje i početak rada i
da dobije rešenje o verifikaciji.
Uslovi za osnivanje, početak rada i obavljanje delatnosti obrazovanja i vaspitanja su:
- dovoljan broj dece, učenika, odnosno učenika u obrazovanju odraslih;
- program obrazovanja i vaspitanja;
- prostor, oprema, nastavna sredstva i nastavnici, vaspitači i stručni saradnici, u skladu sa propisanim
standardima;
- obezbeđena sredstva za osnivanje i rad;
- obezbeđeni higijensko-tehnički uslovi, u skladu sa zakonom i propisima kojima se uređuje ova oblast.
Kada su u pitanju ustanove čiji je osnivač drugo pravno ili fizičko lice (dalje: privatne ustanove), potrebno je da,
osim navedenih uslova, ima garanciju poslovne banke da su obezbeđena i sredstva za tri godine rada
škole, odnosno za godinu dana rada dečjeg vrtića.
Osnivač ustanove ne može biti fizičko lice koje je osuđivano za krivično delo na bezuslovnu kaznu zatvora u
trajanju od najmanje šest meseci.

Zahtev za verifikaciju

Osnivač podnosi zahtev za verifikaciju ustanove, koji sadrži:

- naziv, sedište i vrstu ustanove;
- program obrazovanja i vaspitanja;
- jezik na kome će se ostvarivati obrazovno-vaspitni rad;
- razloge i opravdanost osnivanja;
- uslove koje obezbeđuje osnivač za početak rada i obavljanje delatnosti.
Uz zahtev se dostavlja i akt o osnivanju i dokazi o ispunjenosti uslova predviđenih zakonom.
Akt o osnivanju, u smislu Zakona o javnim službama, treba da sadrži:
1. naziv osnivača;
2. naziv i sedište ustanove;
3. delatnost ustanove;
4. iznos sredstava za osnivanje i početak rada ustanove i način obezbeđivanja sredstava;
5. prava i obaveze osnivača u pogledu obavljanja delatnosti zbog koje je ustanova osnovana;
6. međusobna prava i obaveze ustanove i osnivača;
7. određivanje organa upravljanja ustanove u osnivanju i njegova ovlašćenja;
8. lice koje će, do imenovanja direktora ustanove obavljati njegove poslove i vršiti njegova ovlašćenja;
9. rok za donošenje statuta, imenovanje direktora i organa upravljanja.
Kad ustanovu osniva više osnivača, njihova međusobna prava, obaveze i odgovornosti uređuju se
ugovorom.
Prosvetni inspektor vrši kontrolu ustanove u postupku utvrđivanja ispunjenosti uslova za početak rada i
obavljanje delatnosti, a o zahtevu za verifikaciju odlučuje nadležno ministarstvo (dalje: Ministarstvo). Kada se
ustanove nalaze na teritoriji autonomne pokrajine, ovi državni poslovi su Zakonom povereni organima
autonomne pokrajine.
Rešenje i upis u sudski registar

Rešenje o zahtevu za verifikaciju je konačno.

U skladu sa članom 15. Zakona o javnim službama, ustanova se upisuje u sudski registar kad nadležni organ
uprave utvrdi da su ispunjeni uslovi za početak rada i obavljanje delatnosti koji su utvrđeni zakonom.
Upisom u sudski registar ustanova stiče svojstvo pravnog lica.

Mreža ustanova

Aktom o mreži ustanova planira se broj i prostorni raspored ustanova čiji je osnivač Republika, autonomna
pokrajina ili jedinica lokalne samouprave.
Odlukom o kriterijumima za utvrđivanje mreže dečjih vrtića i osnovnih škola ("Sl. glasnik RS", br.
13/2004) utvrđeni su kriterijumi za donošenje mreže dečjih vrtića i osnovnih škola, a Odlukom o mreži srednjih
škola u Republici Srbiji ("Sl. glasnik RS", br. 7/93, 37/93, 31/94, 4/95, 19/95, 42/95, 22/96, 24/97, 20/98,
44/99, 18/2000, 29/2001, 22/2002, 36/2002, 40/2003, 53/2004, 54/2005, 5/2006 i 44/2006), koju je donela Vlada
Republike Srbije, utvrđuje se broj, struktura i prostorni raspored srednjih škola u Republici Srbiji.
Odlukom o broju, strukturi i prostornom rasporedu srednjih škola čiji je osnivač Autonomna Pokrajina
Vojvodina ("Sl. list AP Vojvodine", br. 7/2005, 8/2006 i 13/2007) utvrđeni su broj, struktura i prostorni raspored
srednjih škola čiji je osnivač AP Vojvodina.
Privatne ustanove ne nalaze se u mreži ustanova.

Obavljanje delatnosti privatne ustanove

Ustanova obavlja delatnost u svom sedištu.

Ustanova može da vrši statusne promene, promene naziva i sedišta, ali ne u toku nastavne godine.
Odluku o statusnoj promeni, promeni naziva ili sedišta donosi organ upravljanja, uz saglasnost osnivača.
Kada ustanova vrši promenu sedišta, prosvetni inspektor utvrđuje ispunjenost uslova za početak rada i
obavljanje delatnosti na novom sedištu.
Ukoliko su ispunjeni uslovi, nadležni organ donosi rešenje, na osnovu kog će se izvršiti upis promene sedišta u
sudski registar.
Ustanova može da obavlja i drugu delatnost koja je u funkciji obrazovanja i vaspitanja, odnosno
proširenu delatnost.
Proširena delatnost ustanove može da bude davanje usluga, proizvodnja, prodaja i druga delatnost kojom se
unapređuje ili doprinosi racionalnijem i kvalitetnijem obavljanju obrazovanja i vaspitanja.
Prosvetni inspektor vrši kontrolu u pogledu ispunjenosti uslova za obavljanje proširene delatnosti ustanove.
Odluku o proširenju delatnosti donosi organ upravljanja, uz saglasnost Ministarstva, odnosno nadležnog
pokrajinskog organa.
Zakonom je propisana odgovornost ustanove i direktora, odnosno odgovornog lica za prekršaj, ako
ustanova počne sa radom, obavlja proširenu delatnost, izvrši statusne promene i promenu naziva i sedišta na
način i po postupku koji nije propisan čl. 34. do 37. Zakona.

Organi privatne ustanove

Ustanova ima organe upravljanja, rukovođenja, stručne i savetodavne organe u skladu sa Zakonom,
osnivačkim aktom i opštim aktom.
Na privatne ustanove ne primenjuju se odredbe Zakona kojima se reguliše:
- sastav, imenovanje, mandat, nadležnost organa upravljanja, i privremeni organ upravljanja (čl. 52. do 56.
Zakona);
- sastav, nadležnost, način rada saveta roditelja (član 57. Zakona);
- uslovi za direktora ustanove, izbor direktora, nadležnost, odgovornost, prestanak dužnosti direktora, kao i prava
po prestanku dužnosti, vršilac dužnosti direktora ustanove i pomoćnik direktora (čl. 58. do 64. Zakona);
- vrsta, sastav i nadležnost stručnih organa (čl. 65. i 66. Zakona);
- sekretar ustanove (član 67. Zakona).
Ova pitanja privatna ustanova će regulisati osnivačkim aktom, statutom i opštim aktima.
Zakonom je propisano da se prilikom utvrđivanja sastava organa upravljanja ustanove, obezbeđuje ravnopravna
zastupljenost roditelja, a Zakonom o javnim službama da se u upravni odbor ustanove imenuju i članovi iz reda
zaposlenih u ustanovi.
Zakonodavac propisuje obavezu da stručni aktiv za razvojno planiranje predlaže razvojni plan, a koji donosi
organ upravljanja, iz čega proizilazi da privatne ustanove takođe moraju imati ovaj stručni aktiv, pored drugih
utvrđenih statutom.

Opšti akti privatne ustanove

Ustanova mora da ima statut kojim se bliže uređuju organizacija, način rada, upravljanje i rukovođenje u
ustanovi i druga pitanja u skladu sa zakonom.
Pored statuta, u smislu Zakona, potrebno je da ustanova ima:
- pravilnik o merama, načinu i postupku zaštite i bezbednosti dece, odnosno učenika za vreme
ostvarivanja obrazovno-vaspitnog rada i drugih aktivnosti koje organizuje ustanova;
- pravila ponašanja;
- opšti akt kojim se utvrđuju rokovi za polaganje ispita;
- opšti akt kojim se regulišu uslovi i način dodeljivanja pohvala i nagrada učenicima, kao i opšti akt kojim
se regulišu lakše povrede obaveza učenika i način izricanja vaspitno-disciplinskih mera (ova materija
može biti regulisana statutom ustanove);
- opšti akt kojim se utvrđuju lakše povrede radnih obaveza zaposlenih i mere koje se izriču zaposlenom,
kao i pravilnik o materijalnoj i disciplinskoj odgovornosti zaposlenih;
- drugi opšti akti u skladu sa zakonom i statutom.
Organ upravljanja donosi i:
1. godišnji program rada ustanove;
2. predškolski, odnosno školski program;
3. razvojni plan ustanove.

Nadzor nad radom privatnih ustanova

Upravni i stručno-pedagoški nadzor nad radom ustanova vrši Ministarstvo.

Inspekcijski nadzor nad radom ustanove, kao poveren posao, obavlja opštinska, odnosno gradska uprava, preko
prosvetnih inspektora.
Poslovi nadzora nad zakonitošću rada i akta ustanove, kada ona na osnovu zakona rešava o pravima,
obavezama i pravnim interesima građana i inspekcijski nadzor zakonom su povereni organima autonomne
pokrajine.
Poslove stručno-pedagoškog nadzora vrši Ministarstvo, preko prosvetnih savetnika.
Ovi poslovi nisu povereni.